Γιάννης Κουβαράς [Ποιήματα για την Ποίηση]

Patrick Parker

Γιάννης Κουβαράς [Ποιήματα για την Ποίηση]

«In vino veritas»

Κι ο ποιητής αμπελουργός

φυτεύει σειρές τους στίχους του

στις χέρσες αυλακιές του χαρτιού

-τούτο εστί το αίμα του-

                        το Αμετάληπτο

Στο κρασί βρίσκεται η αλήθεια -In vino veritas (Ἐν οἴνῳ ἀλήθεια)-, καθώς υπό την επήρεια του κρασιού ο άνθρωπος αποδεσμεύεται από τους αυστηρούς περιορισμούς της συνείδησης και τους ποικίλους φραγμούς που τον εμποδίζουν από το να μιλά με ελευθερία και ειλικρίνεια. Η άρση αυτή των αναστολών που επιτυγχάνεται με την κατανάλωση αλκοόλ, παραπέμπει τον ποιητή στην κυρίαρχη λειτουργία της ποίησης που είναι η καταγραφή της αλήθειας. Μακριά από τις περιττολογίες του πεζού λόγου η ποίηση αποδίδει την ουσία των θεμάτων και παρουσιάζει τις πολύτιμες αλήθειες της ζωής. Όπως το κρασί οδηγεί τους ανθρώπους στο να μιλήσουν ειλικρινά, έτσι και η ποίηση -η οποία δεν μπορεί να βασιστεί σε ψέματα και μισές αλήθειες- απαιτεί από τους θεράποντές της να προσφέρουν με το λόγο τους μόνο την αλήθεια.

Ο ποιητής παρουσιάζεται, λοιπόν, σαν ένας αμπελουργός που φυτεύει τα αμπέλια-στίχους του στο χέρσο έδαφος του χαρτιού. Τα αμπέλια του ποιητή, τα λόγια του, όχι μόνο είναι τα ίδια φορείς αλήθειας, ωθούν συνάμα τον αναγνώστη να έρθει αντιμέτωπος με τις δικές του προσωπικές αλήθειες. Η αγνότητα του ποιητικού λόγου είναι το μέσο, είναι το έναυσμα, για να προκληθεί στον αναγνώστη η ανάγκη να αποποιηθεί κάθε προσποίηση, κάθε προστατευτικό τοίχος ψεμάτων και να αντικρίσει την αλήθεια ή πολύ περισσότερο να αναζητήσει την αλήθεια τόσο στη δική του υπόσταση, όσο και στον κόσμο που τον περιβάλλει.

Με την αναφορά στις χέρσες (άγονες) αυλακιές του χαρτιού, ο ποιητής επιθυμεί να τονίσει τη δυσκολία που παρουσιάζει η ποιητική δημιουργία. Η καταγραφή της αλήθειας, η διερεύνηση και ο εντοπισμός της αλήθειας που κρύβεται πίσω από πράξεις και καταστάσεις, δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Απαιτεί μια συνεχή προσπάθεια από τη μεριά του ποιητή, η οποία συνδυαζόμενη με την εύλογη δυσκολία της ποιητικής δημιουργίας, με τη δυσκολία δηλαδή της άρθρωσης άρτιου ποιητικού λόγου, φανερώνει τον κόπο και τον αδιάλειπτο αγώνα του ποιητή.

Συνεχίζοντας ο ποιητής τις παραλληλίες ανάμεσα στο κρασί και την ποίηση, προχωρά και στη θρησκευτική συμβολική χρήση του κρασιού. Στα πλαίσια της Θείας Κοινωνίας το κρασί συμβολίζει το αίμα του Χριστού και ο πιστός μεταλαμβάνει το σώμα (ψωμί) και το αίμα (κρασί) του σωτήρα μας. Ο πιστός μέσω του ιερού αυτού μυστηρίου έχει την ευκαιρία να ενωθεί με την ουσία του Χριστού και να γίνει κοινωνός της λυτρωτικής του θυσίας. Αντιστοίχως, σε ό,τι αφορά την ποίηση, οι στίχοι του ποιητή, το πνευματικό του αυτό δημιούργημα, είναι το αίμα του. Ο ποιητής μοχθεί αδιάκοπα και καταθέτει στο ποιητικό έργο του ό,τι σημαντικότερο έχει, καταθέτει την ίδια του τη ζωή. Το αίμα, όμως, του ποιητή παραμένει Αμετάληπτο, υπό την έννοια πως η αγνή αυτή προσφορά του δε βρίσκει την ανταπόκριση που θα έπρεπε από τους αναγνώστες. Ενώ ο ποιητής θυσιάζει πολύτιμο μέρος της ζωής του επιχειρώντας να τιθασεύσει τις λέξεις και να προσφέρει την αλήθεια του, η ποίηση περνά στις μέρες μας συχνά απαρατήρητη.

«Ποίηση»

Ούτε εντελώς γυμνή

ούτε σκεπασμένη

αινιγματικά μισόγυμνη

σαν τη γυναίκα

να ενθαρρύνει

Στο εξαίρετο αυτό επιγραμματικό ποίημα αναδεικνύεται η αξία του ποιητικού λόγου, που μη προδίδοντας αμέσως τα μηνύματά του, προκαλεί στον αναγνώστη πνευματική εγρήγορση και τον ωθεί σε μια ουσιαστικότερη θέαση του ποιήματος Η αινιγματική φύση της ποίησης, που συνιστά μια πρόσκληση σ’ ένα νοητικό παιχνίδι, αποδίδεται με ιδιαίτερα παραστατικό τρόπο μέσα από τη σύγκρισή της με την ερωτική πρόσκληση μιας γυναίκας. Όπως το μισόγυμνο σώμα μιας γυναίκας είναι απείρως πιο προκλητικό, από το ολόγυμνο σώμα που αποκαλύπτει όλα του τα μυστικά, έτσι και η ποίηση οφείλει να θέτει αντιστάσεις στην προσπάθεια του αναγνώστη να την κατανοήσει.

Η ποίηση, επομένως, δε θα πρέπει να είναι ούτε εντελώς γυμνή, άμεσα προσπελάσιμη δηλαδή από τον αναγνώστη, αλλά ούτε και τελείως σκεπασμένη, αποτρέποντας πλήρως την κατανόηση του μεταδιδόμενου μηνύματος. Η ποίηση θα πρέπει να είναι μισόγυμνη, δημιουργώντας έτσι ένα δελεαστικό αίνιγμα για τον αναγνώστη, ο οποίος μη μπορώντας να κατανοήσει με την πρώτη ανάγνωση την ουσία του ποιήματος, θα αισθάνεται τη νοητική εκείνη έξαψη που προκαλεί ένα ενδιαφέρον αίνιγμα.

Ο συσχετισμός του ποιητικού αινίγματος με το ερωτικό παιχνίδι μιας γυναίκας που δελεάζει, αλλά δεν αποκαλύπτει αμέσως όλη την ομορφιά του σώματός της, αποδίδει με αριστουργηματικό τρόπο τη γοητεία που ασκεί ο ποιητικός λόγος στον αφοσιωμένο αναγνώστη. Η ποίηση -όπως και η γυναίκα- αποτελεί ένα μυστήριο, ένα αίνιγμα που παραδίδεται μόνο σ’ εκείνον που θα αφιερώσει τον απαιτούμενο χρόνο για να γνωρίσει τα μυστικά της.