Ιστορία Προσανατολισμού: Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα την περίοδο 1933-1935 (επεξεργασία πηγής)

Ιστορία Προσανατολισμού: Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα την περίοδο 1933-1935 (επεξεργασία πηγής)
 
Να παρουσιάσετε την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα από την απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου το 1933 μέχρι το τέλος του 1935 συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις πληροφορίες από τα κείμενα που σας δίνονται.
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Α
 
Σε ατομικό επίπεδο, βενιζελικοί αξιωματικοί, δημόσιοι υπάλληλοι και πολιτικοί δεν έβλεπαν να κινδυνεύει μόνον η σταδιοδρομία τους, αλλά και η ίδια η προσωπική τους ασφάλεια. Η απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου τον Ιούνιο 1933, που είχαν οργανώσει ο αρχηγός της αστυνομίας και υπουργοί σε συνεργασία με λήσταρχους και άτομα του υποκόσμου, έδινε το μέτρο του ποιού της κυβέρνησης, που δεν μπορούσε να το κρύψει η παρουσιαζόμενη ως μετριοπάθεια μετριότητα και αβουλία του προέδρου της Παναγή Τσαλδάρη. Το κίνημα του 1935 οργανώθηκε κατά κύριο λόγο για να προστατεύσει τα συμφέροντα των στελεχών της δημοκρατικής παράταξης και των βενιζελικών στον στρατό και την πολιτική. Οι οργανωτές του έλπιζαν ότι θα έβρισκαν λαϊκή ανταπόκριση, ιδιαίτερα ανάμεσα στους πρόσφυγες, κάτι που δεν συνέβη στην έκταση που προσδοκούσαν. Πάντως, η σωτηρία της δημοκρατίας ήταν μια πρόφαση, αφού με τις τότε συνθήκες το αβασίλευτο καθεστώς δεν μπορούσε να διασωθεί παρά μόνο με την κατάλυση των δημοκρατικών ελευθεριών.  
 
Χ. Χατζηιωσήφ (επιμ.), Η Ιστορία της Ελλάδας του 20ο υ αιώνα (1922-1940). Ο Μεσοπόλεμος, Β΄ τόμος, εκδόσεις Βιβλιόραμα, Αθήνα 2003, σ. 110
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Β
 
Απόσπασμα από ομιλία του Κονδύλη στη Θεσσαλονίκη στις 6 Οκτωβρίου 1935
Οι πολιτικοί άνδρες έχουν ανάγκην να διατηρούν στενάς σχέσεις με τους αξιωματικούς, διότι άνευ της βοήθειας αυτών δεν ειμπορούν να πάρουν την εξουσίαν. Οι αξιωματικοί εξ άλλου έχουν ανάγκην να ανήκουν εις μίαν παράταξιν, ν΄ αγωνίζονται υπέρ αυτής και εν ανάγκη να ριψοκινδυνεύουν τα πάντα διά την κατίσχυσιν της μερίδος των. Τι να κάμουν, ό,τι απέκτησαν με πολυετείς αγώνας − βαθμόν, μισθόν, σύνταξιν − κινδυνεύει.
 
Γ, Μαυρογορδάτος, Μετά το 1922. Η παράταση του Διχασμού, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2017, σ. 399
 
Ενδεικτική απάντηση
Στις εκλογές του 1933 επικράτησε ο συνασπισμός του Λαϊκού Κόμματος. Ο Πλαστήρας, με την ανοχή του Βενιζέλου, επιχείρησε στρατιωτικό κίνημα, θέλοντας να εμποδίσει το Λαϊκό Κόμμα να σχηματίσει κυβέρνηση. Ο Πλαστήρας συμμεριζόταν τις ανησυχίες των βενιζελικών αξιωματικών, οι οποίοι έβλεπαν να εκτίθεται σε κίνδυνο η επαγγελματική τους εξέλιξη, εάν σχημάτιζε κυβέρνηση το Λαϊκό Κόμμα. Το κίνημα κατεστάλη, όμως στην πολιτική ζωή έκανε ξανά έντονη την παρουσία της η τακτική της βίας. Εκτός από τους στρατιωτικούς άρχισαν και πολιτικοί να δικαιολογούν ξανά τη χρήση βίας. Η κυβέρνηση Τσαλδάρη, που προέκυψε από τις εκλογές του 1933, επιχείρησε να ακολουθήσει έναν ήπιο δρόμο και ανακοίνωσε ότι δεν θα υιοθετούσε την τακτική των αυθαίρετων διώξεων των αντιπάλων, αλλά θα στηριζόταν μόνο στην ανεξάρτητη δικαιοσύνη. Τρεις μήνες, όμως, μετά το κίνημα του Πλαστήρα, έγινε απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου. Σύμφωνα, μάλιστα, με τις πληροφορίες που παραθέτει ο Χρήστος Χατζηιωσήφ (Κείμενο Α), η απόπειρα αυτή είχε οργανωθεί από τον αρχηγό της αστυνομίας και υπουργούς της κυβέρνησης, οι οποίοι είχαν συνεργαστεί με λήσταρχους καθώς και με άτομα του υπόκοσμου, γεγονός που φανέρωνε την ποιότητα της συγκεκριμένης κυβέρνησης. Όπως, μάλιστα, σχολιάζει ο ιστορικός, το ήθος αυτό της κυβέρνησης δεν μπορούσε να καλυφθεί από την «μετριοπάθεια» του προέδρου της, του Παναγή Τσαλδάρη, η οποία στην πραγματικότητα συνιστούσε συγκάλυψη της μετριότητας και της αβουλίας του. Η απόπειρα κατά του Βενιζέλου όξυνε τα πνεύματα και ο φανατισμός και στα δύο στρατόπεδα έφτασε στο αποκορύφωμα με την αποστράτευση βενιζελικών αξιωματικών. Αυτό προκάλεσε ανασφάλεια στους βενιζελικούς, πολιτικούς και στρατιωτικούς. Όπως επισημαίνει ο Χρήστος Χατζηιωσήφ (Κείμενο Α), οι βενιζελικοί, σε όποιον τομέα κι αν δραστηριοποιούνταν, ένιωθαν πια πως τίθεται σε κίνδυνο τόσο η επαγγελματική τους θέση, όσο και η προσωπική τους ασφάλεια. Οι αντιβενιζελικοί αξιωματικοί, όσο ενίσχυαν τις θέσεις τους, τόσο ασκούσαν πίεση στον Τσαλδάρη να διακόψει τις συνεννοήσεις με τους Φιλελευθέρους. Οι έντονες αντιθέσεις ανάμεσα στα δύο κόμματα οδήγησαν και τα δύο στο φόβο ότι το καθένα αποσκοπεί στην διάλυση του άλλου.
Αυτήν την περίοδο σχηματίσθηκαν συνωμοτικοί κύκλοι αξιωματικών διαφόρων αποχρώσεων, οι οποίοι λειτουργούσαν ως ομάδες πίεσης στα θεσμικά όργανα και περίμεναν να βρουν την ευκαιρία για επέμβαση. Ο Βενιζέλος προχώρησε τον Μάρτιο του 1935 σε αποτυχημένο στρατιωτικό κίνημα, αποσκοπώντας και πάλι στην κάθαρση του στρατού και της αστυνομίας από τους βασιλικούς. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται και από τον Χρήστο Χατζηιωσήφ (Κείμενο Α), ο οποίος συμπληρώνει πως οι διοργανωτές του κινήματος είχαν την προσδοκία πως θα είχαν τη στήριξη των πολιτών, κυρίως των προσφύγων, χωρίς τελικά αυτό να συμβεί στο βαθμό που περίμεναν. Σχολιάζει, επίσης, πως η παρουσίαση του κινήματος ως απόπειρα διαφύλαξης της δημοκρατίας συνιστούσε πρόφαση, εφόσον η διατήρηση της αβασίλευτης δημοκρατίας δεν ήταν πλέον εφικτή χωρίς την κατάλυση ορισμένων δημοκρατικών ελευθεριών. Ακριβώς αυτό το αποτυχημένο κίνημα έδωσε λαβή στην κυβέρνηση, υπό την πίεση αξιωματικών της άλλης πλευράς, να σκληρύνει τη στάση της: διέλυσε το Κοινοβούλιο, παραβιάζοντας το σύνταγμα, και προκήρυξε εκλογές για Εθνοσυνέλευση. Οι Φιλελεύθεροι απείχαν από τις εκλογές της 9ης Ιουνίου 1935. Στις 10 Οκτωβρίου 1935 ο Κονδύλης επιχείρησε στρατιωτικό κίνημα, με στόχο την παλινόρθωση της βασιλείας. Τα όσα είχε αναφέρει ο Κονδύλης σε ομιλία του στη Θεσσαλονίκη, λίγες μέρες πριν την εκδήλωση του κινήματος, όπως αυτά καταγράφονται από τον Γιώργο Μαυρογορδάτο (Κείμενο Β), είναι ενδεικτικά τόσο του πολιτικού κλίματος της εποχής, όσο και των προθέσεων του Κονδύλη. Ο Κονδύλης, λοιπόν, εξέφραζε την άποψη πως οι πολιτικοί είχαν ανάγκη τις υπηρεσίες των αξιωματικών, διότι χωρίς τη βοήθειά τους δεν μπορούσαν να πάρουν την εξουσία και αντιστρόφως, οι αξιωματικοί είχαν ανάγκη την ένταξή τους σε μία πολιτική παράταξη. Όπως εμφατικά σχολίαζε, μάλιστα, οι αξιωματικοί όφειλαν να είναι πρόθυμοι να αγωνιστούν για χάρη της παράταξης που θα επιλέξουν, ακόμη και να διακινδυνεύσουν τα πάντα προκειμένου να επιτύχουν την υπερίσχυσή της, διότι διαφορετικά βρίσκονταν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο να χάσουν όλα όσα απέκτησαν με πολυετή προσπάθεια‧ τον βαθμό τους, το μισθό, αλλά και τη σύνταξή τους.
Το δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου 1935 έδωσε τέλος στην αβασίλευτη δημοκρατία με ποσοστό 97,6%, προϊόν πρωτόγνωρης νοθείας και τρομοκρατίας. Μετά την άφιξη του βασιλιά, το καθεστώς του Κονδύλη αποσύρθηκε από την εξουσία.