Ξενοφώντος Ελληνικά «Βιβλίο 2. Κεφαλαίο 2. §1-4» [Συντακτική ανάλυση]

Matt Kedzierski

Ξενοφώντος Ελληνικά «Βιβλίο 2. Κεφαλαίο 2. §1-4» [Συντακτική ανάλυση]

[1] Ἐπεὶ δὲ τὰ ἐν τῇ Λαμψάκῳ κατεστήσατο,

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση

κατεστήσατο: Ρήμα. Λύσανδρος: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. τὰ ἐν τῇ Λαμψάκῳ: Αντικείμενο ρήματος δυνάμει του άρθρου. (Εναλλακτικά: τα πράγματα: Εννοείται ως αντικείμενο του ρήματος. ἐν τῇ Λαμψάκῳ: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.)

ἔπλει ἐπὶ τὸ Βυζάντιον καὶ Καλχηδόνα.

Κύρια πρόταση

ἔπλει: Ρήμα. Λύσανδρος: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. ἐπὶ τὸ Βυζάντιον καὶ (ἐπὶ) Καλχηδόνα: Εμπρόθετοι προσδιορισμοί της εχθρικής κατεύθυνσης σε τόπο.

Oἱ δ’ αὐτὸν ὑπεδέχοντο, τοὺς τῶν Ἀθηναίων φρουροὺς ὑποσπόνδους ἀφέντες·

Κύρια πρόταση

ὑπεδέχοντο: Ρήμα. Oἱ δέ: Υποκείμενο ρήματος. αὐτὸν: Αντικείμενο ρήματος. ἀφέντες: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος, που δηλώνει το προτερόχρονο. τούς φρουρούς: Αντικείμενο μετοχής. τοὺς τῶν Ἀθηναίων: Επιθετικός προσδιορισμός δυνάμει του άρθρου. τῶν Ἀθηναίων: Γενική κτητική. ὑποσπόνδους: Επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο φρουρούς.

οἱ δὲ προδόντες Ἀλκιβιάδῃ τὸ Βυζάντιον τότε μὲν ἔφυγον εἰς τὸν Πόντον, ὕστερον δ’ εἰς Ἀθήνας

ἔφυγον: Ρήμα. οἱ προδόντες: Επιθετική μετοχή ως υποκείμενο του ρήματος (ως υποκείμενο της μετοχής λειτουργεί το άρθρο της). τὸ Βυζάντιον: Άμεσο αντικείμενο της μετοχής. Ἀλκιβιάδῃ: Έμμεσο αντικείμενο της μετοχής. τότε: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα. εἰς τὸν Πόντον: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο. ὕστερον: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα. εἰς Ἀθήνας: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο.

καὶ ἐγένοντο Ἀθηναῖοι.

Κύρια πρόταση

ἐγένοντο: Ρήμα. οἱ προδόντες: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. Ἀθηναῖοι: Κατηγορούμενο του υποκειμένου.

[2] Λύσανδρος δὲ τούς τε φρουροὺς τῶν Ἀθηναίων ἀπέπεμπεν εἰς τὰς Ἀθήνας, διδούς ἐκεῖσε μόνον πλέουσιν ἀσφάλειαν, ἄλλοθι δ’ οὔ, εἰδὼς

Κύρια πρόταση

ἀπέπεμπεν: Ρήμα. Λύσανδρος: Υποκείμενο ρήματος. τούς φρουρούς: Αντικείμενο ρήματος. τῶν Ἀθηναίων: Γενική κτητική. εἰς τὰς Ἀθήνας: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο. διδούς: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. ἀσφάλειαν: Άμεσο αντικείμενο μετοχής. [τοῖς] πλέουσιν: Αναφορική μετοχή ως έμμεσο αντικείμενο της μετοχής διδούς. μόνον: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού. ἐκεῖσε / ἄλλοθι: Επιρρηματικοί προσδιορισμοί της κίνησης σε τόπο. εἰδὼς: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος.

καὶ εἴ τινά που ἄλλον ἴδοι Ἀθηναῖον

Δευτερεύουσα υποθετική πρόταση

ἴδοι: Ρήμα. Λύσανδρος: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. Ἀθηναῖον: Αντικείμενο του ρήματος. ἄλλον / τινά: Επιθετικοί προσδιορισμοί. που: Επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.

Υποθετικός Λόγος:  Υπόθεση: εἴ + ευκτική - Απόδοση: Οριστική ιστορικού χρόνου (παρατατικού) = Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν.

ὅτι θᾶττον τῶν ἐπιτηδείων ἔνδειαν ἔσεσθαι.

Δευτερεύουσα ειδική πρόταση ως αντικείμενο της μετοχής εἰδὼς

ἔσεσθαι: Απαρέμφατο σε θέση ρήματος (αντί ἔσται). ἔνδειαν: Υποκείμενο απαρεμφάτου σε αιτιατική. τῶν ἐπιτηδείων: Γενική αντικειμενική στο ἔνδειαν. θᾶττον: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου (ή του χρόνου).

ὅσῳ ἂν πλείους συλλεγῶσιν εἰς τὸ ἄστυ καὶ τὸν Πειραιᾶ

Δευτερεύουσα αναφορική-υποθετική

συλλεγῶσιν: Ρήμα. πλείους: Υποκείμενο ρήματος. ὅσῳ: Δοτική του ποσού στο πλείους. εἰς τὸ ἄστυ καὶ τὸν Πειραιᾶ: Εμπρόθετοι προσδιορισμοί της στάσης σε τόπο.

Καταλιπὼν δὲ Βυζαντίου καὶ Καλχηδόνος Σθενέλαον ἁρμοστὴν Λάκωνα, αὐτὸς ἀποπλεύσας εἰς Λάμψακον τὰς ναῦς ἐπεσκεύαζεν.

Κύρια πρόταση

ἐπεσκεύαζεν: Ρήμα. αὐτὸς: Υποκείμενο ρήματος. τὰς ναῦς: Αντικείμενο ρήματος. ἀποπλεύσας: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος, που δηλώνει το προτερόχρονο. εἰς Λάμψακον: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο. Καταλιπὼν: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος, που δηλώνει το προτερόχρονο. Σθενέλαον: Αντικείμενο μετοχής. ἁρμοστὴν: Κατηγορούμενο του αντικειμένου. Λάκωνα: Παράθεση στο Σθενέλαον. Βυζαντίου καὶ Καλχηδόνος: Γενικές αντικειμενικές στο ἁρμοστὴν.

[3] Ἐν δὲ ταῖς Ἀθήναις τῆς Παράλου ἀφικομένης νυκτὸς ἐλέγετο ἡ συμφορά,

Κύρια πρόταση

ἐλέγετο: Ρήμα. ἡ συμφορά: Υποκείμενο ρήματος. ἀφικομένης: Γενική απόλυτη χρονική μετοχή, που δηλώνει το προτερόχρονο. τῆς Παράλου: Υποκείμενο της μετοχής. Ἐν ταῖς Ἀθήναις: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο. νυκτὸς: Γενική του χρόνου στη μετοχή.

καὶ οἰμωγὴ ἐκ τοῦ Πειραιῶς διὰ τῶν μακρῶν τειχῶν εἰς ἄστυ διῆκεν, ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ παραγγέλλων·

Κύρια πρόταση

διῆκεν: Ρήμα. οἰμωγὴ: Υποκείμενο ρήματος. ἐκ τοῦ Πειραιῶς: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης από τόπο. διὰ τῶν τειχῶν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης μέσα από τόπο. μακρῶν: Επιθετικός προσδιορισμός στο τειχῶν. εἰς ἄστυ: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο. παραγγέλλων: Ονομαστική απόλυτη τροπική ή αιτιολογική μετοχή. ὁ ἕτερος: Υποκείμενο της μετοχής. τῷ ἑτέρῳ: Έμμεσο αντικείμενο της μετοχής. τήν συμφοράν: Εννοείται ως άμεσο αντικείμενο της μετοχής.

ὥστ’ ἐκείνης τῆς νυκτὸς οὐδεὶς ἐκοιμήθη, οὐ μόνον τοὺς ἀπολωλότας πενθοῦντες, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον ἔτι αὐτοὶ ἑαυτούς, πείσεσθαι νομίζοντες

Κύρια πρόταση

ἐκοιμήθη: Ρήμα. οὐδεὶς: Υποκείμενο ρήματος. τῆς νυκτὸς: Γενική του χρόνου. ἐκείνης: Επιθετικός προσδιορισμός στο τῆς νυκτὸς. πενθοῦντες: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. [Το οὐδεὶς έχει περιληπτική σημασία και υποδηλώνει πλήθος προσώπων, γι’ αυτό κι η μετοχή τίθεται σε πληθυντικό αριθμό.] τοὺς ἀπολωλότας: Επιθετική μετοχή ως αντικείμενο της μετοχής πενθοῦντες. ἑαυτούς: Αντικείμενο της μετοχής πενθοῦντες. πολὺ μᾶλλον: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο αντικείμενο ἑαυτούς.  αὐτοὶ: Κατηγορηματικός προσδιορισμός του υποκειμένου. νομίζοντες: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. πείσεσθαι: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο της μετοχής.

Σχήμα κατά το νοούμενο, κατά το οποίο όροι της πρότασης –σχετικοί μεταξύ τους– συμφωνούν όχι με βάση τον γραμματικό τύπο τους, αλλά με βάση το νόημα. Το σχήμα αυτό συνηθίζεται όταν υπάρχουν στην πρόταση περιληπτικά ονόματα, όπως ὄχλος, πλῆθος, στρατόπεδον κ.τ.ό., ή αντωνυμίες, όπως ἕκαστος, ἄλλος, οὐδείς, οπότε το ρήμα μπαίνει σε πληθυντικό αριθμό.

οἷα ἐποίησαν Μηλίους τε Λακεδαιμονίων ἀποίκους ὄντας, κρατήσαντες πολιορκίᾳ, καὶ Ἱστιαιέας καὶ Σκιωναίους καὶ Τορωναίους καὶ Αἰγινήτας καὶ ἄλλους πολλοὺς τῶν Ἑλλήνων.

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση ως αντικείμενο του απαρεμφάτου πείσεσθαι

ἐποίησαν: Ρήμα. οἱ Ἀθηναῖοι ή οὗτοι: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. Μηλίους, Ἱστιαιέας καὶ Σκιωναίους καὶ Τορωναίους καὶ Αἰγινήτας καὶ ἄλλους: Άμεσα αντικείμενα ρήματος. οἷα: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος. ὄντας: Αναφορική μετοχή με υποκείμενό της το Μηλίους. ἀποίκους: Κατηγορούμενο στο Μηλίους. Λακεδαιμονίων: Γενική κτητική στο ἀποίκους. [Η φράση Λακεδαιμονίων ἀποίκους ὄντας λειτουργεί ως παράθεση στο Μηλίους.] κρατήσαντες: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος, που δηλώνει το προτερόχρονο. πολιορκίᾳ: Δοτική του μέσου. πολλοὺς: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἄλλους. τῶν Ἑλλήνων: Γενική διαιρετική στο ἄλλους.  

[4] Τῇ δ’ ὑστεραίᾳ ἐκκλησίαν ἐποίησαν,

Κύρια πρόταση

ἐποίησαν: Ρήμα. οἱ Ἀθηναῖοι ή οὗτοι: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. ἐκκλησίαν: Αντικείμενο ρήματος. Τῇ ὑστεραίᾳ: Δοτική του χρόνου.

ἐν ᾗ ἔδοξε τούς τε λιμένας ἀποχῶσαι πλὴν ἑνὸς καὶ τὰ τείχη εὐτρεπίζειν καὶ φυλακὰς ἐφιστάναι καὶ τἆλλα πάντα ὡς εἰς πολιορκίαν παρασκευάζειν τὴν πόλιν.

Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο ἐκκλησίαν

ἔδοξε: Ρήμα (απρόσωπο). τοῖς πολίταις: Εννοείται ως δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα. ἀποχῶσαι, εὐτρεπίζειν, ἐφιστάναι, παρασκευάζειν: Τελικά απαρέμφατα ως υποκείμενα του απρόσωπο ρήματος. τούς πολίτας: Εννοείται ως υποκείμενο των απαρεμφάτων. τούς λιμένας: Αντικείμενο του απαρεμφάτου ἀποχῶσαι. πλὴν ἑνὸς: Εμπρόθετος προσδιορισμός της εξαίρεσης. τὰ τείχη: Αντικείμενο του απαρεμφάτου εὐτρεπίζειν. φυλακὰς: Αντικείμενο του απαρεμφάτου ἐφιστάναι. τὴν πόλιν: Αντικείμενο του απαρεμφάτου παρασκευάζειν. ὡς εἰς πολιορκίαν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού. τἆλλα: Αιτιατική της αναφοράς στο παρασκευάζειν. πάντα: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο τἆλλα.