Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Εξετάσεις Ομογενών 2012 [Νεανική αμφισβήτηση]

Jackson McGoldrick

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Εξετάσεις Ομογενών 2012 [Νεανική αμφισβήτηση]

«Οι ασυμβίβαστοι»

Ο ασυμβίβαστος είναι μια πραγματικότητα του καιρού μας, γιατί δεν είναι ο ένας, ο μοναδικός και ο μοναχικός, καθώς άλλοτε, είναι πια οι πολλοί και ιδίως αυτοί οι νέοι που έρχονται με κραυγές και συχνά με απειλητικές χειρονομίες να μας επιπλήξουν για όσα έχουμε πράξει, για όσα έχουμε διασώσει και να μας στερήσουν το δικαίωμα της παρουσίας, αν το μπορέσουν.

Όταν μιλούμε για τους ασυμβίβαστους, έχουμε κυριότατα στο νου μας αυτούς τους νέους ανθρώπους. Το ασταμάτητο «όχι» τους. Έγραψα κάπου αλλού, και το πιστεύω πάντα, πως η Ιστορία προχωρεί με το «όχι», δεν προχωρεί με το «ναι». Με το «ναι» αποτελματώνεται. Το «όχι» μπορεί και να έχει ατομική προέλευση, να είναι η εξέγερση ενός προσώπου, μια αυτόβουλη ενέργεια. Το «ναι» σπανιότατα είναι η ολόψυχη και φωτισμένη συγκατάθεση. Στις περισσότερες περιπτώσεις προέρχεται από ραθυμία, ατολμία, αδιαφορία, ή έλλειψη εσωτερικής ανησυχίας. Το «ναι» πληρώνεται— και πλουσιοπάροχα κάποτε. Το «όχι» πληρώνει—και αδρότατα κάποτε.

Και, φυσικά, αυτή τη στιγμή δεν πρόκειται για το «όχι» του αντιρρησία, του αρνητικού τύπου, που είναι απαράγωγος από φυσικού του και πολεμάει κι απαρνιέται τα πάντα για να μπορέσει αυτόνομα να υπάρξει, όπως συχνά συμβαίνει στην ανέλιξη της πνευματικής ζωής, όπου στέρφοι και πικρόχολοι και κακόπιστοι προσπαθούν να πλάσουν ένα ατομικό πεπρωμένο με την αδιάκοπη άρνηση, καθώς τα σκυλιά που γαβγίζουν και γρούζουν, γιατί δεν έχουν άλλο τρόπο να δηλώσουν την ύπαρξή τους. Ο λόγος είναι για το φωτισμένο, συλλογισμένο, σταθερό, αμετακίνητο «όχι», για μια απόφαση ψυχής και πνεύματος.

Η κραυγή των σύγχρονων ασυμβίβαστων, τουλάχιστον των περισσότερων—γιατί καμιά γενίκευση δεν είναι σωστή—είναι μια αυθόρμητη κίνηση, που δεν έχει προφτάσει να συλλογιστεί τον εαυτό της. Και τούτο είναι η αδυναμία της. Τα «άγουρα χρόνια» είναι όλο φλόγα. Άλλωστε, εμείς οι πρεσβύτεροι αυτή τη φλόγα τη θεωρούμε προνόμιο και τη μακαρίζουμε. Και η φλόγα δε φωτίζει μονάχα· πυρπολεί κιόλας και κατακαίει και μεταμορφώνει σε στάχτη.[…].

Οι ασυμβίβαστοι «ασεβούν» και προς την παράδοση. Την υποβάλλουν σ’ εξαντλητική ανάκριση, για να την αναγκάσουν να ομολογήσει την κενότητά της, όπου, φυσικά, συμβαίνει να είναι κενή. Κι επειδή οι καιροί μας είναι σκληροί, η αντιπαραδοσιακή επιδρομή παίρνει τη μορφή καταιγίδας, που τρομάζει τους απλοϊκούς και εξουθενώνει τους ανυποψίαστους χρησιμοθηρικούς. Αυτή η αντιπαραδοσιακή επιδρομή μοιάζει με διάρρηξη σε καλά ασφαλισμένο χρηματοκιβώτιο. Η επίδραση, επομένως, των ασυμβίβαστων, ακόμη κι όταν δεν είναι φανερή, είναι φυσικό να έχει υποβάλει την παράδοση σε σκληρότατη δοκιμασία.

Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, Οι σκληροί καιροί,

εκδόσεις των Φίλων. (Απόσπασμα σε διασκευή).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100 - 120 λέξεις).

Οι ασυμβίβαστοι άνθρωποι συνιστούν μια πραγματικότητα της εποχής, καθώς ταυτίζονται με τους νέους που τείνουν να επιπλήττουν τους μεγαλύτερους για τις επιλογές τους. Το διαρκές «όχι» των νέων δρα καταλυτικά, εφόσον η ιστορία προχωρά χάρη σε αυτό κι όχι με το «ναι», το οποίο αποτελματώνει τα πράγματα αφού γεννιέται από μια διάθεση αδιαφορίας. Πρόκειται, βέβαια, για το «όχι» το σταθερό που αντλείται απ’ την ψυχή του ατόμου, κι όχι για εκείνο του αντιπαραγωγικού ανθρώπου που χρησιμοποιεί την άρνηση για να κάνει απλώς αισθητή την παρουσία του. Η αντίδραση αυτή των νέων, ωστόσο, είναι συχνά αυθόρμητη, χωρίς ιδιαίτερη περισυλλογή, κι αυτό αποτελεί την αδυναμία της. Συνάμα, οι νέοι στρέφουν τον έλεγχό τους με σφοδρότητα και στην παράδοση προκαλώντας ανησυχία στους απλοϊκούς ανθρώπους.   

Β.1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων το παρακάτω απόσπασμα της δεύτερης παραγράφου: «η Ιστορία προχωρεί με το “όχι”, δεν προχωρεί με το “ναι”».

Πολύ συχνά ό,τι αποτελεί την κινητήριο δύναμη της ιστορίας και το μέσο για την επιτέλεση σημαντικών αλλαγών στις ανθρώπινες κοινωνίες είναι η άρνηση των πολιτών να συναινέσουν στην παγίωση ορισμένων καταστάσεων. Η κριτική στάση απέναντι στις επιμέρους πολιτικές και κοινωνικές δράσεις, που επιτρέπει στους πολίτες να αντιδρούν εγκαίρως σε όσα υπονομεύουν την ποιότητα τη ζωή του, όπως και η συλλήβδην απόρριψη κάποιων πολιτικών, αναγκάζει τους κρατούντες να επαναπροσδιορίσουν και να βελτιώσουν τις όποιες αποφάσεις τους. Η ήπια στάση, άλλωστε, των εφησυχασμένων πολιτών που δέχονται αδιαμαρτύρητα καθετί, όχι μόνο δεν κινεί την Ιστορία, αλλά την οδηγεί κιόλας σε αποτελμάτωση. Χρειάζεται η κάποτε εκρηκτική αντίδραση εκείνων που βρίσκονται διαρκώς σε επαγρύπνηση, για να συντελεστούν οι σημαντικές κοινωνικές αλλαγές.

Β.2.α. Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου (Και, φυσικά, … πνεύματος).

Σύγκριση – αντίθεση: δεν πρόκειται για το «όχι» του αντιρρησία / Ο λόγος είναι για το φωτισμένο, συλλογισμένο, σταθερό, αμετακίνητο «όχι».

Αναλογία: όπου στέρφοι και πικρόχολοι και κακόπιστοι... καθώς τα σκυλιά που γαβγίζουν και γρούζουν, γιατί δεν έχουν άλλο τρόπο να δηλώσουν την ύπαρξή τους.

β. Να βρείτε τα δομικά μέρη της τελευταίας παραγράφου.

Θεματική περίοδος: Οι ασυμβίβαστοι «ασεβούν» και προς την παράδοση.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Την υποβάλλουν σ’ εξαντλητική ανάκριση, για να την αναγκάσουν να ομολογήσει την κενότητά της, όπου, φυσικά, συμβαίνει να είναι κενή. Κι επειδή οι καιροί μας είναι σκληροί, η αντιπαραδοσιακή επιδρομή παίρνει τη μορφή καταιγίδας, που τρομάζει τους απλοϊκούς και εξουθενώνει τους ανυποψίαστους χρησιμοθηρικούς. Αυτή η αντιπαραδοσιακή επιδρομή μοιάζει με διάρρηξη σε καλά ασφαλισμένο χρηματοκιβώτιο.

Κατακλείδα: Η επίδραση, επομένως, των ασυμβίβαστων, ακόμη κι όταν δεν είναι φανερή, είναι φυσικό να έχει υποβάλει την παράδοση σε σκληρότατη δοκιμασία.

Β.3.α. Να βρείτε στο κείμενο που σας δόθηκε πέντε παραδείγματα μεταφορικής χρήσης της γλώσσας.

- η Ιστορία προχωρεί με το «όχι»

- Το «όχι» πληρώνει—και αδρότατα κάποτε

- Τα «άγουρα χρόνια» είναι όλο φλόγα

- Την υποβάλλουν σ’ εξαντλητική ανάκριση

- η αντιπαραδοσιακή επιδρομή παίρνει τη μορφή καταιγίδας

β. Στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου (Όταν μιλούμε… αδρότατα κάποτε) ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το πρώτο πληθυντικό, το πρώτο ενικό και το τρίτο ενικό πρόσωπο. Να αιτιολογήσετε τη χρήση του καθενός από αυτά τα πρόσωπα.

α΄ πληθυντικό: Με το πρόσωπο αυτό ο γράφων υποδηλώνει πως όσα επισημαίνει αποτελούν κοινές πεποιθήσεις των ανθρώπων της εποχής του, συμπεριλαμβάνοντας έτσι και τον αναγνώστη που αποκτά ενεργό ρόλο, αφού όσα διαβάζει καθρεφτίζουν και τις δικές του απόψεις.

α΄ ενικό: Με το πρώτο ενικό πρόσωπο ο συγγραφέας καταθέτει μια προσωπική του άποψη και αναγνωρίζει έτσι εμφανώς τόσο την υποκειμενικότητά της όσο και την ευθύνη σχετικά με την αλήθεια της.    

γ΄ ενικό: Με το πρόσωπο αυτό ο λόγος λαμβάνει εκ νέου την αντικειμενικότητα και την αποστασιοποίηση που αρμόζει σ’ ένα κείμενο που επιχειρεί να αποτυπώσει διαχρονικές και προσεκτικά σταθμισμένες απόψεις.

Β.4.α. Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: μοναδικός, επιπλήξουν, ραθυμία, άλλωστε, μεταμορφώνει.

μοναδικός: ανεπανάληπτος, αναντικατάστατος, απαράμιλλος

επιπλήξουν: επιτιμήσουν, μαλώσουν

ραθυμία: οκνηρία, νωθρότητα, τεμπελιά

άλλωστε: εξάλλου

μεταμορφώνει: μεταβάλλει, μετατρέπει

β. Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: απαρνιέται, συχνά, ατομικό, αδυναμία, κενή.

απαρνιέται: ενστερνίζεται, ασπάζεται  

συχνά: σπάνια

ατομικό: συλλογικό

αδυναμία: δύναμη, ισχύς, αλκή

κενή: γεμάτη, πλήρης

Γ.1. 1) Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα αίτια της νεανικής αμφισβήτησης;

2) Πιστεύετε ότι οι απόψεις του συγγραφέα για το ασυμβίβαστο πνεύμα των νέων επαληθεύονται στην εποχή μας;

Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σχετικά με τα παραπάνω ερωτήματα σε ένα άρθρο που θα δημοσιευθεί στην εφημερίδα του σχολείου σας. (500-600 λέξεις).

Η νεανική αμφισβήτηση σε... κρίση!

Η νεανική αμφισβήτηση συνιστά μια διαχρονική πραγματικότητα, καθώς οι νέοι κάθε εποχής τείνουν να αντιδρούν απέναντι στο ήδη υπάρχον σύστημα αξιών και τις παγιωμένες αντιλήψεις της κοινωνίας. Έχουν τη διάθεση να ανανεώσουν και να αλλάξουν τα πράγματα, προκειμένου να νιώσουν πως έχουν κι εκείνοι δικαίωμα λόγου στην κοινωνία και πως δεν καλούνται, έτσι, να ζήσουν σ’ ένα αυστηρά διαμορφωμένο περιβάλλον που τους στερεί το αίσθημα της ενεργής συμμετοχής. Πρόκειται για μια εντελώς αναμενόμενη συμπεριφορά που άλλοτε αποκτά το χαρακτήρα μιας καταλυτικής δράσης κι άλλοτε περιορίζεται σε πράξεις δευτερεύουσας σημασίας.  

Οι νέοι κάθε εποχής, άλλωστε, ερχόμενοι σ’ επαφή με την κοινωνική πραγματικότητα αντικρίζουν τα τρωτά της σημεία, τις ελλείψεις και τις αρνητικές της πτυχές, κι επιδιώκουν εύλογα την αλλαγή και την ανανέωση∙ επιδιώκουν τη βελτίωση. Αυτή, όμως, η διάθεσή τους, τούς φέρνει σε σύγκρουση με τους μεγαλύτερους, οι οποίοι αντιμετωπίζουν αρνητικά αυτή τη διάθεση αλλαγής, εφόσον τη θεωρούν ως απόπειρα ανατροπής, όσων οι ίδιοι γνωρίζουν μια ζωή κι εκλαμβάνουν ως δεδομένα. Πολύ περισσότερο, οι μεγαλύτεροι εκλαμβάνουν τις ανανεωτικές διαθέσεις των νέων ως επίκριση απέναντι σε όσα οι ίδιοι δημιούργησαν τα προηγούμενα χρόνια.

Η νέα γενιά, επιπροσθέτως, έχει την τάση να αδιαφορεί για τις απόψεις των μεγαλύτερων ανθρώπων, θεωρώντας συχνά υπερβολικές ή αβάσιμες τις ανησυχίες και τις προειδοποιήσεις τους, εφόσον τις εκλαμβάνουν ως απόπειρες περιορισμού της ελευθερίας τους. Έτσι, δημιουργούνται συχνά εντάσεις στις μεταξύ τους σχέσεις αφού η διάθεση των μεν να βιώσουν την ελευθερία τους σε όλη της την έκταση έρχεται σε αντίθεση με τον προστατευτισμό των δε. Συχνά, άλλωστε, η εντύπωση των νέων πως οι μεγαλύτεροι δεν είναι αρκετά προοδευτικοί, ούτε δεχτικοί απέναντι στις αλλαγές, υπονομεύει δραστικά τη μεταξύ τους επικοινωνία, εφόσον αποτρέπει τους νέους από το να εκφράσουν με ειλικρίνεια τις σκέψεις, τις επιθυμίες και τις επιδιώξεις τους.

Εκείνο, ωστόσο, που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη σε ό,τι αφορά τη διάθεση αμφισβήτησης των νέων της εποχής μας, είναι πως δεν έχει, όπως άλλοτε, το χαρακτήρα μιας ουσιαστικής θέλησης για ανανέωση της κοινωνίας. Οι σημερινοί νέοι έχουν βρεθεί εγκλωβισμένοι σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής κρίσης που υπονομεύει με τον πλέον δραστικό τρόπο την πίστη τους στη δυνατότητα διαμόρφωσης ενός καλύτερου αύριο. Υπ’ αυτή την έννοια, αν κι η τάση αποστασιοποίησης από τις προηγούμενες γενιές είναι σαφώς παρούσα, δεν έχει, ωστόσο, αποκτήσει τα χαρακτηριστικά μιας δυναμικής αντίδρασης απέναντι στις κοινωνικοοικονομικές παθογένειες και τις λανθασμένες επιλογές των μεγαλύτερων. Παραμένει σε λανθάνουσα μορφή και αναλώνεται σε δευτερεύοντα ζητήματα, που αφορούν κυρίως τα όρια της ατομικής ελευθερίας του κάθε νέου∙ απουσιάζει, δηλαδή, η από κοινού και με συγκεκριμένα αιτήματα κινητοποίηση των νέων ανθρώπων.

Αντιμέτωποι οι νέοι με τον καιροσκοπικό λαϊκισμό των πολιτικών και την εμφανή αδυναμία υλοποίησης καίριων αλλαγών στην κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα, εκφράζουν την αμφισβήτησή τους με αναποτελεσματικούς τρόπους. Οδηγούνται, δηλαδή, είτε στην πλήρη αδιαφορία για την πολιτική κατάσταση της χώρας, έχοντας τη λανθασμένη εντύπωση πως η όποια δράση τους δεν θα είχε κανένα αποτέλεσμα, είτε καταφεύγουν σε οργισμένα ξεσπάσματα που λαμβάνουν συχνά τη μορφή βανδαλισμών. Αδυνατούν, όμως, κατ’ αυτό τον τρόπο να αντιληφθούν πως η πραγματική τους δύναμη έγκειται αφενός στην καθαρότητα με την οποία μπορούν να αντικρίσουν και να επισημάνουν τις παθογένειες της κοινωνίας κι αφετέρου στο ασυμβίβαστο του χαρακτήρα τους. Μια σταθερή άρνηση των νέων να συμβιβαστούν με τις συνθήκες ζωής που επιχειρούν να τους επιβάλουν οι κρατούντες, θα οδηγούσε αναπότρεπτα σε βαθύτατες αλλαγές την κοινωνική μας πραγματικότητα.

      Οι νέοι, λοιπόν, σήμερα, αν και διατηρούν ακέραιη τη διάθεση αμφισβήτησης που χαρακτηρίζει την ηλικία και την ορμητικότητά τους, δεν κατορθώνουν να της δώσουν την επιθυμητή διέξοδο. Αντιλαμβάνονται, βέβαια, και βιώνουν τα προβλήματα της κοινωνίας, μα τελικά εγκλωβίζονται από αυτά, εφόσον είναι τέτοιο το εύρος τους που προκαλεί στους νέους το φόβο πως δεν υπάρχει πραγματική ελπίδα για το μέλλον τους. Έτσι, η αμφισβήτησή τους αναλίσκεται σε δευτερεύοντα ζητήματα, χωρίς να βρίσκει το στόχο της στην ουσία των προβλημάτων της σύγχρονης κοινωνίας.