Λατινικά Γ Λυκείου: Ασκήσεις σχολικού βιβλίου (Μαθήματα 28, 29, 30, 31)

Ύδρα

Λατινικά Γ Λυκείου: Ασκήσεις σχολικού βιβλίου (Μαθήματα 28, 29, 30, 31)

Κείμενο 28 (XXVIII)

I. Να συμπληρωθούν τα κενά με το σωστό προσδιορισμό του τόπου (εμπρόθετο ή απρόθετο)

Poeta epistulas Romam scriptitat (Roma) [Ο ποιητής γράφει συχνά επιστολές στη Ρώμη] (η κίνηση προς τόπο στα ονόματα πόλεων εκφέρεται με απλή αιτιατική)

Aeneas in italiam / ad italiam navigat (Italia) [Ο Αινείας πλέει στην Ιταλία] (η κίνηση προς κάποιον τόπο εκφέρεται με τις προθέσεις in / ad και αιτιατική)

Scipio bellum in Africa grebat (Africa) [Ο Σκιπίωνας έκανε πόλεμο στην Αφρική] (η στάση σε τόπο εκφέρεται με την πρόθεση in και αφαιρετική)

Hercules boves ex Hispania prope Tiberim adduxit (Hispania) [Ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια από την Ισπανία κοντά στον Τίβερη] (η απομάκρυνση από κάποιον τόπο εκφέρεται με τις προθέσεις ex, de, ab και αφαιρετική)

Monumentum Vergili Neapoli iacebat (Neapolis-is-i-im-i) [Το μνημείο του Βιργιλίου βρισκόταν στην Νεάπολη] (στα ονόματα πόλεων τρίτης κλίσης η στάση σε τόπο εκφέρεται με απρόθετη αφαιρετική)

Aemilius Paulus domum rediit (domus) [Ο Αιμίλιος Παύλος επέστρεψε σπίτι] (όπως με τα ονόματα πόλεων έτσι και με το ουσιαστικό domus η κίνηση προς κάποιον τόπο εκφέρεται με απλή αιτιατική)

Cassius Parmensis Athenas confugit (Athenae) [Ο Κάσσιος από την Πάρμα κατέφυγε στην Αθήνα] (με τα ονόματα πόλεων η κίνηση προς κάποιον τόπο εκφέρεται με απλή αιτιατική)

Silius in Campania se tenebat (Campania) [Ο Σίλιος διέμενε στην Καμπανία] (η στάση σε τόπο εκφέρεται με την πρόθεση in και αφαιρετική)

Ficus Carthagine decerpta est (Carthago) [Το σύκο κόπηκε στην Καρχηδόνα] (με τα ονόματα πόλεων η απομάκρυνση εκφέρεται με απλή αφαιρετική)

II. Να συμπληρωθούν τα κενά με το σωστό προσδιορισμό του χρόνου:

Licinus paucos dies Athenis remansit (pauci dies) [Ο Λίκινος παρέμεινε λίγες μέρες στην Αθήνα] (το πόσο διάρκεσε κάτι δηλώνεται με την αιτιατική)

Post paucos dies Licinus in Asiam abiit (post + pauci dies) [Μετά από λίγες μέρες ο Λίκινος έφυγε για την Ασία] (το «μετά» εκφράζεται με την πρόθεση post και αιτιατική)

Ante tertium diem Cicero fratri suo scripsit (ante + tertius dies) [Πριν από τρεις μέρες ο Κικέρωνας έγραψε στον αδερφό του] (το «πριν» εκφράζεται με την πρόθεση ante και αιτιατική)

Illo die Aesopus magno dolore adfectus est (ille dies) [Εκείνη τη μέρα ο Αίσωπος γέμισε με μεγάλη θλίψη] (το πότε έγινε κάτι δηλώνεται με αφαιρετική)

III. Να αναγνωριστούν οι τοπικοί και χρονικοί προσδιορισμοί του κειμένου∙ επίσης οι φράσεις: noli spectare, propter scelus et audaciam, quam recuperatio.

Roma: απλή (απρόθετη) αφαιρετική που δηλώνει την απομάκρυνση από τόπο, καθώς πρόκειται για όνομα πόλης.

Athenas: απρόθετη αιτιατική που δηλώνει την κίνηση προς τόπο, καθώς πρόκειται για όνομα πόλης.

Athenis: απρόθετη αφαιρετική που δηλώνει στάση σε τόπο, καθώς πρόκειται για όνομα πόλης. Με απλή αφαιρετική άλλωστε δηλώνεται η στάση σε τόπο για όλα τα ονόματα πληθυντικού αριθμού, ανεξάρτητα από την κλίση τους.

apud patronem: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο και ειδικότερα το πλησίον.

in Asiam: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει την κίνηση προς τόπο.

inde: Επιρρηματικός προσδιορισμός που εκφράζει την κίνηση/απομάκρυνση από τόπο.

Ephesi: απρόθετη γενική που δηλώνει τη στάση σε τόπο, καθώς πρόκειται για όνομα πόλης και μάλιστα δευτερόκλιτο.

Romam: απρόθετη αιτιατική που δηλώνει την κίνηση σε τόπο, καθώς πρόκειται για όνομα πόλης.

Epheso: απρόθετη αφαιρετική που δηλώνει την κίνηση/απομάκρυνση από τόπο, καθώς πρόκειται για όνομα πόλης.

menses: αιτιατική που δηλώνει χρόνο και ειδικότερα τη χρονική διάρκεια

postea: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου και ειδικότερα της χρονικής ακολουθίας.

noli spectare: Έκφραση απαγόρευσης, με τη χρήση της προστακτικής του ρήματος nolo (noli / nolite) + Απαρέμφατο Ενεστώτα.

propter scelus et (propter) audaciam: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο. (propter + αιτιατική)

quam recuperatio: Β΄ όρος σύγκρισης, ο οποίος εκφέρεται με το quam και ομοιόπτωτα με τον α΄ όρο (nihil), έχουμε δηλαδή quam + ονομαστική.

IV. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Όταν (cum + Οριστική Συντελεσμένου Μέλλοντα) πάω στη Ρώμη, θα σου γράψω.

Cum Romam iero, tibi scribam

Ήλθε από την Αθήνα με τον πατέρα του.

Athenis cum patre suo venit

Κείμενο 29 (ΧΧΙΧ)

I. Θυμόσαστε τις παρακάτω γενικές;  

Epistulae plenae querelarum sunt (μάθ. I) [Οι επιστολές είναι γεμάτες παράπονα] querelarum: Γενική αντικειμενική, από το επίθετο plenae που δηλώνει πλησμονή.

Aeneas filius Anchisae est (μάθ. II) [Ο Αινείας είναι γιος του Αγχίση]

Anchisae: Γενική κτητική

Romani in suppliciis deorum magnifici erant (μάθ. IV) [Οι Ρωμαίοι ήταν γενναιόδωροι στη λατρεία των θεών]

deorum: Γενική αντικειμενική στο suppliciis

Judices legum interpretes sunt (μάθ. V) [Οι δικαστές είναι οι ερμηνευτές των νόμων]

legum: Γενική αντικειμενική στο interpretes

Magnus numerus hostium capitur (μάθ. XVI) [Μεγάλος αριθμός εχθρών αιχμαλωτίζεται]

hostium: Γενική διαιρετική, από το numerus

Rei militaris periti erant (μάθ. XVII) [Στα στρατιωτικά ζητήματα ήταν έμπειροι]

rei militaris: Γενική αντικειμενική, στο επίθετο periti που δηλώνει γνώση/εμπειρία

Bovum mugitus Herculem convertit (μάθ. XVIII) [Το μουγκρητό των βοδιών έκανε τον Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω]

bovum: Γενική υποκειμενική

Catilina fuit nobilissimi generis vir (μάθ. XIX) [Ο Κατιλίνας ήταν άνδρας ευγενέστατης καταγωγής]

generis: Γενική της ιδιότητας στο vir

Parvi enim preti est, qui tam nihili est (μάθ. XXVIII) [Γιατί είναι μικρής αξίας, όποιος είναι τόσο τιποτένιος]

preti: Γενική της υλικής αξίας στο est

nihili: Γενική της ηθικής αξίας στο est

II. Να αντικατασταθεί η γενική της ιδιότητας μαζί με το επίθετο που τη συνοδεύει από επίθετο στον υπερθετικό βαθμό∙ π.χ. homo magnae sapiente = homo sapientissimus (το αντίστοιχο επίθετο δίνεται μέσα σε παρένθεση)

homo magnae nobilitatis (nobilis) = homo nobilissimus (άνθρωπος ευγενέστατης καταγωγής)

homo magnae pravitatis (pravus) = homo pravissimus (άνθρωπος πολύ διεφθαρμένος)

homo magnae stultitiae (stultus) = homo stultissimus (άνθρωπος μεγάλης ανοησίας)

homo magnae peritiae (peritus) = homo peritissimus (άνθρωπος εμπειρότατος)

homo magnae cupiditatis (cupidus) = homo cupidissimus (άνθρωπος μεγάλης επιθυμίας)

III. Να γίνει χρονική αντικατάσταση του τύπου emit. [emo, emi, emptum, emere = αγοράζω]

Ενεστώτας: emit

Παρατατικός: emebat

Μέλλοντας: emet

Παρακείμενος: emit

Υπερσυντέλικος: emerat

Συντελεσμένος Μέλλοντας: emerit

IV. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Ο παπουτσής ενδιαφέρεται πολύ να πουλήσει (vendo, vendidi, venditum, 3) το κοράκι

Sutoris multum interest corvum vendere

Ο Καίσαρας αγόρασε το πουλί σε υψηλή τιμή (magnum pretium)

Caesar magni preti avem emit

Κείμενο 30 (XXX)

I. Θυμόσαστε τις παρακάτω δοτικές;

Delecti patriae consultabant (μάθ. IV) [Εκλεγμένοι άνδρες φρόντιζαν για την πατρίδα]

patriae: Δοτική χαριστική

Eis corpus infirmum erat (μάθ. IV) [Σ’ αυτούς το σώμα ήταν αδύναμο]

eis: Δοτική προσωπική κτητική στο erat

Silius gloriae Vergili studebat (μάθ. V) [Ο Σίλιος ήταν αφοσιωμένος στη δόξα του Βιργιλίου]

gloriae: Αντικείμενο του ρήματος studebat (δοτική ως συμπλήρωμα)

Caesar legionibus hiemare imperat (μάθ. VII) [Ο Καίσαρας διέταξε τις λεγεώνες να ξεχειμωνιάσουν]

legionibus: Έμμεσο αντικείμενο του ρήματος imperat. Ως άμεσο αντικείμενο του ρήματος λειτουργεί το απαρέμφατο hiemare.

Licebit tibi pugillares adportare (μάθ. VIII) [Θα μπορέσεις να φέρεις πλάκες αλειμμένες με κερί]

tibi: Δοτική προσωπική, στο απρόσωπο ρήμα licebit (είναι η δοτική που φανερώνει το λογικό υποκείμενο της πρότασης)

Brutus Tarquinio imperium adimit (μάθ. XVI) [Ο Βρούτος αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο]

Tarquinio: Έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα adimit. Ως άμεσο αντικείμενο του ρήματος λειτουργεί η αιτιατική imperium.

Equites Gallis occurrunt (μάθ. XVI) [Οι ιππείς επιτίθενται στους Γαλάτες]

Gallis: Αντικείμενο του ρήματος occurunt

In diaetam recessit, cui nomen est Hermaeum (μάθ. XX) [Αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία, της οποίας το όνομα είναι Ερμαίο]

cui: Δοτική προσωπική κτητική στο est

Pareamus senatui, consulamus bonis (μάθ. XXII) [Ας υπακούμε στη σύγκλητο, ας φροντίζουμε για τους καλούς πολίτες]

senatui: Αντικείμενο στο ρήμα pareamus (δοτική ως συμπλήρωμα σε ρήμα που σημαίνει υπακοή)

bonis: Δοτική χαριστική από το ρήμα consulamus

Ancilla Nasicae dixit Ennium domi non esse (μάθ. XXIV) [Η υπηρέτρια είπε στο Νασικά ότι ο Έννιος δεν είναι σπίτι]

Nasicae: Έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα dixit. Ως άμεσο αντικείμενο του ρήματος λειτουργεί το απαρέμφατο non esse. Τα απαρέμφατα λαμβάνονται ως αιτιατικές, οπότε μεταξύ δοτικής και αιτιατικής, άμεσο αντικείμενο θεωρείται η αιτιατική, δηλαδή το απαρέμφατο.

Cato patribus ficum ostendit (μάθ. XXV) [Ο Κάτωνας έδειξε στους συγκλητικούς ένα σύκο]

patribus: Έμμεσο αντικείμενο του ρήματος ostendit. Ως άμεσο αντικείμενο του ρήματος λειτουργεί το ficum. (Το ρήμα δείχνω χρειάζεται δύο αντικείμενα για να ολοκληρωθεί το νόημά του: δείχνω σε κάποιον κάτι)

Tristissimus haec tibi scribo (μάθ. XXVI) [Σου γράφω αυτά πάρα πολύ θλιμμένος]

tibi: Έμμεσο αντικείμενο του ρήματος scribo. Ως άμεσο αντικείμενο του ρήματος λειτουργεί το haec

Nihil ei gratius potest esse (μάθ. XXVIII) [Τίποτε δε θα μπορούσε να είναι πιο ευχάριστο σε αυτόν]

ei: Δοτική αντικειμενική στο gratius (δοτική ως συμπλήρωμα)

II. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Ο φίλος μου με βοήθησε (adiumento sum + δοτ.)

Amicus meus adiumento mihi fuit

Τα βιβλία μάς είναι πολύ χρήσιμα (magno usui sum + δοτ.)

Libri magno usui nobis sunt

Κείμενο 31 (XXXI)

I. Μήπως θυμόσαστε τις παρακάτω αφαιρετικές;

Poeta epistulis contra iniuriam repugnat (μάθ. I) [Ο ποιητής με επιστολές μάχεται ενάντια στην αδικία]

epistulis: Αφαιρετική του οργάνου στο repugnat (οργανική αφαιρετική)

Aeneas cum sociis ad Italiam navigat (μάθ. II) [Ο Αινείας με τους συντρόφους του πλέει προς την Ιταλία]

cum sociis: Εμπρόθετος προσδιορισμός της συνοδείας στο navigat

Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat (μάθ. V) [Τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρέμενε στην Καμπανία]

annis: Αφαιρετική του χρόνου στο tenebat (τοπική αφαιρετική)

in Campania: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο

Quattuor ex legionibus in hibernis conlocat (μάθ. VI) [Τέσσερις από τις λεγεώνες εγκαθιστά σε χειμερινά στρατόπεδα]

ex legionibus: Εμπρόθετος προσδιορισμός του διαιρεμένου όλου στο quattor

in hibernis: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο

Augustus ab Iulo ortus erat (μάθ. Χ) [Ο Αύγουστος καταγόταν από τον Ίουλο]

ab Iulo: Εμπρόθετος προσδιορισμός της καταγωγής στο ortus

Homo ingentis magnitudinis et facie squalida (μάθ. XIV) [Ένας άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και βρώμικο πρόσωπο]

facie: Αφαιρετική της ιδιότητας στο homo (οργανική αφαιρετική)

Octavianus supplicio capitis eum adfecit (μάθ. XIV) [Ο Οκταβιανός του επέβαλε την ποινή του θανάτου]

supplicio: Έμμεσο αντικείμενο του ρήματος adfecit. Ως άμεσο αντικείμενο του ρήματος λειτουργεί το eum

Germani lacte nutriuntur (μάθ. XV) [Οι Γερμανοί τρέφονται με γάλα]

lacte: Αφαιρετική του μέσου στο nutriuntur (οργανική αφαιρετική)

Germani pedibus proeliantur (μάθ. XV) [Οι Γερμανοί μάχονται πεζοί]

pedibus: Αφαιρετική του τρόπου στο ρήμα της πρότασης. (οργανική αφαιρετική)

Cacus fretus viribus suis erat (μάθ. XVIII) [Ο Κάκος είχε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του]

viribus: Αφαιρετική της αιτίας (εσωτερικό αίτιο) στο fretus (οργανική αφαιρετική)

Catilina ab Antonio victus est (μάθ. XIX) [Ο Κατιλίνας νικήθηκε από τον Αντώνιο]

ab Antonio: Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου

Opibus urbis nolite confidere (μάθ. XXV) [Μην έχετε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της πόλης]

opibus: Αντικείμενο του απαρεμφάτου confidere

Ea puella nihil festivus erat (μάθ. XXVI) [Τίποτε δεν ήταν πιο πρόσχαρο από αυτή την κοπέλα]

puella: β΄ όρος σύγκρισης με α΄ όρο το nihil

II. Να αναγνωριστούν οι αφαιρετικές του κειμένου: hasta, armis, opera

hasta: Αφαιρετική του οργάνου

armis: Έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα spoliavit

opera: Αφαιρετική του μέσου (οργανική αφαιρετική)

III. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των τύπων: abiret, cernatur, revertisset

abiret: Υποτακτική Παρατατικού ενεργητικής φωνής, του ρήματος abeo, abi(v)i, abitum, abire (φεύγω)

cernatur: Υποτακτική Ενεστώτα παθητικής φωνής, του απρόσωπου ρήματος cernitur, cosmpectum est, cerni (αποφασίζω, κρίνω)

revertisset: Υποτακτική Υπερσυντελίκου του ημιαποθετικού ρήματος revertor, reverti, reversum, reverti (επιστρέφω)

Ενεστώτας: abeat – cernatur – revertatur

Παρατατικός: abiret – cernetur – reverteretur

Μέλλοντας: abiturus sit - --- - reversurus sit

Παρακείμενος: abierit – conspectum sit – reverterit / reversus sit

Υπερσυντέλικος: abisset – conspectum esset – revertisset / reversus esset

IV. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Παρά τη διαταγή του πατέρα του ο νέος πολέμησε με το Λατίνο στρατιώτη

Iniussu patris sui adulescens cum milite Latino pugnavit

Ο νέος τιμωρήθηκε από τον πατέρα του με θάνατο

Adulescens a patre suo morte multatus est

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ – ΜΑΘΗΜΑΤΑ XXIX-XXXI (29-31)

I. Να αντικατασταθεί ο υπερθετικός του επιθέτου από τη γενική της ιδιότητας:

Statua pulcherrima (magna pulchritudo) = statua magnae pulchritudinis (άγαλμα εξαιρετικής ομορφιάς)

Puer modestissimus (magna modestia) = puer magnae modestiae (σεμνότατο παιδί)

Paedagogus prudentissimus (magna prudentia) = paedagogus magnae prudentiae (παιδαγωγός μεγάλης σύνεσης)

Iter longissimum (quadraginta dies) = iter quadraginta dierum (πορεία σαράντα ημερών)

Iuvenis fortissimus (magna fortitudo) = iuvenis magnae fortitudinis (νέος μεγάλης ανδρείας)

II. Να συμπληρωθεί ο σωστός τύπος της γενικής του ουσιαστικού (ή του επιθέτου) που βρίσκεται σε παρένθεση και να χαρακτηριστεί το είδος της:

Manli(i) (Manlius) filius castra hostium (hostes) praeterequitavit [Ο γιος του Μάνλιου πέρασε έφιππος μπροστά από το στρατόπεδο των εχθρών]

Manlii = Γενική κτητική στο filius

hostium = Γενική κτητική στο castra

Consulis (consul) iussu milites in certamen ruerunt [Με διαταγή του υπάτου οι στρατιώτες όρμησαν στη μάχη]

consulis = Γενική υποκειμενική στο iussu

Asia suspicionem luxuriae (luxuria) habebat [Η Ασία είχε υποψία τρυφής]

luxuriae = Γενική αντικειμενική στο suspicionem

Regis (rex) nomen in odio fuit [Το όνομα βασιλιάς ήταν μισητό]

regis = Γενική επεξηγηματική στο nomen

Civitas magnae auctoritatis (magna auctoritas) [Πολιτεία μεγάλης δύναμης]  

auctoritatis = Γενική της ιδιότητας

Hunc librum magni (magnus) facio [Θεωρώ αυτό το βιβλίο μεγάλης αξίας]

magni = Γενική της αξίας (ηθικής αξίας)

Proeli(i) (proelium) eventus mirabilis fuit [Η έκβαση της μάχης ήταν παράδοξη]

proelii = Γενική υποκειμενική στο eventus

Pars militum (milites) pugna abstinuit [Ένα μέρος των στρατιωτών απείχε από τη μάχη]

militum = Γενική διαιρετική μέσω του pars

III. Να συμπληρωθούν τα κενά με το σωστό τύπο της λέξης που βρίσκεται στην παρένθεση:

Te paenitet factorum filii tui (facta) [Μετανιώνεις για τις πράξεις του γιου σου] (γενική του πράγματος για το οποίο αισθάνεται κάποιος μετάνοια)

Nos pudet tanti dedecoris (tantum dedecus) [Ντρεπόμαστε για το τόσο μεγάλο όνειδος] (γενική του πράγματος για το οποίο αισθάνεται κάποιος ντροπή)

Vos taedet vitae (vita) [Απεχθάνεστε τη ζωή] (γενική του πράγματος για το οποίο αισθάνεται κάποιος απέχθεια)

Me miseret tui (tu) [Σε λυπάμαι] (γενική του προσώπου εξαιτίας του οποίου προκύπτει η λύπη)

Mi fili, me tui pudet (tu) [Γιε μου, ντρέπομαι για σένα] (γενική του προσώπου εξαιτίας του οποίου προκύπτει η ντροπή)

IV. Να συμπληρωθούν τα κενά με την κατάλληλη πτώση του ουσιαστικού που βρίσκεται στην παρένθεση:

Milites ex legione decima castris praesidio (praesidium) relicti sunt [Για φρουρά στο στρατόπεδο αφέθηκαν στρατιώτες από τη δέκατη λεγεώνα] (Δοτική του σκοπού)

Viri clari gloriae (gloria) fuerunt civitatibus suis [Οι επιφανείς άνδρες υπήρξαν δόξα για τις πολιτείες τους] (Δοτική κατηγορηματική του σκοπού)

Haec sententia patriae saluti (salus) fuit [Αυτή η απόφαση υπήρξε σωτήρια για την πατρίδα] (Δοτική κατηγορηματική του σκοπού)

Patri tuo magno dedecori (magnum dedecus) es [Είσαι μεγάλη ντροπή για τον πατέρα σου] (Δοτική κατηγορηματική του σκοπού)

Pausanias venit Atticis auxilio (auxilium) [Ο Παυσανίας ήλθε για να βοηθήσει τους Αθηναίους] (Δοτική του σκοπού)

Maiorum facta nobis exemplo (exemplum) erunt [Τις πράξεις των μεγαλύτερων θα έχουμε ως παράδειγμα] (Δοτική του σκοπού)

V. Να αναγνωρίσετε το είδος της δοτικής στις παρακάτω προτάσεις:

Epistulam tibi scripsi [Σου έγραψα μια επιστολή] Η δοτική tibi λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο του ρήματος, ενώ το epistulam είναι το άμεσο.

Ancilla dixit Nasicae Ennium domi non esse [Η υπηρέτρια είπε στο Νασικά ότι ο Έννιος δεν είναι σπίτι] Η δοτική Nasicae λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο του ρήματος, ενώ το ειδικό απαρέμφατο non esse είναι το άμεσο αντικείμενο του ρήματος.

Cato patribus ficum ostendit [Ο Κάτωνας έδειξε στους συγκλητικούς ένα σύκο] Η δοτική patribus είναι το έμμεσο αντικείμενο του ρήματος, ενώ η αιτιατική ficum είναι το άμεσο.

T. Manlius exercitui Romanorum praefuit [Ο Τίτος Μάνλιος είχε την αρχηγεία του στρατού των Ρωμαίων] Η δοτική exercitui λειτουργεί ως συμπλήρωμα του ρήματος, είναι δηλαδή το αντικείμενό του.

Pareamus senatui [Ας υπακούμε στη σύγκλητο] Η δοτική senatui λειτουργεί ως συμπλήρωμα του ρήματος, είναι δηλαδή το αντικείμενό του.

Licet nobis feliciter vivere [Είναι δυνατό σ’ εμάς να ζήσουμε ευτυχισμένα] Δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα licet. Η δοτική φανερώνει το λογικό υποκείμενο του ρήματος.

Filius patri simillimus est [Ο γιος είναι εντελώς όμοιος με τον πατέρα] Η δοτική patri είναι αντικειμενική στο επίθετο simillimus

VI. α. Να συμπληρωθούν τα κενά με την αφαιρετική του ουσιαστικού (ή ουσιαστικού και επιθέτου) που βρίσκεται στην παρένθεση.

β. Να αναγνωριστούν οι αφαιρετικές των προτάσεων 1, 2, 3, 10, 13, 15, 16, 17

1. Paulus ex urbe (urbs) abit [Ο Παύλος φεύγει από τη Ρώμη]

ex urbe: Εμπρόθετος προσδιορισμός της απομάκρυνσης

2. Aeneas Venere (Venus–eris) natus est [Ο Αινείας γεννήθηκε από την Αφροδίτη] venere: κυρίως αφαιρετική της καταγωγής

3. Phidias fecit statuam ex ebore (ebur-oris) [Ο Φειδίας έφτιαξε άγαλμα από ελεφαντόδοντο]

ex ebore: Εμπρόθετος προσδιορισμός της ύλης

4. I. Brutus populum romanum a regibus (reges) liberavit [Ο Ιούλιος Βρούτος ελευθέρωσε τον ρωμαϊκό λαό από τους βασιλιάδες]

5. T. Manlius hostem armis (arma-orum) spoliavit [Ο Τίτος Μάνλιος γύμνωσε τον εχθρό από τα όπλα του]

6. Alpes Italiam ab Gallia (Gallia) seiungunt [Οι Άλπεις χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία]

7. Hannibal ex insidiis (insidiae-arum) Fabii se expedivit [Ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου]

8. Ex dicto (dictum) filiae suae spem triumphi praesumpsit [Από τα λόγια της κόρης του αισθάνθηκε προκαταβολικά την ελπίδα ενός θριάμβου]

9. Terror Cassium e somno (somnus) excitavit [Ο τρόμος σήκωσε τον Κάσσιο από τον ύπνο του (τον ξύπνησε)]

10. Germani vinum a mercatoribus (mercatores) ad se importari non sinunt [Οι Γερμανοί δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί στη χώρα τους από τους εμπόρους]

a mercatoribus: εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου

11. Galli ex fuga (fuga) in civitates discedunt [Οι Γαλάτες μετά τη φυγή σκορπίζονται στις πολιτείες τους]

12. Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus (voces) Gallorum [Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στράτευμα από τις διαδόσεις των Γαλατών]

13. Hercules gregem ex loco infesto (locus infestus) amovere coepit [Ο Ηρακλής άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο]

ex loco: Εμπρόθετος προσδιορισμός της απομάκρυνσης

infesto: Επιθετικός προσδιορισμός στο loco

14. Hercules de via (via) fessus ibi dormiebat [Ο Ηρακλής κοιμόταν εκεί κουρασμένος από το δρόμο]

15. Claudius a militibus (milites) in castra delatus est [Ο Κλαύδιος μεταφέρθηκε από τους στρατιώτες στο στρατόπεδο]

a militibus: Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου

16. Paula modestior Porcia (Porcia) est [Η Παυλίνα είναι πιο σεμνή από την Πορκία]

Porcia: β΄ όρος σύγκρισης (α΄ όρος: Paula)

17. Unus ex Gallis (Galli) Caesari traditus est [Ένας από τους Γαλάτες παραδόθηκε στον Καίσαρα]

ex Gallis: Εμπρόθετος προσδιορισμός του διαιρεμένου όλου

VII. α. Να συμπληρωθούν τα κενά με την αφαιρετική του ουσιαστικού (ή ουσιαστικού και επιθέτου) που βρίσκεται σε παρένθεση.

β. Να αναγνωριστούν οι αφαιρετικές των προτάσεων 1, 2, 3, 6, 7, 8, 10, 12, 13, 14

1. Caesar cum quattuor legionibus (quattuor legiones) in Galliam pervenit [Ο Καίσαρας έφτασε στην Γαλατία με τέσσερις λεγεώνες]

cum legionibus: Εμπρόθετος προσδιορισμός της συνοδείας

quattuor: Επιθετικός προσδιορισμός στο legionibus

2. Minicia magna patientia (magna patientia) valetudinem tulit [Η Μινικία υπέμεινε την αρρώστια της με μεγάλη υπομονή]

patientia: οργανική αφαιρετική του τρόπου

magna: Επιθετικός προσδιορισμός στο patientia

3. Hominem cum diligentia (diligentia) investiga! [Με επιμέλεια αναζήτησε τα ίχνη του ανθρώπου]

cum diligentia: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τρόπου

4. Aesopus dolore (dolor) adfectus est [Ο Αίσωπος οργίστηκε πολύ]

5. Claudius imperium cepit mirabili casu (mirabilis casus) [Ο Κλαύδιος κατέλαβε την εξουσία χάρη σ’ ένα παράδοξο περιστατικό]

6. Arria siccis oculis (sicci oculi) in cubiculum redibat [Η Αρρία επέστρεφε στην κρεβατοκάμαρα με στεγνά μάτια]

oculis: οργανική αφαιρετική του τρόπου

siccis: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο oculis

7. Ancilla domini iussu (iussu) dixit Ennium domi non esse [Η υπηρέτρια με διαταγή του αφεντικού της είπε ότι ο Έννιος δεν ήταν σπίτι]

iussu: οργανική αφαιρετική του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου

8. Hercules ira (ira) incensus Cacum interfecit [Ο Ηρακλής σκότωσε τον Κάκο έχοντας εξαφθεί από οργή]

ira: οργανική αφαιρετική του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου

9. Galli muris (muri-orum) oppidi maxime condidunt [Οι Γαλάτες έχουν μεγάλη εμπιστοσύνη στα τείχη της πόλης]

10. Cicero cum filio suo (filius suus) Romani venit [Ο Κικέρωνας ήρθε στη Ρώμη με το γιο του]

cum filio: Εμπρόθετος προσδιορισμός της συνοδείας

suo: Επιθετικός προσδιορισμός στο filio

11. I. Brutus posteritatis gloria (gloria) dignus fuit [Ο Ιούλιος Βρούτος ήταν άξιος της υστεροφημίας]

12. Paula Porciam modestia (modestia) antecellit [Η Παυλίνα υπερέχει σε σεμνότητα της Πορκίας]

modestia: οργανική αφαιρετική της αναφοράς

13. Arria dolore (dolor) adducta ex cubiculo egrediebatur [Η Αρρία παρασυρμένη από πόνο έβγαινε από την κρεβατοκάμαρα]

dolore: αφαιρετική του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου

14. Minicia puella matronali gravitate (matronalis gravitas) fuit [Η Μινικία ήταν μια κοπέλα με σοβαρότητα που ταίριαζε σε μια κυρία]

gravitate: οργανική αφαιρετική της ιδιότητας

matronali: επιθετικός προσδιορισμός στο gravitate

VII. Να συμπληρωθούν τα κενά με την αφαιρετική του ουσιαστικού (ή του ουσιαστικού και επιθέτου) που βρίσκεται στην παρένθεση και να δικαιολογηθεί η χρήση της:

Accius grandi aetate (grandis aetas) ad Pacuvium venit [Ο Άκκιος πήγε στον Πακούβιο σε μεγάλη ηλικία]

aetate: αφαιρετική του χρόνου. Για να δηλωθεί το πότε έγινε κάτι χρησιμοποιείται απλή, απρόθετη, τοπική αφαιρετική.

grandi: επιθετικός προσδιορισμός στο aetate

Bello Punico tertio (bellum Punicum tertium) Carthago deleta est [Η Καρχηδόνα καταστράφηκε κατά τον τρίτο καρχηδονιακό πόλεμο]

bello: απλή τοπική αφαιρετική του χρόνου

Punico: επιθετικός προσδιορισμός στο bello

tertio: επιθετικός προσδιορισμός στο Punico

Postero die (posterus dies) Claudius imperator factus est [Την επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας]

die: απλή τοπική αφαιρετική του χρόνου, για να δηλωθεί το πότε έγινε κάτι

postero: επιθετικός προσδιορισμός στο die

Camillus diu in exilio (exilium) fuit [Ο Κάμιλλος για πολύ καιρό υπήρξε εξόριστος]

in exilio: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τον εντοπισμό σε κατάσταση

Murena in Asia (Asia) continenter vixit [Ο Μουρήνας έζησε στην Ασία με εγκράτεια]

in Asia: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο

Scribonianus arma in Illyrico (Illyricum) moverat [Ο Σκριβωνιανός στην Ιλλυρία είχε στασιάσει]

in Illyrico: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο

Paucis post diebus (pauci dies + post) Ennius ad Nasicam venit [Λίγες μέρες μετά ο Έννιος ήρθε στον Νασικά]

diebus: αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς

paucis: επιθετικός προσδιορισμός στο diebus

post: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου

Cato attulit quodam die (quidam dies) in Curiam ficum ex Carthagine [Κάποια μέρα ο Κάτωνας έφερε στη Σύγκλητο ένα σύκο από την Καρχηδόνα]

die: απρόθετη τοπική αφαιρετική του χρόνου, που δηλώνει το πότε έγινε κάτι

quodam: επιθετικός προσδιορισμός στο die

Patria nostra in extremo discrimine (extremum discrimen) fuit [Η πατρίδα μας βρέθηκε στον έσχατο κίνδυνο]

in discrimine: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τον εντοπισμό σε κατάσταση

extremo: επιθετικός προσδιορισμός στο discrimine

Brutos et Scipiones in deorum coetu (coetus) repono [Τους Βρούτους και τους Σκιπίωνες τους τοποθετώ στην κοινωνία των θεών]

in coetu: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου. Ειδικότερα δηλώνει το «μεταξύ» 

Licinus Athenis (Athenae) pro libero fuit [Ο Λίκινος στην Αθήνα έζησε ως ελεύθερος]

Athenis: απρόθετη τοπική αφαιρετική που δηλώνει στάση σε τόπο. Στα ονόματα πόλεων πληθυντικού αριθμού η στάση σε τόπο δηλώνεται με απλή αφαιρετική.

Ficus Carthagine (Carthago) decerpta erat [Το σύκο κόπηκε στην Καρχηδόνα]

Carthagine: απρόθετη τοπική αφαιρετική, που δηλώνει στάση σε τόπο, καθώς πρόκειται για τριτόκλιτο όνομα πόλης

Patri magno adiumento fuit in periculis (pericula) Murena [Ο Μουρήνας υπήρξε μεγάλη βοήθεια για τον πατέρα του στους κινδύνους]

in periculis: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τον εντοπισμό σε κατάσταση