Λατινικά Γ΄ Λυκείου Κείμενο 29 (XXIX) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

Giovanni Battista Tiepolo

Λατινικά Γ΄ Λυκείου Κείμενο 29 (XXIX) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

LECTIO UNDETRICESlMA

Ο ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΣ, Ο ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΡΑΚΙ

Η ανεκδοτολογία γύρω από τους βασιλιάδες και τους αυτοκράτορες είναι παμπάλαιο φαινόμενο. Εξίσου παμπάλαιο φαινόμενο είναι και οι προσπάθειες των υπηκόων τους να επωφεληθούν από τη γενναιοδωρία τους. Το παρακάτω ανέκδοτο αφορά έναν παπουτσή που πέτυχε να πουλήσει στον Οκταβιανό -τον κατοπινό αυτοκράτορα Αύγουστο- ένα κοράκι που μιλούσε.

Cum Octaviānus post victoriam Actiacam Rōmam redīret, homo quidam ei occurrit corvum tenens; eum instituerat haec dicere: «Ave, Caesar, victor imperātor». Caesaris multum interfuit corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum ēmit. Id exemplum sutōrem quendam incitavit, ut corvum docēret parem salutatiōnem. Diu operam frustra impendēbat; quotiescumque avis non respondēbat, sutor dicere solēbat «Oleum et operam perdidi». Tandem corvus salutatiōnem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audītā salutatiōne Caesar dixit: «Domi satis salutatiōnum talium audio». Turn vēnit corvo in mentem verbōrum domini sui: «Oleum et operam perdidi». Ad haec verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.

Μετάφραση: Καθώς (ή: όταν) ο Οκταβιανός επέστρεφε στη Ρώμη μετά τη νίκη του στο Άκτιο, πήγε να τον συναντήσει κάποιος άνθρωπος που κρατούσε ένα κοράκι. Το είχε διδάξει να λέει τα εξής: «Χαίρε, Καίσαρα, νικητή στρατηγέ». Ο Καίσαρας ενδιαφέρθηκε πολύ να αγοράσει το κοράκι˙ το αγόρασε λοιπόν για είκοσι χιλιάδες σηστερτίους. Το παράδειγμα αυτό παρακίνησε κάποιον παπουτσή να μάθει τον ίδιο χαιρετισμό σ’ ένα κοράκι. Για πολύ καιρό κόπιαζε μάταια˙ κάθε φορά που το πουλί δεν απαντούσε, ο παπουτσής συνήθιζε να λέει: «Κρίμα στον κόπο μου (ή: έχασα το λάδι και τον κόπο μου)». Επιτέλους το κοράκι έμαθε τον χαιρετισμό και ο παπουτσής θέλοντας να κερδίσει χρήματα, το έφερε στον Καίσαρα. Όταν άκουσε τον χαιρετισμό, ο Καίσαρας είπε: «Στο σπίτι ακούω αρκετούς τέτοιους χαιρετισμούς». Τότε το κοράκι θυμήθηκε (ή: τότε ήρθαν στο νου του κορακιού) τα λόγια του αφεντικού του: «Κρίμα στον κόπο μου (ή: έχασα το λάδι και τον κόπο μου)». Ακούγοντας τα λόγια αυτά, ο Αύγουστος γέλασε και αγόρασε το πουλί για τόσο (μεγάλο ποσό), για όσο δεν είχε αγοράσει κανένα (πουλί) μέχρι τότε.

Σημειώσεις

1. Caesaris: γενική του ενδιαφερομένου προσώπου στο ρήμα interfuit.

2. multum: επίρρημα θετικού βαθμού → Παραθετικά: plus - plurimum.

3. milibus: αφαιρετική της συγκεκριμένης αξίας (του τιμήματος) στο ρήμα emit. Κλίνεται μόνο στον πληθυντικό: milia, milium, milibus, milia, -, milibus.

4. sestertium: σχηματίζει δύο τύπους στη γενική πληθυντικού: sestertiorum και sestertium. Λειτουργεί ως γενική διαιρετική ή ως γενική του περιεχομένου στο milibus.

5. attulit: β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα → affer

6. pecuniae: γενική ως συμπλήρωμα στο επίθετο cupidus, (γενική αντικειμενική).

7. Αudita salutatione: ιδιάζουσα αφαιρετική απόλυτη, χρονική μετοχή.

Ανάλυση: cum Caesar salutationem audivisset/ postquam (ubi, ut) Caesar salutationem audivit.

8. avis: σχηματίζει δύο τύπους στην αφαιρετική ενικού: avi και ave.

9. satis: επίρρημα → σχηματίζει ελλειπτικά παραθετικά: satius, --

10. salutationum: γενική διαιρετική στο satis.

11. domi: είναι ουσιαστικό δ’ κλίσης που δανείζεται κάποιους τύπους και από τη β’ κλίση.

Ενικός

domus

domus - domi

domui

domum

domus

domo

Πληθυντικός

domus

domuum, domorum

domibus

domos

domus

domibus

H γενική, αιτιατική και αφαιρετική ενικού χρησιμοποιούνται μόνο επιρρηματικά για να δηλώσουν στάση, κίνηση και από τόπου κίνηση/ απομάκρυνση αντίστοιχα.

Συντακτική ανάλυση

Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το occurrit. Εισάγεται με τον cum τον ιστορικό-διηγηματικό, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με υποτακτική, που κάνει φανερό τον ρόλο του υποκειμενικού στοιχείου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική παρατατικού (rediret), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (occurrit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

rediret: ρήμα

Octavianus: υποκείμενο στο rediret

Romam: απρόθετη αιτιατική κίνησης σε τόπο στο rediret

post victoriam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο rediret

Actiacam: επιθετικός προσδιορισμός στο victoriam.

homo quidam ei occurit corvum tenens: κύρια πρόταση κρίσεως

occurrit: ρήμα

homo: υποκείμενο στο occurrit

quidam: επιθετικός προσδιορισμός στο homo

ei: αντικείμενο στο ocurrit

tenens: επιθετική μετοχή, επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο του ρήματος (homo). Δηλώνει το σύγχρονο.

Ανάλυση: qui tenebat. (κατά άλλη εκδοχή τροπική, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος)

corvum: αντικείμενο στη μετοχή (tenens).

eum instituerat haec dicere: κύρια πρόταση κρίσεως

instituerat: ρήμα

(homo): εννοούμενο υποκείμενο στο instituerat

eum: άμεσο αντικείμενο στο instituerat και υποκείμενο στο dicere (ετεροπροσωπία)

dicere: έμμεσο αντικείμενο στο instituerat, τελικό απαρέμφατο

haec: αντικείμενο στο απαρέμφατο dicere.

«Ave, Caesar, victor imperator»: κύρια πρόταση επιθυμίας (με προστακτική)

Ave: ρήμα

(tu): εννοούμενο υποκείμενο στο ave

Caesar: κλητική προσφώνηση

victor: παράθεση στο Caesar

imperator: επιθετικός προσδιορισμός στο victor.

Caesaris multum interfuit corvum emere: κύρια πρόταση κρίσεως.

interfuit: ρήμα (απρόσωπο)

emere: υποκείμενο στο interfuit, τελικό απαρέμφατο

(Caesarem): εννοούμενο υποκείμενο στο απαρέμφατο emere (ετεροπροσωπία)

corvum: αντικείμενο στο emere

Caesaris: γενική του ενδιαφερομένου προσώπου στο interfuit

multum: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο interfuit.

itaque viginti milibus sestertium eum emit: κύρια πρόταση κρίσεως

emit: ρήμα

(Caesar): εννοούμενο υποκείμενο στο emit

eum: αντικείμενο στο emit

milibus: αφαιρετική της συγκεκριμένης αξίας στο emit

viginti: επιθετικός προσδιορισμός στο milibus

sestertium: γενική διαιρετική (ή γενική του περιεχομένου) στο milibus.

Id exemplum sutorem quendam incitavit: κύρια πρόταση κρίσεως.

incitavit: ρήμα

exemplum: υποκείμενο στο incitavit

id: επιθετικός προσδιορισμός στο exemplum

sutorem: άμεσο αντικείμενο στο incitavit

quendam: επιθετικός προσδιορισμός στο sutorem.

ut corvum doceret parem salutationem: δευτερεύουσα ονοματική βουλητική πρόταση, που λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το incitavit. Εισάγεται με τον βουλητικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική, και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό. Συγκεκριμένα, με υποτακτική παρατατικού (doceret), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (incitavit) (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων, συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και αναφέρεται στο παρελθόν.

doceret: ρήμα

(sutor): εννοούμενο υποκείμενο στο doceret

corvum: άμεσο αντικείμενο στο doceret

salutationem: έμμεσο αντικείμενο στο doceret

parem: επιθετικός προσδιορισμός στο salutationem.

Diu operam frustra impendebat: κύρια πρόταση κρίσεως.

impendebat: ρήμα

(sutor): εννοούμενο υποκείμενο στο impendebat

operam: αντικείμενο στο impendebat

frustra: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο impendebat

diu: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο impendebat.

quotiescumque avis non respondebat: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το solebat. Εισάγεται με τον χρονικό-επαναληπτικό σύνδεσμο quotiescumque, ο οποίος ισοδυναμεί με τον επαναληπτικό cum. Εκφέρεται με οριστική, γιατί η πράξη ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη, και συγκεκριμένα, με οριστική παρατατικού (respondebat). Εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν και σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνει το σύγχρονο.

non respondebat: ρήμα

avis: υποκείμενο στο non respondebat.

sutor dicere solebat: κύρια πρόταση κρίσεως

solebat: ρήμα

sutor: υποκείμενο στο solebat

dicere: αντικείμενο στο solebat, τελικό απαρέμφατο

sutor: υποκείμενο στο dicere (ταυτοπροσωπία).

«Oleum et operam perdidi»: κύρια πρόταση κρίσεως.

perdidi: ρήμα

(ego): εννοούμενο υποκείμενο στο perdidi

oleum, operam: αντικείμενα στο perdidi.

Tandem corvus salutationem didicit: Kύρια πρόταση κρίσεως.

didicit: ρήμα

corvus: υποκείμενο στο ρήμα didicit

salutationem: αντικείμενο στο didicit

tandem: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο didicit.

sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit: κύρια πρόταση κρίσεως (Σημείωση: συνδέεται παρατακτικά-συμπλεκτικά με την προηγούμενη με το et)

attulit: ρήμα

sutor: υποκείμενο στο attulit

eum: άμεσο αντικείμενο στο attulit

Caesari: έμμεσο αντικείμενο στο attulit

cupidus: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο attulit. Αναφέρεται στο sutor

pecuniae: γενική ως συμπλήρωμα στο επίθετο cupidus, (γενική αντικειμενική).

Audita salutatione Caesar dixit: κύρια πρόταση κρίσεως

dixit: ρήμα

Caesar: υποκείμενο στο dixit

audita: επιρρηματική χρονική μετοχή, ιδιάζουσα αφαιρετική απόλυτη, δηλώνει το προτερόχρονο.

Ανάλυση: cum Caesar salutationem audivisset / postquam, ubi, ut Caesar salutationem audivit

salutatione: υποκείμενο της μετοχής audita.

Domi satis salutationum talium audio: κύρια πρόταση κρίσεως

audio: ρήμα

(ego): εννοούμενο υποκείμενο στο audio

satis: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο audio

salutationum: γενική διαιρετική στο satis

talium: επιθετικός προσδιορισμός στο salutationum

domi: γενική ως επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο audio.

Tum venit corvo in mentem verborum domini sui: κύρια πρόταση κρίσεως.

venit in mentem: ρήμα (απρόσωπη έκφραση)

(memoria): εννοούμενο υποκείμενο στο venit in mentem

in mentem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της εισόδου σε κατάσταση ή τόπου μεταφορικά στο venit

corvo: δοτική προσωπική στην απρόσωπη έκφραση venit in mentem

verborum: γενική ως αντικείμενο στην έκφραση venit in mentem

domini: γενική υποκειμενική στο verborum

sui: επιθετικός προσδιορισμός στο domini (άμεση αυτοπάθεια)

tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην έκφραση venit in mentem.

«Oleum et operam perdidi»: κύρια πρόταση κρίσεως

perdidi: ρήμα

(ego): εννοούμενο υποκείμενο στο perdidi

oleum, operam: αντικείμενα στο perdidi.

Ad haec verba Augustus risit: κύρια πρόταση κρίσεως.

risit: ρήμα

Augustus: υποκείμενο στο risit

ad verba: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός αναφοράς ( ή αιτίας) στο risit

haec: επιθετικός προσδιορισμός στο verba.

emitque avem tanti: κύρια πρόταση κρίσεως (Σημείωση: συνδέεται παρατακτικά-συμπλεκτικά με την προηγούμενη με το εγκλιτικό -que)

emitque: ρήμα

(Augustus): εννοούμενο υποκείμενο στο emit

avem: αντικείμενο στο emit

tanti: γενική της αφηρημένης αξίας στο emit

quanti nullam adhuc emerat: δευτερεύουσα επιρρηματική απλή παραβολική πρόταση, του ποσού, που λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης (α’ όρος σύγκρισης είναι η προηγούμενη κύρια). Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quanti (που αποτελεί παραβολικό ζεύγος με το tanti που προηγείται στην κύρια) και εκφέρεται με οριστική (emerat), γιατί η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα. Συγκεκριμένα, με οριστική υπερσυντελίκου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει το προτερόχρονο σε σχέση με την κύρια πρόταση.

emerat: ρήμα

(Augustus): υποκείμενο στο emerat

nullam: αντικείμενο στο emerat

quanti: γενική της αφηρημένης αξίας στο emerat

adhuc: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο emerat.

Γραμματικά ταξινομημένο λεξιλόγιο

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

A΄ κλίση

victoria –ae: θηλυκό

Roma –ae: θηλυκό → δεν έχει πληθυντικό

opera –ae: θηλυκό → ετερόσημο (opera –ae = η εργασία, operae -arum = οι μισθωτοί εργάτες)

pecunia –ae: θηλυκό → δεν έχει πληθυντικό

Β΄ κλίση

Octavianus –i : αρσενικό → δεν έχει πληθυντικό

corvus –i: αρσενικό

sestertius –ii: αρσενικό → γενική πληθυντικού: sestertiorum/ sestertium

exemplum –i: ουδέτερο

oleum –i: ουδέτερο → δεν έχει πληθυντικό

verbum –i: ουδέτερο

Augustus –i: αρσενικό → δεν έχει πληθυντικό

dominus –i: αρσενικό

Γ΄ κλίση

homo –inis: αρσενικό

Caesar –aris: αρσενικό → δεν έχει πληθυντικό

victor –oris: αρσενικό

imperator –oris: αρσενικό

sutor –oris: αρσενικό

salutatio –onis: θηλυκό

avis –is: θηλυκό → αφαιρετική ενικού: avi/ ave

mens –ntis: θηλυκό

Δ΄ κλίση

domus –us (θηλ.) = το σπίτι → δανείζεται και κάποιους τύπους από τη β’ κλίση. Η γενική (domi), η αιτιατική (domum) και η αφαιρετική ενικού (domo) χρησιμοποιούνται μόνο επιρρηματικά για να δηλώσουν στάση, κίνηση και από τόπου κίνηση/ απομάκρυνση αντίστοιχα.

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση

Actiacus, –a, –um → δεν σχηματίζει παραθετικά

cupidus, –a, –um → Παραθετικά: cupidior, –ior, –ius, cupidissimus, –a, –um

Γ΄ κλίση

par, par, par (-is) → δεν σχηματίζει παραθετικά

Αριθμητικά

viginti → απόλυτο αριθμητικό (άκλιτο)

milibus → απόλυτο αριθμητικό: mille (ενικός): άκλιτο. Δεν σχηματίζει παραθετικά

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

quidam, quaedam, quoddam (αόριστη επιθετική)

is, ea, id (οριστική - επαναληπτική)

hic, haec, hoc (δεικτική)

talis, talis, tale (δεικτική)

suus, sua, sum (κτητική, για έναν κτήτορα)

tantus, tanta, tantum (δεικτική)

quantus, quanta, quantum (αναφορική)

nullus, nulla, nullum (αντωνυμικό επίθετο)

ΡΗΜΑΤΑ

1η Συζυγία

incito, incitavi, incitatum, incitāre

2η Συζυγία

teneo, tenui, tentum, tenēre

doceo, docui, doctum, docēre

respondeo, respondi, responsum, respondēre

soleo, solitus sum, solēre (ημιαποθετικό)

rideo, risi, risum, ridēre

3η Συζυγία

occurro, occurri/occucurri, occursum, occurrĕre

instituo, institui, institutum, instituĕre

dico, dixi, dictum, dicĕre → β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic

emo, emi, emptum, emĕre

impendo, impendi, impensum, impendĕre

perdo, perdidi, perditum, perdĕre

disco, didici, -, discĕre

4η Συζυγία

audio, audivi, auditum, audīre

venio, veni, ventum, venīre

ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ

redeo, redii, reditum, redīre

avēre (ελλειπτικό)

interest, interfuit, interesse (απρόσωπο)

affero, attuli, allatum, afferre → β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα: affer

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

multum (Παραθετικά: plus, plurimum)

diu (Παραθετικά: diutius, diutissime)

frustra

tandem

satis (Παραθετικά: satius, -)

tum

adhuc

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

post (+ αιτιατική)

in (+ αιτιατική)

ad (+ αιτιατική)

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

cum (χρονικός, ιστορικός-διηγηματικός)

itaque (συμπερασματικός - παρατακτικός)

ut (βουλητικός)

quotiescumque (χρονικός - επαναληπτικός)

et (συμπλεκτικός)

-que (συμπλεκτικός) → εγκλιτικό

[Πηγή: www.study4exams.gr]

Χρονικές αντικαταστάσεις ρηματικών τύπων:

redeat, rediret, rediturus sit, redierit, redisset

occurrit, occurrebat, coccurret, occurrit (occucurrit), occurrerat (occucurrerat), occurrerit (occucurrerit)

tenens, ----, tenturus

instituit, instituebat, instituet, instituit, instituerat, instituerit

dicere, ----, dicturum esse, dixisse

interest, intererat, intererit, interfuit, interfuerat, interfuerit

emere, ----, empturum esse, emisse

emit, emebat, emet, emit, emerat, emerit

incitat, incitabat, incitabit, incitavit, incitaverat, incitaverit

doceat, doceret, docturus sit, docuerit, docuisset

impendit, impendebat, impendet, impendit, impenderat, impenderit

respondet, respondebat, respondebit, respondit, responderat, responderit

solet, solebat, solebit, solitus est, solitus erat, solitus erit

dicere, ---, dicturum esse, dixisse

perdo, perdebam, perdam, perdidi, perdideram, perdidero

discit, discebat, discet, didicit, didicerat, didicerit

affert, afferebat, afferet, attulit, attulerat, attulerit

dicit, dicebat, dicet, dixit, dixerat, dixerit

audio, audiebam, audiam, audivi, audiveram, audivero

venit, veniebat, veniet, venit, venerat, venerit

ridet, ridebat, ridebit, risit, riserat, riserit

emit, emebat, emet, emit, emerat, emerit

Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική:

itaque viginti milibus sestertium eum emit

= itaque is viginti milibus sestertium emptus est (a Caesare)

Oleum et operam perdidi

= Oleum et opera perdita sunt (a me)

Id exemplum sutorem quendam incitavit

= sutor quidam eo exemplo incitatus est

Diu operam frustra impendebat

= diu opera frustra impendebatur (a sutore)

ut corvum doceret parem salutationem

= ut corvus doceretur parem salutationem (a sutore)

emitque avem tanti

= empta est avis tanti (ab Augusto)

Τροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική:

Tandem corvus salutationem didicit

= tandem sutor docuit corvum salutationem

Σύμπτυξη δευτερεύουσας πρότασης σε μετοχή:

Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum tenens (Όταν ο Οκταβιανός επέστρεφε στη Ρώμη μετά τη νίκη στο Άκτιο, πήγε να τον συναντήσει κάποιος άνθρωπος που κρατούσε ένα κοράκι)

=

Η δευτερεύουσα Χρονική πρόταση μπορεί να τραπεί σε Χρονική μετοχή. Εφόσον το αντικείμενο της κύριας (ei) συμπίπτει με το υποκείμενο της δευτερεύουσας (Octavianus), η μετοχή που θα προκύψει θα είναι συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος.

Αφαιρούμε, λοιπόν, το σύνδεσμο εισαγωγής της πρότασης, θέτουμε το υποκείμενο σε δοτική και τρέπουμε το ρήμα Παρατατικού σε ομοιόπτωτη με το υποκείμενό της μετοχή Ενεστώτα: Octaviano post victoriam Actiacum Romam redeunti

quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat (κάθε φορά που το πουλί δεν απαντούσε, ο παπουτσής συνήθιζε να λέει)

=

Η δευτερεύουσα Χρονική πρόταση μπορεί να τραπεί σε Χρονική μετοχή. Εφόσον το υποκείμενο της κύριας (sutor) δεν ταυτίζεται με το υποκείμενο της δευτερεύουσας (avis), η μετοχή που θα προκύψει θα είναι αφαιρετική απόλυτη.

Αφαιρούμε, λοιπόν, το σύνδεσμο εισαγωγής της πρότασης, θέτουμε το υποκείμενο σε αφαιρετική και τρέπουμε το ρήμα Παρατατικού σε ομοιόπτωτη με το υποκείμενό της μετοχή Ενεστώτα: avi (& ave) non respondente

Ανάλυση μετοχής σε πρόταση:

audita salutatione [a Caesare]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: dixit (ΠΡΚ).

=

postquam Caesar salutationem audivit (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν)

cum Caesar salutationem audivisset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο)

tenens: Επιθετική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το Σύγχρονο και προσδιορίζει τη λέξη homo

=

qui tenebat (Οριστική Παρατατικού, για να δηλωθεί το σύγχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο occurrit)

Τροπή τελικού απαρεμφάτου σε δευτερεύουσα πρόταση:

Caesaris multum interfuit corvum emere

= Caesaris multum interfuit ut corvum emeret

multum, diu, satis: Να γραφούν τα παραθετικά των επιρρημάτων.

multum: plus, plurimum

diu: diutius, diutissime

satis: satius, -

Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται:

rediret: το γ’ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα

= redeunt

interfuit: το απαρέμφατο μέλλοντα(να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο)

= interfuturum esse/ interfore

doceret: το α’ πληθυντικό υποτακτικής υπερσυντελίκου Ε.Φ.

= docuissemus

impendebat: το β’ ενικό προστακτικής μέλλοντα Ε.Φ.

= impendito

respondebat: το β’ πληθυντικό υποτακτικής μέλλοντα (να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο)

= responsuri sitis

solebat: το απαρέμφατο μέλλοντα

= soliturum esse

didicit: το γ’ ενικό οριστικής μέλλοντα

= discet

attulit: το β’ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα

= affertis

venit: το β’ πληθυντικό προστακτικής ενεστώτα Ε.Φ. (Δεν έχει γ’ πληθυντικό η προστακτική ενεστώτα Ε.Φ.)

= venite

risit: το α’ πληθυντικό υποτακτικής παρακειμένου Ε.Φ.

= riserimus

Ασκήσεις

I. Θυμόσαστε τις παρακάτω γενικές; 

Epistulae plenae querelarum sunt (μάθ. I) [Οι επιστολές είναι γεμάτες παράπονα] querelarum: Γενική αντικειμενική, από το επίθετο plenae που δηλώνει πλησμονή.

Aeneas filius Anchisae est (μάθ. II) [Ο Αινείας είναι γιος του Αγχίση]

Anchisae: Γενική κτητική

Romani in suppliciis deorum magnifici erant (μάθ. IV) [Οι Ρωμαίοι ήταν γενναιόδωροι στη λατρεία των θεών]

deorum: Γενική αντικειμενική στο suppliciis

Judices legum interpretes sunt (μάθ. V) [Οι δικαστές είναι οι ερμηνευτές των νόμων]

legum: Γενική αντικειμενική στο interpretes

Magnus numerus hostium capitur (μάθ. XVI) [Μεγάλος αριθμός εχθρών αιχμαλωτίζεται]

hostium: Γενική διαιρετική, από το numerus

Rei militaris periti erant (μάθ. XVII) [Στα στρατιωτικά ζητήματα ήταν έμπειροι]

rei militaris: Γενική αντικειμενική, στο επίθετο periti που δηλώνει γνώση/εμπειρία

Bovum mugitus Herculem convertit (μάθ. XVIII) [Το μουγκρητό των βοδιών έκανε τον Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω]

bovum: Γενική υποκειμενική

Catilina fuit nobilissimi generis vir (μάθ. XIX) [Ο Κατιλίνας ήταν άνδρας ευγενέστατης καταγωγής]

generis: Γενική της ιδιότητας στο vir

Parvi enim preti est, qui tam nihili est (μάθ. XXVIII) [Γιατί είναι μικρής αξίας, όποιος είναι τόσο τιποτένιος]

preti: Γενική της υλικής αξίας στο est

nihili: Γενική της ηθικής αξίας στο est

II. Να αντικατασταθεί η γενική της ιδιότητας μαζί με το επίθετο που τη συνοδεύει από επίθετο στον υπερθετικό βαθμό∙ π.χ. homo magnae sapiente = homo sapientissimus (το αντίστοιχο επίθετο δίνεται μέσα σε παρένθεση)

homo magnae nobilitatis (nobilis) = homo nobilissimus (άνθρωπος ευγενέστατης καταγωγής)

homo magnae pravitatis (pravus) = homo pravissimus (άνθρωπος πολύ διεφθαρμένος)

homo magnae stultitiae (stultus) = homo stultissimus (άνθρωπος μεγάλης ανοησίας)

homo magnae peritiae (peritus) = homo peritissimus (άνθρωπος εμπειρότατος)

homo magnae cupiditatis (cupidus) = homo cupidissimus  (άνθρωπος μεγάλης επιθυμίας)

III. Να γίνει χρονική αντικατάσταση του τύπου emit. [emo, emi, emptum, emere = αγοράζω]

Ενεστώτας: emit

Παρατατικός: emebat

Μέλλοντας: emet

Παρακείμενος: emit

Υπερσυντέλικος: emerat

Συντελεσμένος Μέλλοντας: emerit

IV. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Ο παπουτσής ενδιαφέρεται πολύ να πουλήσει (vendo, vendidi, venditum, 3) το κοράκι

Sutoris multum interest corvum vendere

Ο Καίσαρας αγόρασε το πουλί σε υψηλή τιμή (magnum pretium)

Caesar magni preti avem emit

Σημεία Θεωρίας

1. Η γενική πτώση ενός ουσιαστικού δηλώνει, όπως και στα ελληνικά, τη σχέση του (1) με άλλο ουσιαστικό (ή άλλη λέξη που ισοδυναμεί με ουσιαστικό)· (2) με ρήμα· (3) με επίθετο ή επίρρημα (ή άλλη λέξη που ισοδυναμεί με επίθετο ή επίρρημα).

2. Η γενική με ουσιαστικά περιλαμβάνει διάφορα είδη: (α) υποκειμενική ή αντικειμενική π.χ. salutatio Caesaris ( = αντικ.) (πρβ. ἡ νίκη τῶν Ἑλλήνων =υποκ.) (β) επεξηγηματική π.χ. nomen Asiae ( = το όνομα «Ασία»)· (γ) κτητική π.χ. corvus sutōris (πρβ. ἡ οἰκία τοῦ Μιλτιάδου) (δ) της ιδιότητας π.χ. homo ingentis magnitudinis· puer annōrum trium· (πρβ. παῖς τριῶν ἐτῶν) (ε) διαιρετική π.χ. pars exercitus ( = μέρος του στρατού)· quis hominum? (πρβ. ἀνήρ τοῦ δήμου).

3. Η γενική με ρήματα: (α) Γενική της αξίας: με ρήματα που σημαίνουν εκτιμώ, υπολογίζω (aestimo, facio, duco κτλ.) ή αγοράζω, πουλάω (emo, vendo κτλ.) και με το sum· η γενική αυτή δηλώνει την αφηρημένη αξία (υλική ή ηθική) π.χ. avem emit tanti, quanti nullam adhúc emerat (πρβ. τὸ βιβλίον τιμᾶται δραχμῆς). Η συγκεκριμένη αξία δηλώνεται με αφαιρετική· π.χ. avem viginti milibus sestertium emit. (β) Γενική του εγκλήματος: με ρήματα που σημαίνουν κατηγορώ (accūso) και καταδικάζω (condemno)· π.χ. proditiōnis accusātus est (κατηγορήθηκε για προδοσία· πρβ. διώξομαί σε δειλίας). Η ποινή στην οποία καταδικάζεται κάποιος τίθεται σε αφαιρετική· π.χ. pater morte eum multāvit (ο πατέρας του τον καταδίκασε σε θάνατο· βλ. μάθ. XXXI.) Εξαιρείται το capitis = σε θάνατο. (γ) Κοντά στα απρόσωπα ρήματα interest και refert (ενδιαφέρει) η γενική δηλώνει το ενδιαφερόμενο πρόσωπο· το τι ενδιαφέρει κάποιον εκφράζεται με απαρέμφατο, με ουσιαστική πρόταση ή με το ουδέτερο αντωνυμίας· π.χ. Caesaris interfuit corvum emere. (Σημ. το «με ενδιαφέρει, σε ενδιαφέρει» κτλ. λέγεται meā interest, tuā interest κτλ.) (δ) Κοντά στα απρόσωπα ρήματα miseret (λυπάμαι), paenitet (μετανοιώνω), pudet (ντρέπομαι), piget (με ενοχλεί) και taedet (απεχθάνομαι, αηδιάζω, βαριέμαι) έχουμε μια αιτιατική του προσώπου που λυπάται, μετανοιώνει κτλ. και μια γενική του πράγματος για το οποίο αισθάνεται κανείς λύπη, μετάνοια κτλ.· π.χ. me paenitet verbōrum meōrum (μετανοιώνω για τα λόγια μου). (Σημ. Αντί της γενικής αυτής μπορεί να χρησιμοποιηθεί απαρέμφατο ή ουδέτερο αντωνυμίας ως υποκείμενο)

(ε) Γενική χρησιμοποιείται και με ρήματα ή φράσεις μνήμης και λήθης· π.χ. vēnit corvo in mentem verbōrum domini sui (πρβ. μέμνησο τῆς κοινῆς τύχης). (στ) Τέλος, η γενική με το ρήμα sum δηλώνει το χαρακτηριστικό γνώρισμα· π.χ. sapientis est, sapientiae est (είναι γνώρισμα του σοφού, δείγμα σοφίας).

4. Η γενική χρησιμοποιείται επίσης ως συμπλήρωμα επιθέτων που δηλώνουν: επιθυμία (cupidus pecuniae· πρβ. ἐπιθυμητικὸς σοφίας), εμπειρία, γνώση, μνήμη, πλησμονή κτλ. (π.χ. belli perītus· πρβ. ἔμπειρος πολέμου) και τα αντίθετά τους. Ως γενική διαιρετική συνηθίζεται με επιρρήματα (π.χ. ubi terrārum sumus? σε ποιο μέρος της γης είμαστε; satis salutatiōnum audio) και κυρίως με το ουδέτερο αντωνυμιών και επιθέτων, όπως multum, nihil, aliquid κτλ. multum pecuniae πολλά χρήματα (πρβ. πολύ τοῦ στρατεύματος).