Έκθεση Α΄ Λυκείου: Αλλαγές στον γραπτό κόσμο (Τράπεζα Θεμάτων)

Sébastien Del Grosso

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ [ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ]

[Αλλαγές στον γραπτό κόσμο]

Μεγάλη συζήτηση έχει πραγματοποιηθεί στον χώρο της διδασκαλίας των γλωσσών ως προς τις θετικές συνέπειες που έχει η χρήση των υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου. Ακόμη, ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στην ανάλυση νέων μορφών γραπτού λόγου, οι οποίες έχουν σχέση με το γράψιμο στα περιβάλλοντα της σύγχρονης αλλά και της ασύγχρονης επικοινωνίας. Όμως, πολύ μικρότερη βαρύτητα έχει δοθεί στις επιπτώσεις που προκύπτουν από την ευρεία υιοθέτηση των υπολογιστών ως μέσων παραγωγής γραπτού λόγου στις λιγότερo ομιλούμενες γλώσσες.

Επίσης, είναι γνωστές οι συζητήσεις που διεξάγονται τόσο σε επιστημονικούς κύκλους όσο και στον Τύπο και αφορούν την ανάδυση και τη χρήση του λατινοελληνικού αλφαβήτου (Greeklish). Τα περισσότερα δεδομένα που διαθέτουμε για το θέμα αυτό προέρχονται από παλιές, σχετικά, έρευνες. Σε πρόσφατη, όμως, έρευνα διαπιστώθηκε πως ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών χρησιμοποιεί τα Greeklish. Η διαπίστωση έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αν λάβουμε υπόψη ότι τα παιδιά αυτά εξοικειώθηκαν με τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών μετά από το 2000.

Ωστόσο, παρόμοια φαινόμενα έχουν επισημανθεί και σε άλλες γλώσσες και χώρες. Αν δούμε το ζήτημα κάπως ευρύτερα, θα διαπιστώσουμε ότι ανάλογες συζητήσεις διεξάγονται και για την αγγλική γλώσσα, οι οποίες μάλιστα είναι το ίδιο έντονες, όπως οι ελληνικές. Μεγάλο μέρος του Τύπου και των μέσων ενημέρωσης γενικότερα επισημαίνει με έντονη ανησυχία ότι η γραπτή αγγλική γλώσσα μεταβάλλεται, ενώ δεν λείπουν και δημοσιεύματα που επισημαίνουν ότι «η Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία σηματοδοτεί τον σταδιακό θάνατο της αγγλικής γλώσσας». Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αλλαγές που έχουμε δεν αφορούν μόνο κάποιες γλώσσες. 

Έρευνες δείχνουν ότι παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές στη γραπτή γλώσσα, εξαιτίας ευρύτερων αλλαγών (οικονομικών, κοινωνικών, πολιτισμικών), οι οποίες, όμως, δεν σχετίζονται αποκλειστικά με τα νέα μέσα επικοινωνίας. Επιπλέον, εκδηλώνεται μια τάση για προφορικότητα στον γραπτό λόγο, κυρίως τον δημοσιογραφικό. Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι αυτές οι παγκόσμιες τάσεις για αλλαγές στον γραπτό λόγο έχουν τις τοπικές τους εκδοχές και οι νέες τεχνολογίες παίζουν σίγουρα κάποιο ρόλο στο είδος και στο εύρος των αλλαγών αυτών, αλλά δεν είναι οι αποκλειστικά υπεύθυνες.

Δ. Κουτσογιάννης κ.ά. (2011)

1. Η σύγχρονη επικοινωνία πραγματοποιείται όταν τα άτομα επικοινωνούν ή συνεργάζονται μέσω διαδικτύου σε «πραγματικό χρόνο», δηλαδή την ίδια χρονική στιγμή.

2. Η ασύγχρονη επικοινωνία πραγματοποιείται σε οποιοδήποτε χρόνο. Παραδείγματα τέτοιας επικοινωνίας είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα μηνύματα κ.α.

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, παρατηρούνται αλλαγές στην αγγλική γλώσσα; (60-80 λέξεις)

Οι αλλαγές στην αγγλική γλώσσα οφείλονται κατά κύριο λόγο στην τεχνολογικά διαμεσολαβημένη επικοινωνία. Στην επικοινωνία, δηλαδή, που πραγματοποιείται με τη βοήθεια υπολογιστών και κινητών τηλεφώνων, καθώς στο πλαίσιο των ανταλλασσόμενων γραπτών μηνυμάτων δεν γίνεται προσεκτική χρήση του λόγου. Οι νέοι, κυρίως, καταφεύγουν συχνά σε συντομογραφίες, σε συνθηματικές εκφράσεις, αλλά και σε πρόχειρα διατυπωμένες προτάσεις, χωρίς να δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη σύνταξη και στο είδος του χρησιμοποιούμενου λεξιλογίου. Εκείνο, άλλωστε, που τους απασχολεί περισσότερο είναι να επιτύχουν μια όσο το δυνατόν ταχύτερη επικοινωνία, έστω κι αν αυτό γίνεται εις βάρος της γλώσσας.

Α1. Με ποια επιχειρήματα τεκμηριώνεται στο κείμενο η άποψη πως για τις αλλαγές στον γραπτό λόγο δεν ευθύνονται μόνο οι νέες τεχνολογίες; (60-80 λέξεις)

Ο συγγραφέας προκειμένου να τονίσει πως οι νέες τεχνολογίες δεν είναι οι μόνες υπεύθυνες για τις αλλαγές στο γραπτό λόγο επικαλείται έρευνες, οι οποίες φανερώνουν τη σημασία κι άλλων παραγόντων. Έτσι, επισημαίνεται η σημασία του οικονομικού παράγοντα, που μπορεί να επηρεάσει είτε τη συνολική παιδεία μιας χώρας, αν δεν παρέχονται τα κατάλληλα κονδύλια, είτε και μεμονωμένων ατόμων, αν αυτά για παράδειγμα αναγκάζονται να εγκαταλείψουν νωρίς το σχολείο. Αντιστοίχως, ο γραπτός λόγος επηρεάζεται από πολιτισμικούς παράγοντες, όπως ενδεχομένως είναι η μίμηση άλλων ισχυρότερων πολιτισμών, αλλά και από κοινωνικούς, οι οποίοι καθρεφτίζουν τις κυρίαρχες τάσεις και επιλογές μιας κοινωνίας σε τομείς όπως είναι η αποζήτηση της πνευματικής καλλιέργειας ή ο παραγκωνισμός της. Συνάμα, ο συγγραφέας αναφέρεται στην παρείσδυση στοιχείων προφορικότητας στο γραπτό λόγο, κυρίως των δημοσιογράφων· γεγονός που έχει αντίκτυπο και στον τρόπο γραφής των υπόλοιπων πολιτών.   

Α1. Για ποιους λόγους ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών, σύμφωνα με το κείμενο, κάνει χρήση του λατινοελληνικού αλφαβήτου (Greeklish); (60-80)

Η διάδοση των υπολογιστών και κατ’ επέκταση η αύξηση της τεχνολογικά διαμεσολαβημένης επικοινωνίας, έχει ιδιαίτερο αντίκτυπο στον γραπτό λόγο. Οι νέοι άνθρωποι κυρίως -αλλά και μέρος των ενηλίκων-, υιοθέτησαν το λατινοελληνικό αλφάβητο για τη γραφή μηνυμάτων στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, προκειμένου να τα συντάσσουν αφενός γρηγορότερα και αφετέρου χωρίς να ανησυχούν για την ορθογραφία των λέξεων. Η απουσία τόνων και η παραγνώριση των κανόνων ορθογραφίας, επιτρέπει την ταχύτερη πληκτρολόγηση, και άρα διευκολύνει την ανεπίσημη επικοινωνία στο πλαίσιο των προσωπικών μηνυμάτων.

Α2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος (Ωστόσο… γλώσσες) του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η παράγραφος αναπτύσσεται με αναλογία (κυριολεκτική αναλογία), καθώς ο συγγραφέας τονίζει πως ό,τι συμβαίνει στην ελληνική γλώσσα βρίσκει το ανάλογό του και σε παρόμοια φαινόμενα που αντιμετωπίζει η αγγλική γλώσσα.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου (Ωστόσο… γλώσσες) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Ωστόσο, παρόμοια φαινόμενα έχουν επισημανθεί και σε άλλες γλώσσες και χώρες.

Λεπτομέρειες / Σχόλια: Αν δούμε το ζήτημα κάπως ευρύτερα... τον σταδιακό θάνατο της αγγλικής γλώσσας.

Κατακλείδα: Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αλλαγές που έχουμε δεν αφορούν μόνο κάποιες γλώσσες.

Α2.α.Με ποιες διαρθρωτικές λέξεις επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο και ανάμεσα στη δεύτερη και την τρίτη παράγραφο του κειμένου;

β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

Η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «επίσης», το οποίο δηλώνει την πρόθεση του συγγραφέα να συμπληρώσει νοηματικά, όσα έχουν προηγηθεί, προσθέτοντας επιπλέον πληροφορίες. Ειδικότερα, το νέο στοιχείο που αναφέρεται στο πλαίσιο της δεύτερης παραγράφου, σε σχέση με την επίδραση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου, είναι η διάδοση της χρήσης του λατινοελληνικού αλφαβήτου.  

Η συνοχή ανάμεσα στη δεύτερη και την τρίτη παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση του αντιθετικού συνδέσμου «ωστόσο», με τον οποίο δηλώνεται η έννοια της αντίθεσης. Ειδικότερα, ο συγγραφέας επιχειρεί να τονίσει πως τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική γλώσσα δεν αποτελούν τοπικό μόνο ζήτημα, καθώς κι άλλες γλώσσες έχουν έρθει αντιμέτωπες με ανάλογα προβλήματα.

Β1. «η χρήση των υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου»

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω φράση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50- 60 λέξεων.

Η χρήση των υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου υπήρξε ιδιαίτερα επωφελής χάρη στις δυνατότητες επεξεργασίας κειμένου που παρέχουν. Σε αντίθεση, έτσι, με το παραδοσιακό χειρόγραφο κείμενο, ο χρήστης του υπολογιστή είναι σε θέση να επεξεργάζεται ποικιλοτρόπως το κείμενό του, χωρίς να χρειάζεται να το γράφει εκ νέου. Έχει, συνάμα, την επιλογή του ορθογραφικού ελέγχου, που του επιτρέπει την επισήμανση και διόρθωση λαθών, ώστε το τελικό κείμενο να είναι όσο γίνεται καλύτερο.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις ακόλουθες λέξεις/φράσεις του κειμένου: θετικές συνέπειες, παραγωγή γραπτού λόγου, υπολογιστών, χρησιμοποιεί, παιδιά.

Η χρήση των υπολογιστών έχει θετικές συνέπειες στην παραγωγή γραπτού λόγου από τα παιδιά. Χάρη στις πολλαπλές δυνατότητες επεξεργασίας κειμένου που παρέχονται από τον υπολογιστή, η γραφή γίνεται πολύ πιο εύκολη απ’ την παραδοσιακή χειρόγραφη μορφή. Το παιδί που χρησιμοποιεί τον υπολογιστή είναι πλέον σε θέση να παρέμβει σε οποιοδήποτε σημείο του κειμένου του, κάνοντας όσες διορθώσεις επιθυμεί, χωρίς να χρειάζεται να γράψει απ’ την αρχή όλο το κείμενο.

Β1. «[Η] ευρεία χρήση των νέων μέσων επικοινωνίας διεισδύει στην καθημερινότητα των παιδιών». Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων.

Η ευρεία χρήση των νέων μέσων επικοινωνίας διεισδύει στην καθημερινότητα των παιδιών με θετικές, αλλά και έντονα αρνητικές συνέπειες. Από τη μια πλευρά, η επικοινωνία των νέων ανθρώπων γίνεται ευκολότερη και οικονομικότερη, καθώς μέσω των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να επικοινωνούν με φίλους τους σε οποιοδήποτε μέρος της χώρας ή του κόσμου κι αν βρίσκονται. Από την άλλη, ωστόσο, η ευκολία αυτής της εικονικής επικοινωνίας, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα θέλγητρα του διαδικτύου, ενέχει τον κίνδυνο του σταδιακού εκφυλισμού της πραγματικής κοινωνικότητας πολλών παιδιών.

Β2. Ποιες από τις υπογραμμισμένες λέξεις ή φράσεις των παρακάτω προτάσεων χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με  μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία;

1. «[επιπτώσεις] προκύπτουν από την ευρεία υιοθέτηση των υπολογιστών»

~ μεταφορική / συνυποδηλωτική  

2. «Είναι γνωστές οι συζητήσεις»

~ κυριολεκτική

3. «Η Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία σηματοδοτεί τον σταδιακό

θάνατο της αγγλικής γλώσσας»

~ μεταφορική / συνυποδηλωτική

Β2. α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο όρους του ειδικού λεξιλογίου. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

ασύγχρονη επικοινωνία  / Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία

Ο συγγραφέας αναφερόμενος στις επιπτώσεις που έχει η διαδεδομένη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου, υπεισέρχεται στο ειδικότερο θέμα της επικοινωνίας μέσω των υπολογιστών και ως εκ τούτου οφείλει να αποδώσει με έγκυρο και επιστημονικό τρόπο τις ειδικές συνθήκες της σύγχρονης επικοινωνίας. Το ειδικό λεξιλόγιο του επιτρέπει, επομένως, να αναφερθεί σε συγκεκριμένες πτυχές του εξεταζόμενου ζητήματος· πτυχές γνώριμες σε όσους είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση των υπολογιστών.