2ο Ενδεικτικό Κριτήριο ΙΕΠ για την Αξιολόγηση Γλώσσας & Λογοτεχνίας Γ΄ Λυκείου

War is hell store

2ο Ενδεικτικό Κριτήριο ΙΕΠ για την Αξιολόγηση Γλώσσας & Λογοτεχνίας Γ΄ Λυκείου

Προσαρμογή των ενδεικτικών κριτηρίων αξιολόγησης στον τρόπο αξιολόγησης, όπως στην υπ’ αριθ. 124892/02-08-2019 (ΦΕΚ Β΄ 3164/12-08-2019) υπουργική απόφαση και όπως θα ισχύσει για τις πανελλαδικές εξετάσεις 2020.

Δείτε επίσης: 2^ο Ενδεικτικό Κριτήριο 2021: «Ο νέος ουμανισμός»

ΚΕΙΜΕΝΑ

Τα δύο κείμενα που θα διαβάσετε αναφέρονται στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918). Το Ι κείμενο συνιστά απόσπασμα από εκλαϊκευμένο ιστοριογραφικό έργο σύγχρονου Γάλλου ιστορικού. Το ΙΙ κείμενο είναι δημοσιογραφικό άρθρο αναρτημένο σε δικτυακό τόπο και παρουσιάζει ένα περιστατικό που συνέβη τα Χριστούγεννα του 1914.

Κείμενο Ι: Εξηγώντας τον 20ό αιώνα στον εγγονό μου Γκουεντάλ

Ο πρώτος [Παγκόσμιος Πόλεμος] είναι μια από τις σπάνιες δοκιμασίες της ιστορίας που συσπείρωσε τους λαούς γύρω από τους ηγέτες τους. Η πατριωτική ομοφωνία κυριάρχησε σε κάθε στρατόπεδο, οι ηγέτες έπεισαν τους πολίτες –και συχνά είχαν δίκιο– ότι ο εχθρός επετίθετο στην ύπαρξή τους την ίδια, και στην ύπαρξη της πατρίδας τους. Αυτό το χαρακτηριστικό εξηγεί το γεγονός ότι, σε αντίθεση με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε καμιά από τις εμπόλεμες χώρες δεν λειτούργησε, ανάμεσα στο 1914 και το 1918, κάποιο ξενοκίνητο κόμμα.

Βεβαίως, η πρώτη παγκόσμια σύγκρουση είχε τους αντιπάλους της: οι τελευταίοι, όμως, δεν ήταν αλληλέγγυοι με τον εχθρό∙ δήλωναν ειρηνιστές, επαναστάτες, αντίπαλοι όλων των κυβερνήσεων, αν όχι όλων των πολέμων -καταδίκαζαν τον «ιμπεριαλιστικό» πόλεμο, αλλά θεωρούσαν δίκαιη την υπεράσπιση της χώρας τους.

Οι λαοί είχαν κληρονομήσει τις βεβαιότητές τους από μια μακραίωνη ιστορία. Είχαν διδαχτεί ότι το πεπρωμένο τους εξαρτάται από τον αμυντικό αγώνα εναντίον ενός προαιώνιου εχθρού: ο Γάλλος εναντίον του Γερμανού που πήρε την Αλσατία-Λορένη∙ ο Γερμανός ενάντια στα σλαβικά στίφη, και εναντίον του Γάλλου που έκαψε το Παλατινάτο επί Λουδοβίκου XIV και ο οποίος δεν μπορεί να χωνέψει τις επιτυχίες της Πρωσίας∙ οι Ρώσοι εναντίον των Κίτρινων και των Γερμανικών Φυλών, χθεσινών Τατάρων και Τευτόνων, σήμερα Τούρκων και Γερμανών∙ το ίδιο ισχύει για τον Ιταλό, αντίπαλο του Αυστριακού, ή για τη Μεγάλη Βρετανία της οποίας η ηγεμονία απειλείται από την ακατανίκητη ενίσχυση της Γερμανίας, η οποία, διακηρύσσει το μίσος της για τον Άγγλο που την εμποδίζει να μεγαλώσει, να αναπτυχθεί.

Ferro, M. (2008). Εξηγώντας τον 20ό αιώνα στον εγγονό μου Γκουεντάλ.

Μτφ. Γιάννης Καυκιάς, Αθήνα, εκδόσεις Πολύτροπον, σ. 23-25 (Διασκευή)

Κείμενο ΙΙ: Η «ανταρσία της ανακωχής» τα Χριστούγεννα του 1914

Τα πρώτα Χριστούγεννα από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τον χειμώνα του 1914, πάνω από 1 εκατ. στρατιώτες του Δυτικού Μετώπου*, αψηφώντας τις εντολές των ανωτέρων τους, εγκατέλειψαν τα χαρακώματα και σκορπίζοντας ευχές γιόρτασαν με τον εχθρό, παίζοντας ποδόσφαιρο σε μια αυθόρμητη εκεχειρία που έμεινε για πάντα στην παγκόσμια ιστορία. Μια «ανταρσία της ανακωχής» εν μέσω του «Μεγάλου Πολέμου» που τελικά στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 18 εκατ. ανθρώπους.

Την παραμονή των Χριστουγέννων, άνδρες του βρετανικού στρατού άκουσαν τους Γερμανούς να τραγουδούν τα κάλαντα και είδαν φανάρια και μικρά έλατα στα χαρακώματα τους. Τα μηνύματα άρχισαν να περνούν σε όλους τους στρατιώτες, με την επόμενη ημέρα να βρίσκει Βρετανούς και Γερμανούς να ανταλλάζουν δώρα, να βγάζουν φωτογραφίες, να θάβουν τους νεκρούς τους και να παίζουν έναν αγώνα ποδοσφαίρου για να γιορτάσουν την εκεχειρία που μόνοι τους αποφάσισαν.

Πολλοί αξιωματικοί ανησύχησαν πως η συμπεριφορά των στρατιωτών τους θα υπονόμευε το μαχητικό πνεύμα, με αποτέλεσμα οι ανώτεροι να δίνουν εντολές για λήψη μέτρων ώστε να μην συμβεί ξανά ανάλογο περιστατικό, θέλοντας να διατηρήσουν την αυθόρμητη ανακωχή στο επίπεδο ενός μεμονωμένου περιστατικού στο Δυτικό Μέτωπο. «Εκείνα τα Χριστούγεννα, κατάφεραν να κάνουν θανάσιμους εχθρούς, φίλους για μια στιγμή», ανέφερε ο ιστορικός Φράνσις Τοουντρόου, σύμφωνα με το BBC.

Για τον ποδοσφαιρικό αγώνα που απαθανάτισε ο φωτογραφικός φακός και έμεινε για πάντα στην ιστορία, χρησιμοποιήθηκε μια μπάλα που φτιάχτηκε από άχυρο δεμένο με σπάγκο, ενώ τα τέρματα φτιάχτηκαν από ξύλα, χλαίνες και κράνη. Όμως λέγεται πως ποδοσφαιρικοί αγώνες διεξήχθησαν κατά μήκους όλου του Δυτικού Μετώπου, ενώ στρατιώτες έβγαιναν από τα χαρακώματα και αντάλλασσαν δώρα και ευχές.

Η ανταρσία της ανακωχής επιβεβαιώνεται και από τα αρχεία του γερμανικού στρατού. Σύμφωνα με τον Τοουντρόου, ένας στρατιώτης έγραψε στον αδερφό του για τον αγώνα ποδοσφαίρου, εντούτοις ο στρατός δεν του επέτρεψε να δώσει περισσότερες πληροφορίες. Επιπλέον ο Τοουντρόου, ανέφερε στο BBC ότι ο στρατιώτης Καρτ Ζέχμις έγραφε στο ημερολόγιο του ότι «οι Άγγλοι έφεραν μια μπάλα ποδοσφαίρου από τα χαρακώματα και πολύ σύντομα ένα ζωηρό παιχνίδι ακολούθησε».

Συγκλονιστική είναι και η μαρτυρία του Άγγλου, Μπέρτι Φέλσταντ, στρατιώτη του Δυτικού Μετώπου, ο οποίος έως το τέλος της ζωής του θυμόταν λεπτομερώς εκείνη την ημέρα. «Τα όπλα σίγησαν και οι στρατιώτες άρχισαν να βγαίνουν από τα χαρακώματα τους. Αφήσαμε και εμείς τα όπλα και συναντήσαμε τον εχθρό. Απ’ όσο θυμάμαι, οι Γερμανοί βγήκαν πρώτοι και άρχισαν να έρχονται προς το μέρος μας. Τους αντιγράψαμε αυθόρμητα. Χαιρετηθήκαμε και αρκετοί από εμάς άρχισαν να παίζουν ποδόσφαιρο. Μην φαντάζεστε τίποτα οργανωμένο. Μια αυτοσχέδια μπάλα βρέθηκε από το πουθενά και περίπου 50 άτομα αλλάζαμε πάσες».

https://tvxs.gr
Επιμέλεια: Ευαγγελία Ασημακοπούλου (ανακτήθηκε 13/1/2019) 

*Το Δυτικό Μέτωπο υπήρξε το σημαντικότερο μέτωπο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Στα χαρακώματα από τη μία πλευρά ήταν οι Γερμανοί, ενώ από την άλλη Γάλλοι, Βρετανοί, Βέλγοι και στη συνέχεια και Αμερικανοί. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν σε εκείνα τα χαρακώματα σε μια αέναη μάχη που έμεινε στην ιστορία ως ο «πόλεμος της φθοράς».

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ: «Τα επόμενα εκατό χρόνια» (ποίημα της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη: Ανθολογία ποίησης «Μέτρα Λιτότητας». Εισ., Ανθ., Επιμ. Karen Van Dyck. Άγρα, 2017, σ.109).

Έπιασα να δω

τι θα ‘πρεπε να πρωτομάθω

για να ζωγραφίσω απ’ την αρχή τον κόσμο·

κι όλα έβγαζαν άθροισμα ηλεκτρονικό

ούτε πουλιά ούτε ψάρια

ούτε τα ίδια απ’ την αρχή

τίποτα όπως ήταν

ή όπως σχεδιάζουν·

μόνο ένα ατέλειωτο πλέγμα πληροφοριών

σ’ ένα κόσμο που ζυγίζει τ’ ορθολογικό

με το κιλό και το πουλάει χύμα

στα μανάβικα.

Και ξέρεις τι;

Δε φοβήθηκα. Καιρός ν’ αλλάξουνε τα πράγματα.

Καιρός να μείνει το νερό για το νερό

τα ψάρια για τα ψάρια

κι ο άυλος, εναργής άνθρωπος

να επιστρέψει στην αστρόσκονη

και να χαθεί· ούτε οίκτος

ούτε περηφάνια

ούτε δικαιοσύνη.

Μια σιωπή μονάχα, κοσμική

κι εμείς αστράκια που ανάβουμε τις νύχτες

στο αιώνιο κι απέραντο σκοτάδι.

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α

Το Κείμενο ΙΙ παρουσιάζει μια ιστορική στιγμή του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Ποιο είναι το γεγονός που αφηγείται; Να το παρουσιάσετε συνοπτικά σε 100 λέξεις.

(Μονάδες 15)

Χριστούγεννα, κατά τη διάρκεια του πολέμου, Βρετανοί και Γερμανοί στρατιώτες συνάπτουν αυτοβούλως εκεχειρία. Ανταλλάσσουν δώρα, θάβουν τους νεκρούς τους και παίζουν ποδόσφαιρο με μια αυτοσχέδια μπάλα. Σύμφωνα με τη μαρτυρία ενός Άγγλου στρατιώτη πρώτοι ξεκίνησαν οι Γερμανοί να βγαίνουν από τα χαρακώματα και να πλησιάζουν τους Βρετανούς, οι οποίοι τους μιμήθηκαν. Χαιρετήθηκαν κι άρχισαν να παίζουν ποδόσφαιρο, σ’ έναν αυτοσχέδιο αγώνα που έμεινε στην ιστορία. Το γεγονός αυτό, ωστόσο, προκάλεσε ανησυχία στους αξιωματικούς που θεώρησαν ότι θα υπονομεύσει τη μαχητικότητα των στρατιωτών κι έλαβαν μέτρα για να μην επαναληφθεί. Ανάλογοι αγώνες, πάντως, διεξήχθησαν σε όλο το μήκος του Δυτικού Μετώπου. [Λέξεις: 100]

ΘΕΜΑ Β

Ερώτημα 1ο

Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τους ακόλουθους ισχυρισμούς που αναφέρονται στα Κείμενα Ι και ΙΙ:

I. Οι ηγέτες των εμπλεκόμενων κρατών αμφισβητήθηκαν από τους λαούς τους. (κείμενο Α΄) (2 μονάδες)

II. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος προκάλεσε εμφύλιες συρράξεις στα εμπλεκόμενα κράτη. (κείμενο Α΄) (2 μονάδες)

III. Οι ειρηνιστές θεωρούσαν δίκαιη την υπεράσπιση της πατρίδας τους. (κείμενο Α΄) (2 μονάδες)

IV. Κάθε λαός είχε την βεβαιότητα ότι αγωνιζόταν για το δίκιο του. (κείμενο Α΄) (2 μονάδες)

V. Η Γερμανία στρέφεται ενάντια στη Μ. Βρετανία για λόγους φυλετικού μίσους. (κείμενο Α΄) (2 μονάδες)

VI. Η ανακωχή τα Χριστούγεννα του 1914 ήταν ένα προσχεδιασμένο γεγονός. (κείμενο Β’) (2 μονάδες)

VII. Ο τρόπος που αντιμετωπίστηκε το περιστατικό της ανακωχής από τους αξιωματικούς (κείμενο Β΄) συνάδει με την άποψη που διατυπώνεται στο κείμενο Α΄ ότι «Οι λαοί είχαν κληρονομήσει τις βεβαιότητές τους από μια μακραίωνη ιστορία. Είχαν διδαχτεί ότι το πεπρωμένο τους εξαρτάται από τον αμυντικό αγώνα εναντίον ενός προαιώνιου εχθρού» (3 μονάδες)

(Μονάδες 15)

I. Δεν ισχύει: «Ο πρώτος [Παγκόσμιος Πόλεμος] είναι μια από τις σπάνιες δοκιμασίες της ιστορίας που συσπείρωσε τους λαούς γύρω από τους ηγέτες τους.»

II. Δεν ισχύει. Στο κείμενο αναφέρεται η ύπαρξη αντιπάλων του πολέμου, δεν υπάρχει εντούτοις αναφορά για εμφύλια σύρραξη. Τονίζεται, άλλωστε, πως: «Η πατριωτική ομοφωνία κυριάρχησε σε κάθε στρατόπεδο…»

III. Ισχύει: «καταδίκαζαν τον «ιμπεριαλιστικό» πόλεμο, αλλά θεωρούσαν δίκαιη την υπεράσπιση της χώρας τους.»

IV. Δεν ισχύει, εφόσον οι βεβαιότητες των λαών σχετίζονται με το «πεπρωμένο» τους, με την ανάγκη, δηλαδή, να πολεμούν προκειμένου να επιβιώσουν ή και να ισχυροποιηθούν. «Είχαν διδαχτεί ότι το πεπρωμένο τους εξαρτάται από τον αμυντικό αγώνα εναντίον ενός προαιώνιου εχθρού.»   

V. Δεν ισχύει: «[Η Γερμανία] διακηρύσσει το μίσος της για τον Άγγλο που την εμποδίζει να μεγαλώσει, να αναπτυχθεί.»

VI. Δεν ισχύει: «… για να γιορτάσουν την εκεχειρία που μόνοι τους αποφάσισαν… /… θέλοντας να διατηρήσουν την αυθόρμητη ανακωχή στο επίπεδο ενός μεμονωμένου περιστατικού»

VII. Ισχύει, ιδίως στο βαθμό που αναφέρεται στους αξιωματικούς των αμυνόμενων κρατών, οι οποίοι θεωρούσαν αναγκαίο τον αμυντικό αγώνα.  

Ερώτημα 2^ο

α) Ποιος είναι ο σκοπός του συγγραφέα στο συγκεκριμένο απόσπασμα (Κείμενο Ι) και β) με ποιους τρόπους τον εξυπηρετεί; (Μονάδες 06+09=15)

α) Σκοπός του συγγραφέα στο συγκεκριμένο απόσπασμα είναι να αιτιολογήσει την ύπαρξη εκείνων των «βεβαιοτήτων» που αντλούνταν από την ιστορική πορεία των διαφόρων λαών, όπως και της βαθιά ριζωμένης πεποίθησής τους πως η επιβίωσή τους εξαρτιόταν από τον αμυντικό αγώνα απέναντι σε κάποιον προαιώνιο εχθρό. Τα στοιχεία, δηλαδή, εκείνα που εξηγούν το ξέσπασμα πολεμικών συγκρούσεων στα χρόνια της νεότερης ιστορίας.

β) Προκειμένου να επιτύχει το στόχο του καταγράφει ιστορικά παραδείγματα, τα οποία αποκαλύπτουν αφορμές, αλλά και βαθύτερες αιτίες για τις εντάσεις και συγκρούσεις μεταξύ διαφόρων λαών. Συχνά, μάλιστα, όπως προκύπτει από τα σχετικά παραδείγματα ο λόγος της αντιπαλότητας είναι κοινός, η επιθυμία των λαών να ενισχύσουν περαιτέρω τη δύναμη και την κυριαρχία τους (για τη Μεγάλη Βρετανία της οποίας η ηγεμονία απειλείται από την ακατανίκητη ενίσχυση της Γερμανίας, η οποία, διακηρύσσει το μίσος της για τον Άγγλο που την εμποδίζει να μεγαλώσει, να αναπτυχθεί).

Επικουρικά στην επίτευξη του στόχου του ο συγγραφέας αξιοποιεί τις κατάλληλες γλωσσικές επιλογές, ώστε να διασφαλίσει αφενός την αναγκαία εντύπωση εγκυρότητας για τα όσα αναφέρει και αφετέρου την επιθυμητή έμφαση. Ειδικότερα, γίνεται: χρήση οριστικής έγκλισης, η οποία δηλώνει κάτι το πραγματικό και βέβαιο (ο Γάλλος εναντίον του Γερμανού που πήρε την Αλσατία-Λορένη), χρήση εκφράσεων της καθημερινής γλώσσας, ώστε να γίνει πιο εύκολα και πιο εμφατικά κατανοητό το αίσθημα της έντασης (ο οποίος δεν μπορεί να χωνέψει τις επιτυχίες της Πρωσίας), χρήση γ΄ ενικού προσώπου, που αποτρέπει την αίσθηση της γενίκευσης και φανερώνει τον προσωπικό χαρακτήρα της αντιπάθειας και του μίσους (το ίδιο ισχύει για τον Ιταλό, αντίπαλο του Αυστριακού). Ο συγγραφέας τέλος παρέχει τις απαραίτητες διευκρινίσεις, προκειμένου να γίνει κατανοητή η διασύνδεση του παρελθόντος με τη σημερινή εποχή (οι Ρώσοι εναντίον των Κίτρινων και των Γερμανικών Φυλών, χθεσινών Τατάρων και Τευτόνων, σήμερα Τούρκων και Γερμανών).

Ερώτημα 3^ο

Η τελευταία παράγραφος του Κειμένου ΙΙ χρησιμοποιεί την προσωπική μαρτυρία ως τρόπο πειθούς. Πόσο αποτελεσματική είναι και με ποια εκφραστικά μέσα επιτυγχάνεται; (Μονάδες 10)

Η προσωπική μαρτυρία του Άγγλου στρατιώτη θεωρείται αρκετά πειστική, εφόσον αποτελεί την καταγραφή μιας εμπειρίας που την έζησε ο ίδιος ως αυτόπτης μάρτυρας και συμμετέχων. Σε αντίθεση, έτσι, με καταγραφές που βασίζονται σε αναφορές άλλων -έμμεσες πηγές-, η δική του αφήγηση συνιστά μια άμεση πηγή, ιδιαίτερης βαρύτητας.

Η μαρτυρία του δίνεται με λιτό αφηγηματικό τρόπο, ο οποίος δομείται με σύντομες περιόδους -μικροπερίοδος λόγος-, καθώς στόχος του είναι να αποδώσει σε γενικές γραμμές τα γεγονότα και χωρίς διάθεση δραματοποίησης. Υπ’ αυτή την έννοια κυριαρχούν τα ρήματα, ώστε να παρουσιαστεί η δράση των προσώπων, και υπάρχουν ελάχιστα επίθετα, εφόσον απουσιάζει η καταγραφή συναισθημάτων και η περιγραφή. Σημαντική είναι η χρήση του επιρρήματος «αυθόρμητα» μέσω του οποίου δηλώνεται ακριβώς η απουσία κάποιας εκ των προτέρων οργάνωσης ή συνεννόησης. Ως προς αυτό δηλωτική είναι η χρήση των επιθέτων «οργανωμένο» (Μην φαντάζεστε τίποτα οργανωμένο) και «αυτοσχέδια» (Μια αυτοσχέδια μπάλα), όπως και του εμπρόθετου προσδιορισμού «από το πουθενά».

ΘΕΜΑ Γ

Ποιο βασικό ερώτημα θεωρείτε ότι τίθεται στο ποίημα μέσα από την παράθεση των συνεχιζόμενων οπτικών εικόνων (Κείμενο ΙΙΙ) και πώς θα το σχολιάζατε σύμφωνα με τη δική σας οπτική; (100-200 λέξεις) (Μονάδες 15)

Το ποιητικό υποκείμενο στέκει κριτικά απέναντι στις σύγχρονες αντιλήψεις που αντικρίζουν τα πράγματα κυρίως υπό το πρίσμα της τεχνολογίας, αδιαφορώντας για την πνευματική και ψυχική υπόσταση του ανθρώπου, κι αισθάνεται πως δεν μπορεί να συμβιβαστεί με αυτές. Με τη χρήση οπτικών εικόνων που μας παραπέμπουν αντιθετικά άλλοτε στις πρότερες πιο απλοϊκές εποχές που οι άνθρωποι βρίσκονταν σε στενότερη επαφή με τη φύση  (το νερό για το νερό / τα ψάρια για τα ψάρια) κι άλλοτε στον σύγχρονο τεχνολογικό κόσμο (έβγαζαν άθροισμα ηλεκτρονικό, ένα ατέλειωτο πλέγμα πληροφοριών) θέτει το ερώτημα σχετικά με το κατά πόσο μπορεί να συνεχιστεί αυτή η έμμονη προσήλωση στην τεχνολογία και τον ορθολογισμό εις βάρος τόσο της πνευματικότητας του ανθρώπου όσο και του φυσικού περιβάλλοντος. Όπως, άλλωστε, επισημαίνεται στον τίτλο του ποιήματος («Τα επόμενα εκατό χρόνια»), στόχος του ποιητικού υποκειμένου είναι να ελέγξει τις μελλοντικές επιπτώσεις αυτής της σύγχρονης επιλογής. Ως προς αυτό, το ποιητικό υποκείμενο απευθυνόμενο σ’ ένα συνομιλητή (Και ξέρεις τι;) προδικάζει την απώλεια της πνευματικής διάστασης των ανθρώπων (ο άυλος, εναργής άνθρωπος / να επιστρέψει στην αστρόσκονη), θεωρώντας αυτή την εξέλιξη αναπόφευκτη «τιμωρία» για την αδιαφορία που δείχνουν απέναντι στην πραγματική ουσία της ανθρώπινης υπόστασης. Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για ένα ουσιαστικό ζήτημα, εφόσον η έμφαση που έχει δοθεί στην τεχνολογική εξέλιξη και στον ορθολογισμό παραγνωρίζει κρίσιμες πτυχές του ανθρώπινου βίου, όπως είναι η ψυχική και πνευματική καλλιέργεια, αλλά κι η επαφή με τη φύση, η οποία έχει ήδη πληρώσει ακριβό τίμημα λόγω της υπερβολικής προσήλωσης στην τεχνολογική ανάπτυξη.

ΘΕΜΑ Δ

Στο πλαίσιο αφιερώματος για τα 100 χρόνια από τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου,

αξιοποιείτε στοιχεία από τα κείμενα και γράφετε ένα άρθρο (300-400 λέξεων) στη σχολική εφημερίδα, όπου παρουσιάζετε τους παράγοντες που οδηγούν σε πολεμικές συγκρούσεις τα κράτη και τον ρόλο της ιστορικής εκπαίδευσης στη συμφιλίωση των λαών και στην ενδυνάμωση της ειρήνης ανάμεσα στα κράτη. (Μονάδες 30)

Ισχυρός σύμμαχος της ειρήνης η ιστορική μνήμη!

Η συμπλήρωση 100 χρόνων από τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου συνιστά μια ιδανική αφορμή για την επανεξέταση ενός οδυνηρού ζητήματος που παραμένει διαρκώς επίκαιρο. Ακόμη και σήμερα, άλλωστε, πολλοί άνθρωποι ζουν είτε την πραγματικότητα ενός πολέμου είτε με το φόβο μιας επικείμενης σύρραξης, εφόσον οι παράγοντες που οδηγούν σε ανάλογες συγκρούσεις δεν έχουν πάψει να υφίστανται.

Ένα σύνηθες αίτιο είναι οι εδαφικές διαφορές μεταξύ όμορων κρατών, οι οποίες πολύ συχνά εκκρεμούν για δεκάδες ή εκατοντάδες χρόνια, διατηρώντας διαχρονικά ένα κλίμα έντασης στην περιοχή. Για ορισμένα κράτη τα εδάφη αυτά είναι απλώς το μέσο για την επέκτασή τους, ενώ για άλλα αποτελούν αναγκαιότητα για την εθνική τους επιβίωση, εφόσον χωρίς αυτά περιορίζεται δραστικά η έκτασή τους. Στο πρόβλημα αυτό προστίθενται κάποτε κι οι φυλετικές διαφορές, εφόσον μοιάζει να υπάρχει προαιώνιο μίσος ανάμεσα σε ορισμένες εθνότητες.

Κύριο αίτιο, βέβαια, το οποίο συνδυάζεται με επιμέρους παράγοντες είναι η επιθυμία ορισμένων κρατών να κυριαρχούν έναντι των άλλων. Μια κυριαρχία που είτε επιχειρούν να την επιτύχουν με την εδαφική τους επέκταση είτε με το δικαίωμα παρέμβασης στα εσωτερικά ζητήματα μικρότερων κρατών χάρη στην οικονομική τους ισχύ. Πρόκειται για μια αδιάκοπη μάχη για εξουσία και έλεγχο, η οποία κλονίζει τη εμπιστοσύνη μεταξύ των λαών και υπονομεύει τη δυνατότητα της ειρηνικής συνύπαρξης.

Εκείνο, ωστόσο, που οφείλει να υπερισχύει στη σκέψη τόσο των απλών πολιτών όσο και των ηγετών τους, είναι πως κάθε πολεμική σύρραξη, όχι μόνο έχει ολέθριες συνέπειες, αλλά προετοιμάζει κιόλας το έδαφος για μια επόμενη. Διαπίστωση που προκύπτει αβίαστα από μια απλή ανασκόπηση της ιστορίας κάθε τόπου, κι η οποία αναδεικνύει την ανάγκη να διακοπεί ο καταστροφικός αυτός φαύλος κύκλος. Είναι, μάλιστα, η μελέτη της ιστορίας που μπορεί να σταθεί πολύτιμος αρωγός στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης των πολιτών, φέρνοντας στην επιφάνεια τόσο τις διαχρονικές επιπτώσεις των πολεμικών συγκρούσεων, όσο και την αναποτελεσματικότητά τους στην επίλυση των όποιων διαφορών.

Μέσω της ιστορικής εκπαίδευσης οι νέοι πολίτες, ιδίως εκείνων των κρατών που έχουν κατά παράδοση επεκτατικές βλέψεις, μπορούν να συνειδητοποιήσουν τον εφήμερο χαρακτήρα κάθε βίαιης επέκτασης και κάθε στρατιωτικά κατακτημένης επικυριαρχίας. Μπορούν, έτσι, να αντιληφθούν εγκαίρως την προδιαγεγραμμένη πορεία πτώσης κάθε ανάλογης προσπάθειας, καθώς και το οδυνηρό τίμημα που τη συνοδεύει. Η ιστορία, συνάμα, αναδεικνύει το γεγονός πως μόνο η απρόσκοπτη ειρηνική συμβίωση επιτρέπει στους επιμέρους λαούς τη διασφάλιση της σταθερότητας εκείνης που ανοίγει το δρόμο για την οικονομική και πολιτισμική τους άνοδο.

Η μελέτη της ιστορίας θα πρέπει, επομένως, να έχει κεντρικό ρόλο στην εκπαίδευση των νέων, προκειμένου να μαθαίνουν από νωρίς την καταστροφική φύση του πολέμου, αλλά και την αδυναμία του να προσφέρει κάποιο θετικό αποτέλεσμα διαρκείας. Κατ’ αυτό τον τρόπο οι νέοι θα αντιλαμβάνονται πως η διατήρηση της ειρήνης αποτελεί τη μόνη επωφελή για όλους επιλογή.