Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Υγιή μωρά με «πειραγμένο» DNA;

Anne Gedes 

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Υγιή μωρά με «πειραγμένο» DNA;
 
Κείμενο I: Υγιή μωρά με «πειραγμένο» DNA;
 
1. Εάν ρωτήσετε οποιοδήποτε ζευγάρι που περιμένει παιδί τι εύχεται για το μωρό του, η πιθανότερη απάντησή του θα είναι: «Να έχει την υγεία του». Ένα μόνο ελαττωματικό γονίδιο, όμως, μπορεί να απειλήσει την υγεία του παιδιού, προκαλώντας κάποια σοβαρή ασθένεια ή αναπηρία, ικανή να δημιουργήσει μόνιμες βλάβες.
2. Η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος στον τομέα της γενετικής μηχανικής, όμως, επιτρέπει στην ιατρική να εισχωρήσει σε αχαρτογράφητα ύδατα, όπου οι γενετικές μεταλλάξεις μπορούν να αντιστραφούν, όχι μόνο για ένα συγκεκριμένο άτομο, αλλά και για τις ερχόμενες γενεές.
3. Η δημόσια αντιπαράθεση γύρω από τη γενετική μηχανική χρονολογείται από τα πρώτα πειράματα γενετικής σύνδεσης τη δεκαετία του 1970. Η συζήτηση έχει λάβει, όμως, νέο επείγοντα χαρακτήρα τα τελευταία χρόνια, καθώς η γενετική τροποποίηση διευκολύνθηκε με την υιοθέτηση της τεχνολογίας CRISPR (Clustered Regularly Interspaced Palindromic Repeats ή Εστίες Τακτικά Αποστασιοποιημένων Σύντομων Παλινδρομικών Επαναλήψεων).
4. Επιστήμονες συγκρίνουν την τεχνολογία αυτή με λογισμικό διαχείρισης εγγράφων κειμένου. Λειτουργεί ως κέρσορας ή ηλεκτρονικό σημάδι, τοποθετημένο δίπλα σε τυπογραφικό σφάλμα, ικανό να τροποποιήσει γονίδιο σε τόσο μικροσκοπικό επίπεδο, που μπορεί να αλλάζει ένα μοναδικό γράμμα σε μία μακρά γενετική αλυσίδα.
5. Παρότι η τεχνολογία αυτή βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των αναπηριών, η γενετική τροποποίηση έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον οργανώσεων υπέρ των δικαιωμάτων των αναπήρων, αλλά και μεμονωμένων μελών της κοινότητας των ανάπηρων. Η προοπτική «σβησίματος» ορισμένων αναπηριών και γνωρισμάτων, τα οποία κάποιοι θεωρούν μειονεκτήματα, ακροβατεί στα όρια του ηθικά ανεκτού.
6. «Είναι λογικό ορισμένοι άνθρωποι να νιώθουν μεγάλο φόβο για τις νέες τεχνολογίες και για τις πολλές διαφορετικές οδούς, που μπορεί να μας οδηγήσει η πρόοδος αυτή», λέει η Μέγκαν Χέιλι, ερευνήτρια βιοηθικής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ και μητέρα τριών παιδιών, συμπεριλαμβανόμενου και ενός πεντάχρονου με αναπηρία. «Σε γενικές γραμμές, αυτό πάντα θα είναι προβληματικό, εξαιτίας των πολλών και διαφορετικών επιπτώσεων που έχουν οι αναπηρίες στην κοινωνία», λέει η κ. Χέιλι.
7. Η τεχνολογία CRISPR θεωρείται πολλά υποσχόμενη για τη θεραπεία ασθενειών, οι οποίες είναι μέχρι στιγμής ανίατες. Η μηχανική CRISPR περιλαμβάνει δύο είδη γενετικής τροποποίησης. Η μία αφορά τη διόρθωση ενός γονιδίου σε ζώντα άνθρωπο, ο οποίος πάσχει από συγκεκριμένη ασθένεια. Αυτό το είδος ονομάζεται «σωματική γενετική τροποποίηση». Τον Ιούνιο, το αμερικανικό κρατικό ραδιοφωνικό δίκτυο NPR ανέφερε ότι η Βικτόρια Γκρέι, γυναίκα που έπασχε από δρεπανοκυτταρική αναιμία, εμφάνισε σημαντική μείωση των επώδυνων κρίσεων αναιμίας της, τον πρώτο μόλις χρόνο μετά τη θεραπεία γενετικής τροποποίησης, στην οποία υποβλήθηκε.
8. Στο μέλλον, τα παιδιά ή τα εγγόνια της κ. Γκρέι θα έχουν τη δυνατότητα να εκμεταλλευθούν και το άλλο είδος «επισκευής» CRISPR: τη μηχανική τροποποίηση της ανθρώπινης μικροβιακής αλυσίδας. Αυτό απαιτεί παρέμβαση σε ανθρώπινο γονιμοποιημένο ωάριο, η οποία δεν θα παραμείνει μόνο ενεργή για όλη τη ζωή του ανθρώπου, αλλά θα κληρονομηθεί και από τις επόμενες γενεές.
9. Αυτό το είδος «κληρονομικής» γενετικής μηχανικής δεν είναι εφαρμόσιμο σε ασθένειες όπως ο αυτισμός ή ο διαβήτης, στις οποίες ο κληρονομικός παράγοντας οφείλεται σε πολλά διαφορετικά γονίδια. Το είδος αυτό είναι, ωστόσο, κατάλληλο για διαταραχές που προκαλούνται από διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό ενός συγκεκριμένου γονιδίου. Η δρεπανοκυτταρική αναιμία, η κυστική ίνωση και το σύνδρομο μυϊκής δυστροφίας Ντουσέν, εντάσσονται στην κατηγορία αυτή.
10. Ειδικοί θεμάτων βιοηθικής επισημαίνουν, όμως, ότι η τροποποίηση γονιδίων, που μπορούν να κληρονομηθούν θέτει κρίσιμα κοινωνικά ερωτήματα, δεδομένων των συνεπειών ενός σφάλματος, αλλά και ηθικά ερωτήματα που προκύπτουν από την προοπτική εξάλειψης των αναπηριών από την ανθρώπινη ύπαρξη. Ανησυχίες εκφράζονται επίσης για το κόστος τέτοιων διαδικασιών, που αναμένεται να είναι απαγορευτικό για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας.
11. «Πρέπει οπωσδήποτε να γίνει ευρεία δημόσια συζήτηση γύρω από το εάν είμαστε έτοιμοι να αξιοποιήσουμε μία μέθοδο, η οποία έχει την πρωτοφανή ικανότητα να πραγματοποιεί μόνιμες αλλαγές, ικανές να κληρονομηθούν από τις ερχόμενες γενεές», λέει ο καθηγητής βιοχημείας Ντέινα Κάρολ του Πανεπιστημίου της Γιούτα, ο οποίος διευθύνει επίσης το Πρόγραμμα Μελέτης Κοινωνικών Επιπτώσεων στο Ινστιτούτο Καινοτόμου Γενετικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ.
12. Σύμφωνα, πάντως, με συνεντεύξεις γονέων παιδιών με αναπηρίες, όπως και με τα ίδια τα παιδιά, πολλοί νιώθουν αβέβαιοι για τις ηθικές προεκτάσεις της γενετικής μηχανικής. Η 13χρονη Ρούθι Ουάις γεννήθηκε με γενετική διαταραχή, η οποία περιορίζει σημαντικά την όρασή της. Η ασθένειά της θα μπορούσε θεωρητικά να αντιμετωπισθεί με την τεχνολογία CRISPR. «Αν κάποιος μπορούσε να κουνήσει ένα μαγικό ραβδί και να εξαφανίσει την ασθένεια, θα το είχαμε κάνει χωρίς δεύτερη σκέψη. Έχοντας δει το παιδί μου να μεγαλώνει, όμως, πιστεύω ακράδαντα ότι είμαστε ευλογημένοι που την έχουμε», λέει ο δρ Ιθαν Ουάις, πατέρας της Ρούθι.
13. Η αμφισημία γύρω από τη γενετική μηχανική αντικατοπτρίζεται σε έρευνα του Ινστιτούτου Pew από το 2018, η οποία έδειξε ότι η πλειονότητα των Αμερικανών εγκρίνει τη γονιδιακή τροποποίηση, εφόσον αυτή οδηγεί σε απτά οφέλη για την υγεία, ενώ εκτιμούν ότι γονιδιακές παρεμβάσεις με στόχο την ενίσχυση της ευφυΐας μωρών αποτελούν υπερβολή. Η έρευνα έδειξε επίσης ότι η μεγαλύτερη ανησυχία αφορά το υψηλό κόστος της γονιδιακής τροποποίησης, που καθιστά την τεχνική προσβάσιμη σε ελάχιστους, πολύ εύπορους πολίτες. «Αυτό είναι ένα κρίσιμο ηθικό ζήτημα. Έχουμε ευθύνη να αναπτύξουμε την τεχνολογία αυτή και να την καταστήσουμε οικονομικά προσβάσιμη», λέει ο δρ Μάρσον.
 
KATIE HAFNER / THE NEW YORK TIMES [28.07.2020 Η Καθημερινή]
 
Κείμενο II
 
Σταύρος Βαβούρης «Για έναν άλλο Έκτορα»
 
Σε συλλογίζομαι έξω από τα τείχη μόνο σου
(όπως ακριβώς τον Έκτορα
το γιο του Πρίαμου στο Χ της Ιλιάδος),
σφίγγοντας, όμοια και συ
τα δόντια σου με λύσσα
μόνο σου πάντοτε
κι εκείνη ιδίως την ημέρα, μόνο σου.
 
Μ’ ανέμη στον πανικό την καρδιά σου
πιασμένη στην παγίδα
της απερίσκεπτής σου απόφασης
να μείνεις έξω από τα τείχη, μόνος σου.
 
Σε συλλογίζομαι να ζυγίζεις
ετούτο ή εκείνο το διέξοδο, —αργά—
να ξέρεις πως το σκέπτεσαι αργά
κι εν τούτοις να το σκέπτεσαι
να γυροφέρνεις τα υπέρ και τα κατά του —αργά—.
 
Έτσι σε συλλογίζομαι,
απ’ το χρόνο νικημένο
κι έπειτα νεκρό και σκυλεμένο από τους μέτριους
τους ταπεινούς, τους δεύτερους
ούτ’ όπως τον Έκτορα
(το γιο του Πρίαμου στο Χ της Ιλιάδος)
από ’ναν Αχιλλέα τουλάχιστον.
 
Σταύρος Βαβούρης. Ποιήματα (1977), Εκδόσεις Ερμής
 
Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά τους προβληματισμούς που εγείρει η πιθανή αξιοποίηση τεχνολογιών γενετικής τροποποίησης, όπως αυτοί καταγράφονται στο Κείμενο I (60-70 λέξεις).
 
Το ενδεχόμενο να αξιοποιηθούν οι τεχνολογίες γενετικής τροποποίησης για να εξαλειφθούν οι αναπηρίες εγείρει σημαντικούς ηθικούς προβληματισμούς, εφόσον υποδηλώνει πως οι αναπηρίες εκλαμβάνονται δεδομένα ως μειονέκτημα. Προβληματισμό, συνάμα, προκαλεί η έκταση των συνεπειών ενός λάθους από τη στιγμή που οι τεχνολογίες αυτές επιφέρουν μόνιμες και κληρονομήσιμες αλλαγές. Ενώ σημαντική είναι κι η ανησυχία πως λόγω του υψηλού κόστους των γονιδιακών αυτών τροποποιήσεων, η σχετική τεχνολογία θα είναι προσιτή μόνο στους εύπορους πολίτες.
 
Θέμα Β
Β1. Με βάση το Κείμενο 1, να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε κάθε απάντησή σας με την παράθεση του σχετικού χωρίου από το κείμενο.
α. Η εξέλιξη στον τομέα της γενετικής μηχανικής καθιστά εφικτές τις ασφαλείς παρεμβάσεις στην ανθρώπινη μικροβιακή αλυσίδα.
β. Οι οργανώσεις υπέρ των δικαιωμάτων των αναπήρων έχουν υποδεχτεί με θετικό τρόπο τις νέες δυνατότητες που προσφέρει η γενετική τροποποίηση.
γ. Με την τεχνολογία CRISPR έχει διασφαλιστεί η αντιμετώπιση ασθενειών, οι οποίες μέχρι πρότινος θεωρούνταν ανίατες.
δ. Η τεχνολογία CRISPR δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε ασθένειες των οποίων η κληρονομικότητα οφείλεται σε πολλά διαφορετικά γονίδια.
ε. Το γεγονός ότι η μέθοδος CRISPR μπορεί να επιτελέσει μόνιμες κληρονομήσιμες αλλαγές αποτελεί αναμφισβήτητα ένα από τα θετικότερα στοιχεία της.
Μονάδες 10
 
α. Λάθος: «… η τροποποίηση γονιδίων, που μπορούν να κληρονομηθούν θέτει κρίσιμα κοινωνικά ερωτήματα, δεδομένων των συνεπειών ενός σφάλματος…» / «επιτρέπει στην ιατρική να εισχωρήσει σε αχαρτογράφητα ύδατα…»
β. Λάθος: «Η προοπτική «σβησίματος» ορισμένων αναπηριών και γνωρισμάτων, τα οποία κάποιοι θεωρούν μειονεκτήματα, ακροβατεί στα όρια του ηθικά ανεκτού.»
γ. Λάθος: «Η τεχνολογία CRISPR θεωρείται πολλά υποσχόμενη για τη θεραπεία ασθενειών, οι οποίες είναι μέχρι στιγμής ανίατες.»
δ. Σωστό: «… δεν είναι εφαρμόσιμο σε ασθένειες όπως ο αυτισμός ή ο διαβήτης, στις οποίες ο κληρονομικός παράγοντας οφείλεται σε πολλά διαφορετικά γονίδια.»
ε. Λάθος: «η τροποποίηση γονιδίων, που μπορούν να κληρονομηθούν θέτει κρίσιμα κοινωνικά ερωτήματα, δεδομένων των συνεπειών ενός σφάλματος…»
 
Β2. α. Να σχολιάσετε τη νοηματική σχέση που έχει ο τίτλος του Κειμένου I με το υπόλοιπο κείμενο.
 
Το ερώτημα που θέτει ο τίτλος, όπως κι η μεταφορική χρήση της λέξης «πειραγμένο», που τονίζεται με τη χρήση των εισαγωγικών, φανερώνουν την πρόθεση της αρθρογράφου να προβληματίσει τους αναγνώστες σχετικά με τις παρεμβάσεις στο DNA των εμβρύων και, συνάμα, προϊδεάζουν για το περιεχόμενο του κειμένου. Ό,τι ακολουθεί, όπως γίνεται αντιληπτό από τον τίτλο, δεν είναι ένα ενημερωτικό άρθρο για τις εξελίξεις στον τομέα της γενετικής, αλλά μια απόπειρα προβληματισμού σχετικά με το κατά πόσο τέτοιου είδους παρεμβάσεις μπορούν να γίνουν αποδεκτές κυρίως σε ηθικό επίπεδο. Παραλλήλως, βέβαια, το ίδιο ερώτημα παραπέμπει και στο κατά πόσο οι παρεμβάσεις αυτές μπορούν να έχουν ασφαλή αποτελέσματα.
 
β. Σε τι αποσκοπεί η αξιοποίηση της αναλογίας στην 4η παράγραφο του Κειμένου I;
 
Η αξιοποίηση της αναλογίας αποσκοπεί στο να παρουσιαστεί η τεχνολογία CRISPR με πιο απλό και σαφή τρόπο, ώστε οι αναγνώστες να μπορούν να κατανοήσουν αφενός το πώς λειτουργεί κι αφετέρου τη δυνατότητα ακρίβειας που τη διακρίνει. Η επιλογή, επομένως, μιας κοινής εμπειρίας, όπως είναι αυτή της διόρθωσης λαθών κατά τη διάρκεια της πληκτρολόγησης, ως βάση για την αναλογική σύγκριση με την τεχνολογία CRISPR καθιστά το περιεχόμενο του κειμένου πιο εύληπτο και, άρα, πολύ πιο προσιτό στους αναγνώστες.
 
Β3. α. Τι εννοεί με τη φράση «Η προοπτική «σβησίματος» ορισμένων αναπηριών και γνωρισμάτων, τα οποία κάποιοι θεωρούν μειονεκτήματα, ακροβατεί στα όρια του ηθικά ανεκτού.» η αρθρογράφος του Κειμένου I; Να αναπτύξετε τη σκέψη της σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.
 
Η προσπάθεια των επιστημόνων να «διορθώσουν» το DNA των εμβρύων προκειμένου να αποτραπεί η εμφάνιση αναπηριών ή άλλων επιβαρυντικών γνωρισμάτων, δεν συνιστά κατ’ ανάγκη μια ηθικά αποδεκτή στόχευση, διότι λειτουργεί ως παραδοχή πως οι αναπηρίες είναι ανεπιθύμητες. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, τα άτομα που έχουν κάποια αναπηρία προσαρμόζονται στις πρόσθετες απαιτήσεις της καθημερινότητάς τους κι είναι σε θέση να ζήσουν μια πλήρη, δημιουργική κι ευτυχισμένη ζωή. Υπ’ αυτή την έννοια, η ταύτιση της αναπηρίας με μια μειονεκτική κατάσταση που πρέπει να αποφευχθεί αγγίζει τα όρια μιας ρατσιστικής διάκρισης.   
 
β. Για ποιο λόγο η αρθρογράφος του Κειμένου I παραθέτει τις απόψεις άλλων προσώπων στο κείμενό της;
 
Η αρθρογράφος εφόσον προσεγγίζει ένα θέμα επιστημονικού χαρακτήρα με αξιοσημείωτες ηθικές προεκτάσεις, επιδιώκει να παρουσιάσει διάφορες πτυχές του μέσα από την οπτική είτε ειδικών είτε ατόμων που έχουν έρθει αντιμέτωποι με το ζήτημα των αναπηριών. Φροντίζει, μάλιστα, να διαφανεί πως η ηθική και κοινωνική διάσταση του ζητήματος απασχολεί την επιστημονική κοινότητα, γι’ αυτό και οι απόψεις των ειδικών εστιάζουν κυρίως σε αυτές τις πλευρές του θέματος.
 
ΘΕΜΑ Γ
Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το βασικό θέμα του ποιήματος (Κείμενο II); Ποια είναι η δική σας άποψη σχετικά με το θέμα αυτό; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Το βασικό θέμα του ποιήματος σχετίζεται, κατά τη γνώμη μου, με το υψηλό τίμημα που πληρώνει όποιος επιλέγει για χάρη των αρχών του να έρθει αντιμέτωπος με τους πολλούς υπερασπιζόμενος θέσεις που τους είναι δυσάρεστες και ενοχλητικές. Το θέμα αυτό αναδεικνύεται μέσα από την περίπτωση ενός προσώπου, το οποίο, όπως ο Έκτορας (Για έναν άλλο Έκτορα), θυσιάστηκε για να υπερασπιστεί όσα θεωρούσε δίκαια και άξια. Το ποιητικό υποκείμενο απευθύνει τα λόγια του στο πρόσωπο αυτό (Σε συλλογίζομαι έξω από τα τείχη μόνο σου), τονίζοντας με την επανάληψη της φράσης «μόνο σου» το γεγονός πως επωμίστηκε την ευθύνη να παλέψει για τις πεποιθήσεις του χωρίς τη στήριξη κανενός άλλου. Ο ήρωας του ποιήματος μένει «έξω από τα τείχη», μακριά, δηλαδή, από την προστασία των ομοϊδεατών του, βιώνει τον φόβο αυτής της απερίσκεπτης επιλογής, όπως δηλώνεται με μια μεταφορά «Μ’ ανέμη στον πανικό την καρδιά σου», κι όταν είναι πια πολύ αργά για να ξεφύγει -έστω κι αν το γνωρίζει πως είναι αργά- σκέπτεται μάταια πιθανούς τρόπους διαφυγής. Το τέλος του είναι φρικτό, όχι τόσο γιατί καταλήγει «νικημένος» και «σκυλεμένος», αλλά γιατί η ήττα του επέρχεται από άτομα υποδεέστερά του, όπως εμφατικά δηλώνεται με τη χρήση επιθέτων «από τους μέτριους, τους ταπεινούς, τους δεύτερους». Δεν έχει, έτσι, την παρηγοριά πως νικήθηκε «τουλάχιστον» από κάποιον άξιο αντίπαλο, όπως ο Έκτορας από τον Αχιλλέα.
Προσωπικά θεωρώ πως το θέμα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, εφόσον πολύ συχνά εκείνοι που αντικρίζουν τα πράγματα με καθαρότητα και δεν συμβιβάζονται με την υποκρισία, το ψέμα και τις βολικές αλήθειες, προκαλούν την οργή όσων δεν θέλουν -ή δεν μπορούν- να κατανοήσουν τη δυσάρεστη όψη της αλήθειας. Έτσι, ο δικός τους λόγος, ο καθαρός, δεν κατορθώνει να ακουστεί, πνιγμένος από την κατακραυγή εκείνων που αρνούνται επίμονα και βίαια να δεχτούν αντίλογο στις στρεβλές τους αντιλήψεις.  
 
ΘΕΜΑ Δ
Η δυνατότητα παρεμβάσεων στο γονιμοποιημένο ωάριο που θα οδηγεί σε μόνιμες και κληροδοτούμενες αλλαγές στα γονίδιά του εγείρει προβληματισμούς. Ποιες είναι οι πιθανές ωφέλειες από μια τέτοια διαδικασία; Ποιες είναι οι αρνητικές ή ηθικά αμφιλεγόμενες πτυχές αυτής της διαδικασίας; Να παρουσιάσετε τις σκέψεις σας σε ένα άρθρο 350-400 λέξεων.
Μονάδες 30
 
Οι θετικές, οι αρνητικές κι οι αμφιλεγόμενες όψεις της γενετικής τροποποίησης
 
     Η πολύ σημαντική πρόοδος στον τομέα της γενετικής μηχανικής παρέχει στους επιστήμονες την πρωτοφανή δυνατότητα να τροποποιούν τα γονίδια ενός γονιμοποιημένου ωαρίου και να διορθώνουν επιζήμιες μεταλλάξεις. Η δυνατότητα αυτή γεννά, όπως είναι φυσικό, ελπίδες για την αντιμετώπιση ανίατων, μέχρι πρότινος, ασθενειών, αλλά φέρνει και τους ανθρώπους αντιμέτωπους με κρίσιμα ηθικά ζητήματα, όπως είναι, για παράδειγμα, η στάση που θα κρατήσουν απέναντι στις αναπηρίες.
     Αν εξετάσει κανείς τις πιθανές ωφέλειες για την υγεία των ατόμων, που προκύπτουν από τις νέες αυτές εξελίξεις, θα διαπιστώσει πως η γενετική μηχανική δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει κάθε ασθένεια ή αναπηρία, μπορεί όμως να καλύψει μέρος αυτών. Ειδικότερα, τεχνολογίες, όπως η CRISPR, μπορούν να διορθώσουν μόνιμα μεταλλάξεις οι οποίες εντοπίζονται στο εσωτερικό ενός μόνο γονιδίου, όχι όμως κι εκείνες τις ασθένειες που προκαλούνται από διαταραχές σε πολλά επιμέρους γονίδια. Ωστόσο, έστω και με αυτούς τους περιορισμούς, το γεγονός ότι υπάρχει η δυνατότητα αντιμετώπισης ορισμένων ασθενειών που υπονομεύουν δραστικά την ποιότητα ζωής των ανθρώπων συνιστά ένα εξαιρετικά θετικό και ελπιδοφόρο στοιχείο.  
     Η θετική αυτή πτυχή, εντούτοις, επισκιάζεται από την επίγνωση πως οι γενετικές αυτές τροποποιήσεις έχουν μόνιμο και κληρονομήσιμο χαρακτήρα, με αποτέλεσμα να αυξάνονται δραματικά οι επιπτώσεις ενός πιθανού σφάλματος. Με δεδομένη, επομένως, την πιθανότητα να επηρεαστούν όλες οι επόμενες γενιές από μια εσφαλμένη παρέμβαση στα γονίδια ενός γονιμοποιημένου ωαρίου, η προοπτική αξιοποίησης σχετικών τεχνολογιών οφείλει να εξεταστεί πολύ προσεκτικά. Την ίδια στιγμή, πάντως, εγείρεται και το ζήτημα της πρόσβασης στις τεχνολογίες αυτές, εφόσον το πολύ υψηλό κόστος τους είναι προφανές πως θα τις καθιστά απρόσιτες για την πλειονότητα των πολιτών, γεγονός που θα επιφέρει πρόσθετες διακρίσεις εις βάρος των οικονομικά ασθενέστερων.
     Το κρισιμότερο, ωστόσο, ζήτημα σε ό,τι αφορά την ηθική πλευρά της αξιοποίησης των τεχνολογιών αυτών σχετίζεται με τη δυνατότητα εξάλειψης ορισμένων αναπηριών. Πρόκειται για μια διάσταση του θέματος εξαιρετικά αμφιλεγόμενη, καθώς το ενδεχόμενο να τεθούν στο στόχαστρο της τεχνολογίας αυτής οι αναπηρίες θέτει ευθέως το ερώτημα αν οι κοινωνίες θεωρούν τις αναπηρίες «μειονέκτημα» που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Παρά το γεγονός ότι αρκετοί άνθρωποι θα απαντούσαν αυθόρμητα πως αν μπορεί να αποτραπεί η εμφάνιση αναπηριών είναι κάτι το θετικό, η απάντηση αυτή δεν λαμβάνει υπόψη την οπτική των ατόμων με αναπηρία. Η δική τους απάντηση θα κατέγραφε, βέβαια, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, θα τόνιζε όμως παράλληλα και την αναμφισβήτητη πραγματικότητα πως παρά την όποια αναπηρία αποτελούν ισότιμα μέλη της κοινωνίας και πως δεν πρέπει, άρα, να αντιμετωπίζονται ως πρόβλημα προς επίλυση ή «εξάλειψη».
     Οι δυνατότητες που προσφέρουν, επομένως, οι τεχνολογίες γενετικής τροποποίησης θα πρέπει να αποκτήσουν τον χαρακτήρα όχι ενός μέσου διάκρισης μεταξύ των πολιτών, αλλά ενός επωφελούς αγαθού ικανού να βελτιώσει την υγεία κάθε ανθρώπου που το έχει ανάγκη. Ένας στόχος του οποίου η επίτευξη απαιτεί αφενός το να καταστούν οι τεχνολογίες αυτές προσιτές σε όλους κι αφετέρου την προσεκτική αξιοποίησή τους προκειμένου να αποφευχθεί η εντύπωση κατηγοριοποίησης των πολιτών.