Έκθεση Β΄ Λυκείου: Έργα τέχνης εναντίον καλλιτεχνών

Marlo Dela Rosa

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Έργα τέχνης εναντίον καλλιτεχνών

Ακόμα κι αν κάποιος κατάφερνε να δημιουργήσει έναν πίνακα που θα ήταν πανομοιότυπος μ’ έναν πίνακα, ας πούμε, του Σεζάν, αυτό σαν επίτευγμα διαφέρει πολύ από το επίτευγμα του ίδιου του Σεζάν. Αυτό που εν μέρει εκτιμούμε στο επίτευγμα του Σεζάν δεν είναι απλώς η δημιουργία ενός μεμονωμένου, όμορφου πίνακα, αλλά μάλλον ο τρόπος με τον οποίο καθιέρωσε ένα πρωτότυπο στυλ και δημιούργησε μια ολόκληρη σειρά από πίνακες. Η πρωτοτυπία του αποτελεί μέρος του επιτεύγματός του, όπως επίσης και ο τρόπος με τον οποίο οι διαφορετικοί πίνακες που δημιούργησε κατά τη διάρκεια της ζωής του συνεισφέρουν στο να κατανοήσουμε κάθε μεμονωμένο έργο που παρήγαγε. Μπορούμε να εκτιμήσουμε απόλυτα το καλλιτεχνικό του επίτευγμα τοποθετώντας απλώς τον κάθε πίνακα μέσα στο πλαίσιο ολόκληρης της παραγωγής του.

Αντίθετα, ένας πλαστογράφος μπορεί να έχει το μηχανιστικό ταλέντο ως ζωγράφος που είχε και ο Σεζάν, παρόλο που το επίτευγμα του Σεζάν δεν περιορίζεται στο ταλέντο του ως τεχνίτη. Ο πλαστογράφος που αντιγράφει χωρίς πρωτοτυπία δεν μπορεί ποτέ να ευελπιστεί ότι θα γίνει μεγάλος ζωγράφος· γιατί ο πλαστογράφος δεν μπορεί να παρουσιάσει πρωτοτυπία με τον τρόπο που ήταν πρωτότυπος ο Σεζάν. Όμως, στην περίπτωση που ο πλαστογράφος παράγει έργα στο στυλ του Σεζάν, αντί για πραγματικά αντίγραφα υπαρκτών πινάκων, μπορεί να υπάρχουν σοβαρότεροι λόγοι, για να συγκριθεί η καλλιτεχνική αξία των απομιμήσεων με την αξία των πινάκων του Σεζάν. Ωστόσο, ο πλαστογράφος θα αντέγραφε ένα στυλ αντί να το δημιουργήσει.

Από την πλευρά μας εμείς έχουμε την τάση να εκτιμούμε τη δημιουργικότητα του αυθεντικού καλλιτέχνη περισσότερο από τις ικανότητες του αντιγραφέα, επειδή η δημιουργικότητα είναι σημαντική πλευρά της καλλιτεχνικής αξίας. Αυτό αποδεικνύει βεβαίως ότι δε θα πρέπει να θεωρούμε τον πλαστογράφο ισάξιο με τον πρωτότυπο καλλιτέχνη, απλώς και μόνο επειδή είναι ικανός να παράγει μια πειστική απομίμηση. Και σ’ αυτήν την περίπτωση, όταν έχουμε το αντίγραφο ενός αυθεντικού πίνακα, μπορούμε και πάλι να εκτιμήσουμε την καλλιτεχνική αξία του Σεζάν βλέποντας το αντίγραφο. Αυτό το επιχείρημα, λοιπόν, δεν αντιτάσσεται στην καλλιτεχνική αξία των απομιμήσεων, αλλά στα καλλιτεχνικά προσόντα των πλαστογράφων. Το αντίγραφο θα μας επέτρεπε να διαπιστώσουμε την ιδιοφυΐα του Σεζάν και όχι του πλαστογράφου.

Τέλος, το πραγματικό πρόβλημα με τις πλαστογραφίες είναι ότι από τη φύση τους περιλαμβάνουν μια προσπάθεια να παραπλανήσουν το κοινό ως προς την πηγή τους. Μια πλαστογραφία δεν θα ήταν πλαστογραφία χωρίς την πρόθεση να παραπλανήσει. Θα ήταν αντίγραφο ή ζωγραφικό πείραμα στο στυλ κάποιου άλλου καλλιτέχνη. Ο λόγος που οι πλαστογραφίες είναι κατώτερες των αυθεντικών έργων είναι εν μέρει το γεγονός ότι εμπεριέχουν το στοιχείο της παραπλάνησης, που ισοδυναμεί με ψέμα. Επομένως, ίσως υπάρχουν σοβαροί λόγοι να διατηρήσουμε κάποια ηθικά ζητήματα ξεχωριστά από τα καλλιτεχνικά, γιατί κι αν μια λαμπρή πλαστογραφία εμπεριέχει την παραπλάνηση, δεν παύει εντούτοις να είναι εντυπωσιακή ως έργο τέχνης.

Σεζάν: Σπουδαίος Γάλλος ζωγράφος του 19ου αιώνα.

N. Warburton (1999). Φιλοσοφία – Τα βασικά ζητήματα. Αθήνα: Περίπλους, 251 -252 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 - 100 λέξεις).

Το να δημιουργήσει κάποιος ένα πιστό αντίγραφο ενός πίνακα δεν αποτελεί ισάξιο επίτευγμα με αυτό του αρχικού καλλιτέχνη, μιας κι είναι εκείνος που με την πρωτοτυπία του έχει καθιερώσει ένα ιδιαίτερο στυλ. Το μηχανιστικό ταλέντο του αντιγραφέα δεν θα τον οδηγήσει ποτέ στο να γίνει μεγάλος ζωγράφος, αφού του λείπει αυτή ακριβώς η πρωτοτυπία. Το κοινό, άλλωστε, εκτιμά πολύ περισσότερο τη δημιουργικότητα του αυθεντικού καλλιτέχνη, μιας κι η δημιουργικότητα συνιστά καίρια πτυχή της καλλιτεχνικής αξίας ενός έργου. Ο αντιγραφέας, έτσι, αν κι έχει τη δυνατότητα να παράγει πιστά αντίγραφα, το μόνο που επιτυγχάνει είναι να αναδεικνύει την αξία του πρωτότυπου δημιουργού. Το ουσιαστικό πρόβλημα, πάντως, με τις πλαστογραφίες είναι ότι ενέχουν την πρόθεση να παραπλανήσουν το κοινό, κι αυτό μας αποτρέπει από το να εκτιμήσουμε το γεγονός ότι αρκετά συχνά είναι κι αυτές εντυπωσιακά έργα τέχνης.   

Β1. Πού έγκειται, κατά τον συγγραφέα, η καλλιτεχνική αξία ενός έργου του Σεζάν; (60 –80 λέξεις)

Η καλλιτεχνική αξία ενός έργου του Σεζάν έγκειται στη δημιουργικότητα του αυθεντικού καλλιτέχνη και στην πρωτοτυπία του. Ο Σεζάν κατόρθωσε να καθιερώσει το προσωπικό του πρωτότυπο στυλ και να δημιουργήσει έτσι μια σειρά έργων που αλληλοσυμπληρώνονται, αφού κάθε μεμονωμένο του έργο μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα και τα υπόλοιπα. Το να μπορέσει, επομένως, ένας άλλος ζωγράφος να δημιουργήσει ένα πιστό αντίγραφο ενός έργου του Σεζάν, αυτό δεν τον καθιστά σε καμία περίπτωση ισάξιό του, αφού ακόμη κι αν έχει το αναγκαίο μηχανιστικό ταλέντο, δεν έχει εντούτοις τη δημιουργικότητα και την πρωτοτυπία του Σεζάν, που συνιστούν επί της ουσίας την καλλιτεχνική αξία των έργων του.

Β1. Ποιο είναι, κατά τον συγγραφέα, το αληθινό πρόβλημα σε σχέση με ένα πλαστό έργο τέχνης; (60 – 80 λέξεις)

Το αληθινό πρόβλημα με τα πλαστά έργα τέχνης -με τις πλαστογραφίες- είναι πως εμπεριέχουν από τη γένεσή τους τη δόλια πρόθεση να παραπλανήσουν το κοινό σε σχέση με την πραγματική τους ταυτότητα. Αν το αντίγραφο ενός έργου δεν είχε δημιουργηθεί με σκοπό να εξαπατήσει το φιλότεχνο κοινό, θα αποτελούσε ένα απλό αντίγραφο ή μια απόπειρα μίμησης του στυλ ενός άλλου καλλιτέχνη, δεν θα ήταν μια πλαστογραφία. Αν, επομένως, μπορούσε με κάποιο τρόπο να παραμεριστεί το ηθικό ζήτημα της προσπάθειας του πλαστογράφου να παραπλανήσει το κοινό, τότε θα ήταν ευκολότερο να εκτιμηθεί το γεγονός ότι μια εξαιρετική πλαστογραφία αποτελεί κι η ίδια ένα εντυπωσιακό έργο τέχνης.   

Β1. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, για ποιον λόγο το κοινό τείνει να εκτιμά περισσότερο τη δημιουργικότητα του καλλιτέχνη από τη δεξιοτεχνία του αντιγραφέα; (60 –80 λέξεις)

Το κοινό εκτιμά περισσότερο τη δημιουργικότητα του καλλιτέχνη από τη δεξιοτεχνία του αντιγραφέα, διότι είναι ακριβώς το στοιχείο της δημιουργικότητας που αποτελεί μία από τις πιο βασικές πλευρές της καλλιτεχνικής αξίας. Έτσι, ο αντιγραφέας δεν μπορεί να θεωρηθεί ισάξιος με τον δημιουργό, επειδή είναι απλώς σε θέση να παράγει ένα πειστικό αντίγραφο, αφού δεν έχει τη δημιουργική εκείνη πτυχή που θα του επέτρεπε να οδηγηθεί στην παραγωγή ενός πρωτότυπου και μοναδικού στυλ, όπως το κατόρθωσε ο καλλιτέχνης. Κάθε αντίγραφο, επομένως, όσο καλό κι αν είναι, αποτελεί μια ακόμη ευκαιρία για να εκτιμήσουμε την ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία του αρχικού δημιουργού.  

Β1. Ποια μπορεί, κατά τον συγγραφέα, να είναι η καλλιτεχνική αξία ενός πλαστού έργου τέχνης; (60 –80 λέξεις)

Ο συγγραφέας επισημαίνει πως εκείνο που διακρίνει τον μεγάλο δημιουργό είναι η πρωτοτυπία του έργου του. Ένας πίνακας, επομένως, που αποτελεί αντίγραφο ενός αυθεντικού έργου, έχει σαφώς ως έργο τη δική του καλλιτεχνική αξία, καθώς ενδέχεται να αποτελεί μια τόσο λαμπρή απομίμηση, ώστε να συνιστά ένα εντυπωσιακό έργο τέχνης, δεν μπορεί ωστόσο να προσδώσει στο δημιουργό του τον τίτλο του σημαντικού καλλιτέχνη, μιας και λείπει από αυτό η αναγκαία πρωτοτυπία. Ο πλαστογράφος μπορεί, δηλαδή, να έχει φτιάξει ένα εκπληκτικό αντίγραφο, με τη δική του ξεχωριστή αξία, αλλά σε καμία περίπτωση ο ίδιος δεν μπορεί να θεωρηθεί σημαντικός καλλιτέχνης, αφού δεν τον διακρίνει η επιθυμητή εκείνη δημιουργικότητα που αποτελεί γνώρισμα των μεγάλων δημιουργών.

Β2α. Να επισημάνετε δύο διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή στη δεύτερη παράγραφο (Αντίθετα… δημιουργήσει) του κειμένου.

- Όμως

- Ωστόσο

Β2β. Να δηλώσετε τη σχέση συνοχής που επιτυγχάνεται.

Η λέξη «όμως» χρησιμοποιείται για να συνδέσει αντιθετικά προτάσεις του κειμένου.

Ο σύνδεσμος «ωστόσο» χρησιμοποιείται, επίσης, για να δηλώσει μια σχέση αντίθεσης ανάμεσα στις επιμέρους ιδέες του κειμένου.

B2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Αντίθετα… δημιουργήσει) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Αντίθετα, ένας πλαστογράφος μπορεί να έχει το μηχανιστικό ταλέντο ως ζωγράφος που είχε και ο Σεζάν, παρόλο που το επίτευγμα του Σεζάν δεν περιορίζεται στο ταλέντο του ως τεχνίτη.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Ο πλαστογράφος που αντιγράφει χωρίς πρωτοτυπία δεν μπορεί ποτέ να ευελπιστεί ότι θα γίνει μεγάλος ζωγράφος· γιατί ο πλαστογράφος δεν μπορεί να παρουσιάσει πρωτοτυπία με τον τρόπο που ήταν πρωτότυπος ο Σεζάν. Όμως, στην περίπτωση που ο πλαστογράφος παράγει έργα στο στυλ του Σεζάν, αντί για πραγματικά αντίγραφα υπαρκτών πινάκων, μπορεί να υπάρχουν σοβαρότεροι λόγοι, για να συγκριθεί η καλλιτεχνική αξία των απομιμήσεων με την αξία των πινάκων του Σεζάν.

Κατακλείδα: Ωστόσο, ο πλαστογράφος θα αντέγραφε ένα στυλ αντί να το δημιουργήσει.

Β2. Να γράψετε από έναν πλαγιότιτλο για την δεύτερη (Αντίθετα… δημιουργήσει) και την τρίτη παράγραφο (Από… πλαστογράφου) του κειμένου.

2^η παράγραφος: Η πρωτοτυπία συνιστά βασικό γνώρισμα των μεγάλων δημιουργών.

3^η παράγραφος: Η δημιουργικότητα ως καίριο στοιχείο της καλλιτεχνικής αξίας ενός έργου.

Β2. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στις παραγράφους του κειμένου;

Η συνοχή ανάμεσα στην 1^η και τη 2^η παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «αντίθετα» που δηλώνει αντίθεση, αντιδιαστολή σε σχέση με όσα έχουν αναφερθεί προηγουμένως.

Η συνοχή ανάμεσα στη 2 και την 3^η παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση της φράσης «Από την πλευρά μας», προκειμένου να δηλωθεί η συνήθης στάση εκτίμησης του ευρύτερου κοινού απέναντι στη δημιουργικότητα του καλλιτέχνη.

Η συνοχή ανάμεσα στην 3^η και την 4^η παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «τέλος» που υποδηλώνει την πρόθεση του γράφοντος να ολοκληρώσει τους συλλογισμούς του με κάποιες τελευταίες διαπιστώσεις.

Γ1. Να γράψετε από μία πρόταση με καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις (επισημαίνονται στο κείμενο με έντονη γραφή). Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης: μεμονωμένου, συνεισφέρουν, ευελπιστεί, πειστική, παραπλανήσουν (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος κ.λπ.)

- Τα δυσάρεστα αυτά κρούσματα είναι μεμονωμένες περιπτώσεις που δεν πρέπει να μας ανησυχούν.

- Στην επιτυχία της βραδιάς συνεισέφεραν πολλοί παράγοντες.

- Ευελπιστούμε ότι θα ανταποκριθείτε θετικά στο αίτημά μας.

- Τα επιχειρήματά του ήταν τόσο πειστικά, ώστε έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην τελική τους απόφαση.

- Προσπάθησε να παραπλανήσει τους ξένους δημοσιογράφους παρουσιάζοντας μια εξωραϊσμένη εικόνα των φυλακών.

Γ1. «Μια πλαστογραφία δεν θα ήταν πλαστογραφία χωρίς την πρόθεση να παραπλανήσει».

Να εντάξετε την παραπάνω περίοδο σε μία παράγραφο 50-60 λέξεων.

Ο ζωγράφος εκείνος που έχει τη δυνατότητα να φτιάξει ένα απόλυτα πειστικό αντίγραφο ενός αριστουργήματος, είναι, εύλογα, προικισμένος με ένα εξαιρετικό ταλέντο. Εντούτοις, δεν κατορθώνει να καταξιωθεί ως δημιουργός, εφόσον δεν έχει πιθανώς την αναγκαία πρωτοτυπία για να καθιερώσει ένα δικό του στυλ ή έστω την ειλικρινή πρόθεση να δηλώσει πως φτιάχνει αντίγραφα γνωστών έργων∙ προτιμά να επιχειρήσει την παραπλάνηση κάποιου υποψήφιου αγοραστή. Μια πλαστογραφία, άλλωστε, δεν θα ήταν πλαστογραφία χωρίς την πρόθεση να παραπλανήσει.

Γ1. Να γράψετε από μία πρόταση με καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις (επισημαίνονται στο κείμενο με έντονη γραφή). Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης: καθιέρωσε, πρωτοτυπία, αυθεντικού, αντιτάσσεται, παραπλάνησης (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος κλπ.)

- Το 1976 καθιερώθηκε η δημοτική ως επίσημη γλώσσα του ελληνικού κράτους.

- Προσπαθούμε να μην επαναλαμβάνουμε τα καθιερωμένα, γι’ αυτό κάθε πρωτοτυπία είναι ευπρόσδεκτη.

- Πρόκειται για τα αυθεντικά έγγραφα, όχι για αντίγραφα.

- Στο πλήθος των κατηγοριών αντέταξε την αφοσίωσή του στο καθήκον.

- Η ψεύτικες υποσχέσεις των πολιτικών αποσκοπούν στην παραπλάνηση των ψηφοφόρων.

Γ1.Να γράψετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε την ακόλουθη περίοδο:

«Ο πλαστογράφος που αντιγράφει χωρίς πρωτοτυπία δεν μπορεί ποτέ να ευελπιστεί ότι θα γίνει μεγάλος ζωγράφος».

Ό,τι εκτιμάται στην τέχνη, πέρα βέβαια από την τεχνική ικανότητα του δημιουργού, είναι ο ιδιαίτερος τρόπος θέασης και μετάπλασης της πραγματικότητας που οδηγεί στο πλάσιμο ενός εντελώς πρωτότυπου έργου. Ο πραγματικός καλλιτέχνης θαυμάζεται για τη διαμόρφωση του προσωπικού του στυλ, για τη δική του «φωνή» που διακρίνεται με την ατομικότητά της από την αντίστοιχη καλλιτεχνική έκφραση όλων των άλλων δημιουργών. Η προσωπική αυτή σφραγίδα συνιστά αναγκαίο γνώρισμα της αληθινής τέχνης. Ο πλαστογράφος, επομένως, που αντιγράφει χωρίς πρωτοτυπία δεν μπορεί ποτέ να ευελπιστεί ότι θα γίνει μεγάλος ζωγράφος.

Γ2α. Αφού επισημάνετε στο κείμενο ένα παράδειγμα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας, να αιτιολογήσετε τη χρήση του.

... κι αν μια λαμπρή πλαστογραφία εμπεριέχει την παραπλάνηση...

Το επίθετο «λαμπρή», που κυριολεκτικά δηλώνει κάτι που βγάζει έντονη λάμψη, χρησιμοποιείται μεταφορικά για να δηλώσει πως κάτι ξεχωρίζει (εδώ η πλαστογραφία), πως υπερέχει σε σχέση με άλλα πράγματα του ίδιου είδους.

Γ2β. Να γράψετε μία περίοδο 20-30 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε το παράδειγμα της μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης που επιλέξατε με κυριολεκτικό / δηλωτικό τρόπο.

Την ομορφιά της φύσης μπορεί να τη διαπιστώσει κανείς παντού ολόγυρά του, είτε παρατηρώντας ένα μικρό λουλούδι στη γη είτε ένα λαμπρό αστέρι στον ουρανό.

Γ2α. «…επειδή η δημιουργικότητα είναι σημαντική πλευρά της καλλιτεχνικής αξίας».

Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω πρόταση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.

Η χρήση της γλώσσας είναι μεταφορική, εφόσον η λέξη πλευρά δεν χρησιμοποιείται με την κυριολεκτική της σημασία.

Γ2β. Να γράψετε δύο προτάσεις με τη λέξη πλευρά. Στην πρώτη χρησιμοποιήστε τη λέξη κυριολεκτικά / δηλωτικά και στη δεύτερη μεταφορικά / συνυποδηλωτικά.

- Το κάστρο βρίσκεται στην πάνω πλευρά του νησιού. 

- Εξετάστηκαν προσεχτικά όλες οι πλευρές του προβλήματος.

Γ2α. «Ο λόγος που οι πλαστογραφίες είναι κατώτερες των αυθεντικών έργων είναι εν μέρει το γεγονός ότι εμπεριέχουν το στοιχείο της παραπλάνησης».

Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.

Η δευτερεύουσα αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που οι πλαστογραφίες είναι κατώτερες των αυθεντικών έργων»

Γ2β. Να γράψετε αν είναι προσδιοριστική ή παραθετική / προσθετική.

Η πρόταση είναι προσδιοριστική, διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει (ο λόγος), γι’ αυτό και δεν χωρίζεται από αυτόν με κόμμα.