Θουκυδίδη Ιστορία, Βιβλίο 3. Κεφάλαια 71-73 [Συντακτική ανάλυση]

Patrick Odorizzi

Θουκυδίδη Ιστορία, Βιβλίο 3. Κεφάλαια 71-73 [Συντακτική ανάλυση]

 

[71.1] Δράσαντες δὲ τοῦτο καὶ ξυγκαλέσαντες Κερκυραίους εἶπον τό τε λοιπὸν μηδετέρους δέχεσθαι ἀλλ᾽ ἢ μιᾷ νηὶ ἡσυχάζοντας, τὸ δὲ πλέον πολέμιον ἡγεῖσθαι.

Κύρια πρόταση

εἶπον: Ρήμα. οὗτοι: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος. δέχεσθαι: Αντικείμενο ρήματος, Τελικό απαρέμφατο, με υποκείμενό του το Κερκυραίους. μηδετέρους: Αντικείμενο απαρεμφάτου. τό λοιπὸν: Αιτιατική χρόνου. ἡγεῖσθαι: Αντικείμενο ρήματος, Τελικό απαρέμφατο, με υποκείμενό του το Κερκυραίους. τὸ πλέον: Αντικείμενο απαρεμφάτου. πολέμιον: Κατηγορούμενο του αντικειμένου (το πλέον).

Δράσαντες: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. τοῦτο: Αντικείμενο μετοχής. ξυγκαλέσαντες: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. Κερκυραίους: Αντικείμενο μετοχής.

ἡσυχάζοντας: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο Κερκυραίους των απαρεμφάτων. νηὶ: Δοτική της συνοδείας. μιᾷ: Επιθετικό προσδιορισμός στο νηὶ.

 

ὅτι ταῦτα καὶ βέλτιστα εἴη

Δευτερεύουσα ειδική πρόταση, ως αντικείμενο του ρήματος εἶπον. Εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου (εἴη), καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο και δηλώνει έτσι κάτι το υποκειμενικό και αβέβαιο

εἴη; Ρήμα. ταῦτα: Υποκείμενο ρήματος (αττική σύνταξη). βέλτιστα: Κατηγορούμενο του αντικειμένου.

 

[Όταν το υποκείμενο του ρήματος είναι ουδέτερου γένους και πληθυντικού αριθμού, ενδέχεται το ρήμα να τίθεται στο γ΄ ενικό πρόσωπο. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται αττική σύνταξη.]

 

καὶ ἥκιστ᾽ ἂν δουλωθεῖεν ὑπ᾽ Ἀθηναίων,

Δευτερεύουσα ειδική πρόταση, ως αντικείμενο του ρήματος εἶπον. Εκφέρεται με δυνητική ευκτική (ἂν δουλωθεῖεν) και δηλώνει κάτι που είναι δυνατό στο παρόν και στο μέλλον.

ἂν δουλωθεῖεν: Ρήμα. Κερκυραῖοι: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. ὑπ᾽ Ἀθηναίων: Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου. ἥκιστα: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού.

 

Ὡς δὲ εἶπον,

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση

εἶπον: Ρήμα. οὗτοι: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. ταῦτα: Εννοείται ως αντικείμενο του ρήματος.

 

καὶ ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν γνώμην.

Κύρια πρόταση

ἠνάγκασαν: Ρήμα. οὗτοι: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. Κερκυραίους: Εννοείται ως άμεσο αντικείμενο του ρήματος. ἐπικυρῶσαι: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος, Τελικό απαρέμφατο. Κερκυραίους: Εννοείται ως υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία). τὴν γνώμην: Αντικείμενο απαρεμφάτου.

 

[2] Πέμπουσι δὲ καὶ ἐς τὰς Ἀθήνας εὐθὺς πρέσβεις περί τε τῶν πεπραγμένων διδάξοντας καὶ τοὺς ἐκεῖ καταπεφευγότας πείσοντας μηδὲν ἀνεπιτήδειον πράσσειν,

Πέμπουσι: Ρήμα. οὗτοι: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. πρέσβεις: Αντικείμενο ρήματος. ἐς τὰς Ἀθήνας: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο. εὐθὺς: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

διδάξοντας: Τελική μετοχή, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος (πρέσβεις). περί τῶν πεπραγμένων: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς. πείσοντας: Τελική μετοχή, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος. τοὺς καταπεφευγότας: Επιθετική μετοχή, ως άμεσο αντικείμενο στην τελική μετοχή πείσοντας. πράσσειν: Τελικό απαρέμφατο, ως έμμεσο αντικείμενο στην τελική μετοχή πείσοντας. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου λειτουργεί η επιθετική μετοχή (τοὺς καταπεφευγότας). μηδὲν: Σύστοιχο αντικείμενο του απαρεμφάτου. ἀνεπιτήδειον: Επιθετικός προσδιορισμός στο μηδέν. ἐκεῖ: Επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.

 

ὡς ξυνέφερε

Δευτερεύουσα ειδική πρόταση, ως αντικείμενο στη μετοχή διδάξοντας. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὡς, ο οποίος επιλέγεται όταν πρόκειται για τη μεταφορά κάποιας υποκειμενικής γνώμης, και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί με έμφαση πως κατά τη γνώμη του υποκειμένου αυτό που δηλώνεται είναι κάτι το βέβαιο.

ξυνέφερε: Ρήμα. τα πεπραγμένα: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος (αττική σύνταξη). τοῖς Ἀθηναῖοις: Εννοείται ως αντικείμενο του ρήματος.

 

ὅπως μή τις ἐπιστροφὴ γένηται.

Δευτερεύουσα τελική πρόταση

γένηται: Ρήμα. ἐπιστροφὴ: Υποκείμενο. τις: Επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο.

 

[72.1] Ἐλθόντων δὲ οἱ Ἀθηναῖοι τούς τε πρέσβεις ὡς νεωτερίζοντας ξυλλαβόντες, κατέθεντο ἐς Αἴγιναν.

Κύρια πρόταση

κατέθεντο: Ρήμα. οἱ Ἀθηναῖοι: Υποκείμενο. τούς πρέσβεις: Αντικείμενο ρήματος. ξυλλαβόντες: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. τούς πρέσβεις: Αντικείμενο της μετοχής. ὡς νεωτερίζοντας: Αιτιολογική μετοχή υποκειμενικής αιτιολογίας, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος (πρέσβεις). ἐς Αἴγιναν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.

Ἐλθόντων: Γενική απόλυτη χρονική μετοχή. τῶν πρέσβεων: Εννοείται ως υποκείμενο της μετοχής.

 

καὶ ὅσους ἔπεισαν,

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, ως αντικείμενο του ρήματος κατέθεντο και της μετοχής ξυλλαβόντες

ἔπεισαν: Ρήμα. οἱ πρέσβεις: Εννοείται ως υποκείμενο. ὅσους: Αντικείμενο.

 

[2] Ἐν δὲ τούτῳ τῶν Κερκυραίων οἱ ἔχοντες τὰ πράγματα ἐλθούσης τριήρους Κορινθίας καὶ Λακεδαιμονίων πρέσβεων ἐπιτίθενται τῷ δήμῳ,

Κύρια πρόταση

ἐπιτίθενται: Ρήμα. οἱ ἔχοντες: Επιθετική μετοχή, ως υποκείμενο του ρήματος (το άρθρο της μετοχής λειτουργεί ως υποκείμενό της). τὰ πράγματα: Αντικείμενο της μετοχής. τῶν Κερκυραίων: Γενική διαιρετική. τῷ δήμῳ: Αντικείμενο του ρήματος. Ἐν τούτῳ: Εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου.

ἐλθούσης: Γενική απόλυτη χρονική μετοχή. τριήρους: Υποκείμενο της μετοχής. Κορινθίας: Επιθετικός προσδιορισμός στο τριήρους. ἐλθόντων: Εννοούμενη γενική απόλυτη χρονική μετοχή. πρέσβεων: Υποκείμενο της εννοούμενης μετοχής. Λακεδαιμονίων: Επιθετικός προσδιορισμός στο πρέσβεων.

 

καὶ μαχόμενοι ἐνίκησαν.

Κύρια πρόταση

ἐνίκησαν: Ρήμα. οἱ ἔχοντες: Εννούμενη Επιθετική μετοχή, ως υποκείμενο του ρήματος. μαχόμενοι: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος.

 

[3] Ἀφικομένης δὲ νυκτὸς ὁ μὲν δῆμος ἐς τὴν ἀκρόπολιν καὶ τὰ μετέωρα τῆς πόλεως καταφεύγει

Κύρια πρόταση

καταφεύγει: Ρήμα. ὁ δῆμος: Υποκείμενο ρήματος. ἐς τὴν ἀκρόπολιν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο. καὶ (ἐς) τὰ μετέωρα: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο. τῆς πόλεως: Γενική κτητική στον εμπρόθετο προσδιορισμό που προηγείται.

Ἀφικομένης: Γενική απόλυτη χρονική μετοχή. νυκτὸς: Υποκείμενο της μετοχής.

 

καὶ αὐτοῦ ξυλλεγεὶς ἱδρύθη,

Κύρια πρόταση

ἱδρύθη: Ρήμα. ὁ δῆμος: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος. ξυλλεγείς: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. αὐτοῦ: Γενική ως επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.

 

καὶ τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα εἶχον·

Κύρια πρόταση

εἶχον: Ρήμα. ὁ δῆμος: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος (σχήμα κατά το νοούμενο). τον λιμένα: Αντικείμενο ρήματος. Ὑλλαϊκὸν: Επιθετικός προσδιορισμός στο αντικείμενο.

 

[Στο σχήμα κατά το νοούμενο, όροι της πρότασης –σχετικοί μεταξύ τους– συμφωνούν όχι με βάση τον γραμματικό τύπο τους, αλλά με βάση το νόημα. Το σχήμα αυτό συνηθίζεται όταν υπάρχουν στην πρόταση περιληπτικά ονόματα, όπως ὄχλος, πλῆθος, στρατόπεδον κ.τ.ό., ή αντωνυμίες, όπως ἕκαστος, ἄλλος, οὐδείς, οπότε το ρήμα μπαίνει σε πληθυντικό αριθμό.]

 

οἱ δὲ τήν τε ἀγορὰν κατέλαβον, καὶ τὸν λιμένα τὸν πρὸς αὐτῇ καὶ πρὸς τὴν ἤπειρον.

Κύρια πρόταση

κατέλαβον: Ρήμα. οἱ δὲ: Υποκείμενο ρήματος. τήν ἀγορὰν καὶ τὸν λιμένα: Αντικείμενα ρήματος. τὸν πρὸς αὐτῇ: Επιθετικός προσδιορισμός δυνάμει του άρθρου στο αντικείμενο (λιμένα). και (τον) πρὸς τὴν ἤπειρον: Επιθετικός προσδιορισμός δυνάμει του άρθρου στο αντικείμενο (λιμένα). [Αν απουσίαζε το άρθρο θα ήταν εμπρόθετοι προσδιορισμοί που δηλώνουν το προς το μέρος.]

 

οὗπερ οἱ πολλοὶ ᾤκουν αὐτῶν,

Δευτερεύουσα αναφορική τοπική πρόταση

ᾤκουν: Ρήμα. οἱ πολλοὶ: Υποκείμενο ρήματος. αὐτῶν: Γενική διαιρετική. οὗπερ: Επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.

 

[73.1] Tῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ἠκροβολίσαντό τε ὀλίγα

Κύρια πρόταση

ἠκροβολίσαντό: Ρήμα. ἀμφότεροι: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. ὀλίγα: Σύστοιχο αντικείμενο του ρήματος [λαμβάνει τη συντακτική θέση ενός ομόρριζου με το ρήμα ουσιαστικού που παραλείπεται (ἀκροβολισμούς)]. Tῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ: Δοτική του χρόνου (λαμβάνει τη συντακτική θέση της λέξης ἡμέρᾳ που παραλείπεται ως εύκολα εννοούμενη).

καὶ ἐς τοὺς ἀγροὺς περιέπεμπον ἀμφότεροι, τοὺς δούλους παρακαλοῦντές τε καὶ ἐλευθερίαν ὑπισχνούμενοι·

περιέπεμπον: Ρήμα. ἀμφότεροι: Υποκείμενο ρήματος. τινάς: Εννοείται ως αντικείμενο ρήματος. ἐς τοὺς ἀγροὺς: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο.

παρακαλοῦντές: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. τούς δούλους: Αντικείμενο μετοχής. ὑπισχνούμενοι: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. ἐλευθερίαν: Άμεσο αντικείμενο της μετοχής. αὐτοίς: Εννοείται ως έμμεσο αντικείμενο της μετοχής.

 

καὶ τῷ μὲν δήμῳ τῶν οἰκετῶν τὸ πλῆθος παρεγένετο ξύμμαχον,

Κύρια πρόταση

παρεγένετο: Ρήμα. τὸ πλῆθος: Υποκείμενο ρήματος. τῶν οἰκετῶν: Γενική διαιρετική. τῷ δήμῳ: Αντικείμενο του ρήματος (ή δοτική αντικειμενική στο ξύμμαχον). ξύμμαχον: Επιρρηματικό κατηγορούμενο του σκοπού.

 

[Όταν το κατηγορούμενο έχει επιρρηματική σημασία και συνδέεται με το υποκείμενο με ένα ρήμα το οποίο συνήθως σημαίνει κίνηση ή σκόπιμη ενέργεια, ονομάζεται επιρρηματικό κατηγορούμενο και δηλώνει τις επιρρηματικές σχέσεις του τρόπου, του χρόνου, του τόπου, του σκοπού και της τάξης / σειράς·]

τοῖς δ᾽ ἑτέροις ἐκ τῆς ἠπείρου ἐπίκουροι ὀκτακόσιοι.

παρεγένοντο: Εννοείται ως ρήμα. ἐπίκουροι: Υποκείμενο. ὀκτακόσιοι: Επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο. τοῖς ἑτέροις: Αντικείμενο ρήματος (ή δοτική αντικειμενική στο εννοούμενο ξύμμαχοι). ἐκ τῆς ἠπείρου: Εμπρόθετος προσδιορισμός της προέλευσης. ξύμμαχοι: Εννοείται ως επιρρηματικό κατηγορούμενο του σκοπού.