Γλωσσικές ασκήσεις Λυκείου: Ομώνυμα – Παρώνυμα

Andrew Fare

Γλωσσικές ασκήσεις Λυκείου: Ομώνυμα – Παρώνυμα

Παρώνυμα ή παρώνυμες λέξεις ονομάζονται οι λέξεις που έχουν περίπου όμοια προφορά, ενώ συχνά δεν έχουν καμιά νοηματική σχέση μεταξύ τους. Ακριβώς όμως επειδή μοιάζουν στην προφορά, μερικοί δεν τις ξεχωρίζουν και τις μπερδεύουν, ιδίως στον προφορικό λόγο: π.χ. πρότυπο - πρωτότυπο, σφήκα - σφίγγα. Τα παρώνυμα που διαφοροποιούνται στον τονισμό χαρακτηρίζονται ως τονικά παρώνυμα: π.χ. νόμος - νομός. Μερικά τονικά παρώνυμα διαφέρουν και στην ορθογραφία: π.χ. παίρνω - περνώ.

Ομώνυμα ή ομόηχα είναι οι λέξεις που προφέρονται όμοια, έχουν όμως διαφορετική σημασία: π.χ. κλίμα - κλήμα. Συνήθως οι ομώνυμες λέξεις έχουν διαφορετική ορθογραφία. Γι’ αυτό, αν δεν προσέξουμε, μπορεί να οδηγηθούμε σε παρανόηση ή σε λανθασμένη γραφή είτε των ίδιων των ομωνύμων είτε των παραγώγων τους ή των σύνθετων λέξεων που σχηματίζονται από αυτές.

1. Οι λέξεις που υπάρχουν μέσα στις παρενθέσεις συγχέονται συχνά ως προς τη σημασία τους. Να συμπληρώσετε τα κενά με τη σωστή λέξη και να χρησιμοποιήσετε την άλλη σε μία φράση, έτσι ώστε να διευκρινιστεί η σημασία της.

Έχει πολύ ισχυρή βούληση (βουλή, βούληση) και θα καταφέρει να νικήσει τον αντίπαλό του.

- Βουλή: το σώμα των αιρετών αντιπροσώπων του λαού που έχει ως κύρια αρμοδιότητα την άσκηση της νομοθετικής εξουσίας, αποτελεί ένα από τα κύρια όργανα του κράτους στο δημοκρατικό πολίτευμα και βασίζεται στην αρχή του αντιπροσωπευτικού συστήματος.

Κάθισε στο εδώλιο (εδώλιο, ειδώλιο) του κατηγορουμένου συντετριμμένος.

- Ειδώλιο: μικρού μεγέθους ομοίωμα, που αποδίδει με συγκεκριμένο ή αφηρημένο τρόπο τη μορφή (ανθρώπου, ζώου, φυτού, αντικειμένου), κατασκευασμένο από διάφορα υλικά.

H έκλυση (έκκληση, έκλυση) ραδιενέργειας εξαιτίας του πυρηνικού ατυχήματος προκάλεσε μεγάλη οικολογική καταστροφή.

- Έκκληση: η αίτηση (συνήθως βοήθειας), το κάλεσμα που απευθύνει κανείς σε συγκεκριμένους αποδέκτες για σημαντικό σκοπό.

O υπουργός δεσμεύτηκε ότι δε θα υπάρξει επιβολή (επιβολή, επιβουλή) νέων φόρων.

- Επιβουλή: εχθρικό και ύπουλο σχέδιο εναντίον κάποιου

Τα κυβερνητικά μέτρα αποβλέπουν στην πρόοδο και την ευημερία (ευμάρεια, ευημερία) του τόπου.

- Ευμάρεια: αφθονία υλικών αγαθών, άνετη ζωή

O χώρος δεν προορίζεται για τη ρίψη (ρήξη, ρίψη) σκουπιδιών και μπαζών.

- Ρήξη: η θραύση σε κομμάτια / μεταφορικά: η διατάραξη των σχέσεων, του κλίματος ενότητας και ομόνοιας, ο διαχωρισμός σε αντιπαρατιθέμενες ομάδες ή τάσεις

Στην κουζίνα στοιβάζονταν σωρός (σωρός, σορός) τα άπλυτα πιάτα.

- Σορός: το σώμα του νεκρού

H συμμετοχή στο αντιπολεμικό συλλαλητήριο υπήρξε παλλαϊκή (παλαιική, παλλαϊκή).

- Παλαιική: αυτή που αναφέρεται στην παλαιά εποχή

H οικονομική κρίση που υποβόσκει (υποφώσκω, υποβόσκω) στην παγκόσμια αγορά έκανε πολλούς επιχειρηματίες διστακτικούς στην επέκταση του κύκλου των εργασιών τους.

- Υποφώσκω: φέγγω αμυδρά, αχνοφέγγω

Από τις παλιές φωτογραφίες αναδίδεται (αναδίδομαι, αναδύομαι) το άρωμα μιας άλλης εποχής.

- Αναδύομαι: ανεβαίνω στην επιφάνεια του νερού / μεταφορικά: παρουσιάζομαι ξαφνικά, εμφανίζομαι στο προσκήνιο, γίνομαι αισθητός

O X. από τα νεανικά του χρόνια ενέκυψε (ενσκήπτω, εγκύπτω) στη μελέτη των έργων του Πλάτωνα.

- Ενσκήπτω: (για δυσμενή φαινόμενα) εμφανίζομαι αιφνιδιαστικά και πλήττω με ορμή

2. Να σχηματίσετε μικρές φράσεις με τα ακόλουθα παρώνυμα, έτσι ώστε να φανεί η διαφορετική σημασία κάθε λέξης:

1. αιρετός - αιρετικός

αιρετός: αυτός που αναδεικνύεται με ψηφοφορία, εκλεγμένος  

αιρετικός: οποιοσδήποτε δεν συμμορφώνεται με μια καθιερωμένη άποψη, αρχή ή δόγμα σε οποιονδήποτε χώρο / ο οπαδός μιας αίρεσης (αίρεση = προτίμηση, επιλογή που οδηγεί στην παρέκκλιση από μιαν ισχύουσα θέση).  

           

2. αισθητικός - αισθαντικός

αισθητικός: αυτός που σχετίζεται με τις αισθήσεις και την αντίληψη δια μέσου αυτών / αυτός που σχετίζεται με τη φροντίδα και τη βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης του ανθρώπου

αισθαντικός: αυτός που χαρακτηρίζεται από λεπτότητα και ευαισθησία στον τρόπο με τον οποίο εκφράζεται

           

3. ανία - άνοια        

ανία: η δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που προκαλείται από έλλειψη δραστηριότητας ή ενδιαφερόντων ή από κορεσμό λόγω μονοτονίας, επανάληψης των ίδιων δραστηριοτήτων

άνοια: η προοδευτική εξασθένηση των διανοητικών λειτουργιών στα ηλικιωμένα άτομα

4. απορία - απόρροια

απορία: η αδυναμία ή δυσκολία κατανόησης συγκεκριμένης έννοιας ή ζητήματος / συνεκδοχικά: η ερώτηση που θα ήθελε να υποβάλει κάποιος

απόρροια: η κατάσταση ή η διαδικασία που αποτελεί την αναγκαία και φυσική συνέπεια, το επακόλουθο συγκεκριμένου αιτίου

           

5. τεχνητός - τεχνικός

τεχνητός: αυτός που έχει κατασκευαστεί ως απομίμηση πράγματος που υπάρχει στη φύση, ο κατασκευασμένος∙ μη φυσικός

τεχνικός: αυτός που επιτυγχάνεται μέσω της εφαρμογής συγκεκριμένης τεχνικής / αυτός που σχετίζεται με την τεχνική  

6. έκλειψη - έκθλιψη

έκλειψη: η κατάσταση απουσίας, ανυπαρξίας προσώπου, πράγματος ή φαινομένου / το φαινόμενο που παρατηρείται όταν τρία κινούμενα ουράνια σώματα βρεθούν σε ευθεία γραμμή, με αποτέλεσμα το ένα από αυτά να εισέλθει στη σκιά ενός εκ των δύο άλλων και να συσκοτισθεί μερικώς ή ολικώς  

έκθλιψη: η εξαγωγή χυμού με συμπίεση και σύνθλιψη / η σίγηση τελικού φωνήεντος λέξεως πριν από το αρχικό φωνήεν της επόμενης λέξης στη γρήγορη εκφορά του λόγου∙ στη γραφή δηλώνεται με απόστροφο

           

7. εξαιρώ - εξαίρω

εξαιρώ: αποκλείω από, δεν συμπεριλαμβάνω (κάποιον ή κάτι) σε σύνολο, διαδικασία, κατάσταση, ενέργεια κ.λπ.

εξαίρω: κάνω κάτι να ξεχωρίσει από το σύνολο / δίνω ιδιαίτερη έμφαση σε κάτι, το προτάσσω αξιολογικά σε σχέση με τα υπόλοιπα / μεταφορικά: εξυψώνω με επαίνους και εγκώμια

           

8. επήρεια - επιρροή

επήρεια: η επίδραση∙ κυρίως σε φράσεις όπως υπό την επήρεια αλκοόλ / ναρκωτικών

επιρροή: η επίδραση σε πρόσωπο ή στα διαμόρφωση αποτελέσματος

           

9. λατόμος - υλοτόμος

λατόμος: πρόσωπο που εργάζεται σε λατομείο, που εξορύσσει πετρώματα από αυτό

υλοτόμος: ο ξυλοκόπος / γενικότερα: αυτός που έχει αναλάβει την οικονομική εκμετάλλευση της ξυλείας του δάσους

           

10. πρότυπο - πρωτότυπο

πρότυπο: η προκατασκευασμένη μορφή αντικειμένου, που χρησιμοποιείται ως υπόδειγμα για την αναπαραγωγή άλλων, όμοιων προς αυτό / μεταφορικά: πρόσωπο, κατάσταση ή θεσμός που είναι άξια μιμήσεως για τα θετικά τους χαρακτηριστικά 

πρωτότυπο: αυτό που λέγεται, γράφεται, γίνεται κ.λπ. για πρώτη φορά, που αποκλίνει από το παλαιό και το τετριμμένο, που αποτελεί νεωτερισμό.

3. Να εντάξετε τα παρακάτω σημασιολογικά ζεύγη* σε φράσεις, έτσι ώστε να φανεί η διαφορετική σημασία κάθε λέξης.

1. κόχη - κόγχη

κόχη: σημείο αντικειμένου που εξέχει, γωνία

κόγχη: κάθε κοιλότητα οστού ή οργάνου του σώματος (ή κόγχη του οφθαλμού)

           

2. νύφη - νύμφη/ες

νύφη: η γυναίκα που παντρεύεται, κυρίως κατά την ημέρα του γάμου της (στην εκκλησία ή στο δημαρχείο)

νύμφη: νεαρό έντομο, το οποίο εξελίσσεται παρουσιάζοντας σταδιακές αλλαγές στο σχήμα του σώματός του, δεν έχει φτερά και δεν μπορεί να αναπαραχθεί / Νύμφες: κατώτερες θεότητες της φύσης που σύχναζαν, σύμφωνα με τη μυθολογία, σε πηγές, δάση, δέντρα και σπηλιές.

           

3. πραμάτεια - πραγματεία

πραμάτεια: το εμπόρευμα του πραματευτή, τα πράγματα που έχει για πούλημα

πραγματεία: η πρωτότυπη εκτενής επιστημονική εργασία, έρευνα σε ένα θέμα, το οποίο αναλύεται διεξοδικώς με διάκριση των επιμέρους ζητημάτων, λογική απόδειξη των θέσεων που αναπτύσσονται, έκθεση αιτίων και αποτελεσμάτων και συστηματική διατύπωση  

           

4. στοιχειό - στοιχείο

στοιχειό: η ψυχή σκοτωμένου ανθρώπου ή ζώου, που σύμφωνα με τις λαϊκές προλήψεις μένει στον τόπο όπου σκοτώθηκε και τον φυλά / κατ’ επέκταση: υπερφυσικό όν, συνήθως κακοποιό

στοιχείο: οτιδήποτε αποτελεί μέρος έννοιας, αντικειμένου ή γενικότερου συνόλου

           

5. αχνός - ατμός

αχνός: αυτός που διακρίνεται αμυδρά, που δεν φαίνονται με ακρίβεια λεπτομέρειες του σχήματός του

ατμός: εξαερωμένη μορφή υγρών, ιδίως νερού σε κατάσταση βρασμού

           

6. σώνω - σώζω

σώνω: είμαι αρκετός, ώστε να καλύπτω τις ανάγκες κάποιου επαρκώς∙ κυρίως στην προστακτική σώνει! (αρκετά! φτάνει!)

σώζω: βγάζω κάποιον ή κάτι από κίνδυνο, αποτρέπω φθορά ή καταστροφή

           

7. αυθεντία - αφεντιά        

αυθεντία: η αδιαμφισβήτητη ισχύς γνώμης, το απόλυτο κύρος / συνεκδοχικά: το πρόσωπο του οποίου οι απόψεις δεν μπορούν να αμφισβητηθούν από κανέναν, που όσα λέει έχουν ισχύ αξιώματος

αφεντιά: ως προσφώνηση α) (παλαιότερα) για την έκφραση σεβασμού και υποταγής σε ανώτερο β) (ειρωνικά) σε κάποιον προς τον οποίο έχουμε αρνητική ή κριτική στάση (π.χ. να μας συγχωρεί η αφεντιά σου, που δεν σου κάναμε τη χάρη)

* Σημασιολογικό ζεύγος ονομάζουμε δύο λέξεις που προέκυψαν / γεννήθηκαν από την ίδια αρχαία λέξη και που παρουσιάζουν διαφορετική φωνητική μορφή και διαφορετική σημασία.

4. Να ετυμολογήσετε τις ομόηχες λέξεις που υπάρχουν στις παρακάτω φράσεις.

H εξάρτηση του ανθρώπου από το περιβάλλον είναι άμεση και στενή.

Οι στρατιώτες παρήλασαν με πλήρη πολεμική εξάρτυση.

εξάρτηση < εξαρτώ < αίρω «σηκώνω, υψώνω»

εξαρτυση < εξαρτύω < εξ + αρτύω «προετοιμάζω, διευθετώ, τακτοποιώ»

Ψάξε στο λεξικό να βρεις το λήμμα «έπαρση».

Τα αστικά και βιομηχανικά λύματα αποτελούν τη βασική αιτία ρύπανσης του περιβάλλοντος.

λήμμα < ληβ-μα < λαμβάνω (αόρ. β έλαβον)

λύμα < (αρχαία ελληνικά) λῦμα (λυμαίνομαι) < θέμα λυ-, μηδενισμένη βαθμίδα του ινδοευρωπαϊκού *leu «κόβω, χωρίζω» / λατινικά pol-luo «μολύνω, ρυπαίνω»

Θα κάνω ένα μικρό διάλειμμα στη δουλειά μου.

Κατάπιε κατά λάθος ένα υγρό διάλυμα από διάφορες χημικές ουσίες.

διάλειμμα < διαλείπω

διάλυμα < (αρχαία ελληνικά) διαλύω

O πρωθυπουργός έκανε έκκληση στο λαό για ομοψυχία.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι είναι χαρακτηριστικό της εποχής μας η έκλυση των ηθών.

έκκληση < έκκλησις < εκκαλώ

έκλυση < έκλυσις < εκλύω

5. Να εντοπίσετε τη σημασιολογική διαφορά των λέξεων κάθε ζεύγους και να σχηματίσετε προτάσεις με μερικές από αυτές.

1. κοινοτοπία - καινοτομία

Κοινοτοπία: λόγος ή σκέψη που στερείται πρωτοτυπίας (Βαρεθήκαμε τις κοινοτοπίες του.)

Καινοτομία: η ουσιώδης τροποποίηση, η ριζική αλλαγή (Η νέα διεύθυνση εισήγαγε πολλές καινοτομίες στην επιχείρηση.)

           

2. υπονοώ - επινοώ

Υπονοώ: εκφράζω ένα νόημα έμμεσα, χωρίς να μιλώ καθαρά (Κατάλαβες τι υπονοούσε μ’ αυτό;) 

Επινοώ: Σκέφτομαι και δημιουργώ κάτι νέο, συνήθως με σκοπό την κάλυψη συγκεκριμένων αναγκών / μεταφορικά: μεθοδεύω έντεχνα κάτι, για να παραπλανήσω.

3. κύρωση - κίρρωση

Κύρωση: η πιστοποίηση της εγκυρότητας εγγράφου / οι κυρώσεις: η ποινή που προβλέπεται για συγκεκριμένο αδίκημα ή παράπτωμα.

Κίρρωση: χρόνια ασθένεια του ήπατος.

           

4. απολογία - απολογισμός

Απολογία: ο λόγος με τον οποίο προσπαθεί κανείς να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

Απολογισμός: η λογοδοσία της διαχείρισης για κάθε οικονομική χρήση / ειδικότερα: η έκθεση που περιλαμβάνει τα έσοδα και τα έξοδα, τα καθαρά κέρδη μιας επιχείρησης σε ορισμένο χρονικό διάστημα / μεταφορικά: η αξιολόγηση πεπραγμένων.   

           

5. επενέργεια - παρενέργεια       

Επενέργεια: η άσκηση επίδρασης, ο επηρεασμός

Παρενέργεια: η ανεπιθύμητη επίδραση φαρμάκου ή ουσίας στον ανθρώπινο οργανισμό / μεταφορικά: οι αρνητικές συνέπειες ενός φαινομένου, γεγονότος ή ενέργειας.

6. εξάρθρωση - διάρθρωση

Εξάρθρωση: η μετατόπιση των άκρων των οστών που σχηματίζουν άρθρωση, με αποτέλεσμα να μεταβάλλεται μόνιμα η σχέση τους / μεταφορικά: επιτυγχάνω τη διάλυση (συνήθως εγκληματικής ομάδας).

Διάρθρωση: η δόμηση και σύνδεση των επιμέρους μελών σε οργανωμένο σύνολο.

           

7. απερίσπαστος - απερίσκεπτος

Απερίσπαστος: αυτός που δεν περισπάται από το έργο του, που δεν δέχεται ενοχλήσεις, που δεν υφίσταται περισπασμούς (Παρά το θόρυβο συνέχισε απερίσπαστος τη μελέτη του.)

Απερίσκεπτος: αυτός που έχει γίνει χωρίς περίσκεψη / αυτός που ενεργεί χωρίς σκέψη

           

8. ανταγωνισμός - συναγωνισμός

Ανταγωνισμός: ο αγώνας μεταξύ αντιπάλων που έχουν τις ίδιες ή παραπλήσιες επιδιώξεις, με σκοπό την ανάδειξη, την επικράτηση, τη νίκη του ενός

Συναγωνισμός: η προσπάθεια που καταβάλλουν δύο ή περισσότερες πλευρές, για να υπερτερήσει η μία της άλλης

[Ο ανταγωνισμός διαφέρει από τον συναγωνισμό στο ότι ο ανταγωνισμός προϋποθέτει συνήθως αντιπαλότητα, η οποία είναι δυνατόν να φθάνει μέχρι και τη σύγκρουση, ενώ ο συναγωνισμός δηλώνει τον παράλληλο αγώνα, τη διεκδίκηση, απαλλαγμένη συνήθως από διαμάχες και συγκρούσεις.]

           

9. αντίθεση - αντίφαση

Αντίθεση: η έλλειψη συμφωνίας ή ομοφωνίας, η διάσταση / ειδικότερα: η σχέση μεταξύ δύο εννοιών ή κρίσεων που αποκλείουν η μία την άλλη / η παρουσία διαφορετικών στοιχείων από κοινού, με τρόπο ώστε να τονίζονται οι διαφορές τους

Αντίφαση: η διατύπωση πρότασης που λογικά αποκλείει την αλήθεια προηγούμενης∙ η δημιουργία ασυμβίβαστων και αλληλοαποκλειόμεων προτάσεων

           

10. πληροφορία - πληροφορική

Πληροφορία: κάθε στοιχείο που έχει ενδιαφέρον για κάποιον, που θα ήθελε κάποιος να το γνωρίζει / ειδικότερα: οτιδήποτε ασυνήθιστο, μη κοινότοπο ή προσδοκώμενο λέγεται σε κάποιον  

Πληροφορική: η επιστήμη που ασχολείται με την επεξεργασία ψηφιακών δεδομένων μη ηλεκτρονικούς υπολογιστές, δηλαδή την αποθήκευση, ταξινόμηση, ανάκληση και μετάδοση δεδομένων και την αξιοποίησή τους σε ποικίλες εφαρμογές ή για την παροχή πληροφοριών

           

11. ιεραρχία – ιεράρχηση

Ιεραρχία: η διαβαθμισμένη κλίμακα που δομείται στη σχέση ανώτερης και κατώτερης βαθμίδας

Ιεράρχηση: η τοποθέτηση σε σειρά από το ανώτερο στο κατώτερο, από το σημαντικότερο στο λιγότερο σημαντικό  

           

12. κληροδοτώ - κληρονομώ

Κληροδοτώ: μεταβιβάζω σε κάποιον περιουσιακό μου στοιχείο με κληροδοσία / μεταφορικά: αφήνω κάτι ως πνευματική ή ηθική παρακαταθήκη για τις μεταγενέστερες γενιές

Κληρονομώ: γίνομαι κληρονόμος περιουσίας ή τμήματος περιουσίας μετά τον θάνατο του διαθέτη / ειδικότερα: διαδέχομαι κάποιον στη θέση ή στο αξίωμα που κατείχε / μεταφορικά: αποκτώ τα ψυχικά, σωματικά, διανοητικά χαρακτηριστικά των προγόνων μου (λόγω κληρονομικότητας).  

           

13. απόκλιση - επίκληση

Απόκλιση: η διαφοροποίηση από κάτι που λαμβάνεται ως μέτρο σύγκρισης / ειδικότερα: η διαφοροποίηση από αυτό που θεωρείται κανονικό, αποδεκτό, δεδομένο

Επίκληση: η έκκληση σε βοήθεια 

           

14. επιτείνεται - παρατείνεται     

Επιτείνεται: η αύξηση της έντασης

Παρατείνεται: η επέκταση των χρονικών πλαισίων, ορίων (γεγονότος ή καταστάσεως), η αύξηση της διάρκειας

15. ροπή - ριπή

Ροπή: μεταφορικά: η τάση, η προτίμηση για ορισμένα πράγματα ή για συγκεκριμένη συμπεριφορά / ως όρος της φυσικής: διανυσματικό φυσικό μέγεθος το οποίο αποτελεί το αίτιο της στροφικής κίνησης των σωμάτων∙ το μέτρο που ισούται με το γινόμενο του μέτρου της δύναμης επί την απόσταση του φορέα της δύναμης από τον άξονα περιστροφής.

Ριπή: η βολή πολλών σφαιρών ταυτοχρόνως από ένα όπλο, που πραγματοποιείται πατώντας σταθερά (συνεχώς) τη σκανδάλη / το ξαφνικό και δυνατό φύσημα του ανέμου.              

6. Να συμπληρώσετε τα κενά στις προτάσεις που ακολουθούν με ένα από τα ομόρριζα που γράφονται με έντονα στοιχεία. Πρέπει να προσέξετε, γιατί οι λέξεις αυτές μοιάζουν στη μορφή, αλλά διαφέρουν ως προς τη σημασία.

1. ανάγκη – αναγκαιότητα

H περιοριστική οικονομική πολιτική είναι μια αναγκαιότητα που προκύπτει από τις διεθνείς εξελίξεις.

Λόγω οικονομικών προβλημάτων προβάλλει η ανάγκη να ληφθούν σοβαρά μέτρα.

Μετά τις κοινωνικές μεταβολές οι αντίστοιχες αλλαγές στο κοινωνικό σύστημα προκύπτουν ως φυσική αναγκαιότητα.

[αναγκαιότητα – ανάγκη: Η αναγκαιότητα δηλώνει την ιδιότητα ή σχέση του αναγκαίου, που είναι ιδιαίτερα ισχυρή και δεσμευτική επειδή στηρίζεται σε μια ρητή ή υπονοούμενη αιτιώδη σχέση (αιτίου – αιτιατού / αποτελέσματος). Αντίθετα, η ανάγκη έχει με τη γενικότερη σημασία της υποχρέωσης από όπου κι αν απορρέει, εστιάζεται όμως περισσότερο στη δήλωση μιας ισχυρής πίεσης (με τη μορφή της στέρησης ή της υποχρέωσης), την οποία ασκούν τα πράγματα.]

2. επέμβαση – παρέμβαση – παρέκβαση

Οι συχνές επεμβάσεις των γονέων προκαλούν μεγάλα προβλήματα στα νέα, κυρίως, ζευγάρια.

H παρεξήγηση λύθηκε με την παρέμβαση των πιο ψύχραιμων της παρέας.

Με τις συνεχείς παρεκβάσεις του ξεχάστηκε το κύριο θέμα της ομιλίας του.

Οι φιλολογικές παρεμβάσεις στο κείμενο ήταν απαραίτητες.

3. διαλέγω – εκλέγω – επιλέγω

Τον επέλεξαν να μας εκπροσωπήσει στο διεθνές συνέδριο.

Τον εξέλεξαν πρόεδρο της Ένωσης Φιλολόγων.

H επιτροπή θα επιλέξει τους πιο κατάλληλους γι’ αυτή τη θέση.

Διάλεξε ό,τι σ’ αρέσει και πάρ’ το.

4. κληροδοτώ – κληρονομώ

Μαζί με τα ακίνητα κληρονόμησε και τη θέση του προέδρου της εταιρείας.

O Σολωμός κληροδότησε το έργο του στις μελλοντικές γενιές.

Έχουμε κληρονομήσει τον πολιτισμό των αρχαίων Ελλήνων.

[κληρονομώ – κληροδοτώ: Η διαφορά ανάμεσα στα δύο ρήματα είναι ό,τι μεταξύ των ρημάτων παίρνω και δίνω: Το κληρονομώ σημαίνει «παίρνω κάτι που έχει προδιατεθεί από κάποιον για μένα», ενώ το κληροδοτώ σημαίνει «δίνω κάτι σε κάποιον, του αφήνω κάτι να το έχει».]

5. παρακινώ – υποκινώ

Όσο καιρό δούλευε στην εταιρεία υποκινούσε τους συναδέλφους του σε απεργίες.

Οι φίλοι του τον παρακίνησαν να μάθει να οδηγεί.

Όσοι υποκινούσαν τις ταραχές θα συλληφθούν.

6. κατ’ αρχάς – καταρχήν

Καταρχήν δέχομαι την πρόταση σου· ελπίζω να συμφωνήσουμε και στις λεπτομέρειες.

Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε καταρχήν. Μένει τώρα να ψηφιστεί και κατ’ άρθρο.

Κατ’ αρχάς πρέπει να σας συστηθώ.

[κατ’ αρχάς – κατ’ αρχήν: Η φράση κατ’ αρχήν αντιστοιχεί στο λατινικό in principio και σημαίνει «ως θέμα αρχής, για λόγους αρχής» (Κατ’ αρχήν διαφωνώ με το σκεπτικό της απόφασης) και «στα βασικά σημεία» (Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε κατ’ αρχήν). Επομένως, το κατ’ αρχήν δεν σημαίνει «κατ’ αρχάς, στην αρχή, εν πρώτοις», όπως καταχρηστικά χρησιμοποιείται πολλές φορές. Με τη σημασία «πρώτα-πρώτα, εν πρώτοις, αρχίζοντας» χρησιμοποιείται η φράση κατ’ αρχάς ή στην αρχή.] 

7. Σας δίνονται ζεύγη από ομόρριζα ονόματα με τη σημασία τους. Πολλοί τα χρησιμοποιούν αδιακρίτως, ενώ, όπως θα δείτε, διαφέρουν ως προς τη σημασία. Να σχηματίσετε με το καθένα από αυτά μία περίοδο λόγου.

1. αίσθημα: ό,τι αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις

 συναίσθημα: ψυχική κατάσταση που προκαλείται από διάφορα γεγονότα ή σκέψεις

                       

Το αίσθημα του πόνου είναι ο τρόπος με τον οποίο το σώμα ειδοποιεί τον εγκέφαλο για την ύπαρξη κάποιου άμεσου και σημαντικού προβλήματος.

Το συναίσθημα δεν είναι πάντα ο καλύτερος οδηγός στις πράξεις μας.              

2. γένεση: η δημιουργία, η αρχή, ο σχηματισμός  

 γέννηση: α) η πράξη και το αποτέλεσμα του γεννώ β) η εμφάνιση ενός νέου πράγματος, μιας νέας τάσης

Η γένεση του σύμπαντος αποτελεί σταθερά ένα βασικό ζήτημα για την επιστήμη.

Οι γεννήσεις ήταν για άλλη μια χωρά λιγότερες από τους θανάτους στη χώρα μας.

                                               

3. εκμάθηση: η τέλεια μάθηση, η τέλεια γνώση

 μάθηση: η απόκτηση γνώσεων

                       

 Η εκμάθηση της Γερμανικής απαιτεί κόπο.    

Μάθηση ονομάζεται η διαδικασία απόκτησης γνώσεων και δεξιοτήτων μέσω της συστηματικής μελέτης.        

4. εξήγηση: ερμηνεία, ανάλυση

επεξήγηση: πρόσθετη εξήγηση, εξήγηση με περισσότερες λεπτομέρειες, διασαφήνιση

Θέλω να μου δώσει μια εξήγηση για την απαράδεκτη συμπεριφορά του.

Απαιτήθηκαν αρκετές επεξηγήσεις προκειμένου να γίνει κατανοητή η πρόταση του υπουργού στο σύνολό της.

                       

5. εμπειρία: βίωμα

πείρα: συσσωρευμένες εμπειρίες

Η γέννηση ενός παιδιού αποτελεί συγκλονιστική εμπειρία.                       

Έχει πείρα στην προετοιμασία υποψηφίων για το πανεπιστήμιο.              

6. ευθύνη: η υποχρέωση κάποιου να δώσει λόγο για τις ενέργειές του ή να ανταποκριθεί σε ό,τι έχει αναλάβει

υπευθυνότητα: η συναίσθηση της ευθύνης

Στο πλαίσιο της πολιτικής ευθύνης οι πολιτικοί οφείλουν να λογοδοτούν για τις πράξεις και τις παραλείψεις τους.              

Τον διακρίνει μεγάλη υπευθυνότητα παρά το νεαρό της ηλικίας του.                 

7. μεταγραφή: (αθλητή / κειμένου / περιουσιακών στοιχείων)

 μετεγγραφή: (μαθητή / σπουδαστή)

Ο παίκτης αυτός πήρε μεταγραφή σε ομάδα του εξωτερικού.

                         

8. τεχνική: η αξιοποίηση και η εφαρμογή των επιστημονικών γνώσεων

τεχνολογία: η μελέτη των τεχνικών και επιστημονικών μεθόδων

Στο εργοστάσιό μας χρησιμοποιούμε μια πρωτοποριακή τεχνική κατασκευής πλαστικών.                   

Η τεχνολογία στον 21^ο αιώνα έχει ξεπεράσει κάθε προγενέστερη προσδοκία.               

9. ψυχικός: αναφέρεται στην ψυχή

ψυχολογικός: αναφέρεται στην επιστήμη της ψυχολογίας

                       

Η ανάγκη του για ψυχική συμπαράσταση ήταν εμφανής.                

Οι ψυχολογικές έρευνες υποδεικνύουν με σαφήνεια την ολέθρια επενέργεια της ανεργίας στην υγεία του ατόμου.