Έκθεση Β΄ Λυκείου: Οι ρίζες του μίσους

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Οι ρίζες του μίσους

Υπάρχουν δύο ψυχικές εκφράσεις του μίσους: Το μίσος για τον άλλο και το μίσος για τον εαυτό μας, το οποίο συχνά δεν παρουσιάζεται ως τέτοιο. Αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι και τα δυο έχουν κοινή ρίζα, την άρνηση της ψυχής να δεχθεί αυτό που για την ίδια είναι ξένο. Κατά τη διαδικασία κοινωνικοποίησης, οι δύο διαστάσεις του μίσους χαλιναγωγούνται σε σημαντικό βαθμό, τουλάχιστον όσον αφορά τις πιο δραματικές εκδηλώσεις τους. Εν μέρει αυτό επιτυγχάνεται μέσω των «εποικοδομητικών» κοινωνικών σκοπών, δηλαδή την εκμετάλλευση της φύσης και τον συναγωνισμό διαφόρων ειδών (τις «ειρηνικές» αγωνιστικές δραστηριότητες, όπως ο αθλητισμός, τον οικονομικό ή πολιτικό ανταγωνισμό κτλ). Όλες αυτές οι διέξοδοι κατευθύνουν ένα μέρος του μίσους και της «διαθέσιμης» καταστροφικής ενέργειας, αλλά όχι το σύνολο τους.

Το κομμάτι του μίσους και της καταστροφικότητας που απομένει φυλάσσεται σε μία δεξαμενή έτοιμη να μετατραπεί σε καταστροφικές δραστηριότητες, σχηματοποιημένες και θεσμοθετημένες, που στρέφονται εναντίον άλλων ομάδων - δηλαδή να μετατραπεί σε πόλεμο. Αυτό δεν σημαίνει ότι το ψυχικό μίσος είναι η «αιτία» του πολέμου. Αλλά το μίσος είναι, αναμφίβολα, ένας όρος, όχι μόνο απαραίτητος αλλά και ουσιαστικός, του πόλεμου. Το μίσος καθορίζει τον πόλεμο και εκφράζεται μέσω αυτού. Και όταν η δεξαμενή του μίσους δεν βρίσκει διέξοδο στον πόλεμο, εκδηλώνεται υπόκωφα με τη μορφή της περιφρόνησης, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού.

Οι καταστροφικές τάσεις των ατόμων συνάδουν απόλυτα με την ανάγκη μίας κοινωνίας να ενδυναμώνει τη θέση των νόμων, των αξιών και των κανόνων της, ως μοναδικά στην τελειότητα τους και ως τα μόνα αληθινά, ενώ οι νόμοι, τα «πιστεύω» και τα έθιμα των άλλων είναι κατώτερα, λανθασμένα, άσχημα, αηδιαστικά, φριχτά. Τα χαρακτηριστικά αυτά παρατηρούνται με μεγαλύτερη ένταση στις εντελώς κλειστές κοινωνίες: στις αρχαϊκές ή παραδοσιακές αλλά ακόμη περισσότερο στις σύγχρονες απολυταρχικές. Η κύρια απάτη είναι πάντα: Οι κανόνες μας είναι το καλό, το καλό είναι οι κανόνες μας, οι κανόνες μας δεν είναι ίδιοι με τους δικούς τους άρα οι κανόνες τους δεν είναι καλοί.

Πάντα φαινόταν σχεδόν αδύνατο οι ανθρώπινες ομάδες να αντιμετωπίζουν το διαφορετικό ως ακριβώς αυτό: Απλώς διαφορετικό. Επίσης, ήταν σχεδόν αδύνατο να αντιμετωπίζουν τους θεσμούς των άλλων ως ούτε κατώτερους ούτε ανώτερους αλλά απλώς ως διαφορετικούς. Η συνάντηση μίας κοινωνίας με άλλες συνήθως ανοίγει τον δρόμο για τρεις πιθανές εκτιμήσεις: ή οι άλλοι είναι ανώτεροι από εμάς ή είναι ίσοι ή είναι κατώτεροι. Συχνά υπερισχύει η τρίτη πιθανότητα: οι άλλοι είναι κατώτεροι. Αυτό βεβαίως αποκλείει την πιθανότητα οι άλλοι να είναι ίσοι με εμάς, με την έννοια ότι οι θεσμοί τους απλώς δεν συγκρίνονται με τους δικούς μας. Ακόμη και στην περίπτωση «μη θρησκευτικών» πολιτισμών, μία τέτοια παραδοχή θα δημιουργούσε αναπάντητα ερωτηματικά στο καθαρώς θεωρητικό επίπεδο: πώς αντιμετωπίζει κανείς κοινωνίες που δεν αναγνωρίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, επιβάλλουν στους πολίτες τους σκληρές ποινές ή έχουν απαράδεκτα έθιμα;

Ο δρόμος προς την αναγνώριση του διαφορετικού αρχίζει στο ίδιο σημείο και έχει τα ίδια κίνητρα με την αμφισβήτηση των δεδομένων θεσμών της κοινωνίας, την απελευθέρωση των σκέψεων και των πράξεων, εν ολίγοις τη γέννηση της δημοκρατίας και της φιλοσοφίας. Εδώ μπαίνει κανείς σε πειρασμό να πει ότι το άνοιγμα της σκέψης και ο μερικός και σχετικός εκδημοκρατισμός των πολιτικών καθεστώτων της Δύσης συνοδεύτηκαν από την παρακμή της ξενοφοβίας και του ρατσισμού. Ωστόσο, δεν μπορούμε να δεχτούμε αυτή την ιδέα χωρίς να θέσουμε ισχυρούς περιορισμούς. Αρκεί να σκεφτούμε με πόσο ακραία επιθετικότητα επανεμφανίστηκε ο εθνικισμός, η ξενοφοβία και ο ρατσισμός τον 20ό αιώνα σε χώρες «ανεπτυγμένες» και «δημοκρατικές».

Η αυτονομία, δηλαδή η πλήρης δημοκρατία, και η αποδοχή του άλλου δεν αποτελούν φυσική ανθρώπινη κλίση. Αμφότερες συναντούν τεράστια εμπόδια. Γνωρίζουμε άλλωστε από την ιστορία ότι ο αγώνας για τη δημοκρατία είχε μέχρι σήμερα οριακά μεγαλύτερη επιτυχία από τον αγώνα κατά της ξενοφοβίας και του ρατσισμού.

Κ. Καστοριάδης, Οι ρίζες του μίσους, εφ. Βήμα, 24.1.1999 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 - 100 λέξεις).

Το μίσος είτε για τον άλλο είτε για τον εαυτό μας προκύπτει από την αδυναμία της ψυχής να δεχτεί αυτό που της είναι ξένο. Χάρη στην κοινωνικοποίηση, πάντως, μέρος και των δύο πτυχών του μίσους χαλιναγωγείται∙ απομένει, εντούτοις, ένα κομμάτι που τείνει να βρει διέξοδο σε καταστροφικές δραστηριότητες, όπως ο πόλεμος, κι αν αυτό δεν καταστεί εφικτό εκφράζεται μέσω του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Οι αρνητικές αυτές τάσεις των ανθρώπων εξυπηρετούν την ανάγκη κάθε κοινωνίας να παρουσιάσει τους δικούς της νόμους και αξίες ως υπέρτερους. Άλλωστε, σε κάθε συνάντηση με μια άλλη κοινωνία η συνήθης αντίδραση των ανθρώπων είναι να βλέπουν τους άλλους ως κατώτερους και όχι απλά ως διαφορετικούς. Η μόνη απάντηση σε αυτή την άρνηση του διαφορετικού είναι ο εκδημοκρατισμός, χωρίς ωστόσο να λειτουργεί απόλυτα∙ φαίνεται πως η αποδοχή του άλλου δεν είναι φυσική ανθρώπινη κλίση.    

Β1. Ποιος δρόμος μπορεί, σύμφωνα με τον συγγραφέα, να οδηγήσει στην αναγνώριση του διαφορετικού και τη συμφιλίωση μαζί του; (60 – 80 λέξεις)

Ο δρόμος που μπορεί να οδηγήσει στην αναγνώριση του διαφορετικού και τη συμφιλίωση μαζί του είναι παρόμοιος κι έχει τα ίδια κίνητρα με αυτόν που επιτρέπει τη γέννηση της δημοκρατίας, αλλά και της φιλοσοφίας. Πρόκειται, δηλαδή, για εκείνη τη διαδικασία σκέψης που ωθεί το άτομο να αμφισβητήσει θεσμούς και δομές του παρελθόντος και το οδηγεί στο να απελευθερώσει τη σκέψη του από τις αγκυλώσεις εκείνες που τη κρατούν δέσμια σε παρωχημένους τρόπους θέασης του κόσμου. Θα πρέπει, εντούτοις, να σημειωθεί πως ακόμη κι όταν επιτυγχάνεται ο επιζητούμενος εκδημοκρατισμός της σκέψης των ανθρώπων, δεν θα πρέπει να θεωρείται απολύτως δεδομένη η ήττα του ρατσισμού και της άρνησης του διαφορετικού.

Β1. Με ποιους τρόπους εκτονώνεται, σύμφωνα τον συγγραφέα, το μίσος προς το διαφορετικό, όταν δεν εκδηλώνεται με επιθετικότητα και πόλεμο; (60 – 80 λέξεις)

Ο συγγραφέας διευκρινίζει πως το κομμάτι του μίσους που δεν βρίσκει θεμιτή διέξοδο μέσω των ειρηνικών μορφών ανταγωνισμού, όπως είναι ο αθλητισμός ή οικονομικός και πολιτικός ανταγωνισμός, παραμένει σ’ ετοιμότητα για να διοχετευτεί σε καταστροφικές δραστηριότητες. Μία από αυτές τις καταστροφικές δραστηριότητες είναι φυσικά ο πόλεμος, στο πλαίσιο του οποίου το φυλασσόμενο στην ψυχή των ανθρώπων μίσος βρίσκει την επιζητούμενη διέξοδο. Ωστόσο, επειδή ο πόλεμος δεν αποτελεί πάντα μια υπαρκτή επιλογή, το μίσος εκδηλώνεται κατά τρόπο έμμεσο, λαμβάνοντας τη μορφή της περιφρόνησης, της ξενοφοβίας, καθώς και του ρατσισμού.

Β1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα, ήταν ανέκαθεν δύσκολο να αποδεχτούν οι ανθρώπινες ομάδες τη διαφορετικότητα των Άλλων; (60 – 80 λέξεις)

Ο συγγραφέας τονίζει πως η ανθρώπινη ψυχή αρνείται να δεχτεί ό,τι είναι για την ίδια ξένο, γεγονός που καθίσταται απολύτως σαφές στη δυσκολία των ανθρώπινων ομάδων να δεχτούν τη διαφορετικότητα των Άλλων. Έτσι, ενώ θα περίμενε κανείς πως μια εύλογη αντίδραση απέναντι στο διαφορετικό, θα ήταν να γίνεται αυτό δεκτό απλά ως κάτι το διαφορετικό, στην πραγματικότητα οι άνθρωποι το αντιμετωπίζουν είτε ως κατώτερο από αυτούς είτε ως ανώτερο είτε, λιγότερο συχνά, ως ίσο. Η συνήθης, πάντως, αντίδραση των ανθρώπων είναι να βλέπουν το διαφορετικό ως κατώτερο, μιας και δεν τους είναι εύκολο να αποτιμήσουν θετικά κάτι που διαφοροποιείται τελείως από τη δική τους λογική. Όπως, άλλωστε, επισημαίνει ο συγγραφέας, πώς θα μπορούσε, για παράδειγμα, να σταθεί κανείς με τον απαιτούμενο σεβασμό απέναντι σε μια κοινωνία που δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα;

Β1. Ποια επιχειρήματα επιστρατεύει ο συγγραφέας, για να στηρίξει την άποψή του ότι η ανεκτικότητα και η αποδοχή του διαφορετικού δεν είναι αυτονόητα στοιχεία της ανθρώπινης φύσης; (60 – 80 λέξεις)

Ο συγγραφέας προκειμένου να στηρίξει την άποψή του ότι η ανεκτικότητα και η αποδοχή του διαφορετικού δεν είναι αυτονόητα στοιχεία της ανθρώπινης φύσης αντλεί επιχειρήματα από την ιστορική πραγματικότητα. Έτσι, επισημαίνει πως παρά το γεγονός ότι ο εκδημοκρατισμός των καθεστώτων της Δύσης επέφερε αρχικά μείωση της ξενοφοβίας και του ρατσισμού, δεν στάθηκε ωστόσο επαρκής για ν’ αποτρέψει την ακραία επανεμφάνιση αυτών των φαινομένων κατά τον 20ο αιώνα σε χώρες, θεωρητικά, δημοκρατικές και πολιτισμένες. Τα εμπόδια, άλλωστε, που συναντά η προσπάθεια για την αποδοχή του άλλου και για τη δημοκρατική σκέψη είναι τέτοια, ώστε σ’ όλη την ιστορική της πορεία η σχετική προσπάθεια έχει οριακά μόλις μεγαλύτερη επιτυχία απ’ ό,τι η προσπάθεια κατά του ρατσισμού.

Β2. Να γράψετε τα δομικά μέρη της πρώτης παραγράφου (Υπάρχουν… σύνολό τους.) του κειμένου.

Θεματική περίοδος: Υπάρχουν δύο ψυχικές εκφράσεις του μίσους: Το μίσος για τον άλλο και το μίσος για τον εαυτό μας, το οποίο συχνά δεν παρουσιάζεται ως τέτοιο. Σχόλια / Λεπτομέρειες: Αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι και τα δυο έχουν κοινή ρίζα, την άρνηση της ψυχής να δεχθεί αυτό που για την ίδια είναι ξένο. Κατά τη διαδικασία κοινωνικοποίησης, οι δύο διαστάσεις του μίσους χαλιναγωγούνται σε σημαντικό βαθμό, τουλάχιστον όσον αφορά τις πιο δραματικές εκδηλώσεις τους. Εν μέρει αυτό επιτυγχάνεται μέσω των «εποικοδομητικών» κοινωνικών σκοπών, δηλαδή την εκμετάλλευση της φύσης και τον συναγωνισμό διαφόρων ειδών (τις «ειρηνικές» αγωνιστικές δραστηριότητες, όπως ο αθλητισμός, τον οικονομικό ή πολιτικό ανταγωνισμό κτλ). Όλες αυτές οι διέξοδοι κατευθύνουν ένα μέρος του μίσους και της «διαθέσιμης» καταστροφικής ενέργειας, αλλά όχι το σύνολο τους.

Κατακλείδα: ---

Β2. Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για τη δεύτερη παράγραφο (Το κομμάτι… ρατσισμού) του κειμένου.

Το μίσος που δεν βρίσκει διέξοδο στον πόλεμο εκδηλώνεται με το ρατσισμό και την ξενοφοβία.

Β2α. Να επισημάνετε δύο λέξεις / φράσεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η νοηματική συνοχή στην τέταρτη παράγραφο (Πάντα… έθιμα) του κειμένου.

- Επίσης

- Ακόμη και στην περίπτωση

Β2β. Ποιες σχέσεις συνοχής δηλώνουν αντίστοιχα οι λέξεις / φράσεις που εντοπίσατε;

Το επίρρημα «επίσης» δηλώνει προσθήκη, κάτι που προστίθεται σε ό,τι έχει ήδη αναφερθεί. Με τη φράση «ακόμη και στην περίπτωση», που έχει επιτατική έννοια, επιχειρείται να δηλωθεί με έμφαση μια περίπτωση που πιθανώς μπορεί να θεωρηθεί ακραία, προκειμένου να γίνει ακόμη πιο σαφές αυτό που επισημαίνει ο συγγραφέας.

Β2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τέταρτη παράγραφος (Πάντα… έθιμα.) του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η τέταρτη παράγραφος αναπτύσσεται με διαίρεση. Ο συγγραφές επισημαίνει πως υπάρχουν τρεις πιθανές εκτιμήσεις κάθε φορά που μια κοινωνία συναντά κάποια άλλη, τις οποίες και παρουσιάζει, τονίζοντας εμφανώς τη συνηθέστερη, να θεωρηθούν δηλαδή οι άλλοι κατώτεροι.

Γ1. Να γράψετε μία πρόταση για κάθε λέξη του κειμένου με την έντονη γραφή. Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης: διαδικασία, απομένει, ενδυναμώνει, αμφισβήτηση, παρακμή (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κ.λπ.).

- Η διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας ορίζεται από το Σύνταγμα.

- Μας απομένουν πέντε λεπτά μέχρι το τέλος.

- Μίλησε στους παρισταμένους, για να ενδυναμώσει την πίστη τους.

- Αμέσως σχεδόν μετά την εκλογή του ξεκίνησε και η αμφισβήτησή του από την εσωκομματική αντιπολίτευση.

- Η οικονομική παρακμή της χώρας μας επέφερε ολέθριες συνέπειες, ιδίως στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: διαδικασία κοινωνικοποίησης, σημαίνει, διέξοδο, ανοίγει τον δρόμο, ακόμη. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κ.λπ.).

Η διαδικασία κοινωνικοποίησης επιτρέπει στους νέους ανθρώπους να έρθουν σ’ επαφή με τρόπους σκέψης διαφορετικούς από το δικό τους, θέτοντας έτσι σε δοκιμασία την ανεκτικότητά τους στο διαφορετικό. Αυτό σημαίνει πως η κοινωνικοποίηση ανοίγει τον δρόμο για την ένταξη του κάθε ατόμου σ’ έναν κόσμο μεγάλης ποικιλότητας, στο πλαίσιο του οποίου οι άνθρωποι συνυπάρχουν όχι μόνο μ’ εκείνους που έχουν παρόμοιες αντιλήψεις, αλλά ακόμη και μ’ εκείνους που έχουν τελείως διαφορετικές ή και πιθανά εχθρικές. Γι’ αυτό και συχνά αξιοποιούνται διάφορες δραστηριότητες προκειμένου να δοθεί διέξοδος στις εντάσεις και τις συγκρουσιακές καταστάσεις που βιώνει το νέο άτομο, μέχρι να είναι σε θέση να εξοικειωθεί πλήρως με το πολυποίκιλο της κοινωνίας στην οποία ανήκει.

Γ1.α. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: χαλιναγωγούνται, αναμφίβολα, εντελώς, σκληρές, τεράστια.

χαλιναγωγούνται = συγκρατούνται, περιορίζονται

αναμφίβολα = αναμφισβήτητα, αναντίρρητα

εντελώς = πλήρως, τελείως, εξ ολοκλήρου

σκληρές = ανάλγητες, αυστηρές

τεράστια = μέγιστα

Γ1.β. Να γράψετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συνώνυμες λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο, το γένος κ.λπ.).

- Προσπάθησε να συγκρατήσει τα δάκρυά του, παρά το γεγονός ότι η οδύνη του ήταν εμφανής.

- Η αναντιστοιχία ανάμεσα στις προεκλογικές δεσμεύσεις και τις τελικές αποφάσεις, έβλαψε αναμφισβήτητα το κύρος τόσο της κυβέρνησης όσο και του πρωθυπουργού.  

- Η απάντησή του μας ικανοποίησε πλήρως.

- Η συμπεριφορά του απέναντι σε ανθρώπους που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση είναι ανεπίτρεπτα ανάλγητη.

- Η ανεργία αποτελεί σταθερά μέγιστο ζήτημα στη χώρα μας.

Γ1. Να γράψετε μία πρόταση για κάθε λέξη του κειμένου με την έντονη γραφή: δραματικές, καθορίζει, ένταση, παρακμή, κλίση. Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης: (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κ.λπ.).

- Δραματική κατάσταση: μητέρα κακοποίησε και εγκατέλειψε βρέφος.

- Τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών θα καθορίσουν την περαιτέρω πορεία της κυβέρνησης.

- Η κακοκαιρία συνεχίζεται με αμείωτη ένταση.

- Η παρακμή του κράτους πρόνοιας είναι μια επώδυνη πραγματικότητα για πολλούς ανθρώπους της λαϊκής τάξης.

- Από μικρός είχε κλίση προς τα μαθηματικά.

Γ2.α. «Η αυτονομία, δηλαδή η πλήρης δημοκρατία, και η αποδοχή του άλλου δεν αποτελούν φυσική ανθρώπινη κλίση».

Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω φράση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.

Η χρήση της γλώσσας είναι μεταφορική, εφόσον η κυριολεκτική σημασία της λέξης κλίση είναι το να γέρνει κάτι προς τη μία πλευρά, ενώ εδώ χρησιμοποιείται με τη μεταφορική έννοια της έμφυτης τάσης.

Γ2.β. Να γράψετε δύο προτάσεις με την υπογραμμισμένη λέξη κλίση. Στην πρώτη χρησιμοποιήστε τη λέξη κυριολεκτικά / δηλωτικά και στη δεύτερη μεταφορικά / συνυποδηλωτικά.

- Ξαφνικά το λεωφορείο πήρε απότομη κλίση, προκαλώντας πανικό στους επιβάτες.

- Δεν αρκεί να έχει κανείς δημιουργικές κλίσεις∙ πρέπει και να τις καλλιεργεί.

Γ2. «Το κομμάτι του μίσους και της καταστροφικότητας που απομένει φυλάσσεται σε μία δεξαμενή έτοιμη να μετατραπεί σε καταστροφικές δραστηριότητες …».

Γ2.α. Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω πρόταση είναι δηλωτική / κυριολεκτική ή συνυποδηλωτική / μεταφορική.

Η χρήση της γλώσσας είναι μεταφορική.

Γ2.β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η αναφορά σε μια δεξαμενή όπου φυλάσσεται το μίσος που δεν έχει εκτονωθεί μέσα από τις διαδικασίες κοινωνικοποίησης, δεν είναι κυριολεκτική, δεν υπάρχει δηλαδή ένας χώρος φύλαξης με υλική υπόσταση, αλλά μεταφορική, αφού μας παραπέμπει σε εσωτερικές ψυχικές και συναισθηματικές διεργασίες.

Γ2α. Να προσδιορίσετε αν η λέξη δρόμος (δηλώνεται και στο κείμενο με υπογράμμιση). χρησιμοποιείται με κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία.

«Ο δρόμος προς την αναγνώριση του διαφορετικού αρχίζει στο ίδιο σημείο και έχει τα ίδια κίνητρα με την αμφισβήτηση των δεδομένων θεσμών της κοινωνίας, την απελευθέρωση των σκέψεων και των πράξεων, εν ολίγοις τη γέννηση της δημοκρατίας και της φιλοσοφίας.»

Η λέξη χρησιμοποιείται με τη μεταφορική της σημασία, μιας και δεν αναφέρεται φυσικά σ’ έναν πραγματικό δρόμο στο έδαφος.

Γ2β. Να γράψετε μία περίοδο λόγου 20-30 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τη λέξη δρόμος με τη μεταφορική / συνυποδηλωτική της σημασία.

Είσαι μικρός ακόμη∙ έχεις πολύ δρόμο να διανύσεις ακόμη, μέχρι να φτάσεις στο σημείο να κατανοήσεις την πραγματική φύση των ανθρώπων και να είσαι σε θέση να αντιλαμβάνεσαι έγκαιρα τις αληθινές τους προθέσεις και την ποιότητα του χαρακτήρα τους.

Γ2α. «Το κομμάτι του μίσους και της καταστροφικότητας που απομένει φυλάσσεται σε μία δεξαμενή έτοιμη να μετατραπεί σε καταστροφικές δραστηριότητες»:

Στην παραπάνω περίοδο λόγου να εντοπίσετε την αναφορική ονοματική πρόταση και με βάση τις πληροφορίες που περιέχει η πρόταση σε σχέση με τον προσδιοριζόμενο όρο να την χαρακτηρίσετε ως προσδιοριστική ή ως παραθετική.

- Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που απομένει», και είναι προσδιοριστική.  

Γ2β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η αναφορική πρόταση είναι προσδιοριστική, διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει (το κομμάτι του μίσους...), γι’ αυτό και δεν χωρίζεται από αυτόν με κόμμα.

Δ. Σ’ ένα άρθρο (450-500 λέξεις) για την εφημερίδα του Δήμου σας να παρουσιάσετε τα αίτια της αδυναμίας των ανθρώπων να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα των άλλων, καθώς και πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης του φαινομένου αυτού.

«Η αποδοχή της διαφορετικότητας ως κοινωνική αναγκαιότητα!»

Η διαφορετικότητα αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερα αρνητικό τρόπο, παρά το γεγονός ότι το κυρίαρχο στοιχείο κάθε κοινωνίας είναι η ποικιλότητα των μελών της. Στον αντίποδα της ιδεατής ομοιογένειας και κανονικότητας που φαίνεται πως επιθυμούν πολλοί άνθρωποι, βρίσκεται η πραγματικότητα των πολλαπλών ετεροτήτων που έχουν να παρουσιάσουν όλες οι σύγχρονες κοινωνίες. Έτσι, ενώ η πραγματική εικόνα κάθε πολιτείας συνίσταται στη συνύπαρξη πολιτών διαφορετικής εθνικότητας, φύλου, οικονομικής κατάστασης, σεξουαλικών προτιμήσεων, εμφάνισης και αντιλήψεων, πολλοί είναι εκείνοι που αδυνατούν να την αποδεχτούν και επιζητούν μέσα από πλήθος αναποτελεσματικών συμπεριφορών την απομάκρυνση ή την περιθωριοποίηση του διαφορετικού.

Τα αίτια αυτής της «δυσανεξίας» στο διαφορετικό ποικίλουν, βέβαια, κατά περίπτωση, μπορούν ωστόσο ν’ αναζητηθούν στον τρόπο αγωγής των νέων ανθρώπων και στις ισχύουσες στερεοτυπικές αντιλήψεις κάθε επιμέρους κοινωνίας. Η τάση, άλλωστε, των ανθρώπων να αντιδρούν στη διαφορετικότητα των άλλων δεν είναι έμφυτη, αλλά προκύπτει από τον τρόπο που οι νέοι μαθαίνουν, από μικρή ήδη ηλικία, να βλέπουν και να αντιλαμβάνονται τον κόσμο. Οι γονείς, το σχολείο και τα ΜΜΕ, ως φορείς αγωγής, φέρουν την ευθύνη για τη διαμόρφωση συγκεκριμένων προτύπων κανονικότητας και για το στιγματισμό της ετερότητας. Πρόκειται για μια συστηματική σμίλευση της ιδανικής εικόνας του αποδεκτού, που προκαλεί όμως πλήθος ψυχολογικών εντάσεων στους νέους ανθρώπους, καθώς σταδιακά συνειδητοποιούν ότι κι οι ίδιοι σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στην ιδεατή αυτή εικόνα.

Ο στιγματισμός της ετερότητας κι η αντίδραση στο διαφορετικό λειτουργεί στις σύγχρονες κοινωνίες κι ως μέσο άμυνας σε ό,τι εκλαμβάνεται ως αλλοίωση της εθνικής συνοχής λόγω της αυξημένης προσέλευσης μεταναστών και προσφύγων. Οι πολίτες τείνουν να συσπειρώνονται απέναντι στο ξένο στοιχείο και να υιοθετούν μια στάση απόρριψης απέναντι στους αλλοεθνείς, στο πρόσωπο των οποίων βλέπουν επιπλέον την αιτία για τη δεινή οικονομική κατάσταση της χώρας τους, για την εγκληματικότητα και για κάθε άλλο πιθανό πρόβλημα. Μη έχοντας τη δυνατότητα να κατανοήσουν ή να αποδεχτούν τις πραγματικές αιτίες πίσω από τον κλονισμό της οικονομίας, καταφεύγουν στην απλούστερη γι’ αυτούς εξήγηση και επιρρίπτουν τις ευθύνες για κάθε μείζον κοινωνικό ζήτημα στους μετανάστες και στο αλλοεθνές εν γένει στοιχείο.

Η διαφορετικότητα στο πλαίσιο κάθε κοινωνίας είναι, εντούτοις, περισσότερο ο κανόνας παρά η παρέκκλιση, μιας και οι άνθρωποι διαφοροποιούνται όχι μόνο ως προς την εθνικότητα και τη φυλή, αλλά και ως προς πλήθος άλλων εκφάνσεων της καθημερινής λειτουργίας. Είναι, άρα, σημαντικό να περιοριστεί αυτή η εσφαλμένη πεποίθηση στην ύπαρξη μιας κοινωνικής νόρμας, που δεν συμβαδίζει ούτως ή άλλως με το πολυποίκιλο της ανθρώπινης υπόστασης, και να δοθεί έμφαση στην προσπάθεια υιοθέτησης μιας στάσης αποδοχής απέναντι στις ποικίλες διαφοροποιήσεις που συναντώνται καθημερινά σε κάθε κοινωνία. Προσπάθεια που οφείλει να πραγματοποιηθεί συντονισμένα απ’ όλους τους φορείς αγωγής.

Μόνο, άλλωστε, μέσα από την αλλαγή της στάσης που διατηρεί η κοινωνία απέναντι στο διαφορετικό θα μπορέσει να καταστεί εφικτή και η εξίσου σημαντική επίτευξη της αποδοχής του ίδιου μας του εαυτού. Δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι η απόρριψη της ετερότητας και του διαφορετικού επηρεάζει δραματικά σχεδόν κάθε νέο μέλος της κοινωνίας που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο νιώθει τον εαυτό του να υστερεί σε σχέση με το ιδεατό πρότυπο κανονικότητας. Οι νέοι, αντί να βιώνουν μια πλήρη αίσθηση αποδοχής, που τόσο αναγκαία είναι για την ομαλή ψυχολογική τους ανάπτυξη, έρχονται αντιμέτωποι με μια κοινωνία που απορρίπτει ή περιφρονεί οτιδήποτε δεν εναρμονίζεται με την εξιδανικευμένη εικόνα του «κανονικού» που παρουσιάζεται στο πλαίσιο του σχολείου ή στα ΜΜΕ.

Η απόρριψη της διαφορετικότητας, επομένως, που μοιάζει να είναι η κυρίαρχη αντίληψη της κοινωνίας, λειτουργεί επιζήμια όχι μόνο απέναντι στους αλλοεθνείς, δυσχεραίνοντας την αφομοίωσή τους, αλλά και απέναντι σε κάθε νέο άνθρωπο που αισθάνεται πως δεν γίνεται πλήρως αποδεκτός από τους γύρω του. Κρίνεται, λοιπόν, αναγκαία η αλλαγή αυτής της αντίληψης και η υιοθέτησης μιας πιο υγιούς στάσης απέναντι στους άλλους και απέναντι στον εαυτό μας, με κύριο γνώμονα αυτής τη σκέψη πως κάθε άνθρωπος είναι και μια μοναδική «ετερότητα», που αξίζει το σεβασμό και την αποδοχή.

[Λέξεις: 638]