Λατινικά Γ Λυκείου: Κείμενα 32-34-36-37-38 (ασκήσεις σχολικού)

Gordon McBryde 

Λατινικά Γ Λυκείου: Κείμενα 32-34-36-37-38 (ασκήσεις σχολικού)

Κείμενο 32 (XXXII)

1. Να γίνει γραμματική και συντακτική αναγνώριση των γερουνδίων του κειμένου.

ad intuendum Αιτιατική γερουνδίου του αποθετικού ρήματος 2ης συζυγίας intueor – intuitus sum – intuitum – intueri (ατενίζω, κοιτάζω)

Εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου του τελικού αιτίου (εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού)

ad imitandum Αιτιατική γερουνδίου του αποθετικού ρήματος 1ης συζυγίας imitor – imitatus sum – imitatum – imitari (μιμούμαι)

Εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου του τελικού αιτίου (εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού)

gerendi Γενική γερουνδίου του ρήματος 3ης συζυγίας gero – gessi – gestum – gerere (διοικώ)

Γενική γερουνδίου ως συμπλήρωμα στο επίθετο cupidus (γεμάτος επιθυμία) (γενική αντικειμενική στο cupidus)

administrandi Γενική γερουνδίου του ρήματος 1ης συζυγίας administro – administravi – adiministratum – administrare (διαχειρίζομαι)

Γενική γερουνδίου ως συμπλήρωμα στο επίθετο cupidus (γεμάτος επιθυμία) (γενική αντικειμενική στο cupidus)

colendo Αφαιρετική γερουνδίου του ρήματος 3ης συζυγίας colo – colui – cultum – colere [καλλιεργώ, λατρεύω – κατοικώ (41) – σέβομαι (44)]

Απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου που δηλώνει τρόπο

cogitando Αφαιρετική γερουνδίου του ρήματος 1ης συζυγίας cogito – cogitavi – cogitatum – cogitare (σκέφτομαι, αναλογίζομαι)

Απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου που δηλώνει τρόπο

expetendo Αφαιρετική γερουνδίου του ρήματος 3ης συζυγίας expeto – expetivi (expetii) – expetitum – expetere (επιδιώκω)

Απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου που δηλώνει τρόπο

ducendo Αφαιρετική γερουνδίου του ρήματος 3ης συζυγίας duco – duxi – ductum – ducere [θεωρώ – οδηγώ (38)]

Απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου που δηλώνει τρόπο

2. Να συμπληρωθεί ο κατάλληλος τύπος γερουνδίου

Adulescens cupidus proeliandi erat (proelior) [Ο νεαρός επιθυμούσε τη μάχη]

Γενική γερουνδίου ως συμπλήρωμα στο επίθετο cupidus (γενική αντικειμενική)

Adulescens ad certandum ruit (certo) [Ο νεαρός όρμησε να αγωνισθεί]

Εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου του σκοπού

Hostes fugiendo salutem petiverunt (fugio) [Οι εχθροί ζήτησαν τη σωτηρία στη φυγή]

Απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου που δηλώνει τρόπο

Ars scribendi difficilis est (scribo) [Η τέχνη της συγγραφής είναι δύσκολη]

Απρόθετη γενική γερουνδίου ως συμπλήρωμα του ουσιαστικού ars

Adversarius peritus bellandi erat (bello) [Ο αντίπαλος είχε εμπειρία πολέμου]

Απρόθετη γενική ως συμπλήρωμα του επιθέτου peritus

3. Να γίνει συντακτική αναγνώριση των τύπων: exemplorum, virorum, parvi

exemplorum: Γενική ως συμπλήρωμα του επιθέτου plena (γενική αντικειμενική)

virorum: Γενική αντικειμενική στο imagines

parvi: Γενική της ηθικής αξίας

4. Να γίνει χρονική αντικατάσταση του τύπου reliquerunt.

Homines excellentes: να κλιθούν μαζί

relinquo – reliqui – relictum – relinquere (3η συζυγία) [αφήνω]

reliquerunt: Οριστική Παρακειμένου ενεργητική φωνής, γ΄ πληθυντικό πρόσωπο

ΕΝΣ                relinquunt

ΠΡΤ                 relinquebant

ΜΕΛ               relinquent

ΠΡΚ                reliquerunt - reliquere

ΥΠΡ                reliquerant

Σ.ΜΕΛ            reliquerint

ΕΝΙΚΟΣ                                                         ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ

homo excellens                                                homines excellentes

hominis excellentis                                          hominum excellentium

homini excellenti                                             hominibus excellentibus

hominem excellentem                                     homines excellentes (-is)

homo excellens                                                homines excellentes

homine excellenti                                            hominibus excellentibus

5. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Παραδείγματα για μίμηση

Ο νους τρέφεται (alor) με το διάβασμα (lego, 3)

Παραδείγματα για μίμηση = Exempla ad imitandum

Ο νους τρέφεται με το διάβασμα = Mens legendo alitur

Κείμενο 34 (XXXIV)

1. Να γίνει αναγνώριση των σουπίνων που υπάρχουν στο κείμενο

salutatum Αιτιατική σουπίνου του ρήματος 1ης συζυγίας saluto – salutavi –salutatum – salutare (χαιρετίζω επίσημα)

Απρόθετη αιτιατική σουπίνου που δηλώνει το σκοπό της κίνησης, καθώς στην πρόταση υπάρχει το ρήμα κίνησης venerunt

captum Αιτιατική σουπίνου του ρήματος 3ης συζυγίας capio – cepi – captum – capere (συλλαμβάνω)

Απρόθετη αιτιατική σουπίνου που δηλώνει το σκοπό της κίνησης, λόγω του απαρεμφάτου κίνησης venisse

auditu Αφαιρετική σουπίνου του ρήματος 4ης συζυγίας audio – audivi – auditum – audire (ακούω)

Απρόθετη αφαιρετική σουπίνου που δηλώνει αναφορά, στο επίθετο incredibile

admiratum Αιτιατική σουπίνου του αποθετικού ρήματος 1ης συζυγίας admiror – admiratus sum – admiratum – admirari (θαυμάζω)

Απρόθετη αιτιατική σουπίνου που δηλώνει το σκοπό της κίνησης, λόγω του απαρεμφάτου κίνησης venisse

2. Να αντικατασταθεί από σουπίνο σε –um το εμπρόθετο γερούνδιο∙ π.χ. venerunt ad spectandum = venerunt spectatum

Legatos miserunt ad orandum (oro παρακαλώ) [Έστειλαν πρέσβεις για να παρακαλέσουν]

= Legatos miserunt oratum

Ad dormiendum eunt [Πηγαίνουν να κοιμηθούν]

= Dormitum eunt

Legiones veniunt ad hiemandum [Οι λεγεώνες έρχονται για να ξεχειμωνιάσουν]

= Legiones veniunt hiematum

Praedones venerunt ad spectandum [Οι ληστές ήρθαν για να δουν]

= Praedones venerunt spectatum

3. Να αντικατασταθεί το εμπρόθετο γερούνδιο από το σουπίνο σε -u∙ π.χ. facile est ad credendum = facile est creditu

Facile est ad intellegendum (ρ. intellego) [Είναι εύκολο ως προς την κατανόηση]

= Facile est intellectu

Difficile est ad iudicandum (ρ. iudico) [Είναι δύσκολο ως προς την κρίση]

= Difficile est iudicatu

Facile est ad cognoscendum (ρ. cognosco) [Είναι εύκολο ως προς την αναγνώριση]

= Facile est cognitu

4. Να συνταχθεί η περίοδος: cum... venerunt

Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt

Cum Africanus in Literno esset: Δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον ιστορικό / διηγηματικό cum, εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (venerunt), δηλώνοντας έτσι το σύγχρονο στο παρελθόν. Η εκφορά με υποτακτική οφείλεται στη χρήση του ιστορικού cum, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια, δημιουργώντας μια σχέση αιτίου αιτιατού ανάμεσά τους. Συνάμα, είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου στη χρήση της υποτακτικής.

Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια.  

esset = ρήμα, Africanus = υποκείμενο, in Literno = εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο

complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt: Κύρια πρόταση κρίσεως

venerunt = ρήμα, duces = υποκείμενο, complures = επιθετικός προσδιορισμός στο duces, praedonum = γενική αντικειμενική στο duces, forte = επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα, salutatum = αιτιατική σουπίνου που δηλώνει το σκοπό της κίνησης, που προσδιορίζει το ρήμα κίνησης venerunt, ad eum = εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση σε πρόσωπο

5. Να γίνει χρονική αντικατάσταση του τύπου: rettulerunt (γράφεται συνήθως με δυο t, γιατί προέρχεται από Παρακείμενο με αναδιπλασιασμό < *retetulerunt)

refero – ret(t)uli – relatum – referre (3ης, αναφέρω)

rettulerunt: Οριστική Παρακειμένου ενεργητικής φωνής, γ΄ πληθυντικό πρόσωπο

ΕΝΣ                referunt

ΠΡΤ                 referebant

ΜΕΛ               referent

ΠΡΚ                rettulerunt - rettulere

ΥΠΡ                rettulerant

Σ.ΜΕΛ            rettulerint

6. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις (με σουπίνο):

Πήγαμε (eo) για να τον χαιρετήσουμε

Είναι ευχάριστο να το βλέπει κανείς

Πήγαμε για να τον χαιρετήσουμε = Eum salutatum iimus

Είναι ευχάριστο να το βλέπει κανείς = Id iucundum est visu

Κείμενο 36 (XXXVI)

1. Να αναγνωριστούν οι τελικές προτάσεις του κειμένου (σύνδεσμος, έγκλιση, ακολουθία)

quo facilius divitias contemnere posset (για να μπορεί ευκολότερα να περιφρονεί τα πλούτη)

Δευτερεύουσα τελική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο quo γιατί ακολουθεί συγκριτικός βαθμός επιρρήματος (facilius). Η τελική πρόταση εκφέρεται με υποτακτική, καθώς το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό, και ειδικότερα με Υποτακτική Παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (utebatur, Οριστική Παρατατικού), γιατί έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

ut eo uteretur (για να το χρησιμοποιήσει)

Δευτερεύουσα τελική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut γιατί είναι καταφατική. Η τελική πρόταση εκφέρεται με υποτακτική, καθώς το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό, και ειδικότερα με Υποτακτική Παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (attulissent, Υποτακτική Υπερσυντελίκου), γιατί έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

ne dicam (για να μην πω)

Δευτερεύουσα τελική πρόταση που λειτουργεί παρενθετικά. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ne γιατί είναι αρνητική κι εκφέρεται με υποτακτική γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με Υποτακτική Ενεστώτα, καθώς εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (narrate, Προστακτική Ενεστώτα), κι έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

2. Να αντικατασταθεί το σουπίνο ή το εμπρόθετο γερούνδιο από τελική πρόταση∙ π.χ. spectatum veniunt = veniunt, ut spectent

Να εφαρμοσθεί η ακολουθία των χρόνων:

Praedones salutatum venerunt [Οι ληστές ήρθαν για να χαιρετίσουν επίσημα]

= Praedones venerunt, ut salutarent (με υποτακτική παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, συγχρονισμός κύριας με τη δευτερεύουσα)  

Legatos miserunt ad orandum [Έστειλαν πρέσβεις για να παρακαλέσουν]

= Legatos miserunt, ut orarent (με υποτακτική παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, συγχρονισμός κύριας με τη δευτερεύουσα)

Pueri venerunt spectatum [Τα παιδιά ήρθαν για να δουν]

= Pueri venerunt, ut spectarent (με υποτακτική παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, συγχρονισμός κύριας με τη δευτερεύουσα)

Legatos mittunt oratum [Στέλνουν πρέσβεις για να παρακαλέσουν]

= Legatos mittunt, ut orent (με υποτακτική ενεστώτα, καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο, συγχρονισμός κύριας με τη δευτερεύουσα)

Praedones salutatum veniunt [Οι ληστές έρχονται για να χαιρετίσουν επίσημα]

= Praedones veniunt, ut salutent (με υποτακτική ενεστώτα, καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο, συγχρονισμός κύριας με τη δευτερεύουσα)

3. Να γίνει χρονική αντικατάσταση του utebatur∙ να κλιθεί το acies.

utor – usus sum – usum – uti (αποθετικό 3ης συζυγίας, χρησιμοποιώ)

utebatur: Οριστική Παρατατικού, γ΄ ενικό πρόσωπο

ΕΝΣ                utitur

ΠΡΤ                 utebatur

ΜΕΛ               utetur

ΠΡΚ                usus est

ΥΠΕΡ             usus erat

Σ.ΜΕΛ            usus erit

acies – aciei (παραταγμένος στρατός, μάχη) [5η κλίση]

ΕΝΙΚΟΣ                                             ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ

acies                                                    acies

aciei                                                     ---

aciei                                                     ---

aciem                                                   acies

acies                                                    acies

acie                                                      ---

4. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Είναι φτωχός (pauper), για να μπορεί να περιφρονεί τα πλούτη

Ήταν φτωχός, για να μπορεί να περιφρονεί τα πλούτη

Είναι φτωχός, για να μπορεί να περιφρονεί τα πλούτη

= Pauper est, ut divitias contemnere possit

Ήταν φτωχός, για να μπορεί να περιφρονεί τα πλούτη

= Pauper erat, ut divitias contemnere posset

Κείμενο 37 (XXXVII)

1. Να αναγνωριστούν οι συμπερασματικές προτάσεις του κειμένου (έγκλιση, ακολουθία).

ut salvi esse nequeamus (ώστε δεν μπορούμε να σωθούμε)

Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, ενώ στην κύρια πρόταση υπάρχει η δεικτική αντωνυμία eum που μας ειδοποιεί ότι θα ακολουθήσει συμπερασματική πρόταση. Εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί το συμπέρασμα στη λατινική γλώσσα είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση. Ειδικότερα, με Υποτακτική Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (deducta est, Οριστική Παρακειμένου με σημασία Ενεστώτα)∙ έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

ut pugnare cuperent (ώστε να επιθυμούν να πολεμούν)

Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, ενώ στην κύρια πρόταση υπάρχει η δεικτική αντωνυμία tantus που μας ειδοποιεί ότι θα ακολουθήσει συμπερασματική πρόταση. Εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί το συμπέρασμα στη λατινική γλώσσα είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση. Ειδικότερα, με Υποτακτική Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (invaserat, Οριστική Υπερσυντελίκου)∙ έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

ut necessitate esse cogantur (ώστε να πιέζονται από την ανάγκη να γίνουν)

Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, ενώ στην κύρια πρόταση υπάρχει η δεικτική αντωνυμία tales που μας ειδοποιεί ότι θα ακολουθήσει συμπερασματική πρόταση. Εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί το συμπέρασμα στη λατινική γλώσσα είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση. Ειδικότερα, με Υποτακτική Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (reddit, Οριστική Ενεστώτα)∙ έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

ut non solum ea fiant (ώστε όχι μόνο να γίνονται αυτά)

Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, ενώ στην κύρια πρόταση υπάρχει η δεικτική αντωνυμία tales που μας ειδοποιεί ότι θα ακολουθήσει συμπερασματική πρόταση. Εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί το συμπέρασμα στη λατινική γλώσσα είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση. Ειδικότερα, με Υποτακτική Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (sunt, Οριστική Ενεστώτα)∙ έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

ut victor obsequatur iis (ώστε ο νικητής να κάνει το χατίρι σε αυτούς)

Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, ενώ στην κύρια πρόταση υπάρχει η δεικτική αντωνυμία tales που μας ειδοποιεί ότι θα ακολουθήσει συμπερασματική πρόταση. Εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί το συμπέρασμα στη λατινική γλώσσα είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση. Ειδικότερα, με Υποτακτική Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (sunt, Οριστική Ενεστώτα)∙ έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

2. Να συμπληρωθεί το ρήμα της συμπερασματικής πρότασης και να δικαιολογηθεί η ακολουθία των χρόνων:

Tam magnum periculum est, ut salvi esse non possimus (possum) [Τόσο μεγάλος κίνδυνος υπάρχει, ώστε δε θα μπορέσουμε να σωθούμε]

Η δευτερεύουσα συμπερασματική εκφέρεται με Υποτακτική Ενεστώτα καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (est, Οριστική Ενεστώτα), έχουμε δηλαδή συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

Tam magnum periculum erat, ut salvi esse non possemus (possum) [Τόσο μεγάλος κίνδυνος υπήρχε, ώστε δε μπορούσαμε να σωθούμε]

Η δευτερεύουσα συμπερασματική εκφέρεται με Υποτακτική Παρατατικού καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (erat, Οριστική Παρατατικού), έχουμε δηλαδή συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

Tam miserum bellum civile est, ut multi pereant (pereo) [Τόσο μεγάλη συμφορά είναι ο εμφύλιος πόλεμος, ώστε πολλοί χάνονται]

Η δευτερεύουσα συμπερασματική εκφέρεται με Υποτακτική Ενεστώτα καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (est, Οριστική Ενεστώτα), έχουμε δηλαδή συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

Tam miseria bella civilia erant, ut multi perirent (pereo) [Τόσο μεγάλη συμφορά ήταν οι εμφύλιοι πόλεμοι, ώστε πολλοί χάνονταν]

Η δευτερεύουσα συμπερασματική εκφέρεται με Υποτακτική Παρατατικού καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (erant, Οριστική Παρατατικού), έχουμε δηλαδή συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

Tantus furor eis est, ut omnes (αιτ.) interficiant (interficio) [Τόση μανία υπάρχει σ’ αυτούς, ώστε τους σκοτώνουν όλους]

Η δευτερεύουσα συμπερασματική εκφέρεται με Υποτακτική Ενεστώτα καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (est, Οριστική Ενεστώτα), έχουμε δηλαδή συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

Tantus furor eis erat, ut omnes (αιτ.) interficerent (interficio) [Τόση μανία υπήρχε σ’ αυτούς, ώστε τους σκότωναν όλους]

Η δευτερεύουσα συμπερασματική εκφέρεται με Υποτακτική Παρατατικού καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (erat, Οριστική Παρατατικού), έχουμε δηλαδή συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

3. Να γίνει συντακτική αναγνώριση των τύπων: sentire, ipsa victoria, quorum auxilio

sentire: Τελικό απαρέμφατο, ως αντικείμενο του ρήματος destiti. Υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι το εννοούμενο ego που τίθεται και ως υποκείμενο του ρήματος (ταυτοπροσωπία). Αντικείμενο του απαρεμφάτου είναι το omnia.

ipsa victoria: Το ipsa αποτελεί επιθετικό προσδιορισμό του victoria. Ενώ το (quam) victoria λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης, που εκφέρεται σε ονομαστική, ομοιόπτωτα με τον α΄ όρο σύγκρισης nihil. Η σύγκριση γίνεται μέσω του επιθέτου miserius (συγκριτικός βαθμός του επιθέτου miser).

quorum auxilio: To quorum είναι γενική υποκειμενική στο auxilio. Ενώ, το auxilio είναι αφαιρετική του μέσου.

4. Να γίνει χρονική αντικατάσταση του τύπου parta sit∙ να κλιθεί (στα τρία γένη) το επίθετο ferox

parta sit: Υποτακτική Παρακειμένου μέσης φωνής, γ΄ ενικό πρόσωπο του ρήματος pario – peperi – partum – parere (3η συζυγία, κερδίζω)

ΕΝΣ    pariatur

ΠΡΤ     pareretur

ΠΡΚ    parta sit

ΥΠΡ    parta esset

ΕΝΙΚΟΣ

ferox                ferox                ferox

ferocis             ferocis             ferocis

feroci               feroci               feroci

ferocem           ferocem           ferox

ferox                ferox                ferox

feroci               feroci               feroci

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ

feroces             feroces             ferocia

ferocium          ferocium          ferocium

ferocibus         ferocibus         ferocibus

feroces –is       feroces –is       ferocia

feroces             feroces             ferocia

ferocibus         ferocibus         ferocibus

5. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Τους πιάνει τέτοια μανία, ώστε κάνουν πόλεμο (bellum gero)

Τους έπιασε τέτοια μανία, ώστε έκαναν πόλεμο

Τους πιάνει τέτοια μανία, ώστε κάνουν πόλεμο

= Tantus furor eos invadit, ut bellum gerant

Τους έπιασε τέτοια μανία, ώστε έκαναν πόλεμο

Tantus furor eos invasit, ut bellum gererent

Κείμενο 38 (XXXVIII)

1. Αναγνωρίστε τις παρακάτω χρονικές προτάσεις.

Cum in venationibus eris, pugillares adporta (μαθ. VIII) [Όταν θα πας στο κυνήγι, φέρε εκεί τις πλάκες]

Η δευτερεύουσα χρονική εισάγεται με τον καθαρά χρονικό cum και εκφέρεται με Οριστική, καθώς εκφράζει μόνο το χρόνο και τίποτα άλλο. Ειδικότερα με Οριστική Μέλλοντα και δηλώνει κάτι το σύγχρονο σε σχέση με το περιεχόμενο της κύριας (adporta, Προστακτική Ενεστώτα – μελλοντική έκφραση). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου της κύριας πρότασης. 

Ubi in Italia fuit, copias Romanorum profligavit (μαθ. XI) [Μόλις βρέθηκε στην Ιταλία κατατρόπωσε τις στρατιωτικές δυνάμεις των Ρωμαίων]

Η δευτερεύουσα χρονική πρόταση εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο ubi και εκφέρεται με Οριστική, καθώς εκφράζει μόνο το χρόνο και τίποτα άλλο. Ειδικότερα με Οριστική ιστορικού χρόνου (Παρακειμένου), καθώς και η κύρια πρόταση εκφέρεται με Οριστική ιστορικού χρόνου (Παρακειμένου) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

Ut domum rediit, filia ad eum cuccurrit (μαθ. XII) [Μόλις επέστρεψε σπίτι, η κόρη έτρεξε προς αυτόν]

Η δευτερεύουσα χρονική πρόταση εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με Οριστική, καθώς εκφράζει μόνο το χρόνο και τίποτα άλλο. Ειδικότερα με Οριστική ιστορικού χρόνου (Παρακειμένου), καθώς και η κύρια πρόταση εκφέρεται με Οριστική ιστορικού χρόνου (Παρακειμένου) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

Vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit species (μαθ. XIV)

Η δευτερεύουσα χρονική πρόταση εισάγεται με τον αντίστροφο cum (η δευτερεύουσα φέρει το κύριο νοηματικό βάρος, αντί της κύριας) και εκφράζει ένα αιφνίδιο γεγονός. Δείκτες της χρήση του αντίστροφου cum είναι και τα χρονικά επιρρήματα που υπάρχουν στην κύρια (vix, μόλις) και τη δευτερεύουσα (repente, ξαφνικά). Η δευτερεύουσα εκφέρεται με οριστική, καθώς ενδιαφέρει μόνο από χρονικής άποψης, και ειδικότερα με Οριστική Παρακειμένου, ενώ στην κύρια υπάρχει Οριστική Υπερσυντελίκου, δηλώνεται έτσι το υστερόχρονο στο παρελθόν. 

Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

Cum civitas bellum gerit, magistratus creantur (μαθ. XV) [Κάθε φορά που η πολιτεία διεξάγει πόλεμο, εκλέγουν άρχοντες]

Η δευτερεύουσα χρονική πρόταση εισάγεται με τον επαναληπτικό cum και εκφέρεται με οριστική, καθώς ενδιαφέρει μόνο από χρονικής άποψης. Ειδικότερα, εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα, καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (Οριστική Ενεστώτα), δηλώνοντας έτσι το σύγχρονο σε σχέση με την κύρια. Λόγω του επαναληπτικού συνδέσμου μάλιστα εκφράζει ένα γεγονός που επαναλαμβάνεται αόριστα.

Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

Postquam bovum vestigia vidit, gregem amovere coepit (μαθ. XVIII) [Όταν είδε τα ίχνη των βοδιών, άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι]

Η δευτερεύουσα χρονική πρόταση εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο postquam και εκφέρεται με Οριστική, καθώς εκφράζει μόνο το χρόνο και τίποτα άλλο. Ειδικότερα με Οριστική ιστορικού χρόνου (Παρακειμένου), καθώς και η κύρια πρόταση εκφέρεται με Οριστική ιστορικού χρόνου (Παρακειμένου) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

Cum illa cubiculum intraverat, filium vivere simulabat (μαθ. XXIII) [Κάθε φορά που έμπαινε στην κρεβατοκάμαρα, προσποιούταν πως ο γιος ζούσε]

Η δευτερεύουσα χρονική πρόταση εισάγεται με τον επαναληπτικό cum και εκφέρεται με οριστική, καθώς ενδιαφέρει μόνο από χρονικής άποψης. Ειδικότερα, εκφέρεται με Οριστική Υπερσυντελίκου, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (Οριστική Παρατατικού), δηλώνοντας έτσι το προτερόχρονο σε σχέση με την κύρια. Λόγω του επαναληπτικού συνδέσμου μάλιστα εκφράζει ένα γεγονός που επαναλαμβανόταν αόριστα στο παρελθόν.

Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

Cum lacrimae suae vincerent, egrediebatur (μαθ. XXIII) [Όταν τα δάκρυά της νικούσαν, έβγαινε έξω]

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον ιστορικό / διηγηματικό cum, εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (Οριστική Παρατατικού), δηλώνοντας έτσι το σύγχρονο στο παρελθόν. Η εκφορά με υποτακτική οφείλεται στη χρήση του ιστορικού cum, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια, δημιουργώντας μια σχέση αιτίου αιτιατού ανάμεσά τους. Συνάμα, είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου στη χρήση της υποτακτικής.

Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια.  

Cum Nasica ad Ennium venisset, ancilla dixit eum domi non esse (μαθ. XXIV) [Όταν ο Νασικάς πήγε στον Έννιο, η υπηρέτρια του είπε ότι αυτός δεν είναι στο σπίτι]

Η δευτερεύουσα χρονική πρόταση εισάγεται με τον ιστορικό / διηγηματικό cum, εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, καθώς εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (Οριστική Παρακειμένου), δηλώνοντας έτσι το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η εκφορά με υποτακτική οφείλεται στη χρήση του ιστορικού cum, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια, δημιουργώντας μια σχέση αιτίου αιτιατού ανάμεσά τους. Συνάμα, είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου στη χρήση της υποτακτικής.

Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια.  

Cum Africanus in Literno esset, praedones ad eum venerunt (μαθ. XXXIV) [Όταν ο Αφρικανός ήταν στο Λίτερνο, ήρθαν σ’ αυτόν ληστές]

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον ιστορικό / διηγηματικό cum, εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (Οριστική Παρακειμένου), δηλώνοντας έτσι το σύγχρονο στο παρελθόν. Η εκφορά με υποτακτική οφείλεται στη χρήση του ιστορικού cum, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια, δημιουργώντας μια σχέση αιτίου αιτιατού ανάμεσά τους. Συνάμα, είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου στη χρήση της υποτακτικής.

Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια.  

2. Να συμπληρωθεί ο σωστός ρηματικός τύπος:

Dum Curius cenat, legati Samnitium venerunt (ceno) [Ενώ ο Κούριος δειπνούσε, ήρθαν απεσταλμένοι των Σαμνιτών]

Μια συνεχιζόμενη πράξη (χρονική πρόταση), στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη (κύρια πρόταση).

Legati expectaverunt, dum Curius aliquid diceret (dico) [Οι απεσταλμένοι περίμεναν, μέχρι να πει κάτι ο Κούριος]

Το περιεχόμενο της χρονικής πρότασης παρουσιάζεται ως προσδοκία.

Dum Curius vivus fuit, divitias contempsit (vivus sum) [Όσο ο Κούριος ήταν ζωντανός περιφρόνησε τα πλούτη]

Με τη χρονική πρόταση δηλώνεται παράλληλη διάρκεια, σε σχέση με το περιεχόμενο της κύριας.

3. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Ενώ κάθονταν, ακούστηκε μια φωνή

Όσο αναπνέω (spiro), ελπίζω (spero)

Ενώ κάθονταν, ακούστηκε μια φωνή = Dum sedent, vox audita est [μια συνεχιζόμενη πράξη κατά τη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη]

Όσο αναπνέω, ελπίζω = Dum spiro, spero [παράλληλη διάρκεια]

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ 32 ΕΩΣ 34 (XXXII – XXXIV)

1. Να συμπληρωθεί ο κατάλληλος τύπος του γερουνδίου:

Pueri venerunt ad ludendum (ludo, 3) [Τα παιδιά ήρθαν για να παίξουν]

εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει το σκοπό

Libri legendo idonei sunt (lego, 3) [Υπάρχουν βιβλία κατάλληλα για διάβασμα]

απρόθετη δοτική γερουνδίου που δηλώνει σκοπό

Poeta scribendi peritissimus est (scribo, 3) [Ο ποιητής είναι πολύ έμπειρος στο να γράφει]

απρόθετη γενική γερουνδίου ως συμπλήρωμα στο peritissimus (γενική αντικειμενική)

Tempus ad consulendum breve erat (consulo, 3) [Ο χρόνος για να ληφθεί απόφαση ήταν λίγος]

εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει σκοπό

Caesar invenit naves paratas ad navigandum (navigo, 1) [Ο Καίσαρας βρήκε πλοία έτοιμα για να πλεύσουν]

εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει σκοπό

Docendo discimus (doceo, 2) [Με το να διδάσκουμε μαθαίνουμε]

απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου που δηλώνει τρόπο

Charta utilis scribendo est (scribo, 3) [Το χαρτί είναι χρήσιμο στο γράψιμο]

απρόθετη δοτική γερουνδίου που δηλώνει αναφορά

2. Να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του σουπίνου του ρήματος που βρίσκεται μέσα σε παρένθεση:

[Ο τύπος του σουπίνου σε –um δείχνει το σκοπό της κίνησης, ενώ ο τύπος σε –u εκφράζει την αναφορά]

Legatos ad Caesarem miserunt rogatum auxilium (rogo, 1) [Έστειλαν πρεσβευτές στον Καίσαρα για να ζητήσουν βοήθεια]

Galli castra oppugnatum venerunt (oppugno, 1) [Οι Γαλάτες ήρθαν για να πολιορκήσουν το στρατόπεδο]

Fulvius Athenas exsulatum abiit (exsulo, 1) [Ο Φούλβιος έφυγε στην Αθήνα για να περάσει την εξορία του]

Id factu difficillimum est (facio, 3) [Αυτό είναι πολύ δύσκολο ως προς την πραγματοποίηση]

Hoc, quod dicis, incredibile auditu est (audio, 4) [Αυτό που λες είναι απίστευτο στο άκουσμα]

Spectaculum mirabile visu erat (video, vidi, visum, videre, 2) [Ήταν ένα θέαμα αξιοθαύμαστο στο να το βλέπεις]

Pueri dormitum eunt (dormio, 4) [Τα παιδιά πηγαίνουν για να κοιμηθούν]

3. Να αντικατασταθεί το debeo + απαρέμφατο από τον αντίστοιχο τύπο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας. Να δηλωθεί το ποιητικό αίτιο.

α) Ducem salutare debemus [Πρέπει να χαιρετήσουμε επίσημα τον αρχηγό]

Με προσωπική σύνταξη: Dux nobis salutandus est

β) Scipio praesidium domesticorum conlocare debet [Ο Σκιπίωνας πρέπει να εγκαταστήσει φρουρά από οικιακούς δούλους]

Με προσωπική σύνταξη: Praesidium domesticorum Scipioni conlocandum est

γ) Praedones arma abicere dedebant [Οι ληστές έπρεπε να καταθέσουν τα όπλα]

Με προσωπική σύνταξη: Arma abicienda praedonibus erant

δ) Romani senatui parere debuerunt [Οι Ρωμαίοι έπρεπε να υπακούν στη Σύγκλητο]

Με απρόσωπη σύνταξη, καθώς το ρήμα συντάσσεται με δοτική: Romanis senatui parendum fuit

ε) Domum ire dedebamus [Έπρεπε να πάμε σπίτι]

Με απρόσωπη σύνταξη, καθώς το ρήμα είναι αμετάβατο: Nobis domum eundum erat

ζ. Equites Gallis occurrere debent [Οι ιππείς πρέπει να επιτεθούν στους Γαλάτες]

Με απρόσωπη σύνταξη, καθώς το ρήμα συντάσσεται με δοτική: Gallis ab equitibus occurrendum est

η. Hostem proelio lacessere debueramus [Έπρεπε να προκαλέσουμε σε μάχη τον εχθρό]

Με προσωπική σύνταξη: Hostis proelio nobis lacessendus fuerat

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ 35 ΕΩΣ 38 (XXXV-XXXVIII)

1. Να αντικατασταθεί ο προσδιορισμός του αναγκαστικού αιτίου ή η αιτιολογική μετοχή από αιτιολογική πρόταση:

Victores propter furorem feroces fiunt (furor victores invadit) [Οι νικητές εξαιτίας της οργής γίνονται σκληροί (μανία καταλαμβάνει τους νικητές)]

Victores feroces fiunt, quod furor eos invasit (εκφορά με οριστική, καθώς πρόκειται για πραγματική αιτιολογία)

Puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram ut sibi loco cederet (fessus sum) [Η κοπέλα κουρασμένη από την πολλή ορθοστασία, ζήτησε από τη θεία της να της παραχωρήσει τη θέση (είμαι κουρασμένος)]

Puella rogavit materteram ut sibi loco cederet, quod longa mora standi fessa erat

Ob maximam frugalitatem Curius Samnitium divitias contempsit (maxima frugalitate utor) [Ο Κούτιος περιφρόνησε τα πλούτη των Σαμνιτών χάρη στην πολύ μεγάλη ολιγάρκειά του (κάνω χρήση μέγιστης ολιγάρκειας)

Curius Samnitium divitias contempsit, quod maxima frugalitate utebatur

2. Στις παρακάτω αιτιολογικές προτάσεις να δικαιολογηθεί η έγκλιση και ο χρόνος του ρήματος (όπου χρειάζεται):

α. Cum omnes pugnare cupiant, salvi esse non possumus [Αφού όλοι επιθυμούν να μάχονται, δε θα μπορέσουμε να σωθούμε]

Η αιτιολογική πρόταση εκφέρεται με Υποτακτική Ενεστώτα, καθώς εισάγεται με τον σύνδεσμο cum, κι έτσι η αιτιολογία δίνεται ως το αποτέλεσμα μιας εσωτερικής λογικής διεργασίας. Εφόσον εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (οριστική ενεστώτα), δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

β. Ennius Nasicam accusavit, quod aperte mentiebatur [Ο Έννιος μέμφθηκε τον Νασικά γιατί έλεγε ψέματα ανοικτά]

Η αιτιολογική πρόταση εκφέρεται με Οριστική γιατί η αιτιολογία είναι αντικειμενικά αποδεκτή. Ειδικότερα με Οριστική Παρατατικού καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (Οριστική Παρατατικού) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

γ. Ennius Nasicam accusavit, quod aperte mentiretur [Ο Έννιος μέμφθηκε τον Νασικά, γιατί κατά τη γνώμη του έλεγε ψέματα ανοικτά]

Η αιτιολογική πρόταση εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί είναι υποκειμενική, εκφράζει δηλαδή την άποψη του υποκειμένου της πρότασης. Ειδικότερα με Υποτακτική Παρατατικού καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (Οριστική Παρακειμένου) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

3. Να αναγνωριστούν οι παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις και να δικαιολογηθεί η έγκλιση και ο χρόνος με τον οποίον εκφέρονται:

α. Caecilia in sacello persedebat, ut vocem congruentem proposito audiret [Η Καικιλία καθόταν σ’ ένα μικρό ιερό, για ν’ ακούσει φωνή που να ανταποκρίνεται στο σκοπό της]

Δευτερεύουσα τελική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με υποτακτική, καθώς το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό, και ειδικότερα με υποτακτική Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (persedebat Ορ. Πρτ)∙ έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

β. Arria filio funus ita paravit, ut ignoraretur a marito [Η Αρρία ετοίμασε έτσι την κηδεία στο γιο, ώστε να αγνοείται από τον σύζυγο]

Δευτερεύουσα Συμπερασματική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, ενώ στην κύρια προηγείται το επίρρημα ita που μας ειδοποιεί ότι θα ακολουθήσει συμπερασματική πρόταση. Εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί το συμπέρασμα στη λατινική είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση, και ειδικότερα Υποτακτική Παρατατικού (ignoratetur), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (paravit, Παρακείμενος), καθώς έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

γ. Gallus se ipsum interfecit, ne ab hostibus caperetur [Ο Γαλάτης αυτοκτόνησε, για να μη συλληφθεί από τους εχθρούς]

Η Δευτερεύουσα τελική πρόταση εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ne γιατί είναι αρνητική κι εκφέρεται με υποτακτική γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (Οριστική Παρακειμένου) κι έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

δ. Regulus tam pauper fuit, ut nihil filiis reliquerit [Ο Ρήγουλος υπήρξε τόσο φτωχός, ώστε δεν άφησε τίποτα στους γιους του]

Δευτερεύουσα Συμπερασματική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut συνοδευόμενο από το nihil, καθώς είναι αρνητική, ενώ στην κύρια προηγείται το ποσοτικό επίρρημα tam που μας ειδοποιεί ότι θα ακολουθήσει συμπερασματική πρόταση. Εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί το συμπέρασμα στη λατινική είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση, και ειδικότερα Υποτακτική Παρακειμένου, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (Οριστική Παρακειμένου), καθώς έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

ε. Manius Curius tanta frugalitate utebatur, ut nemo eum corrumpere posset [Ο Μάνιος Κούριος ήταν τόσο ολιγαρκής, ώστε κανένας δεν μπορούσε να τον διαφθείρει]

Δευτερεύουσα Συμπερασματική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut συνοδευόμενο από το nemo, καθώς είναι αρνητική, ενώ στην κύρια προηγείται η ποσοτική αντωνυμία tanta που μας ειδοποιεί ότι θα ακολουθήσει συμπερασματική πρόταση. Εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί το συμπέρασμα στη λατινική είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση, και ειδικότερα Υποτακτική Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (Οριστική Παρατατικού), καθώς έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

ζ. Zeno nullum servum habet, quo felicius vivat [Ο Ζήνωνας δεν είχε κανένα δούλο, για να ζει πιο ευτυχισμένος]

Δευτερεύουσα τελική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο quo γιατί ακολουθεί συγκριτικός βαθμός επιρρήματος (felicius). Η τελική πρόταση εκφέρεται με υποτακτική, καθώς το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό, και ειδικότερα με Υποτακτική Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (Οριστική Ενεστώτα)∙ έχουμε συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

4. Να αντικατασταθεί το σουπίνο ή το εμπρόθετο γερούνδιο από τελική πρόταση:

α. In sacellum venerunt omen petitum [Ήρθαν στο ιερό, για να αναζητήσουν οιωνό]

= In sacellum venerunt, ut omen peterent

β. In Africam cum hostibus pugnatum abiit [Πήγε στην Αφρική, για να πολεμήσει εναντίον των εχθρών]

= In Africam abiit, ut cum hostibus pugnaret

γ. Menenius Agrippa mercenarium mittit agrum curatum [Ο Μενήνιος Αγρίππας στέλνει τον εργάτη, για να καλλιεργήσει τον αγρό]

= Menenius Agrippa mercenarium mittit, ut agrum curet

δ. Amici venerunt ad spectandum [Οι φίλοι ήρθαν, για να δουν]

= Amici venerunt, ut spectarent

5. Να συμπληρωθούν τα κενά με το σωστό τύπο του ρήματος που βρίσκεται στην παρένθεση:

Abi (προστ.) ex urbe, ne cives corrumpas (corrumpo, 3) [Φύγε από την πόλη για να μη διαφθείρεις τους πολίτες]

Αρνητική τελική πρόταση με υποτακτική ενεστώτα

Arria egrediebatur, ne maritus mortem fili nosceret (nosco, 3) [Η Αρρία έβγαινε έξω, για να μην καταλάβει ο σύζυγος το θάνατο του γιου]

Αρνητική τελική πρόταση με υποτακτική παρατατικού

Manius curius Samnitium divitias ita contempsit, ut legati frugalitatem eius admirati sint (admiror, αποθ. 1) [Ο Μάνιος Κούριος τόσο περιφρόνησε τα πλούτη των Σαμνιτών, ώστε οι πρεσβευτές θαύμασαν την ολιγάρκειά του]

Συμπερασματική πρόταση με υποτακτική παρακειμένου

Cicero Romam venit, quo acrius pro concordia civium diceret (dico, 3) [Ο Κικέρωνας ήρθε στη Ρώμη, για να μιλήσει καλύτερα υπέρ της ομόνοιας των πολιτών]

Τελική πρόταση με υποτακτική παρατατικού

Tanto dolore Aesopus est adfectus, ut nihil ei gratius esse possit quam recuperatio fugitivi (possum) [Ο Αίσωπος είχε γεμίσει με τόση θλίψη, ώστε τίποτα δε θα μπορούσε να είναι σ’ αυτόν πιο ευχάριστο από την επανάκτηση του φυγά]

Αρνητική συμπερασματική πρόταση με υποτακτική ενεστώτα

6. Να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του ρήματος που βρίσκεται στην παρένθεση:

Postquam Hannibal Saguntum expugnavit (expugno), Alpes transire constituit [Ο Αννίβας αφού κυρίευσε το Σαγούντο, αποφάσισε να διασχίσει τις Άλπεις]

Χρονική πρόταση με οριστική παρακειμένου

Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset (venio), ad Pacuvium devertit [Όταν ο Άκκιος ήρθε από τη Ρώμη στον Τάραντα, έμεινε στον Πακούβιο]

Χρονική πρόταση με υποτακτική υπερσυντελίκου

Haec ubi domestici Scipioni rettulerunt (refero), is fores reserari iussit [Μόλις οι οικιακοί δούλοι μετέφεραν αυτά στον Σκιπίωνα, αυτός διέταξε να ανοιχθούν οι πόρτες]

Χρονική πρόταση με οριστική παρακειμένου

Ut (χρον.) praedones praesidium animadverterunt (animadverto), arma abiecerunt [Όταν οι ληστές είδαν τη φρουρά πέταξαν τα όπλα τους]

Χρονική πρόταση με οριστική παρακειμένου

Dum Cicero in urbe erat (sum), pro Concordia civium dicebat [Όσο βρισκόταν ο Κικέρωνας στη Ρώμη, μιλούσε υπέρ της ομόνοιας των πολιτών]

Χρονική πρόταση με οριστική παρατατικού

Vix Arria ex cubiculo egressa erat, cum se dolori dedit (do) [Δεν είχε προλάβει να βγει από το υπνοδωμάτιο η Αρρία, όταν παραδόθηκε στη θλίψη]

Χρονική πρόταση με οριστική παρακειμένου

Cum (επαναλ.) furor cives invadit (invado), pugnare cupiunt [Κάθε φορά που καταλαμβάνει μανία τους πολίτες, επιθυμούν να μάχονται]

Χρονική πρόταση με οριστική ενεστώτα

Regulus mortuus est, antequam filiis dotem relinqueret (relinquo) [Ο Ρήγουλος πέθανε, προτού ν’ αφήσει προίκα στις κόρες του]

Χρονική πρόταση με υποτακτική παρατατικού

Dum Africanus praesidium domesticorum conlocat (conloco), clamor magnus auditus est [Ενόσω ο Αφρικανός τοποθετούσε φρουρά από οικιακούς δούλους, ακούστηκε δυνατή κραυγή]

Χρονική πρόταση με οριστική ενεστώτα

Praedones expectabant, donec Scipio fores reseraret (resero) [Οι ληστές περίμεναν, μέχρι που ο Σκιπίωνας άνοιξε τις πόρτες]

Χρονική πρόταση με υποτακτική παρατατικού

Cum Caecilia in sacello erat (sum), vox aliqua audita est [Όταν η Καικίλια βρισκόταν στο μικρό ναό, ακούστηκε κάποια φωνή]

Χρονική πρόταση με τον καθαρό χρονικό cum, εκφερόμενη με οριστική παρατατικού