Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 5η: πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς: Ποιο πρόβλημα δημιουργείται με την εναλλαγή των όρων από τον Πρωταγόρα;

Hiroko Sakai 

Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 5^η

πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς: Ποιο πρόβλημα δημιουργείται με την εναλλαγή των όρων από τον Πρωταγόρα και τι μπορούμε να υποθέσουμε για την εξέλιξη του διαλόγου, δεδομένης της φροντίδας του Σωκράτη για ακριβολογία και ειδικά για ακριβείς ορισμούς των εννοιών;

Ο Πρωταγόρας, στην πρώτη ενότητα, ενημερώνει το Σωκράτη πως το μάθημα που διδάσκει είναι η ευβουλία στις ιδιωτικές και στις δημόσιες υποθέσεις. Στη διαπίστωση, μάλιστα, του Σωκράτη πως εννοεί την πολιτική τέχνη, ο σοφιστής απαντά θετικά.

Έπειτα, στα πλαίσια της μυθικής διήγησης, ο Πρωταγόρας αναφέρεται στην αιδώ και τη δικαιοσύνη, ως γνωρίσματα που ο Δίας ζήτησε να μοιραστούν σε όλους τους ανθρώπους. Με τον τρόπο αυτό διευρύνει την έννοια της πολιτικής αρετής στην οποία εντάσσει πέρα από την ευβουλία, την αιδώ και τη δικαιοσύνη. Ενώ, στην πέμπτη ενότητα, προχωρά σε μια ακόμη διεύρυνση της πολιτικής αρετής εντάσσοντας στα χαρακτηριστικά της και την ευσέβεια: «Ὧν ἐστιν ἕν καί ἡ ἀδικία καί ἡ ἀσέβεια καί συλλήβδην πᾶν τό ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς.»
Η τακτική αυτή του Πρωταγόρα να εντάσσει στα γνωρίσματα της πολιτικής αρετής όλο και περισσότερα στοιχεία θα δημιουργήσει εύλογα την απορία του Σωκράτη σχετικά με τη φύση της αρετής. Ο Σωκράτης, δηλαδή, θα θελήσει να μάθει αν η πολιτική αρετή είναι μια ευρύτερη έννοια που περικλείει άλλες επιμέρους έννοιες, όπως είναι η δικαιοσύνη και η ευσέβεια, ή αν αποτελεί μια ενιαία έννοια που απλώς την αποκαλούμε με διάφορους τρόπους.

«Ἒλεγες γαρ ὅτι Ζεύς τήν δικαιοσύνην καί τήν αἰδῶ πέμψειεν τοῖς ἀνθρώποις, καί αὖ πολλαχοῦ ἐν τοῖς λόγοις ἐλέγετο ὑπό σοῦ ἡ δικαιοσύνη καί σωφροσύνη καί ὁσιότης καί πάντα ταῦτα ὡς ἕν τι εἴη συλλήβδην, ἀρετή∙ ταῦτ’ οὖν αὐτά δίελθέ μοι ἀκριβώς τῷ λόγῳ, πότερον ἕν μέν τί ἐστίν ἡ ἀρετή, μόρια δέ αὐτῆς ἐστίν ἡ δικαιοσύνη καί σωφροσύνη καί ὁσιότης, ἤ ταῦτ’ ἐστίν ἅ νυνδή ἐγώ ἔλεγον πάντα ὀνόματα τοῦ αὐτοῦ ἑνός ὄντος∙» (Έλεγες ότι ο Δίας έστειλε στους ανθρώπους τη δικαιοσύνη και την αιδώ, και πάλι σε πολλά μέρη των λόγων σου αναφερόταν από σένα ότι η δικαιοσύνη και η σωφροσύνη και η οσιότητα αποτελούν μέρη της αρετής. Αυτό λοιπόν εξήγησέ μου με το λόγο σου: τι συμβαίνει από τα δύο, είναι η αρετή ένα πράγμα και η δικαιοσύνη και η οσιότητα είναι μέρη της, ή αυτά που έλεγα πριν λίγο είναι διαφορετικές ονομασίες ενός πράγματος;) [Μετάφραση: Γιώργος Γαζής, Ευθυμία Χατζηκυριάκου]

Σε ποιο σημείο του κειμένου γίνεται αναφορά στον καταμερισμό της εργασίας; Ποια σημασία τού αποδίδει ο Πρωταγόρας για την εξέλιξη του πολιτισμού και γιατί η πολιτική δεν μπορούσε να περιλαμβάνεται στον καταμερισμό αυτό;