Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 5η: Ποιες είναι οι μορφές της αγωγής κατά τον Πρωταγόρα και σε ποια σχέση βρίσκονται μεταξύ τους;

Laura Pierre-Louis

Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 5^η

Ποιες είναι οι μορφές της αγωγής κατά τον Πρωταγόρα και σε ποια σχέση βρίσκονται μεταξύ τους;

ἐξ ἐπιμελείας καί ἀσκήσεως καί διδαχῆς

Ο Πρωταγόρας κατατάσσει την πολιτική αρετή στις ιδιότητες που μπορούν να αποκτήσουν οι άνθρωποι μέσω της αγωγής, η οποία πραγματώνεται με την επιμέλεια, την άσκηση και τη διδασκαλία.

Η επιμέλεια ως έννοια σημαίνει την προσωπική φροντίδα και τη φιλοπονία, την προσωπική δηλαδή διάθεση του ατόμου να εργαστεί προκειμένου να βελτιστοποιήσει τον εαυτό του. Η επιμέλεια τίθεται ως η πρωταρχική μορφή αγωγής, υπό την έννοια ότι χωρίς την προσωπική θέληση και διάθεση για συνεχή προσπάθεια, δεν είναι εφικτή, όχι μόνο η κατάκτηση της πολιτικής αρετής, αλλά και οποιαδήποτε άλλη μάθηση.  

Η άσκηση αναφέρεται ως η αμέσως επόμενη μορφή αγωγής, αναδεικνύοντας έτσι τη σημασία που έδινε ο Πρωταγόρας στην εξάσκηση για την εμπέδωση της αρετής. Η εξάσκηση λειτουργεί ως το απολύτως απαραίτητο συμπλήρωμα της διδασκαλίας.

Παρόλο που η διδασκαλία αποτελεί τη βασικότερη μορφή αγωγής, τα αποτελέσματά της δεν μπορούν να είναι τα επιθυμητά, αν οι μαθητευόμενοι δεν προχωρήσουν σε μια συνειδητή προσπάθεια εξάσκησης. Η εξάσκηση αποτελεί επί της ουσίας την πρακτική εφαρμογή όσων οι μαθητές ακούν σε θεωρητικό επίπεδο, κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. Η θεωρητική μόνο γνωριμία με την έννοια της αρετής, δεν αποτελεί ικανοποιητική αγωγή, γι’ αυτό και η πρακτική εφαρμογή κρίνεται απολύτως αναγκαία.
Διαπιστώνουμε, επομένως, πως οι τρεις αυτές μορφές αγωγής βρίσκονται σε άρρηκτη σχέση μεταξύ τους. Η επιμέλεια, η διάθεση φιλοπονίας, αποτελεί την εσωτερική κινητήριο δύναμη που ωθεί τους νέους στην κοπιώδη εξάσκηση, προκειμένου να εμπεδώσουν όσα διδάσκονται.

Συμπληρωματικά ως προς τις μορφές αυτές, λειτουργούν οι νουθεσίες και οι τιμωρίες, που έρχονται να επαναφέρουν τους νέους στην επιδίωξη της αρετής, όταν η προσωπική τους επιθυμία για την ηθική τους εξύψωση, δεν επαρκεί. Οι νουθεσίες (συμβουλές) συνιστούν μια ήπια μορφή καθοδήγησης, σε αντίθεση με τις τιμωρίες, που με έντονα παρεμβατικό τρόπο, έρχονται να οδηγήσουν τους νέους στην ταύτιση της αμέλειας και της αδιαφορίας με τη συνεπαγόμενη τιμωρία. (Με μια αναγωγή στις διδαχές της ψυχολογίας, θα λέγαμε ότι η τιμωρία βασίζεται στις αρχές του συμπεριφορισμού, όπου η επίτευξη της καθοδήγησης του νέου επιχειρείται μέσω των αρνητικών ενισχύσεων.)

Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι μια βασική μορφή μάθησης για τους νέους είναι η μίμηση, η οποία όμως δεν αποτελεί συνειδητή μορφή αγωγής κι ως εκ τούτου δεν μπορεί να είναι ελεγχόμενη σε ικανοποιητικό βαθμό. Δεν είναι, δηλαδή, δεδομένο ότι ο νέος θα μιμηθεί το κατάλληλο πρότυπο, γι’ αυτό κι ο Πρωταγόρας δε τη συγκαταλέγει στις μορφές αγωγής.

Η αναφορά σε μια τόσο ασταθή μορφή αγωγής, όπως είναι η μίμηση, θα μπορούσε να εγείρει τις εύλογες αντιδράσεις του Σωκράτη.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 4η: Στο χωρίο αυτό ο Πρωταγόρας φαίνεται να δέχεται ότι το θρησκευτικό συναίσθημα είναι έμφυτο. Πώς εξηγείται η άποψή του αυτή, αν τη συσχετίσουμε με τις γενικότερες περί θεών αντιλήψεις του;