Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η Βιοηθική και ο γενναίος, νέος κόσμος

Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η Βιοηθική και ο γενναίος, νέος κόσμος
 
Κείμενο 1: Η Βιοηθική και ο γενναίος, νέος κόσμος
 
     Οι άνθρωποι επιλέγουμε τις ενασχολήσεις μας είτε παίζοντες είτε σπουδάζοντες – δηλαδή, είτε επειδή μας σαγηνεύουν κάποια αντικείμενα είτε διότι η ανάγκη μας επιβάλλει να εγκύπτουμε σε αυτά. Ενίοτε, όχι πολύ συχνά, η σαγήνη συναντάται με την ανάγκη, και η σύμπτωσή τους γεννά πεδία σπάνιας γονιμότητας –αυτή είναι η περίπτωση της Βιοηθικής.
     Η ραγδαία πρόοδος στις λεγόμενες επιστήμες της ζωής -την ιατρική, τη βιοϊατρική, τη βιοτεχνολογία, τη γενετική, τη βιολογία- και τα αντίστοιχα τεχνολογικά επιτεύγματα δίνουν σταδιακά υπόσταση με εκθετικά αυξανόμενη ταχύτητα σε έναν νέο, γενναίο κόσμο, στον οποίον οι άνθρωποι διαθέτουν καινοφανείς δυνατότητες διαχείρισης και ελέγχου του γεγονότος της ζωής από την αρχή της έως και το τέλος της, αλλά και σε πολλές από τις ενδιάμεσες πτυχές της. Όσο εντονότερα καθίσταται απτή η νέα αυτή πραγματικότητα, τόσο πιο αδροί προδιαγράφονται οι κίνδυνοι που παρακολουθούν τα αδιαμφισβήτητα και σχεδόν εξωτικά ωφελήματα που αυτή προοιωνίζεται -κίνδυνοι καινοφανείς, τους οποίους γεννούν οι -εξίσου καινοφανείς- επιλογές που σήμερα μας είναι διαθέσιμες, αλλά και κίνδυνοι με τους οποίους ήδη έχουμε αναμετρηθεί κατά το παρελθόν, όμως πλέον είτε έχουν καταστεί περισσότερο ανάγλυφοι είτε έχουν λάβει εντελώς διαφορετική μορφή από αυτήν που είχαν.
     Πέρα και πάνω από όλα αυτά, η εποχή της βιοτεχνολογίας αμφισβητεί με σφοδρότητα τις έννοιες και τα αξιακά συστήματα βάσει των οποίων έως πρότινος αντιλαμβανόμασταν τον εαυτό μας και διαμορφώναμε τις σχέσεις μας με τους άλλους: η ζωή έχει παύσει προ πολλού να αποτελεί απροϋπόθετο συμβάν ανάδυσης, αφού πλέον μπορεί να σχεδιασθεί και να παραχθεί –από θαύμα έχει μετουσιωθεί σε επίτευγμα. Ο θάνατος διατηρεί ακόμη αρκετό από το μυστήριο που ανέκαθεν τον περιέβαλε, όμως η επικράτειά του δείχνει να μην είναι απολύτως απρόσβλητη σε παρεμβάσεις –σήμερα η ζωή μπορεί χάρη στην επιστημονική πρόοδο και τα επιτεύγματα της τεχνολογίας να παραταθεί πέραν των ορίων που μισό αιώνα νωρίτερα
θεωρούνταν φυσικά.
     Το σκηνικό μέσα στο οποίο οφείλουμε να οργανώσουμε τη ζωή μας και τις κοινωνίες μας είναι καινούργιο, άλλης τάξεως, σε σχέση με οτιδήποτε έχει γνωρίσει το είδος μας κατά το παρελθόν. Και, όπως κάθε τι καινοφανές, το σκηνικό στην πρώτη φάση της εκδίπλωσής του, αυτήν που σήμερα διανύουμε, φαντάζει συγκεχυμένο και απαιτεί κάποιου είδους διευθέτηση, ώστε οι ελπίδες που το συνοδεύουν να γίνουν πραγματικότητα και οι κίνδυνοι που το σκιάζουν να μείνουν απλές ανησυχίες και να ξεθωριάσουν. Αυτό είναι το έργο της Βιοηθικής: η κατανόηση, η διευθέτηση και η βελτιστοποίηση αυτού του νέου κόσμου που είναι ήδη εδώ –και, μάλιστα, για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, προτού αυτός παγιωθεί και λάβει την τελική του μορφή.
     Είναι εφικτή η ευόδωση του έργου της Βιοηθικής; Προφανώς ναι, παρότι ήκιστα ευχερής. Εάν η Βιοηθική επιθυμεί να διατηρεί τις ελπίδες που διαθέτει να επιτύχει τους σκοπούς της, οφείλει πρωτίστως και κυρίως να παραμείνει πιστή στη φύση τους. Με άλλα λόγια, οφείλει αφ’ ενός να αποφύγει να καταλήξει μόνον ηθική συζήτηση, και αφ’ ετέρου να παραμείνει κυρίως ηθική συζήτηση.
 
Ευάγγελος Δ. Πρωτοπαπαδάκης, Ηθική. Περιοδικό φιλοσοφίας, (τ. 13).
 
Κείμενο 2: Τεχνητή Νοημοσύνη στην Υγεία
 
     Σύμφωνα με τον αρχικό ορισμό της ΤΝ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) αναφέρεται σε συστήματα που επιδεικνύουν έξυπνη συμπεριφορά αναλύοντας το περιβάλλον τους και λαμβάνοντας μέτρα -με κάποιο βαθμό αυτονομίας- για να επιτύχουν τους στόχους τους». Με άλλα λόγια τα συστήματα ΤΝ είναι σχεδιασμένα από τον άνθρωπο και έχουν τη δυνατότητα να αντιλαμβάνονται και να ερμηνεύουν δεδομένα από το περιβάλλον τους και να λαμβάνουν βέλτιστες αποφάσεις, αναπαράγοντας γνωστικές λειτουργίες του ανθρώπου, όπως η μάθηση, ο σχεδιασμός και η λήψη αποφάσεων.
     Υπάρχει πληθώρα ερευνητικών προγραμμάτων που αφορούν τη χρήση ΤΝ με συμμετοχή ελληνικών φορέων. Σημειώνεται ότι στη βάση δεδομένων CORDIS της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ), είναι καταχωρημένα περισσότερα από 83 ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ και αφορούν την ΤΝ στο χώρο της υγείας‧ έργα στα οποία συμμετέχουν (ή συντονίζουν) ελληνικοί ερευνητικοί φορείς και περιλαμβάνουν χρήση ΤΝ και ανάλυσης δεδομένων με στόχο τη διάγνωση και πρόγνωση ασθενειών, τη ιατρική ακριβείας, τη διαχείριση δημόσιας υγείας, την επαναστόχευση φαρμάκων, την ανάπτυξη ρομπότ-βοηθών, κτλ.
     Τα παραπάνω ερευνητικά προγράμματα και εφαρμογές ΤΝ χρησιμοποιούν βέβαια διαφορετικές προσεγγίσεις, όπως π.χ. μηχανική μάθηση ή μηχανική συλλογιστική, και διαφέρουν μεταξύ τους σε επίπεδο τεχνολογίας, όπως π.χ. απλή ανάλυση δεδομένων ή συλλογιστική γνώσης. Διαφέρουν επίσης ως προς το επίπεδο αυτονομίας και ως προς τον βαθμό ελέγχου από τον ανθρώπινο παράγοντα, και συνεπώς δύναται να έχουν διαφορετικό αντίκτυπο με ανάλογες ηθικοκοινωνικές συνέπειες.
     Η παραδοσιακή σχέση ιατρού-ασθενή εικάζεται ότι μπορεί να μετασχηματιστεί σε μία νέα σχέση ιατρού-ασθενή-τεχνητής νοημοσύνης. Καταρχάς, μολονότι τα συστήματα ΤΝ υπόσχονται μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα ως προς την παροχή ιατρικής φροντίδας (π.χ. μείωση κόστους περίθαλψης ή λιστών αναμονής, πλήρωση υφιστάμενων κενών κάλυψης, απελευθέρωση επαγγελματιών υγείας από καθήκοντα όπως η καταχώριση δεδομένων, κ.ο.κ.), εκφράζεται ο φόβος ότι αυτά ενδέχεται τελικά να υποβαθμίσουν την ποιότητα παροχής υπηρεσιών υγείας, στο μέτρο που αυτά ενέχουν λιγότερη προσωπική επαφή μεταξύ ιατρού και ασθενή. Επίσης, η παρεμβολή συστημάτων ΤΝ μπορεί να υποσκάψει την παραδοσιακή σχέση ιατρού-ασθενή, διευρύνοντας τη μεταξύ τους απόσταση. Πιο συγκεκριμένα, υποστηρίζεται ότι η κατανόηση της υγείας ενός ασθενή θα βασίζεται περισσότερο σε αντικειμενικές αναπαραστάσεις δεδομένων, με μετρήσιμα μεγέθη και μηχανικά ερμηνεύσιμους όρους, παραμερίζοντας κρίσιμους συγκειμενικούς παράγοντες, όπως η ευημερία, η κοινωνική, η πνευματική ή η συναισθηματική κατάσταση του ασθενή. Ακόμα, πιστεύεται ότι η εξάρτηση των ιατρών από συστήματα ΤΝ θα επηρεάσει την πολύτιμη ανάπτυξη, διατήρηση και εφαρμογή δεξιοτήτων αλλά και προτύπων καλής πρακτικής από τους επαγγελματίες της υγείας, φαινόμενο που στη διεθνή βιβλιογραφία αποδίδεται με τον όρο «αποδεξιοποίηση» (de-skilling).
 
Εισηγητές: Τάκης Βιδάλης, Βασιλική Μολλάκη, Θεόδωρος Τροκάνας
 
Κείμενο 3: Κωνσταντίνος Καβάφης «Η Τράπεζα του Μέλλοντος»
 
Την δύσκολη ζωή μου ασφαλή να κάνω
εγώ στην Τράπεζα του Μέλλοντος επάνω
πολύ ολίγα συναλλάγματα θα βγάλω.
 
        Κεφάλαια μεγάλ’ αν έχει αμφιβάλλω.
Κι άρχισα να φοβούμαι μη στην πρώτη κρίσι
εξαφνικά τας πληρωμάς της σταματήσει.
 
ΘΕΜΑΤΑ
 
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά (60-70 λέξεις) το περιεχόμενο των δύο τελευταίων παραγράφων του Κειμένου 1 («Το σκηνικό μέσα στο οποίο… να παραμείνει κυρίως ηθική συζήτηση»).
Μονάδες 20
 
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να γράψετε δίπλα από κάθε γράμμα τη λέξη Σωστό ή Λάθος, ανάλογα με το αν νομίζετε ότι η πρόταση αποδίδει ορθά το νόημα του Κειμένου 1. Στη συνέχεια να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία από το κείμενο.
 
α. Οι κίνδυνοι από τη ραγδαία ανάπτυξη των επιστημών παραμένουν εντελώς ασαφείς.  
β. Η ζωή διατηρεί στο ακέραιο το απροσδόκητο της δημιουργίας της.
γ. Οι κίνδυνοι που συνοδεύουν τη νέα εποχή θα αποσοβηθούν.
δ. Η βιοηθική μπορεί να έχει προληπτική επενέργεια.
ε. Ο γράφων θεωρεί δύσκολα επιτεύξιμο το έργο της Βιοηθικής.
Μονάδες 10
 
Β2.α. Να καταγράψετε τρεις (3) διαφορετικές γλωσσικές επιλογές με τις οποίες ο συγγραφέας του Κειμένου 1 επιχειρεί να τονίσει στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου το νέο και ανανεωτικό χαρακτήρα της σύγχρονης εποχής (μονάδες 3) και να εξηγήσετε πώς καθεμία από αυτές εξυπηρετεί τον συγκεκριμένο στόχο (μονάδες 6).
 
β. Να προσδιορίσετε ποιος είναι ο βασικός ισχυρισμός του γράφοντος στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 και πώς επιτυγχάνεται η τεκμηρίωση του ισχυρισμού αυτού. (μονάδες 6)
Μονάδες 15
 
Β3. Να εντοπίσετε τέσσερα (4) διαφορετικά σημεία στίξης στο Κείμενο 2 και να αιτιολογήσετε τη λειτουργία τους σε αυτό.
Μονάδες 10   
 
ΘΕΜΑ Γ
Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η αντίληψη του ποιητικού υποκειμένου για το μέλλον; Να τεκμηριώσετε την ερμηνευτική σας προσέγγιση με τρεις (3) κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. Συμφωνείτε με το πώς αντικρίζει το ποιητικό υποκείμενο το μέλλον; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
ΘΕΜΑ Δ
Αξιοποιώντας ιδέες και επιχειρήματα από τα κείμενα αναφοράς καλείστε να συντάξετε ένα δικό σας άρθρο στο οποίο θα προσεγγίζετε τα εξής ζητήματα:
α) τις νέες δυνατότητες που διασφαλίζει η εξέλιξη στις «επιστήμες της ζωής», και
β) πιθανούς κινδύνους ή ηθικά ζητήματα που ενδέχεται να προκύψουν από τις καινοφανείς αυτές δυνατότητες. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
 
Ενδεικτικές απαντήσεις
 
ΘΕΜΑ Α
Οι επικρατούσες επιστημονικές συνθήκες είναι πρωτόφαντες και εγείρουν εντελώς νέες απαιτήσεις για τις ανθρώπινες κοινωνίες. Ασαφείς ως προς τις προοπτικές τους απαιτούν ορισμένη οργάνωση, ώστε να οδηγηθούν σε θετική πραγμάτωση. Οργάνωση επιτεύξιμη μέσω της Βιοηθικής, η οποία μπορεί να συμβάλει στη βέλτιστη εξέλιξη, προτού καν παγιωθούν τα νέα δεδομένα. Το έργο της, βέβαια, είναι δυσχερές, γι' αυτό οφείλει να υπηρετήσει τους σκοπούς της διατηρώντας ακέραια την ηθική αποστολή της.
Λέξεις: 69
 
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α. Λάθος: "τόσο πιο αδροί προδιαγράφονται οι κίνδυνοι", "έχουν καταστεί περισσότερο ανάγλυφοι"
β. Λάθος: "η ζωή έχει παύσει προ πολλού να αποτελεί απροϋπόθετο συμβάν ανάδυσης, αφού πλέον μπορεί να σχεδιασθεί και να παραχθεί"
γ. Λάθος: "και οι κίνδυνοι που το σκιάζουν να μείνουν απλές ανησυχίες και να ξεθωριάσουν"
δ. Σωστό: " για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, προτού αυτός παγιωθεί και λάβει την τελική του μορφή"
ε. Σωστό: "παρότι ήκιστα ευχερής"
 
Β2.α. Ο συγγραφέας επιδιώκει να τονίσει πως η σύγχρονη εποχή αποκτά έναν εντελώς νέο χαρακτήρα σε σχέση με το παρελθόν. Προκειμένου να το επιτύχει αυτό αξιοποιεί το σχήμα της επανάληψης χρησιμοποιώντας τρεις φορές το επίθετο «καινοφανές», ώστε να αναδείξει πως τόσο οι επιστημονικές δυνατότητες της σύγχρονης εποχής όσο και οι κίνδυνοι που τις συνοδεύουν συνιστούν κάτι το πρωτόφαντο. Αξιοποιεί, παραλλήλως, επίθετα για να σχολιάσει την υπό διαμόρφωση πραγματικότητα «έναν νέο, γενναίο κόσμο», μέσω των οποίων υπονοείται πως οι απαιτήσεις που εγείρονται θα θέσουν σε δοκιμασία τους ανθρώπους. Με τη χρήση μεταφοράς, μάλιστα, επισημαίνει πως τα οφέλη των νέων επιστημών ξεπερνούν τις μέχρι τώρα γνωστές προσδοκίες («σχεδόν εξωτικά ωφελήματα») οδηγώντας την ανθρώπινη κοινωνία σε μια εντελώς νέα εποχή.
 
β. Ο βασικός ισχυρισμός του γράφοντος είναι πως οι νέες δυνατότητες της βιοτεχνολογίας θέτουν υπό αμφισβήτηση αξίες και έννοιες άλλοτε κρίσιμες για την κατανόηση των ατόμων και για τη διαμόρφωση διαπροσωπικών σχέσεων. Τον ισχυρισμό αυτό τον τεκμηριώνει, σε πρώτο επίπεδο, με αιτιολόγηση, καθώς αναφέρεται στο γεγονός πως πλέον οι άνθρωποι μπορούν να σχεδιάσουν τη νέα ζωή και πως αυτή δεν συνιστά πια ένα «θαύμα». Παραλλήλως, αξιοποιεί σχήμα σύγκρισης- αντίθεσης, ώστε να επισημάνει πως ακόμη και ο θάνατος έχει πλέον χάσει μέρος της δυναμικής του, μιας και πλέον η ανθρώπινη ζωή μπορεί να παραταθεί πέρα από το άλλοτε εφικτό ή προσδοκώμενο.
 
Β3. Στο πλαίσιο του Κειμένου 2 αξιοποιούνται τα εισαγωγικά («Η Τεχνητή Νοημοσύνη… τους στόχους τους»), προκειμένου να παρατεθεί αυτούσιος ο ορισμός της Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως αυτός έχει παρουσιαστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Με τη χρήση, έτσι, των εισαγωγικών παρέχεται στον αναγνώστη η διαβεβαίωση για το αυτούσιο της παράθεσης. Στον ορισμό αυτό, μάλιστα, γίνεται χρήση της διπλής παύλας («-με κάποιο βαθμό αυτονομίας-») μέσω της οποίας παρατίθεται ένα επεξηγηματικό σχόλιο αναγκαίο για την κατανόηση του νοήματος. Ειδικότερα, με τη φράση που περικλείεται στη διπλή παύλα αποσαφηνίζεται πως η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να «δράσει» έχοντας ορισμένο μόνο βαθμό αυτονομίας. Συνάμα, στο κείμενο διαμορφώνεται ασύνδετο σχήμα με τη χρήση του κόμματος («πρόγνωση ασθενειών, τη ιατρική ακριβείας, τη διαχείριση δημόσιας υγείας, την επαναστόχευση φαρμάκων, την ανάπτυξη ρομπότ-βοηθών») προκειμένου να καταγραφούν με συνοπτικό τρόπο και χωρίς περαιτέρω επεξηγήσεις ορισμένες από τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης που ερευνώνται και δοκιμάζονται σε προγράμματα ελληνικών ερευνητικών φορέων. Στο κείμενο, τέλος, γίνεται χρήση παρένθεσης (π.χ. μείωση κόστους περίθαλψης ή λιστών αναμονής,… όπως η καταχώριση δεδομένων, κ.ο.κ.), προκειμένου να παρατεθούν παραδείγματα μέσω των οποίων επεξηγείται και αποσαφηνίζεται το πώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της παρεχόμενης ιατρικής μέριμνας.
 
ΘΕΜΑ Γ
Το ποιητικό υποκείμενο αντιμετωπίζει με δυσπιστία το μέλλον, θεωρώντας επισφαλή την εναπόθεση πολλών προσδοκιών σε αυτό. Προκειμένου, μάλιστα, να δηλώσει παραστατικά τις αμφιβολίες του για το κατά πόσο το μέλλον θα είναι όντως σε θέση να εκπληρώσει τις ελπίδες και τις προσδοκίες του, παρουσιάζει αλληγορικά το μέλλον ως Τράπεζα («Η Τράπεζα του Μέλλοντος»), η οποία -παρά την εμπιστοσύνη που δείχνουν σε αυτή οι καταθέτες της- είναι πιθανό στην πρώτη κιόλας κρίση να πάψει τις πληρωμές. Για τον λόγο αυτό δεν προτίθεται να επενδύσει πολλά σε αυτό, όπως δηλώνεται με τη χρήση μεταφορικού λόγου («πολύ ολίγα συναλλάγματα θα βγάλω»), παρά το γεγονός πως οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να αποβλέπουν στο μέλλον για την ευόδωση των στόχων και των ονείρων τους. Το ποιητικό υποκείμενο, πάντως, επισημαίνει την υποκειμενικότητα της άποψής του τονίζοντας με τη χρήση της προσωπικής αντωνυμίας («εγώ») πως τα όσα αναφέρει αφορούν τον ίδιο και πως δε συνιστούν καθολική άποψη.    
Προσωπικά, αν και θεωρώ πως με την πάροδο των χρόνων προκύπτουν πολλές βελτιώσεις και, άρα, πως το μέλλον θα είναι καλύτερο από το παρόν, αναγνωρίζω την ορθότητα των επιφυλάξεων του ποιητικού υποκειμένου. Το μέλλον παραμένει σταθερά αβέβαιο, οπότε δεν είναι διόλου απίθανο να αποδειχθεί κατώτερο των προσδοκιών μας και να απογοητευτούμε ερχόμενοι αντιμέτωποι με τη διάψευση των όσων ελπίζαμε πως θα συμβούν.
 
ΘΕΜΑ Δ
 
Νέες δυνατότητες, αλλά και νέοι κίνδυνοι στον τομέα της ιατρικής
 
     Η αλματώδης πρόοδος που σημειώνεται πλέον στις επιστήμες της ζωής θέτει υπό αμφισβήτηση πολλές πτυχές των όσων παλαιότερα θεωρούσαμε ως δεδομένα όρια ή ανέφικτες επιτεύξεις. Τόσο η ζωή όσο και ο ίδιος ο θάνατος μπορούν να ιδωθούν από ένα απρόσμενα νέο πρίσμα, επιτρέποντας στους επιστήμονες να προσδοκούν ή και να επιτυγχάνουν εντυπωσιακές ανατροπές. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει πως καθετί επιτεύξιμο είναι παράλληλα και απαλλαγμένο από κινδύνους ή ηθικά αποδεκτό.
     Με τη συνδρομή, για παράδειγμα, της ιατρικής επιστήμης και της γενετικής είναι εφικτή όχι μόνο η κυοφορία από γυναίκες που λόγω ηλικίας ή άλλων ζητημάτων δεν θα μπορούσαν παλαιότερα να συλλάβουν με φυσιολογικό τρόπο, αλλά ακόμη και οι παρεμβάσεις στον γενετικό κώδικα που επιτρέπουν την αποτροπή εμφάνισης κληρονομικών ασθενειών στο βρέφος. Οι παρεμβάσεις, μάλιστα, στον γενετικό κώδικα θα μπορούσαν να φτάσουν ακόμη και στο σημείο απόδοσης συγκεκριμένων χαρακτηριστικών στο κυοφορούμενο έμβρυο, αν κάτι τέτοιο δεν είχε απαγορευθεί νομικά από τα κράτη. Κατορθώνει, έτσι, η επιστήμη αφενός να αμφισβητήσει τα καθορισμένα από τη φύση ηλικιακά όρια τεκνοποιίας, κι αφετέρου να «επιδιορθώσει» λάθη που θα οδηγούσαν στην εμφάνιση κρίσιμων προβλημάτων υγείας.  
     Η πρόοδος, μάλιστα, των επιστημών της ζωής έχει προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε είναι πια εφικτή η αύξηση του προσδόκιμου ζωής πολύ πέρα από τα όρια που άλλοτε θεωρούνταν αναμενόμενα. Με ταχείς ρυθμούς οι επιστήμονες βρίσκουν κατάλληλες θεραπείες για ποικίλες ασθένειες και βελτιώνουν συνεχώς τις δυνατότητές τους στην αντιμετώπιση ακόμη και θεωρητικώς ανίατων ασθενειών. Η βελτίωση αυτή, άλλωστε, ενισχύεται πλέον από την εντυπωσιακή ισχύ των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, μέσω των οποίων καθίσταται εφικτή η επεξεργασία πλήθους δεδομένων με στόχο τόσο τη βελτιστοποίηση της διαγνωστικής διαδικασίας όσο και των αξιοποιούμενων θεραπευτικών μεθόδων.
     Τα επιτεύγματα, ωστόσο, των σχετικών με την ιατρική επιστημών δεν θα πρέπει να γίνονται αυτομάτως αποδεκτά με ενθουσιασμό, εφόσον ορισμένες από τις νέες δυνατότητες είτε εγείρουν κρίσιμα ηθικά ζητήματα είτε ενέχουν κινδύνους. Οι παρεμβάσεις, για παράδειγμα, στον γενετικό κώδικα ενδέχεται να προκαλέσουν κάποιο απρόσμενο και πιθανώς κληρονομικό πρόβλημα στο παιδί που θα γεννηθεί. Ενώ, δεν έχει πλήρως αποκλειστεί το ενδεχόμενο παρεμβάσεων που θα αποσκοπούν σε στόχους «ευγονικής» με τη διαμόρφωση ατόμων πνευματικής ή σωματικής υπεροχής. Παρά τις νομικές απαγορεύσεις δεν είναι βέβαιο πως δεν θα επιχειρήσουν κάποιοι να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες αυτές για να αποκτήσουν απογόνους με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Παραλλήλως, ακόμη και η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης για τη βελτιστοποίηση των ιατρικών υπηρεσιών ενέχει κινδύνους, στον βαθμό που θα περιορίσει την επαφή του θεράποντος ιατρού με τον ασθενή. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ελέγχει άρτια τα μετρήσιμα στοιχεία για την κατάσταση του ασθενούς, αλλά δεν μπορεί να συνυπολογίσει μη μετρήσιμους παράγοντες, όπως είναι η ψυχολογική και συναισθηματική του κατάσταση. Ενδέχεται, έτσι, να παραλειφθεί ο ανθρώπινος εκείνος παράγοντας που επιτρέπει στους θεράποντες να κατανοούν πληρέστερα την πρόοδο των ασθενών τους.    
     Οι νέες δυνατότητες, επομένως, που προκύπτουν, καθώς εξελίσσονται οι επιστήμες της ζωής, χρειάζεται να αξιοποιούνται λελογισμένα και πάντοτε με γνώμονα τον ηθικό κώδικα αξιών και την ανθρώπινη επαφή. Στόχος μας οφείλει να είναι η αποκόμιση των πραγματικών ωφελειών και όχι μια αλόγιστη υπέρβαση φυσικών ορίων και ηθικών φραγμών που θα προκαλέσει νέα προβλήματα ή κινδύνους.

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η ευγένεια ως ένδειξη του πολιτισμού

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η ευγένεια ως ένδειξη του πολιτισμού
 
Κείμενο 1
Η ευγένεια ως ένδειξη του πολιτισμού
Απόσπασμα από άρθρο του Θεμιστοκλή Κατσαούνη, απόφοιτου ΕΑΠ, Τμήμα Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, 11/01/2020, https://www.huffingtonpost.gr
 
1.     […] Η ευγένεια ενός λαού που είναι η μέγιστη έκφραση του πολιτισμού φαίνεται μέσα από τον τρόπο που αυτός αντιμετωπίζει το περιβάλλον. Δεν είναι τυχαίο που οι σύγχρονες χώρες έχουν υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης και υψηλά ποσοστά χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σήμερα η ρήση του Γκάντι, που συνοψίζει ένα μεγάλο κομμάτι της ευγένειας που απαιτείται να έχει ο σύγχρονος άνθρωπος, φαντάζει πιο επίκαιρη από ποτέ: «ο πολιτισμός ενός λαού φαίνεται από τον τρόπο που συμπεριφέρεται στα ζώα του». Ακόμη η ευγένεια που είναι η πεμπτουσία του πολιτισμού είναι ορατή από τα πεζοδρόμια και τα πάρκα των πόλεων μας, μεγάλο παράδειγμα αποτελεί η Σιγκαπούρη, που είναι πεντακάθαρη. Με αυτόν τον τρόπο ζωής γίνεται διάπλατα ορατή η ευγένεια του ανθρώπου προς τον συνάνθρωπό του, που θέλει να έχει την πόλη που κατοικεί, καθαρή, σαν να είναι η προέκταση του σπιτιού του.
2.     Επίσης η συμπεριφορά των αρτιμελών ανθρώπων, σωματικά και ψυχικά, προς τους συνανθρώπους τους που είναι Α.μ.ε.Α, πρέπει να αποσκοπεί στην πλήρη και ομαλή ένταξη των ανθρώπων με αναπηρία, στον κοινό καθημερινό βίο. Με πλήρη δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις, ώστε οι άνθρωποι με αναπηρία να νιώθουν και να είναι παραγωγικά μέλη της κοινωνίας, καθιστώντας τούς συνοδοιπόρους μιας υγιούς πολιτείας όπου και θα ανήκουν χωρίς διακρίσεις.
3.     Η ευγένεια όμως αποτελεί την πεμπτουσία του πολιτισμού στα πιο απλά και καθημερινά πράγματα που συμβαίνουν στη ζωή. Εδώ θα ήθελα να φέρω ως παραδείγματα τους δυτικούς λαούς και τον ιαπωνικό λαό. Η ευγένεια φαίνεται με τον τρόπο που συμπεριφέρονται τα μέλη μίας οικογένειας αναμεταξύ τους, εντός αυτής της μικρής κλίμακας της κοινωνίας, τόσο στην ευρύτερη όσο και στην πυρηνική οικογένεια, με τα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τις γυναίκες και τα άτομα Α.μ.ε.Α. Στην Ιαπωνία καθώς και στις δυτικές χώρες, υπάρχουν, εκτός από τις Η.Π.Α, τα καλύτερα συστήματα συνταξιοδότησης, υγείας και ασφαλειών, αλλά και μία έμφυτη κουλτούρα των ανθρώπων να περιθάλψουν τους πιο αδύναμούς σε κάθε φάσμα δραστηριοτήτων της ζωής.
4.     Εν κατακλείδι σημαντικό βήμα για την δημοκρατία μας και την ανάπτυξη του πολιτισμού μας, θα είναι ο μηδενισμός των σημαντικότερων φαινομένων κοινωνικού κανιβαλισμού. Η ευγένεια πρέπει να μπαίνει όπως το νερό μέσα στον βράχο θρυμματίζοντας κάθε είδους ρατσισμού, που μπορεί να είναι υπαρκτός, σε οποιοδήποτε επίπεδο της ζωής όλων των ανθρώπων. Η κοινωνία μας πρέπει να δράσει άμεσα κατά του θρησκευτικού φανατισμού, του φυλετικού διαχωρισμού και του πρόστυχου ρατσισμού, για τις σεξουαλικές προτιμήσεις. Πρέπει επίσης να εξαλείψει τον σχολικό εκφοβισμό, που καταρρακώνει τις ψυχές των πιο ευαίσθητων παιδιών, όπως επίσης και τη χρήση βίας από όπου και αν αυτή προέρχεται.
 
Κείμενο 2
A Ball for All: Μια ελληνική πρωτοβουλία σκορπίζει χαρά στα παιδιά με οπτική αναπηρία σε όλο τον κόσμο
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στις 30/4/2022 από την Αλεξάνδρα Πράσσα στην ιστοσελίδα της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» - tanea.gr (διασκευή).
 
1.     Πέντε ήπειροι, 194 χώρες, περισσότερες από 6.000 μπάλες. Όσο εντυπωσιακοί και αν είναι οι αριθμοί της δράσης του «A Ball for All», ωχριούν μπροστά στην αίσθηση που δημιουργεί ο ενθουσιασμός του κ. Ηλία Μάστορα, εμπνευστή της πρωτοβουλίας κάθε παιδί με οπτική αναπηρία σε κάθε χώρα του κόσμου να αποκτήσει εντελώς δωρεάν μια μπάλα ποδοσφαίρου προσαρμοσμένη στις ανάγκες του – επομένως και πρόσβαση στο παιχνίδι και τη χαρά.
2.     Από το 1994 μέχρι και σήμερα, ο κ. Μάστορας προσφέρει εθελοντική εργασία, αρχικά ως προπονητής σκακιού στη «Σχολή Τυφλών Θεσσαλονίκης» και στη συνέχεια και ως εθελοντής διαιτητής σε διεθνές επίπεδο ποδοσφαίρου τυφλών. Στους Παραολυμπιακούς της Αθήνας το 2004 και του Πεκίνου το 2008, διαιτήτευσε τον τελικό για το χρυσό μετάλλιο, ενώ στο Ρίο το 2016 ήταν υπεύθυνος διαιτησίας. Κι όμως, η σκέψη για τη δημιουργία της ειδικής μπάλας για παιδιά με οπτικές αναπηρίες, που είναι η μοναδική που υπάρχει στον κόσμο, προέκυψε μάλλον τυχαία, 20 χρόνια μετά την πρώτη του εμπλοκή με το άθλημα, όπως εξηγεί ο ίδιος.
3.     Φανταστείτε τη δυσκολία να παίξει ένα μικρό παιδί ποδόσφαιρο με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, όταν η μπάλα ζυγίζει 550 γραμμάρια! Όπως αναφέρει ο κος Μάστορας, «πήρε 20 χρόνια για να συνειδητοποιήσω την ανάγκη δημιουργίας της ειδικής, πιο ελαφριάς μπάλας σε σχέση με την αντίστοιχη των ενηλίκων που ήδη υπήρχε. Η μπάλα που δημιούργησα είναι μια παγκόσμια πατέντα, η μοναδική ελαφριά μπάλα 250γρ., με 4 εσωτερικούς μηχανισμούς ήχου. Η μπάλα δεν πωλείται, αλλά μόνο δωρίζεται, καθώς βασική προτεραιότητα είναι το δικαίωμα κάθε παιδιού με προβλήματα όρασης στη χαρά, ανεξάρτητα από την οικονομική ευχέρεια. Οι ανάγκες είναι παγκόσμιες και δεν υπάρχει κάποια παρόμοια μπάλα ή καμπάνια, οπότε είναι χαρά μας κάθε εβδομάδα να στέλνουμε μπάλες σε χώρες που δεν έχουμε ταξιδέψει. Όλα τα έξοδα καλύπτονται από εμάς μέσω των προγραμμάτων που τρέχουμε και είναι μεγάλη η χαρά μας, όταν μας στέλνουν φωτογραφίες και videos. Από την πρώτη στιγμή είχα την αίσθηση ότι αυτή η δημιουργία θα με συνοδεύει σε όλη μου τη ζωή. Ήμουν τυχερός, καθώς από την αρχή πήρε παγκόσμιες διαστάσεις με την επίσημη πρώτη παρουσίαση στο Κατάρ, παρουσία του ποδοσφαιριστή Xavi Hernandez. Έχω κρατήσει εκείνη την μπάλα με την υπογραφή του, καθώς οι υπόλοιπες μοιράστηκαν στα παιδιά, με ή χωρίς οπτική αναπηρία, στην εκδήλωση για την Εθνική Ημέρα Αθλητισμού».
4.      Δεν είναι εφικτό να αλλάξουμε τον κόσμο, αλλά αλλάζοντας την καθημερινότητα κάποιων παιδιών κάνουμε ένα πρώτο βήμα. Θέλει προσπάθεια και χαμόγελο για να ξεπερνάς τις προκλήσεις.
 
Κείμενο 3: Μέχρι τον διπλανό μου
Γιώργος Αγγελόπουλος, ηλεκτρονικό περιοδικό Fractal, 94o τεύχος.
 
Δεν βρίσκω αλλού τόση χαρά, όση στα ταξίδια.
Με κάθε ευκαιρία ν’ ανοίγω τα πανιά μου
και να ξεκινώ τη μακρινή πορεία
μέχρι τον διπλανό μου.
Μ’ ενθουσιασμό και με περιέργεια
να βγαίνω στ’ ανοιχτά τού μυαλού του
στον γλυκό κίνδυνο του αγνώστου του.
Αν χρειαστεί να ρίξω κι άγκυρα στο βυθό του.
Πώς αλλιώς θα μπορέσω να συλλέξω
ένα γεμάτο νόημα χαμόγελό του
ένα τρυφερό του βλέμμα
λίγες λέξεις του, που να ξεχειλίζουν
όνειρο, απελπισία κι αλήθεια.
 
Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά το περιεχόμενο των δύο πρώτων παραγράφων του Κειμένου 1 (60-70 λέξεις).
Μονάδες 20
 
Θέμα Β
Β1. Με βάση τα Κείμενα 1 και 2 να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου ως σωστές ή λανθασμένες, γράφοντας στην κόλλα αναφοράς, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (δεν χρειάζεται να αναφέρετε συγκεκριμένο χωρίο κειμένου)
α. Η ευγένεια ενός λαού εκφράζεται ακόμη και στην καθημερινότητα. (Κειμ. 1)
β. Τα ΑμεΑ δεν έχουν μόνο δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις. (Κείμ. 1)
γ. Η θέληση περίθαλψης των αδύναμων στις δυτικές χώρες είναι επίκτητη. (Κειμ. 1)
δ. Η δράση "A ball for All" ξεκίνησε το 1994. (Κείμ.2)
ε. Η ειδική μπάλα για παιδιά με οπτική αναπηρία έχει μηχανισμούς ήχου. (Κείμ.2)
Μονάδες 10
 
Β2. α. Να αιτιολογήσετε πώς επηρεάζει υφολογικά το Κείμενο 2 η εκτενής χρήση ευθέος λόγου στην τρίτη παράγραφό του. Για ποιους λόγους, κατά τη γνώμη σας, η γράφουσα δεν παρέθεσε τα λόγια του κ. Ηλία Μάστορα σε πλάγιο λόγο; (μονάδες 5)
 
β. Να εξηγήσετε τη νοηματική λειτουργία της υποτακτικής έγκλισης στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1. (μονάδες 5)
Μονάδες 10    
 
Β3. Πρόθεση του γράφοντος στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 1 είναι να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη σχετικά με την ανάγκη εξάλειψης των φαινομένων κοινωνικού ρατσισμού. Να αναφέρετε τρεις (3) διαφορετικές γλωσσικές επιλογές με τις οποίες επιτυγχάνει το στόχο του, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία (μονάδες 6) και να εξηγήσετε τη λειτουργία καθεμιάς από αυτές στο κείμενο. (μονάδες 9)
Μονάδες 15
 
Θέμα Γ
Ποιο, κατά τη γνώμη σας, είναι το κύριο θέμα του ποιήματος (Κείμενο 3); Να τεκμηριώσετε την ερμηνευτική σας πρόταση με τρεις κειμενικούς δείκτες και να καταγράψετε την προσωπική σας ανταπόκριση στο θέμα αυτό. (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Θέμα Δ
Δ1. Με αφορμή τη δράση "A ball for All" που έχει ως στόχο της να διασφαλιστεί η πρόσβαση κάθε παιδιού με οπτική αναπηρία "στο παιχνίδι και τη χαρά", και αξιοποιώντας δημιουργικά τα Κείμενα 1 και 2:
α) να αιτιολογήσετε γιατί θεωρείτε σημαντικό το να έχουν τα παιδιά με αναπηρία απρόσκοπτη πρόσβαση σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες και
β) να παρουσιάσετε το πώς θεωρείτε ότι οφείλουν οι αρτιμελείς πολίτες αλλά και τα κράτη να αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία. Το κείμενό σας να έχει τη μορφή άρθρου που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
 
Ενδεικτικές απαντήσεις
 
Θέμα Α
Η εκδήλωση της ευγένειας, η οποία αποτελεί καίρια έκφανση του πολιτισμού ενός λαού, γίνεται αντιληπτή από το σεβασμό στο περιβάλλον, μέσω της ανακύκλωσης και της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά και απέναντι στα ζώα. Γίνεται, αντιστοίχως, εμφανής από την πρόθεση των πολιτών να κρατούν καθαρή την πόλη τους, αλλά και από το σεβασμό απέναντι στα άτομα με αναπηρία, μέσω της πλήρους ένταξής τους ως παραγωγικά και ισότιμα μέλη της κοινωνίας.
[Λέξεις: 70]
 
Θέμα Β
Β1. α. Σ., β. Σ., γ. Λ., δ. Λ., ε. Σ.
 
Β2.α. Η αξιοποίηση ευθέος λόγου προσδίδει στο κείμενο ζωντάνια, το καθιστά περισσότερο οικείο και ενισχύει το βιωματικό στοιχείο που διακρίνει την αφήγηση της πορείας μέχρι τη δημιουργία της ειδικής μπάλας. Η γράφουσα απέφυγε τη χρήση πλαγίου λόγου ακριβώς για να επιτρέψει την ανάδειξη του προσωπικού βιώματος του κ. Ηλία Μάστορα. Η δημιουργία της μπάλας με τους μηχανισμούς ήχου είναι δική του επινόηση και μέσω του ευθέος λόγου διαφαίνεται πληρέστερα η χαρά που αντλεί από τη διάδοση της ιδέας του και από τη θετική ανταπόκριση που αυτή λαμβάνει.
 
β. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί υποτακτική έγκλιση στη φράση «θα ήθελα να φέρω ως παραδείγματα», προκειμένου να δηλώσει με ευγενικό τρόπο την πρόθεσή του να αξιοποιήσει παραδείγματα για την τεκμηρίωση των ισχυρισμών του σχετικά με την αξία της ευγένειας. Ακολούθως, χρησιμοποιεί εκ νέου υποτακτική έγκλιση στη φράση «αλλά και μια έμφυτη κουλτούρα των ανθρώπων να περιθάλψουν τους πιο αδύναμους», μέσω της οποίας επισημαίνει πως για τους λαούς αυτούς η περίθαλψη των αδύναμων μελών είναι κάτι το επιθυμητό∙ κάτι που προκύπτει έμφυτα από την ίδια τους την κουλτούρα.
 
Β3. Ο συγγραφέας επιδιώκει να ευαισθητοποιήσει τους αναγνώστες σχετικά με την ανάγκη εξάλειψης των φαινομένων κοινωνικού ρατσισμού αξιοποιώντας μια παραστατική παρομοίωση «Η ευγένεια πρέπει να μπαίνει όπως το νερό μέσα στον βράχο θρυμματίζοντας κάθε είδους ρατσισμού», μέσω της οποίας αναδεικνύει το δραστικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ευγένεια στην προσπάθεια αυτή. Παραλλήλως, με τη χρήση μεταφορικού λόγου «κοινωνικού κανιβαλισμού», «τον σχολικό εκφοβισμό, που καταρρακώνει τις ψυχές των ευαίσθητων παιδιών», «πρόστυχου ρατσισμού», επιτυγχάνει να αναδείξει τόσο τη σκληρότητα του κοινωνικού ρατσισμού σε ποικίλες εκφάνσεις του όσο και τις οδυνηρές συνέπειές του. Με την αξιοποίηση, επίσης, της δεοντικής τροπικότητας «πρέπει να δράσει», «πρέπει να εξαλείψει», επιτυγχάνει να τονίσει εμφατικά την αναγκαιότητα αντιμετώπισης του φαινομένου αυτού.
 
Θέμα Γ
Κύριο, κατά τη γνώμη μου, θέμα του ποιήματος είναι η ιδιαίτερη αξία της επαφής και της επικοινωνίας με τους συνανθρώπους μας. Το θέμα αυτό αναδεικνύεται εμφατικά με τη χρήση μιας εκτενούς αναλογίας, στο πλαίσιο της οποίας η επικοινωνία με τον άλλον άνθρωπο παρουσιάζεται ως ένα ταξίδι με απώτερο προορισμό το «μυαλό» του άλλου («Αν χρειαστεί να ρίξω κι άγκυρα στο βυθό του»). Με τη χρήση μεταφορικού λόγου («στον γλυκό κίνδυνο του αγνώστου του») το ποιητικό υποκείμενο επισημαίνει πως η γνωριμία με το άλλο άτομο έχει πρόσθετη αξία λόγω ακριβώς της επικοινωνίας με μια «άγνωστη» προσωπικότητα, που θα μπορούσε πιθανώς να ενέχει κινδύνους. Το «μακρινό» αυτό ταξίδι, ωστόσο, μέχρι τον διπλανό άνθρωπο αξίζει τον κόπο και τον χρόνο που αφιερώνεται σε αυτό, διότι είναι ο μόνος τρόπος για να τον γνωρίσεις πραγματικά και να γίνεις αποδέκτης της τρυφερότητάς του, της αλήθειας, των ελπίδων και του πόνου του, όπως αυτό τονίζεται με τη χρήση πλάγιας ερώτησης («Πώς αλλιώς θα μπορέσω να συλλέξω»).
Η σε βάθος επικοινωνία με τους ανθρώπους γύρω μας είναι μια χρονοβόρα, αλλά σαφώς επωφελής διαδικασία, εφόσον μόνο αν επιδείξει κάποιος ουσιαστικό ενδιαφέρον και θέληση, θα έχει τη δυνατότητα και το προνόμιο να γνωρίσει τη μοναδικότητα και τον πλούσιο συναισθηματικό κόσμο του συνανθρώπου του.
[Λέξεις: 204]
 
Θέμα Δ
1^ο ζητούμενο
- Η διασφάλιση των μέσων εκείνων, όπως η ειδική μπάλα για παιδιά με οπτική αναπηρία, που θα καταστήσουν το παιχνίδι και άλλες μορφές ψυχαγωγίες προσιτές και προσβάσιμες σε παιδιά με αναπηρία είναι καίριας σημασίας για τη συμμετοχή τους σε δραστηριότητες που τους προσφέρουν χαρά και μειώνουν την πιθανή αίσθηση αποκλεισμού τους. Το παιχνίδι αποτελεί πηγή χαράς για κάθε παιδί, μα πολύ περισσότερο για τα παιδιά εκείνα που έχουν σημαντικά εμπόδια στις καθημερινές τους δραστηριότητες.
- Οι ψυχαγωγικές δραστηριότητες, όπως είναι το παιχνίδι, προσφέρουν στα παιδιά με αναπηρία διττό όφελος, υπό την έννοια πως αφενός βρίσκουν την ευκαιρία εκτόνωσης της σωρευμένης ενέργειάς τους και αφετέρου έχουν τη δυνατότητα να ενισχύσουν τις κινητικές και αντιληπτικές τους δεξιότητες. Το παιχνίδι, άλλωστε, είναι ένας ευχάριστος τρόπος σωματικής εξάσκησης, αλλά και μάθησης, γι’ αυτό και κατέχει τόσο σημαντική θέση στη ζωή κάθε παιδιού.
- Οι ψυχαγωγικές δραστηριότητες, όταν έχουν ομαδικό χαρακτήρα, επιτρέπουν στα παιδιά με αναπηρία να καλλιεργήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και να τους προσφέρουν το αίσθημα της συμπερίληψης. Μέσα από την κοινωνική αυτή αλληλεπίδραση τα παιδιά μαθαίνουν να συνυπάρχουν, να συνεργάζονται και να σέβονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του άλλου ατόμου.
 
2^ο ζητούμενο
- Η επίγνωση πως τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν πρόσθετες δυσκολίες τόσο στην καθημερινότητά τους όσο και σε τομείς όπως είναι η εκπαίδευση και η εργασιακή αποκατάσταση οφείλει να κινητοποιεί τα κράτη, προκειμένου να διαμορφώνουν τις κατάλληλες υποδομές και να προμηθεύονται τα κατάλληλα μέσα, ώστε τα άτομα με αναπηρία να έχουν την ευχέρεια να δραστηριοποιούνται σε όλους τους τομείς, όπως τα άλλα μέλη της κοινωνίας.
- Οι αρτιμελείς πολίτες οφείλουν να επιδεικνύουν απέναντι στα άτομα με αναπηρία την ευγένεια εκείνη που θα τους επιτρέψει να αισθάνονται αποδεκτοί και ισότιμοι, χωρίς όμως να νιώθουν πως η συμπεριφορά αυτή είναι προσποιητή ή υποκινούμενη από συναισθήματα, όπως είναι ο οίκτος. Χρειάζεται, υπ’ αυτή την έννοια, η καλλιέργεια ενός αισθήματος πλήρους σεβασμού και ευαισθησίας, ώστε οι πολίτες να αντιλαμβάνονται πως τα άτομα με αναπηρία παρά τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν δεν διαφοροποιούνται από τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας. Απαιτείται, δηλαδή, μια διακριτική διάθεση ενσυναίσθησης, χωρίς αυτή να προκύπτει αναγκαστικά ή προσποιητά.
- Η διασφάλιση της ισοτιμίας των ατόμων με αναπηρία έχει ιδιαίτερη σημασία, γι’ αυτό οι κρατικές παρεμβάσεις στις υποδομές δεν πρέπει να αποτελούν «προνόμιο» ορισμένων μόνο υπηρεσιών ή περιοχών, αλλά κανόνα για κάθε σημείο της χώρας. Παραλλήλως, προκειμένου να εδραιωθεί το αίσθημα της ισοτιμίας χρειάζεται να γίνεται η παρουσία των ατόμων με αναπηρία περισσότερο ορατή στην καθημερινότητα των πολιτών. Σε αυτή την προσπάθεια κρίσιμη είναι η συμβολή των μέσων μαζικής επικοινωνίας, εφόσον έχουν τη δυνατότητα να συμπεριλαμβάνουν τα άτομα με αναπηρία σε περισσότερα προγράμματα και να συνεισφέρουν έτσι στην εξοικείωση ευρύτατου αριθμού ατόμων με την ομαλή ένταξη των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία.
 
«Τα κείμενα του παρόντος κριτηρίου αντλήθηκαν από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».

Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Τα οφέλη της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου με τα ζώα

Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Τα οφέλη της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου με τα ζώα
 
Κείμενο 1: Τα οφέλη της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου με τα ζώα
 
     Ο δεσμός ανθρώπου-ζώου είναι ιδιαίτερα σημαντικός αφού τα κατοικίδια ζώα όχι μόνο παρέχουν συντροφιά στους ιδιοκτήτες τους αλλά και «χρησιμοποιούνται» και για θεραπευτικούς λόγους. Τα θετικά στοιχεία που εκλαμβάνει ο άνθρωπος από την αλληλεπίδρασή του με τα ζώα αγγίζουν τη γενική υγεία, τη φυσική ευεξία, τη συναισθηματική ευεξία καθώς και την ψυχολογική υγεία. Επιπρόσθετα, ενήλικοι και ηλικιωμένοι επισκέφτηκαν τον γιατρό τους λιγότερο συχνά κατά την διάρκεια ενός έτους και/ή χρησιμοποίησαν λιγότερα φάρμακα σε σύγκριση με τους μη ιδιοκτήτες ζώων.
     Τα κατοικίδια ζώα επηρεάζουν την υγεία της οικογένειας στην οποία μεγαλώνουν αφού θεωρείται ότι μειώνεται η πιθανότητα εμφάνισης μιας αρρώστιας καθώς και οι στρεσογόνες καταστάσεις. Επίσης, αποτελούν πηγή σταθερότητας, προσφέρουν ασφάλεια στον ιδιοκτήτη τους, προωθούν την άσκηση και παράλληλα στα ζώα αρέσει να τα αγγίζουμε, γεγονός που προσφέρει θετικές επιδράσεις στην υγεία του ανθρώπου.
Επίσης, έχει μελετηθεί η σχέση μεταξύ των κατοικίδιων ζώων και την φυσική ευεξία με στόχο να διαπιστωθεί αν τα ζώα συντροφιάς μπορούν να προλάβουν κακές καταστάσεις στην υγεία του ανθρώπου. Όπως υποστηρίζεται οι άνθρωποι που έχουν κατοικίδιο ζώο έχουν ένα πιο υγιές σώμα σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν.
     Αναμφισβήτητα, η συντροφιά των ζώων φαίνεται να ικανοποιεί σημαντικές ανάγκες μας. Τα κατοικίδια κατά κάποιο τρόπο μας παρέχουν μία ασφαλέστερη αντίληψη της πραγματικότητας, κάτι το οποίο μας συνδέει στην κοινότητα της φροντίδας, της ανησυχίας και της θυσίας καθώς και στις έντονες συναισθηματικές σχέσεις. Τα ζώα έχουν απεριόριστη δυνατότητα για αποδοχή, λατρεία, προσοχή, συγχώρεση και άνευ όρων αγάπη. Τα κατοικίδια παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή των παιδιών που είναι μοναχικά, με ψυχικές διαταραχές ή παραβατικά. Αυτά τα νεαρά άτομα συνήθως παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και έχουν δυσκολία να διατηρήσουν μία οποιαδήποτε σχέση. Τα άτομα αυτά συχνά υποφέρουν από περιθωριοποίηση και παραμέληση όχι μόνο από τους γονείς αλλά και από τους ανθρώπους που είναι υπεύθυνοι για την μόρφωσή τους. Τα ζώα μπορούν να συντελέσουν με έναν μοναδικό τρόπο στην κάθε θεραπεία και να κάνουν τους ανθρώπους να νιώσουν ασφαλείς και αγαπητοί. Η αγάπη που προσφέρουν τα κατοικίδια είναι απαλλαγμένη από την δυσπιστία και το φόβο, δύο συναισθήματα που συνήθως υπάρχουν στις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων.
     Τα ζώα συντροφιάς είναι ικανά να διευκολύνουν ορισμένες πτυχές της φυσικής υγείας των ανθρώπων αλλά μπορούν επίσης να συμβάλουν στην ψυχολογική ευημερία των ανθρώπων. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα ζώα μπορούν να βελτιώσουν τις επιπτώσεις των αγχωτικών καταστάσεων της ζωής (όπως είναι ένα πένθος ή ένα διαζύγιο), να μειώσουν τα επίπεδα του άγχους, και της κατάθλιψης, να ελαχιστοποιήσουν το συναίσθημα της μοναξιάς και της απομόνωσης, ενισχύοντας έτσι συναισθήματα όπως η αυτονομία, η ικανότητα και η αυτοεκτίμηση.
 
Ουρανία Μπλαβάκη, Μιχαήλ Καλογιαννάκης, Η σχέση των παιδιών προσχολικής ηλικίας με τα κατοικίδια ζώα, Επιστήμες Αγωγής, Τεύχος 2/2021.
 
Κείμενο 2: Τι προσφέρει η ύπαρξη ενός κατοικίδιου ζώου σε μία οικογένεια;
 
     Η ύπαρξη ενός κατοικίδιου ζώου, το οποίο μπορεί να σταθεί δίπλα σε ένα παιδί και να δείχνει την αγάπη του χωρίς να βάζει όρους, να υποστηρίζει χωρίς να κρίνει ακόμα και να είναι παρών να μιλήσει το παιδί και να εκφράσει το πώς αισθάνεται χωρίς να του απαντήσει πώς θα έπρεπε να αισθάνεται ή να πράξει, είναι πολύ σημαντική για τον τρόπο που θα σταθεί το παιδί τόσο προς τον εαυτό του όσο και προς τους άλλους γύρω του. Ένα κατοικίδιο ζώο στο σπίτι δίνει την αίσθηση της συντροφικότητας και της ασφάλειας μειώνοντας τη μοναξιά που μπορεί να αισθάνεται ένα παιδί.
     Πολύ σημαντική είναι η συνεισφορά στη συναισθηματική νοημοσύνη ενός παιδιού. Πώς αισθάνεται ο σκύλος όταν δε του δίνεις σημασία; Αν τον αφήσεις νηστικό; Πώς είναι όταν σου «ζητάει» να παίξεις και εσύ δεν ανταποκρίνεσαι; Το παιδί μαθαίνει πώς μπορεί να αισθάνεται κάποιος άλλος και ποιες είναι οι ανάγκες ή οι επιθυμίες του, αναγνωρίζει τις ανάγκες και μαθαίνει πώς να τις ιεραρχεί σε σχέση με τις δικές του. 
     Μέσα από τις καθημερινές δραστηριότητες φροντίδας ενός κατοικίδιου ζώου, το παιδί αντιλαμβάνεται  τις προσωπικές του ευθύνες, τη διαχείριση του χρόνου του, την έννοια του προγράμματος. Επίσης, σημαντική είναι η συνεισφορά και στις κοινωνικές δεξιότητες που μπορεί να αποκτήσει ένα παιδί μέσα από την επαφή με άλλους ανθρώπους για παράδειγμα, στην καθημερινή βόλτα, αν μιλάμε για σκύλο.
     Το παιχνίδι είναι ακόμα μια προσφορά του κατοικίδιου προς το παιδί. Πόσο σημαντική είναι η φυσική παρουσία στο παιχνίδι, η αλληλεπίδραση, το άγγιγμα, το να γνωρίζει το παιδί τα όρια του σώματός του, πόση δύναμη θα ασκήσει. Πόσο σημαντικό είναι να σηκωθεί από την τηλεόραση ή τον υπολογιστή και να παίξει. Μέσα στους τόσο γρήγορους ρυθμούς η δικαιολογία είναι πολλές φορές ότι οι χρόνοι των παιδιών δεν ταυτίζονται. Το κατοικίδιο μπορεί να είναι συντροφιά στο παιχνίδι και όταν οι φίλοι δεν είναι διαθέσιμοι ή όταν δεν υπάρχει ο χρόνος. Η επαφή με το ζώο ενισχύει και προάγει την άσκηση και τη φυσική κατάσταση, καθώς δίνει ευκαιρίες στο παιδί να κινηθεί αρκετά μέσω του παιχνιδιού, αλλά και της βόλτας.
     Ο κύκλος της ζωής, η γέννηση, η ανάπτυξη, η απώλεια είναι ένα ακόμα πολύτιμο μάθημα στη ζωή ενός παιδιού, προϋπόθεση φυσικά οι γονείς να το χειριστούν με ειλικρίνεια και τρόπο αντίστοιχο με τα γεγονότα και όχι με ψέματα και ανακρίβειες, οι οποίες περισσότερο θα δυσκολέψουν το παιδί.
    
Γράφουν και αναλύουν οι επιστημονικοί συνεργάτες της Γραμμής 115 25 του Μαζί για το Παιδί
 
Κείμενο 3: Τα άλογα του Αχιλλέως
 
Τον Πάτροκλο σαν είδαν σκοτωμένο,
        που ήταν τόσο ανδρείος, και δυνατός, και νέος,
        άρχισαν τ’ άλογα να κλαίνε του Αχιλλέως·
        η φύσις των η αθάνατη αγανακτούσε
        για του θανάτου αυτό το έργον που θωρούσε.
Τίναζαν τα κεφάλια των και τες μακρυές χαίτες κουνούσαν,
        την γη χτυπούσαν με τα πόδια, και θρηνούσαν
τον Πάτροκλο που ενοιώθανε άψυχο — αφανισμένο —
μια σάρκα τώρα ποταπή — το πνεύμα του χαμένο —
                ανυπεράσπιστο — χωρίς πνοή —
εις το μεγάλο Τίποτε επιστραμένο απ’ την ζωή.
 
                Τα δάκρυα είδε ο Ζευς των αθανάτων
        αλόγων και λυπήθη. «Στου Πηλέως τον γάμο»
        είπε «δεν έπρεπ’ έτσι άσκεπτα να κάμω·
        καλλίτερα να μην σας δίναμε, άλογά μου
        δυστυχισμένα! Τι γυρεύατ’ εκεί χάμου
στην άθλια ανθρωπότητα πούναι το παίγνιον της μοίρας.
        Σεις που ουδέ ο θάνατος φυλάγει, ουδέ το γήρας
      πρόσκαιρες συμφορές σας τυραννούν. Στα βάσανά των
      σας έμπλεξαν οι άνθρωποι.»— Όμως τα δάκρυά των
                για του θανάτου την παντοτινή
      την συμφοράν εχύνανε τα δυο τα ζώα τα ευγενή.
 
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης
 
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά (60-70 λέξεις) το περιεχόμενο των δύο πρώτων παραγράφων του Κειμένου 2 («Η ύπαρξη ενός κατοικίδιου ζώου… πώς να τις ιεραρχεί σε σχέση με τις δικές του»).
Μονάδες 20
 
Η συντροφιά ενός κατοικίδιου είναι σημαντική για το παιδί τόσο για την κατανόηση του εαυτού του όσο και για την ανάπτυξη της συναισθηματικής του νοημοσύνης. Το ζώο με την άνευ όρων αγάπη και στήριξή του λειτουργεί ως πολύτιμος αποδέκτης των ανησυχιών και των σκέψεων του παιδιού, βοηθώντας το να διαμορφώσει την ταυτότητά του. Παραλλήλως, του επιτρέπει να αναγνωρίσει, να εκτιμήσει και να ιεραρχήσει ορθά τις ανάγκες ενός άλλου όντος συγχρόνως με τις δικές του.
 
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να προσδιορίσετε τον βασικό ισχυρισμό της τελευταίας παραγράφου του Κειμένου 1 και να παρουσιάσετε το πώς τεκμηριώνεται ο ισχυρισμός αυτός. («Τα ζώα συντροφιάς είναι ικανά… η ικανότητα και η αυτοεκτίμηση»).
Μονάδες 10
 
Ο βασικός ισχυρισμός στην καταληκτική παράγραφο είναι πως τα ζώα συντροφιάς μπορούν να συμβάλουν στην ψυχολογική ευημερία των ανθρώπων. Η τεκμηρίωση του ισχυρισμού αυτού επιτυγχάνεται με την επίκληση ευρημάτων που έχουν προκύψει από επιστημονικές έρευνες. Σύμφωνα, δηλαδή, με τις έρευνες αυτές τα ζώα συντροφιάς βοηθούν στη μείωση του άγχους, ακόμη κι όταν πρόκειται για ιδιαίτερα αγχωτικές καταστάσεις, όπως είναι η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή ένα διαζύγιο. Βοηθούν, επίσης, στη μείωση αρνητικών συναισθηματικών καταστάσεων, όπως είναι η κατάθλιψη, η μοναξιά και το αίσθημα της απομόνωσης, ενώ, αντιθέτως, ενισχύουν θετικά συναισθήματα, όπως είναι αυτά της αυτονομίας, της αυτοεκτίμησης και του αισθήματος της προσωπικής ικανότητας.
 
Β2. Να καταγράψετε τρεις διαφορετικές γλωσσικές επιλογές/εκφραστικά μέσα με τα οποία τονίζεται η θετική συνεισφορά ενός κατοικίδιου στη ζωή του παιδιού στο πλαίσιο των δύο τελευταίων παραγράφων του Κειμένου 2 και να εξηγήσετε πώς υπηρετεί κάθε επιλογή-μέσο χωριστά την πρόθεση αυτή. («Το παιχνίδι είναι ακόμα μια προσφορά… θα δυσκολέψουν το παιδί»).
Μονάδες 15

Με την αξιοποίηση πλάγιων ερωτήσεων («Πόσο σημαντική είναι…», «Πόσο σημαντικό είναι…») τονίζεται η θετική επενέργεια της ενασχόλησης με ένα ζώο συντροφιάς, εφόσον το παιδί μαθαίνει μέσα από την αλληλεπίδραση με το κατοικίδιο στοιχεία για τον εαυτό και, συνάμα, αποκτά ένα ουσιαστικό κίνητρο για μια πιο ενεργή καθημερινότητα, γεμάτη παιχνίδι και άσκηση. Με τη χρήση σχήματος αντίθεσης («το κατοικίδιο μπορεί να είναι συντροφιά… όταν οι φίλοι δεν είναι διαθέσιμοι») επισημαίνεται η διαρκής παρουσία του κατοικίδιου ως «φίλου», συντρόφου στο παιχνίδι και, κατ’ επέκταση, αντίβαρου στη μοναξιά και την απουσία συχνών διαπροσωπικών σχέσεων. Με τη χρήση ενός ασύνδετου σχήματος («Ο κύκλος της ζωής, η γέννηση, η ανάπτυξη, η απώλεια») επισημαίνεται το γεγονός πως το παιδί έχει τη δυνατότητα να κατανοήσει την έννοια της ζωής και του θανάτου μέσα από τον κύκλο της ζωής του κατοικίδιου. Ένα πολύτιμο μάθημα, που θα βοηθήσει τη μετέπειτα πορεία του παιδιού.
 
Β3. Να προσδιορίσετε πώς επιτυγχάνεται η εσωτερική σύνδεση/συνοχή μεταξύ των περιόδων της τρίτης παραγράφου του Κειμένου 1. («Αναμφισβήτητα, η συντροφιά των ζώων… υπάρχουν στις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων»).
Μονάδες 10
 
Η συγκεκριμένη παράγραφος αποτελείται από οκτώ επιμέρους περιόδους, το νόημα των οποίων αναφέρεται στην κάλυψη σημαντικών αναγκών των ανθρώπων από τα ζώα συντροφιάς, όπως ιδιαιτέρως είναι η συναισθηματική στήριξη παιδιών που έχουν ψυχικές διαταραχές ή είναι παραβατικά. Η νοηματική αυτή συνέχεια -συνεκτικότητα- της παραγράφου υπηρετείται σε γλωσσικό επίπεδο -συνοχή- με ποικίλους τρόπους. Πιο συγκεκριμένα, η δεύτερη περίοδος συνδέεται με την πρώτη με τη χρήση ενός υπώνυμου (τα κατοικίδια) σε σχέση με το υπερώνυμο (ζώων) της πρώτης περιόδου. Γίνεται, δηλαδή, χρήση ενός λεξιλογικού μέσου συνοχής. Η τρίτη περίοδος συνδέεται με τη δεύτερη εκ νέου με αντίστοιχο λεξιλογικό μέσο, εφόσον γίνεται χρήση του υπερώνυμου (τα ζώα). Το αντίστροφο μοτίβο συνδέει την τέταρτη περίοδο με την τρίτη περίοδο, αφού επανέρχεται το υπώνυμο (τα κατοικίδια). Η σύνδεση της πέμπτης παραγράφου με την τέταρτη γίνεται με γραμματικό μέσο, καθώς με τη χρήση της αντωνυμίας (αυτά τα νεαρά άτομα) γίνεται αναφορά στα μοναχικά και παραβατικά παιδιά. Η έκτη περίοδος συνδέεται με την πέμπτη εκ νέου με το γραμματικό μέσο της αναφοράς, εφόσον με την επανάληψη της φράσης «τα άτομα αυτά» γίνεται αναφορά στα παιδιά των προηγούμενων περιόδων. Η σύνδεση της έβδομης περιόδου με την έκτη γίνεται με την επανάληψη του υπερώνυμου «τα ζώα» που διατρέχει ως δρών υποκείμενο το σύνολο της παραγράφου. Τέλος, η όγδοη περίοδος συνδέεται με την έβδομη με λεξιλογικό μέσο, καθώς η λέξη «αγάπη» είναι ετυμολογικά συγγενής με την καταληκτική λέξη της έβδομης περιόδου «αγαπητοί».  
 
ΘΕΜΑ Γ
Ποιος είναι ο συναισθηματικός δεσμός ανάμεσα στα ζώα και τον άνθρωπο που παρουσιάζεται στο Κείμενο 3; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αξιοποιώντας τρεις κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς τον συναισθηματικό αυτό δεσμό; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15

Ο συναισθηματικός δεσμός ανάμεσα στα ζώα και τον άνθρωπο, όπως παρουσιάζεται στο πλαίσιο του ποιήματος, παραπέμπει σε μια δυνατή αγάπη, όπως αυτή συναντάται συνήθως μεταξύ ανθρώπων. Τα άλογα του Αχιλλέα αντικρίζοντας τον Πάτροκλο σκοτωμένο αρχίζουν να θρηνούν έντονα, όπως αυτό δραστικά προβάλλεται με τη χρήση τεσσάρων ρημάτων δράσης («τίναζαν», «κουνούσαν», «χτυπούσαν», «θρηνούσαν»). Μια αντίδραση πένθους σχεδόν ανθρώπινη, η οποία ενισχύεται εμφατικότερα μέσα από την ανάδειξη του ακραία φθοροποιού έργου του θανάτου με τη χρήση επιθέτων και μετοχών («άψυχο», «αφανισμένο», «ποταπή», «χαμένο») που φανερώνουν την πλήρη απώλεια της ζωτικότητας, της νεότητας και γενναίου πνεύματος που διέκριναν τον Πάτροκλο, όσο ήταν ζωντανός. Τα άλογα του Αχιλλέα, αν και αθάνατα τα ίδια, συγκινούνται βαθύτατα και αφήνουν τα δάκρυά τους να χυθούν για «του θανάτου την παντοτινή την συμφοράν». Το ποιητικό υποκείμενο, μάλιστα, φροντίζει να τονίσει μέσα από τα λόγια του Δία την κρίσιμη αντίθεση ανάμεσα στους ανθρώπους που είναι «το παίγνιον της μοίρας» και τα άτρωτα άλογα του Αχιλλέα για τα οποία «ουδέ ο θάνατος φυλάγει, ουδέ το γήρας».
Η συγκινητική αντίδραση των αλόγων του Αχιλλέα είναι ενδεικτική της βαθιάς αγάπης που ενώνει συχνά τα ζώα συντροφιάς με τους ανθρώπους. Αν και δεν υπάρχει λεκτική μεταξύ τους επικοινωνία φροντίζουν τόσο οι άνθρωποι όσο και τα ζώα να καθιστούν εμφανή την αγάπη που αισθάνονται μέσα από πράξεις φροντίδας και εκδηλώσεις συναισθημάτων.
 
ΘΕΜΑ Δ
Σε ένα δικό σας άρθρο να αναφερθείτε στα οφέλη των ζώων συντροφιάς στη ζωή των ανθρώπων γενικότερα και των παιδιών ειδικότερα. Για τη συγγραφή του άρθρου σας να αξιοποιήσετε δημιουργικά ιδέες και επιχειρήματα από τα Κείμενα 1 & 2. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
 
Στοιχεία από τα κείμενα αναφοράς για τα οφέλη των ζώων συντροφιάς στη ζωή των ανθρώπων:
- Σε ό,τι αφορά τον τομέα της ψυχικής υγείας και ευημερίας, τα ζώα συντροφιάς βοηθούν ώστε να μειωθεί ο αντίκτυπος έντονα αγχωτικών καταστάσεων, όπως είναι το πένθος ή το διαζύγιο. Μειώνουν, επίσης, γενικότερα το άγχος, τη μοναξιά, την κατάθλιψη, όπως και το αίσθημα της απομόνωσης. Ενισχύουν, από την άλλη, θετικά συναισθήματα, όπως είναι η αυτονομία και η αυτοεκτίμηση.
- Σε ό,τι αφορά τον τομέα της γενικής υγείας έχει διαπιστωθεί πως οι άνθρωποι που έχουν ζώα συντροφιάς έχουν πιο υγιές σώμα, επισκέπτονται σπανιότερα τον γιατρό και καταναλώνουν λιγότερα φάρμακα συγκριτικά με εκείνους που δεν έχουν ζώα συντροφιάς. Τα ζώα συντροφιάς, επίσης, μειώνουν την εμφάνιση ασθενειών στις οικογένειες που τα φροντίζουν, προσφέρουν θετικά συναισθήματα, όπως αποδοχή, αγάπη και προσοχή, ενώ με τη δεκτικότητά τους απέναντι σε εκδηλώσεις φροντίδας, όπως είναι το χάδι, επιδρούν θετικά στην υγεία των ανθρώπων.
- Σημαντική είναι, παράλληλα, η θετική τους προσφορά στη φυσική ευεξία των ανθρώπων, εφόσον ενισχύουν την καθημερινή άσκηση και κινητικότητα.
 
Στοιχεία από τα κείμενα αναφοράς για τα οφέλη των ζώων συντροφιάς στη ζωή του παιδιού:
- Τα ζώα συντροφιάς είναι ιδιαιτέρως βοηθητικά για παιδιά που είναι μοναχικά, έχουν ψυχικές διαταραχές ή είναι παραβατικά, διότι σε αντίθεση με τα στοιχεία που διακρίνουν τις ανθρώπινες σχέσεις (δυσπιστία, παραμέληση, περιθωριοποίηση) τα ζώα προσφέρουν αγάπη άνευ όρων και αίσθημα ασφάλειας. Επιτρέπουν, έτσι, τη διαμόρφωση μιας σταθερής σχέσης αγάπης που αποδεικνύεται εξαιρετικά επωφελής για τα παιδιά αυτά.
- Η παρουσία των ζώων συντροφιάς προσφέρει έναν ανιδιοτελή «συνομιλητή» και συμπαραστάτη στα παιδιά που τους επιτρέπει να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να διαμορφώσουν την προσωπικότητά τους, ώστε να είναι σε θέση να διαχειριστούν ευχερέστερα τις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
- Τα ζώα συντροφιάς ενισχύουν τη συναισθηματική νοημοσύνη του παιδιού, διότι μέσα από τις αντιδράσεις του κατοικίδιου, όταν οι ανάγκες του δεν καλύπτονται εγκαίρως, το παιδί αντιλαμβάνεται την αξία των συναισθημάτων, των αναγκών και των επιθυμιών του «άλλου». Συνειδητοποιεί, έτσι, πως οι δικές του ανάγκες δεν προέχουν πάντοτε, όταν η ανάγκη του «άλλου» είναι πιο επιτακτική.
- Τα ζώα συντροφιάς, ενισχύουν, επίσης το αίσθημα ευθύνης στο παιδί και του επιτρέπουν να αντιληφθεί τη σημασία του προγράμματος και της ορθής διαχείρισης του χρόνου, εφόσον οφείλει καθημερινά να μεριμνά για τη φροντίδα του κατοικίδιου και να διαφυλάττει χρόνο ειδικά για τις ανάγκες του ζώου.
- Τα ζώα συντροφιάς ενθαρρύνουν το παιδί να παίζει συχνότερα και να κινείται, ιδίως αν το κατοικίδιο είναι σκύλος και χρειάζεται καθημερινά βόλτες. Ενισχύεται, έτσι, η φυσική ευεξία του παιδιού, αφού αποσπάται από την ενασχόληση με το κινητό τηλέφωνο και τον υπολογιστή.
- Στις περιπτώσεις που το ζώο συντροφιάς είναι σκύλος, ενισχύεται η κοινωνικότητα του παιδιού, εφόσον στις καθημερινές βόλτες θα υπάρξουν συχνές αφορμές συνομιλίας με άλλους ιδιοκτήτες ζώων ή περαστικών.
- Τα ζώα συντροφιάς λόγω του μικρού προσδόκιμου ζωής προσφέρουν ένα επώδυνο, αλλά αναγκαίο μάθημα στα παιδιά, εφόσον τους επιτρέπουν να εξοικειωθούν με το αναπόφευκτο του θανάτου.