Έκθεση Α΄ Λυκείου: Γλώσσα και λογοτεχνική δημιουργία

The Art of Marsha Charlebois

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Γλώσσα και λογοτεχνική δημιουργία

Στην ιστορία της λογοτεχνικής δημιουργίας έχει αποδειχτεί ότι κάθε έργο που εμφανίζεται ανθεκτικό στο πέρασμα του χρόνου οφείλει τη δυνατότητά του αυτή στη μυστηριώδη ακτινοβολία που εκπέμπει και στα ενδιαφέροντα μηνύματα που περικλείει. Ένα τέτοιο έργο αποτελεί σε κάθε εποχή μια πρόκληση για μελέτη και ανίχνευση των σημασιών και των νοημάτων που κρύβονται πίσω από τη γλωσσική του δόμηση.

Τα λεγόμενα «κλασικά έργα» έχουν ως αφετηρία τους κάποιο συγκεκριμένο και περιορισμένο τοπικά και χρονικά γεγονός. Ωστόσο, κατορθώνουν να το καταστήσουν παγκόσμιο σύμβολο και πανανθρώπινη υπόθεση. Έτσι ξεπερνούν τους φραγμούς του χώρου και του χρόνου στο πλαίσιο των οποίων δημιουργήθηκαν και μορφοποιήθηκαν. Με λίγα λόγια, αξιόλογοι λογοτέχνες είναι εκείνοι που διαθέτουν την ικανότητα να στηρίζονται σε ένα απλό γεγονός, σε μια καθημερινή ιστορία, αλλά να την προβάλλουν με ιδιαίτερο τρόπο και να της δίνουν μια τέτοια διάσταση που να συγκινεί τους ανθρώπους όλων των τόπων και όλων των εποχών.

Το ερώτημα που τίθεται στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι το εξής: «Με ποιον τρόπο χρησιμοποιεί ο λογοτέχνης τη γλώσσα, ώστε να επιτυγχάνει ένα τόσο μαγευτικό αποτέλεσμα; Με ποιες τεχνικές ή με ποια μέσα μας συνεπαίρνει, μας μεταφέρει στον δικό του κόσμο, μας συγκινεί και μας κάνει να συμπάσχουμε με τους ήρωές του;»

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ότι η ικανότητα του συγγραφέα, πέρα από άλλες επιμέρους τεχνικές στις οποίες καταφεύγει, προκύπτει και από τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί τη γλώσσα, πράγμα που του επιτρέπει να δημιουργεί αυτό που αποκαλούμε «προσωπικό ύφος». Στη χορεία λοιπόν των μεγάλων λογοτεχνών εντάσσονται εκείνοι που διαθέτουν προσωπικό ύφος, το οποίο δεν μπορεί να οριστεί παρά ως προσωπική και ιδιαίτερη σχέση με τη γλώσσα, ως μια «γλωσσική χημεία», με την οποία ο δημιουργός εκφράζει την εποχή του και τις αξίες της μέσα από τη δική του ατομικότητα.

Ν. Μήτσης. (1998). Η γλώσσα του διηγηματογράφου Γ. Βαλταδώρου -Επισημάνσεις και διαπιστώσεις. Πρακτικά Πολιτιστικής Διημερίδας. Καρδίτσα: Δήμος Καρδίτσας. (διασκευή).

ανίχνευση: διερεύνηση, αναζήτηση.

χορεία: σύνολο προσώπων που ξεχωρίζουν για μια θετική ιδιότητά τους.

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Πώς συμβάλλει, σύμφωνα με το κείμενο, στην ανάδειξη ενός μεγάλου λογοτέχνη ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο αυτός χρησιμοποιεί τη γλώσσα;(60-80 λέξεις)

Κάθε μεγάλος λογοτέχνης έχει έναν ιδιαίτερο και εντελώς μοναδικό τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί τη γλώσσα, στοιχείο που οδηγεί στη δημιουργία του προσωπικού του ύφους γραφής. Πρόκειται, επί της ουσίας, για την προσωπική του σχέση με τη γλώσσα∙ για μια ξεχωριστή «χημεία» που διαμορφώνει το διακριτό του ύφος, με τη συνδρομή του οποίου ο δημιουργός κατορθώνει να εκφράσει την εποχή του και τις ιδιαίτερες αξίες της μέσα πάντα από τη δική του ατομική ματιά και αντίληψη.

Α1. Ποιος είναι, σύμφωνα με το κείμενο, ο ιδιαίτερος τρόπος χρήσης της γλώσσας που χαρακτηρίζει έναν μεγάλο συγγραφέα και αναδεικνύει το λογοτεχνικό του έργο; (60-80 λέξεις)

Κάθε μεγάλος λογοτέχνης έχει έναν ιδιαίτερο και εντελώς μοναδικό τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί τη γλώσσα, στοιχείο που οδηγεί στη δημιουργία του προσωπικού του ύφους γραφής. Πρόκειται, επί της ουσίας, για την προσωπική του σχέση με τη γλώσσα∙ για μια ξεχωριστή «χημεία» που διαμορφώνει το διακριτό του ύφος, με τη συνδρομή του οποίου ο δημιουργός κατορθώνει να εκφράσει την εποχή του και τις ιδιαίτερες αξίες της μέσα πάντα από τη δική του ατομική ματιά και αντίληψη.

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην πρώτη παράγραφο (Στην ιστορία… δόμηση) και τη δεύτερη παράγραφο (Τα λεγόμενα… των εποχών) του κειμένου.

1^η παράγραφος: Το ιδιαίτερο στοιχείο που καθιστά ένα λογοτεχνικό έργο διαχρονικό.

2^η παράγραφος: Τα γνωρίσματα των λεγόμενων «κλασικών έργων».

Α2. Να επισημάνετε δύο συνδετικές λέξεις / φράσεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των περιόδων της δεύτερης παραγράφου (Τα λεγόμενα… των εποχών) του κειμένου.

- Ωστόσο

- Με λίγα λόγια

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Τα λεγόμενα… των εποχών) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Τα λεγόμενα «κλασικά έργα» έχουν ως αφετηρία τους κάποιο συγκεκριμένο και περιορισμένο τοπικά και χρονικά γεγονός.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Ωστόσο, κατορθώνουν να το καταστήσουν παγκόσμιο σύμβολο και πανανθρώπινη υπόθεση. Έτσι ξεπερνούν τους φραγμούς του χώρου και του χρόνου στο πλαίσιο των οποίων δημιουργήθηκαν και μορφοποιήθηκαν.

Κατακλείδα: Με λίγα λόγια, αξιόλογοι λογοτέχνες είναι εκείνοι που διαθέτουν την ικανότητα να στηρίζονται σε ένα απλό γεγονός, σε μια καθημερινή ιστορία, αλλά να την προβάλλουν με ιδιαίτερο τρόπο και να της δίνουν μια τέτοια διάσταση που να συγκινεί τους ανθρώπους όλων των τόπων και όλων των εποχών.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: ενδιαφέροντα μηνύματα, δημιουργήθηκαν, ιδιαίτερο τρόπο, συγκινεί, ανθρώπους.

Πολλές φορές εκείνο που προσφέρει σ’ ένα λογοτεχνικό έργο τη διαχρονική του αξία είναι το γεγονός ότι κατορθώνει να συγκινεί τους αναγνώστες, περνώντας παράλληλα κάποια ενδιαφέροντα μηνύματα. Έργα που δημιουργήθηκαν αρκετές δεκαετίες ή και αιώνες πριν συνεχίζουν να αποτελούν για τους ανθρώπους κάθε εποχής ένα ενδιαφέρον ανάγνωσμα, χάρη στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο ο δημιουργός τους καταφέρνει να αντλήσει διαχρονικά μηνύματα από τις συνθήκες της εποχής του.

Β1.α. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη για καθεμία από τις λέξεις με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: εκπέμπει, δόμηση, αφετηρία, φραγμούς, στηρίζονται.

εκπέμπει = μεταδίδει

δόμηση = διάρθρωση

αφετηρία = έναυσμα

φραγμούς = περιορισμούς

στηρίζονται = βασίζονται

Β1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση με κάθε συνώνυμη λέξη.

- Μέσα από το έργο του σου μεταδίδει την έντονη διάθεσή του για ζωή.

- Η άρτια διάρθρωση του θεατρικού έργου του είναι μια ακόμη ένδειξη του ταλέντου του.

- Το επίμαχο άρθρο αποτέλεσε το έναυσμα για την έναρξη της μεταξύ τους διαμάχης.

- Η δημιουργικότητά του φαίνεται να μη γνωρίζει περιορισμούς, αφού κατορθώνει να εκπλήσσει με την πρωτοτυπία και το βάθος κάθε νέου του έργου.

- Το τελευταίο του βιβλίο βασίζεται σε αληθινά γεγονότα.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: (λογοτεχνικό) έργο, καθημερινή ιστορία, συγκινεί, ήρωες, αξίες.

Ένα λογοτεχνικό έργο, παρά το γεγονός ότι μπορεί να βασίζεται σε μια καθημερινή ιστορία, που φαινομενικά δεν έχει τίποτε το ξεχωριστό, κατορθώνει τελικά να συγκινεί βαθιά τους αναγνώστες και να τους μεταδίδει σημαντικά μηνύματα. Αυτό οφείλεται καθαρά στην ικανότητα του συγγραφέα αφενός να ζωντανεύει κατά τρόπο άκρως ενδιαφέροντα τα διαδραματιζόμενα γεγονότα κι αφετέρου στη μέριμνά του να καταστήσεις τους λογοτεχνικούς του ήρωες φορείς διαχρονικών αξιών.

Β2. Να επισημάνετε στο κείμενο τρεις λέξεις ή φράσεις με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

- στη μυστηριώδη ακτινοβολία που εκπέμπει

- Τα λεγόμενα «κλασικά έργα» έχουν ως αφετηρία τους

- ως μια «γλωσσική χημεία»

Με τη μεταφορική χρήση της γλώσσας το κείμενο κερδίζει σε παραστατικότητα και αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον αναγνώστη. Έτσι, όταν ο συγγραφέας δηλώνει ότι το λογοτεχνικό έργο εκπέμπει μια μυστηριώδη ακτινοβολία, κατορθώνει να παρουσιάσει με ιδιαίτερη ζωντάνια την αίσθηση ότι μπορεί να επηρεάσει βαθιά τους αποδέκτες του. Ενώ, με τη χρήση της λέξης «αφετηρία» για να αποδοθεί το πρωταρχικό υλικό στο οποίο βασίζεται ένα λογοτεχνικό έργο, δημιουργείται η αίσθηση πως πρόκειται για ένα ξεκίνημα μιας διαδρομής. Τέλος, η φράση «γλωσσική χημεία» αποδίδει τη μοναδικότητα του προσωπικού ύφους των μεγάλων λογοτεχνών που προκύπτει ως αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων.