Λατινικά Γ΄ Λυκείου: Κείμενα 40-41-42-43-44 (ασκήσεις σχολικού)

Gordon McBryde 

Λατινικά Γ΄ Λυκείου: Κείμενα 40-41-42-43-44 (ασκήσεις σχολικού)

Κείμενο 40 (XL)

1. Να αναγνωριστούν οι εναντιωματικές και παραχωρητικές προτάσεις του κειμένου (σύνδεσμος, εκφορά, ακολουθία).

licet mihi ostendas agmina militum (ακόμη κι αν μου δείξεις τα αγήματα των στρατιωτών)

Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση, εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που, κι αν ακόμη δεχτούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet κι εκφέρεται με υποτακτική, ειδικότερα με υποτακτική ενεστώτα (ostendas), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (iudicabo Ορ. Μελ.) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το tamen.

licet mortem miniteris (ακόμα κι αν με απειλήσεις με θάνατο)

Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση, εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που, κι αν ακόμη δεχτούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet κι εκφέρεται με υποτακτική, ειδικότερα με υποτακτική ενεστώτα (miniteris), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (iudicabo Ορ. Μελ.) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το tamen.

etsi senex et corpore infirmo sum (αν και είμαι γέρος και με αδύναμο σώμα)

Δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση που εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με το εναντιωματικό σύνδεσμο etsi κι εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα, καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (meminero, Ορ. Σ. Μέλλοντα) αναφέρεται έτσι στο παρόν. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το tamen, που μας βοηθάει να αντιληφθούμε ότι η πρόταση είναι εναντιωματική.

2. Να αναγνωριστούν οι παρακάτω εναντιωματικές και παραχωρητικές προτάσεις (σύνδεσμος, εκφορά, ακολουθία):

Etiamsi natura tales non sint, necessitate esse coguntur (Μάθ. XXXVII)

(Ακόμη κι αν δεν είναι τέτοιοι από τη φύση τους, πιέζονται από την ανάγκη να γίνουν)

Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση, εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που, κι αν ακόμη δεχτούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο etiamsi κι εκφέρεται με υποτακτική, ειδικότερα με υποτακτική ενεστώτα (non sint), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (cogantur Υποτ. Ενεστώτα) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Etsi Sulla Marium hostem iudicari volebat, Scaevola negavit sententiam dicere (Αν και ο Σύλλας ήθελε να κηρυχθεί ο Μάριος εχθρός, ο Σκαιόλας αρνήθηκε να πει ψηφίσει)

Δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση που εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με το εναντιωματικό σύνδεσμο etsi κι εκφέρεται με οριστική Παρατατικού (volebat), καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (negavit, Ορ. Παρακειμένου) αναφέρεται έτσι στο παρελθόν.

Quamquam mihi mortem minitaris, numquam tamen Marium hostem iudicabo (Αν και με απειλείς με θάνατο, εντούτοις ποτέ δε θα κηρύξω τον Μάριο εχθρό)

Δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση που εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με το εναντιωματικό σύνδεσμο quamquam κι εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα (minitaris), καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (iudicabo, Ορ. Μέλλοντα) αναφέρεται έτσι στο παρόν. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το tamen, που μας βοηθάει να αντιληφθούμε ότι η πρόταση είναι εναντιωματική.

Ποια η διαφορά με την αντίστοιχη πρόταση του κειμένου;

Η αντίστοιχη πρόταση του κειμένου είναι παραχωρητική κι εκφράζει έτσι μια υποθετική κατάσταση, ενώ η πρόταση αυτή είναι εναντιωματική κι εκφράζει μια πραγματική κατάσταση.

3. Να γίνει χρονική αντικατάσταση του iudicaretur∙ να κλιθεί το ουσιαστικό senex.

iudicaretur: Υποτακτική Παρατατικού μέσης φωνής, γ΄ ενικό πρόσωπο (iudico, iudicavi, iudicatum, iudicare = κρίνω, κηρύττω)

ΕΝΣ            iudicetur

ΠΡΤ            iudicaretur

ΠΡΚ           iudicatus sit

ΥΠΕΡ         iudicatus esset

senex – senis (= γέρος) [ανήκει στα ανώμαλα ουσιαστικά της γ κλίσης]

senex                    senes

senis                     senum

seni                       senibus

senem                             senes

senex                    senes

sene                      senibus

4. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Αν και είναι οπλισμένος, δε με τρομάζει (terreo, 2∙ πραγματικό γεγονός)

Quamquam armatus est, non me terret

Ακόμη κι αν είναι οπλισμένος, δε με φοβίζει (κάτι το υποθετικό)

Licet armatus sit, non me terret

Μάθημα 41 (XLI)

1. Να αναγνωριστούν οι παραβολικές προτάσεις του κειμένου (εισαγωγή, εκφορά, ακολουθία)

proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris (σα να μιλούσες τώρα με τη μητέρα του Ευάνδρου)

Δευτερεύουσα υποθετική παραβολική πρόταση που λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης με α΄ όρο την κύρια πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό παραβολικό σύνδεσμο proinde quasi κι εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση. Ειδικότερα με Υποτακτική Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (uteris Ορ. Ενεστ.) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

ut viri antiqui (vivebant) (όπως -ζούσαν- οι αρχαίοι άνδρες)

Δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση, που εκφράζει τον τρόπο, ως β΄ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut (στην κύρια πρόταση υπάρχει το επίρρημα sic). Εκφέρεται με Οριστική (εννοούμενη Οριστική Παρατατικού vivebant) γιατί η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα.

ut viri aetatis nostrae (loquuntur) (όπως -μιλούν- οι άνδρες της εποχής μας)

Δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση, που εκφράζει τον τρόπο, ως β΄ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut (στην κύρια πρόταση υπάρχει το επίρρημα sic). Εκφέρεται με Οριστική (εννοούμενη Οριστική Ενεστώτα loquuntur) γιατί η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα.

Η φράση tamquam scopulum (σαν σκόπελο) ισοδυναμεί με την πρόταση tamquam scopulus sit

Δευτερεύουσα υποθετική παραβολική πρόταση που λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης με α΄ όρο την κύρια πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό παραβολικό σύνδεσμο tamquam κι εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση. Ειδικότερα με Υποτακτική Ενεστώτα (sit), γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (fugias, Υπ. Ενεστ.) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

2. Να συνδεθούν οι παρακάτω προτάσεις όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί: Ille plane loquitur. Ego plane loquor = ille tam plane loquitur quam ego

[Οι εισαγόμενες με το quam προτάσεις είναι απλές παραβολικές που λειτουργούν ως β΄ όρος σύγκρισης. Το ρήμα τους παραλείπεται καθώς εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα.]

Tu dilucide loqueris. Nos dilucide loquimur.

= Tu tam dilucide loqueris quam nos (εσύ μιλάς με τόση διαύγεια, όση εμείς)

Paulus modeste loquitur. Marcella modeste loquitur.

= Paulus tam modeste loquitur quam Marcella (ο Παύλος μιλάει με τόση σεμνότητα, όση η Μαρκέλλα)

Paulus studiose lectitat. Marcella studiose lectitat.

= Paulus tam studiose lectitat quam Marcella (ο Παύλος διαβάζει με τόση επιμέλεια, όση η Μαρκέλλα)

3. Να συνδεθούν οι παρακάτω προτάσεις όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί: Ille plane loquitur. Ille plane scribit. = ille similiter loquitur ac scribit

[Οι παραβολικές προτάσεις με το ac, μετά από επιρρήματα που δηλώνουν ομοιότητα (similiter), είναι απλές παραβολικές που λειτουργούν ως β΄ όρος σύγκρισης.]

Tu dilucide loqueris. Tu dilucide scribis. (Εσύ μιλάς με κατανοητά. Εσύ γράφεις κατανοητά.

= Tu similiter loqueris ac scribis (εσύ μιλάς, όπως γράφεις)

Paulus modeste loquitur. Paulus modeste vivit. (Ο Παύλος μιλάει με σεμνότητα. Ο Παύλος ζει με σεμνότητα.)

= Paulus similiter loquitur ac vivit (Ο Παύλος μιλάει, όπως ζει)

Paulus studiose lectitat. Paulus studiose discit. (Ο Παύλος διαβάζει με επιμέλεια. Ο Παύλος μαθαίνει με επιμέλεια)

= Paulus similiter lectitat ac discit (Ο Παύλος διαβάζει παρόμοια, όπως μαθαίνει)

4. Να συνδεθούν οι παρακάτω προτάσεις όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί: Ille hoc dicit, quod sentit = ille sic dicit, ut sentit.

[Οι προτάσεις με το ut είναι απλές παραβολικές που λειτουργούν ως β΄ όρος σύγκρισης, και εκφράζουν τον τρόπο. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το επίρρημα sic.]  

Nos hoc dicimus, quod intellegemus. (εμείς λέμε αυτό που καταλαβαίνουμε)

= Nos sic dicimus, ut intellegemus (εμείς μιλάμε έτσι, όπως καταλαβαίνουμε)

Vos hoc dicitis, quod intellegitis.

= Vos sic dicitis, ut intellegitis (εσείς μιλάτε έτσι, όπως καταλαβαίνετε)

Illi hoc dicunt, quod intellegunt.

= Illi sic dicunt, ut intellegunt (εκείνοι μιλάνε έτσι, όπως καταλαβαίνουν)

5. Να συνδεθούν οι παρακάτω προτάσεις όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί (προσοχή στην ακολουθία των χρόνων):

Tu multum loqueris de Paulo. Tu eum non cognoscis = Tu sic loqueris de Paulo quasi eum cognoscas.

Tu multum loquebaris de Paulo. Tu eum non cognoscebas. (Εσύ μιλούσες πολύ για τον Παύλο. Εσύ δεν τον γνώριζες.)

= Tu sic loquebaris de Paulo, quasi eum cognosceres (εσύ μιλούσες για τον Παύλο, σαν να τον γνώριζες)

[Η παραβολική υποθετική πρόταση με τον quasi εκφέρεται με Υποτακτική Παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο και δηλώνει έτσι το σύγχρονο στο παρελθόν]

Paulus sumptuose (πολυδάπανα) vivit. Paulus dives non est.

= Paulus sic vivit, quasi dives sit (ο Παύλος ζει σαν να είναι πλούσιος)

[Η παραβολική υποθετική πρόταση, που εισάγεται με τον παραβολικό υποθετικό σύνδεσμο quasi, εκφέρεται με Υποτακτική Ενεστώτα, καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο και δηλώνει έτσι το σύγχρονο στο παρόν]

Paulus sumptuose vivebat. Paulus dives non erat.

= Paulus sic vivebat, quasi dives esset (ο Παύλος ζούσε σαν να ήταν πλούσιος)

[Η παραβολική υποθετική πρόταση, που εισάγεται με τον παραβολικό υποθετικό σύνδεσμο quasi, εκφέρεται με Υποτακτική Παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο και δηλώνει έτσι το σύγχρονο στο παρελθόν]

6. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι παρακάτω προτάσεις:

Ο Σκαιόλας μίλησε σαν να ήταν νέος (iuvenis)

= Scaevola sic dixit, quasi iuvenis esset

Οι Συγλητικοί (Patres) μιλούσαν έτσι όπως ήθελε ο Σύλλας

= Patres sic dicebant, ut Sulla volebat

Κείμενο 42 (XLII)

1. Να αναγνωριστούν οι αναφορικές προτάσεις του κειμένου (είδος, εισαγωγή και εκφορά)

qui aut ea... non videant (που είτε δε βλέπουν αυτά)

Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρόταση, που προσδιορίζει το nonnulli της κύριας, και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui κι εκφέρεται με υποτακτική, καθώς στη λατινική το συμπέρασμα είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση.

Ειδικότερα με υποτακτική Ενεστώτα γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (sunt, Ορ. Ενεστ.)∙ έχουμε δηλαδή συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

quae imminent (που τους απειλούν)

Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και προσδιορίζει την αντωνυμία ea της προηγούμενης αναφορικής πρότασης. Εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει κάτι το πραγματικό, κι ειδικότερα με οριστική Ενεστώτα γιατί αναφέρεται στο παρόν δηλώνοντας κάτι το σύγχρονο.

aut ea... dissimulent (είτε προσποιούνται)

Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρόταση, που προσδιορίζει το nonnulli της κύριας, και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Συνδέεται παρατακτικά με την πρώτη αναφορική πρόταση του κειμένου.

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui κι εκφέρεται με υποτακτική, καθώς στη λατινική το συμπέρασμα είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση.

Ειδικότερα με υποτακτική Ενεστώτα γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (sunt, Ορ. Ενεστ.)∙ έχουμε δηλαδή συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

quae vident (αυτά που βλέπουν)

Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και προσδιορίζει την αντωνυμία ea της προηγούμενης αναφορικής πρότασης. Εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει κάτι το πραγματικό, κι ειδικότερα με οριστική Ενεστώτα γιατί αναφέρεται στο παρόν δηλώνοντας κάτι το σύγχρονο.

quo intendit (όπου κατευθύνεται)

Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quo και προσδιορίζει το castra της υποθετικής πρότασης που προηγείται. Εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει κάτι το πραγματικό, κι ειδικότερα με οριστική Ενεστώτα γιατί αναφέρεται στο παρόν δηλώνοντας κάτι το σύγχρονο.

Η πρόταση διατηρεί την οριστική έγκλιση παρόλο που βρίσκεται στο πλαίσιο πλαγίου λόγου, καθώς είναι παρενθετική.

qui non videat coniurationem esse factam (που να μη βλέπει ότι έγινε συνωμοσία)

Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρόταση, που προσδιορίζει το neminem της κύριας, και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui κι εκφέρεται με υποτακτική, καθώς στη λατινική το συμπέρασμα είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση.

Ειδικότερα με υποτακτική Ενεστώτα γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (intellego Ορ. Ενεστ.), έχουμε δηλαδή συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

qui non fateatur (που να μην το παραδέχεται)

Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρόταση, που προσδιορίζει το 2ο neminem της κύριας, και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui κι εκφέρεται με υποτακτική, καθώς στη λατινική το συμπέρασμα είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση.

Ειδικότερα με υποτακτική Ενεστώτα γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (intellego Ορ. Ενεστ.), έχουμε δηλαδή συγχρονισμό της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων).

2. Να μετατραπούν οι επιθετικοί προσδιορισμοί με τα πλάγια στοιχεία σε αναφορικές προσδιοριστικές προτάσεις.

homines improbi atque imperiti

= Homines, qui improbi atque imperiti sunt (άνθρωποι, οι οποίοι είναι φαύλοι και αδαείς)

[Εισάγεται η δημιουργούμενη αναφορική πρόταση με την αντωνυμία qui καθώς προσδιορίζει αρσενικό γένος πληθυντικού αριθμού, και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί πραγματικό γεγονός]

factum crudele

= Factum quod crudele est (πράξη, η οποία είναι σκληρή)

[Εισάγεται η δημιουργούμενη αναφορική πρόταση με την αντωνυμία quod καθώς προσδιορίζει ουδέτερο γένος ενικού αριθμού, και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί πραγματικό γεγονός]

sententiae molles

= Sententiae, quae molles sunt (αποφάσεις, οι οποίες είναι ήπιες)

[Εισάγεται η δημιουργούμενη αναφορική πρόταση με την αντωνυμία quae καθώς προσδιορίζει θηλυκό γένος πληθυντικού αριθμού, και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί πραγματικό γεγονός]

3. Στις παρακάτω τελικές και συμπερασματικές προτάσεις να αντικατασταθεί ο σύνδεσμος ut από τον κατάλληλο τύπο της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod

Praedones venerunt, ut Scipionem admirarentur

= Praedones venerunt, qui Scipionem admirarentur (Οι ληστές ήρθαν, για να θαυμάσουν τον Σκιπίωνα)

Η αναφορική τελική εισάγεται με την αντωνυμία qui αφού προσδιορίζει αρσενικό γένος πληθυντικού αριθμού (praedones) και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές προτάσεις, καθώς το περιεχόμενό τους είναι κάτι το επιθυμητό.

Ea femina venit, ut Paulum videret

= Ea femina venit, quae Paulum videret (αυτή η γυναίκα ήρθε, για να δει τον Παύλο)

Η αναφορική τελική εισάγεται με την αντωνυμία quae αφού προσδιορίζει θηλυκό γένος ενικού αριθμού (femina) και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές προτάσεις, καθώς το περιεχόμενό τους είναι κάτι το επιθυμητό.

Nemo tam stultus est, ut hoc dicat

= Nemo tam stultus est, qui hoc dicat (κανείς δεν είναι τόσο ανόητος, ώστε να λέει αυτό)

Η αναφορική συμπερασματική εισάγεται με την αντωνυμία qui αφού προσδιορίζει αρσενικό γένος ενικού αριθμού (nemo) και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι επιρρηματικές συμπερασματικές προτάσεις, καθώς το αποτέλεσμα στη λατινική θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση.

Ea femina non tam stulta est, ut hoc dicat

= Ea femina non tam stulta est, quae hoc dicat (αυτή η γυναίκα δεν είναι τόσο ανόητη, ώστε να λέει αυτό)

Η αναφορική συμπερασματική εισάγεται με την αντωνυμία quae αφού προσδιορίζει θηλυκό γένος ενικού αριθμού (femina) και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι επιρρηματικές συμπερασματικές προτάσεις, καθώς το αποτέλεσμα στη λατινική θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση.

4. confirmaverunt, animadvertissent: να γίνει χρονική αντικατάσταση.

confirmaverunt (γ΄ πληθυντικό πρόσωπο, οριστικής Παρακειμένου ενεργητικής φωνής, του ρήματος confirmo, confirmavi, confirmatum, confirmare της 1^ης συζυγίας, επιβεβαιώνω)

animadvertissent (γ΄ πληθυντικό πρόσωπο, υποτακτικής Υπερσυντελίκου του ρήματος animadverto, animadverti, animadversum, animadvertere της 3^ης συζυγίας, παρατηρώ, -in aliquem = τιμωρώ κάποιον)

ΕΝΣ            confirmant                               animadvertant

ΠΡΤ            confirmabant                           animadverterent

ΜΕΛ           confirmabunt                           animadversuri-ae-a sint

ΠΡΚ           confirmaverunt (-ere)               animadverterint

ΥΠΕΡ         confirmaverant                        animadvertissent

Σ.ΜΕΛ       confirmaverint                         ---

5. Να μετατραπούν στα λατινικά οι παρακάτω προτάσεις:

Λες ότι είσαι Ρωμαίος, πράγμα που δεν είναι αλήθεια

= Dicis te Romanum esse, quod non verum est

Κανείς δεν είναι τόσο ανόητος που να μη βλέπει τη συνωμοσία

= Nemo tam stultus est, qui coniurationem non videat

Κείμενο 43 (XLIII)

1. Να αναγνωριστούν όλες οι ευθείες ερωτήσεις του κειμένου (εισαγωγή και εκφορά)

Num ad hostem veni (μήπως έχω έρθει σε εχθρό)

Ευθεία ερώτηση, απλή, ολικής άγνοιας, εισάγεται με το ερωτηματικό μόριο num, καθώς αναμένεται αρνητική απάντηση (ρητορική ερώτηση). Εκφέρεται με Οριστική (Παρακειμένου) , γιατί είναι πρόταση κρίσης.

et captiva in castris tuis sum? (κι είμαι αιχμάλωτη στο στρατόπεδό σου;)

Ευθεία ερώτηση, απλή, ολικής άγνοιας, συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη. Εισάγεται επομένως με το ερωτηματικό μόριο num, καθώς αναμένεται αρνητική απάντηση (ρητορική ερώτηση). Εκφέρεται με Οριστική (Ενεστώτα) , γιατί είναι πρόταση κρίσης.

In hoc me longa vita et infelix senecta traxit (σε τέτοιο σημείο με κατάντησαν η μακρόχρονη ζωή και τα δυστυχισμένα γεράματα)

Ευθεία ερώτηση, απλή, ολικής άγνοιας, δεν εισάγεται με κάποιο ερωτηματικό μόριο δηλώνεται απλώς με τον ιδιαίτερο τόνο της φωνής για έμφαση. Συνιστά ρητορική ερώτηση. Εκφέρεται με Οριστική (Παρακειμένου) , γιατί είναι πρόταση κρίσης.

Qui potuisti populari hanc terram (πώς μπόρεσες να λεηλατήσεις αυτή τη χώρα)

Ευθεία ερώτηση μερικής άγνοιας. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα qui, που δηλώνει τρόπο. Αποτελεί ρητορική ερώτηση. Εκφέρεται με Οριστική (Παρακειμένου), γιατί είναι πρόταση κρίσης.

Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? (δε σου πέρασε η οργή, όταν περνούσες τα σύνορα της πατρίδας σου)

Ευθεία ερώτηση, απλή, ολικής άγνοιας, δεν εισάγεται με κάποιο ερωτηματικό μόριο δηλώνεται απλώς με τον ιδιαίτερο τόνο της φωνής για έμφαση. Συνιστά ρητορική ερώτηση. Εκφέρεται με Οριστική (Παρακειμένου) , γιατί είναι πρόταση κρίσης.

cur... tibi non succurrit (γιατί δε σου πέρασε από το μυαλό)

Ευθεία ερώτηση μερικής άγνοιας. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα cur. Αποτελεί ρητορική ερώτηση. Εκφέρεται με Οριστική (Παρακειμένου), γιατί είναι πρόταση κρίσης.

2. Να αναγνωριστούν οι παρακάτω ευθείες ερωτήσεις (εισαγωγή, εκφορά)

Quid est, mea Tertia? Cur tristis es? Quid tibi accidit (μαθ. XII) (Τι συμβαίνει Τερτία μου; Γιατί είσαι θλιμμένη; Τι σου συμβαίνει;)

Quid est, mea Tertia?

Ευθεία ερώτηση μερικής άγνοιας. Εισάγεται με την ερωτική αντωνυμία quid και εκφέρεται με Οριστική (Ενεστώτα) γιατί είναι πρόταση κρίσης.

Cur tristis es?

Ευθεία ερώτηση μερικής άγνοιας. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα cur. Εκφέρεται με Οριστική (Ενεστώτα), γιατί είναι πρόταση κρίσης.

Quid tibi accidit

Ευθεία ερώτηση μερικής άγνοιας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid. Εκφέρεται με Οριστική (Ενεστώτα), γιατί είναι πρόταση κρίσης.

Ego non cognosco vocem tuam? (μαθ. XXIV∙ γιατί λείπει το ερωτηματικό μόριο;) (Δεν αναγνωρίζω εγώ τη φωνή σου;)

Ευθεία ερώτηση, απλή, ολικής άγνοιας, που εισάγεται χωρίς κάποιο ερωτηματικό μόριο, αλλά δηλώνεται με τον τόνο της φωνής για έμφαση. Εκφέρεται με Οριστική (Ενεστώτα), γιατί είναι πρόταση κρίσης. Αποτελεί ρητορική ερώτηση.

Visne scire quid Nasica responderit? (μαθ. XXIV) (Θέλεις να μάθεις τι απάντησε ο Νασικάς;)

Ευθεία ερώτηση, απλή, ολικής άγνοιας. Εισάγεται με το εγκλιτικό ερωτηματικό μόριο –ne (το οποίο έχει προσαρτηθεί στην εισαγωγική λέξη της ερώτησης). Εκφέρεται με Οριστική (Ενεστώτα, vis), γιατί είναι πρόταση κρίσης.

Tu mihi ipsi non credis? (μαθ. XXIV∙ γιατί λείπει το ερωτηματικό μόριο;) (Εσύ δεν πιστεύεις εμένα τον ίδιο;)

Ευθεία ερώτηση, απλή, ολικής άγνοιας, που εισάγεται χωρίς κάποιο ερωτηματικό μόριο, αλλά δηλώνεται με τον τόνο της φωνής για έμφαση. Εκφέρεται με Οριστική (Ενεστώτα), γιατί είναι πρόταση κρίσης. Αποτελεί ρητορική ερώτηση.

Quin, homo inepte, taces? (μαθ. XLI) (Ανόητε άνθρωπε, γιατί δεν σωπαίνεις;)

Ευθεία ερώτηση, απλή, ολικής άγνοιας. Εισάγεται με το ερωτηματικό μόριο quin και εκφέρεται με Οριστική (Ενεστώτα), γιατί είναι πρόταση κρίσης. Συνιστά ρητορική ερώτηση.

3. Να μετατραπούν οι παρακάτω προτάσεις σε διμελείς ευθείες ερωτήσεις, όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί: Puer scribit. Puer legit = Utrum scribit puer an legit? (και με τους άλλους δύο τρόπους).

Mea vita felix est. Mea vita infelix est. (Η ζωή μου είναι ευτυχισμένη. Η ζωή μου είναι δυστυχισμένη.)

- Utrum mea vita felix an infelix est?

- Estne mea vita felix an infelix?

- Mea vita felix an infelix est?

Illa mater Pauli est. Illa soror Pauli est. (Εκείνη είναι η μητέρα του Παύλου. Εκείνη είναι η αδερφή του Παύλου.)

- Utrum illa mater an soror Pauli est?

- Estne illa mater an soror Pauli?

- Illa mater an soror Pauli est?

4. Να μετατραπούν οι παρακάτω προτάσεις σε ευθείες ερωτήσεις με το num ή το nonne ανάλογα με το περιεχόμενό τους.

Deum ipsum vidisti.

= Num deum ipsum vidisti? (μήπως είδες τον ίδιο τον Θεό;) Από το περιεχόμενο της ερώτησης καταλαβαίνουμε πως αναμένεται αρνητική απάντηση.

Vita nostra brevis est.

= Nonne vita nostra brevis est? (μήπως δεν είναι η ζωή μας σύντομη;) Από το περιεχόμενο της ερώτησης καταλαβαίνουμε πως αναμένεται καταφατική απάντηση.

Pacem amamus.

= Nonne pacem amamus? (μήπως δεν αγαπάμε την ειρήνη;) Από το περιεχόμενο της ερώτησης καταλαβαίνουμε πως αναμένεται καταφατική απάντηση.

Bellum odimus (μισούμε)

= Nonne bellum odimus? (μήπως δεν μισούμε τον πόλεμο;) Από το περιεχόμενο της ερώτησης καταλαβαίνουμε πως αναμένεται καταφατική απάντηση.

5. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι παρακάτω προτάσεις:

Μήπως δεν είναι δυστυχισμένα τα γηρατειά;

= Nonne senecta infelix est?

Αυτός είναι ο αδελφός ή ο φίλος σου;

= Utrum hic frater an amicus tuus est?

Κείμενο 44 (XLIV)

1. Να αναγνωριστούν οι πλάγιες ερωτήσεις του κειμένου (εξάρτηση, εισαγωγή, εκφορά, ακολουθία)

quis possit diligere eum... aut eum (γιατί δεν ξέρω ποιος μπορεί να αγαπά αυτόν... ή αυτόν)

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας που λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα της κύριας (nescio). Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quis κι εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης.

Ειδικότερα εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (nescio, Ορ. Ενεστ.) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

quam fuerint inopes amicorum (πόση έλλειψη είχαν από φίλους)

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας που λειτουργεί ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα intellegitur. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quam κι εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης.

Ειδικότερα εκφέρεται με υποτακτική Παρακειμένου, γιατί εξαρτάται από αρκτικού χρόνο (intellegitur, Ορ. Ενεστ.) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.

quos fidos amicos habuissem (ποιους είχα πιστούς φίλους)

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας που λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα intellexi. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quos κι εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης.

Ειδικότερα εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

quos -habuissem- infidos (ποιους άπιστους)

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας, συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη, και λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα intellexi. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quos κι εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης.

Ειδικότερα εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

2. Να μετατραπούν οι πλάγιες ερωτήσεις του κειμένου σε ευθείες.

quis possit diligere eum = Quis potest diligere eum?

quam fuerint inopes amicorum = Quam inopes amicorum fuerunt?

quos fidos amicos habuissem = Quos fidos amicos habui?

quos -habuissem- infidos = Quos infidos amicos habui?

3. Να μετατραπούν σε πλάγιες οι παρακάτω ευθείες ερωτήσεις (εξάρτηση πρώτα από το rogat και μετά από το rogavit).

Quae est tyrannorum vita? (ποια είναι η ζωή των τυράννων;)

Rogat quae sit tyrannorum vita

Rogavit quae esset tyrannorum vita

Num est ulla fides in tyrannorum vita? (υπάρχει άραγε κάποια εμπιστοσύνη στη ζωή των τυράννων;)

Rogat num sit ulla fides in tyrannorum vita

Rogavit num esset ulla fides in tyrannorum vita

Utrum tyrannis omnia suspecta sunt an non? (οι τύραννοι υποπτεύονται τα πάντα ή όχι;)

Rogat utrum tyrannis omnia suspecta sint necne

Rogavit utrum tyrannis omnia suspecta essent necne

Cur tyrannis omnia suspecta sunt? (γιατί όλα είναι ύποπτα για τους τυράννους)

Rogat cur tyrannis omnia suspecta sint

Rogavit cur tyrannis omnia suspecta essent

Nonne tyrannis omnia suspecta sunt? (εξάρτηση από το quaerit, quaerebat ex te) (μήπως δεν είναι όλα ύποπτα για τους τυράννους)

Quaerit ex te nonne tyrannis omnia suspecta sint

Quaerebat ex te nonne tyrannis omnia suspecta essent

4. Intellegitur, ferunt: να γίνει χρονική αντικατάσταση

ΕΝΣ            intellegitur                      ferunt

ΠΡΤ            intellegebatur                 ferebant

ΜΕΛ           intellegetur                     ferent

ΠΡΚ           intellectum est                tulerunt - tulere

ΥΠΕΡ         intellectum erat              tulerant

Σ.ΜΕΛ       intellectum erit               tulerint

intellegitur: γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής Ενεστώτα μέσης φωνής του ρήματος 3^ης συζυγίας intellego (intelligo), intellexi, intellectum, intellegere (καταλαβαίνω)

ferunt: γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής Ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος fero, tuli, latum, ferre (φέρνω, υπομένω, αναφέρω)

5. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Ρώτα αν οι τύραννοι έχουν φίλους

= Rogat num tyranni amicos habeant

Ρωτούσε αν οι τύραννοι έχουν φίλους

= Rogabat num tyranni amicos haberent