Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: «Εφηβεία και βία: Βίοι παράλληλοι» [Ασκήσεις συνοπτικής απόδοσης]

Jenny Armitage
 
Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: «Εφηβεία και βία: Βίοι παράλληλοι» [Ασκήσεις συνοπτικής απόδοσης]
 
     Ορισμένα γεγονότα βίαιης εφηβικής παραβατικότητας δημιουργούν την εντύπωση ότι η βία έχει αρχίσει να γίνεται πλέον ενδημική στη ζωή των εφήβων μας. Πόσο ευσταθεί, όμως, αυτή η εντύπωση;
     Είναι βέβαια γεγονός ότι οι εκδηλώσεις βίας είναι μέρος της ζωής των εφήβων: Η σκέψη τους χαρακτηρίζεται από στοιχεία ιδεαλισμού, αλλά και ριζοσπαστισμού, από μια γενικότερη δηλαδή τάση «να αλλάξουμε τον κόσμο και να τον αλλάξουμε τώρα». Υπάρχει έτσι στον έφηβο η διάθεση ν’ αμφισβητεί την εξουσία και να αντιδρά, έστω και με τη βία, τόσο απέναντι στους φορείς της όποιας εξουσίας (γονείς, δασκάλους, αστυνομικούς, κρατικά όργανα εν γένει), όσο και απέναντι στην κυρίαρχη ιδεολογία της κοινωνίας. Συχνή είναι και η στράτευση του εφήβου σε ακραίες οργανώσεις, κινήματα και ομάδες (π.χ. χούλιγκανς). Ωστόσο αυτή είναι απλώς μια παροδική κατάσταση, η οποία με την ενηλικίωση του εφήβου εξομαλύνεται πλήρως, εφόσον βέβαια δεν υπάρξουν λανθασμένες αντιδράσεις στη διαχείρισή της. Επομένως, ο αρνητισμός του εφήβου, που συνδέεται άλλωστε με τη διαδικασία για την ωρίμασή του και την απόκτηση μιας «ταυτότητας», δεν είναι κατά κανόνα κάτι το ανησυχητικό.
     Υπάρχουν όμως σημαντικές διαβαθμίσεις στη βίαιη επιθετικότητα των εφήβων, ανάλογα με τη γενικότερη περιρρέουσα κοινωνική ατμόσφαιρα, αλλά και ανάλογα με το ειδικότερο οικογενειακό ή άλλο περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται ο έφηβος.
     Ειδικότερα, το κοινά αποδεκτό σύστημα αξιών της κοινωνίας, όπως αυτό διαχέεται στα επιμέρους μέλη της, συγκροτεί εν τέλει τους κανόνες εκείνους που διασφαλίζουν την προαγωγή της κοινωνικής συμβίωσης και της ευνομίας. Η αμφισβήτηση των κανόνων αυτών, έστω και αν είναι απαραίτητη για την προσαρμογή της κοινωνίας στις νέες εκάστοτε περιστάσεις, προκαλεί όμως, σε ένα πρώτο στάδιο, καταστάσεις ανομίας και κοινωνικής αποσταθεροποίησης που εκτρέφουν την εγκληματικότητα. Μάλιστα η βία, όταν γίνεται στοιχείο της καθημερινότητας και υπερπροβάλλεται από τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργεί στο ευρύτερο κοινό, αλλά ιδίως στους νέους, έναν εθισμό που συντηρεί και αυξάνει τη βίαιη εγκληματικότητα.
     Όμως, ανάλογα συμβαίνουν όταν η βία διεισδύει στο ειδικότερο περιβάλλον των εφήβων και βρίσκει εκεί πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης. Πότε όμως συμβαίνει αυτό; Όταν οι γονείς  είναι υπερπροστατευτικοί, αδιάφοροι ή επιθετικοί με το παιδί τους ή και μεταξύ τους (ενδοοικογενειακή βία), όταν οι δάσκαλοι περιορίζονται σε μια ξερή αναπαραγωγή γνώσεων, χωρίς να διαμορφώνουν προσωπικότητες και να εμφυσούν ιδανικά, και όταν ακόμη, σε ένα επόμενο στάδιο, οι νέοι μας -δίχως άρτιο γνωσιακό εξοπλισμό και όραμα- αποδύονται στον αγώνα να βρουν απλώς κάποια -οποιαδήποτε!- εργασία για να επιβιώσουν, τότε η μοιραία εξέλιξη είναι κάποιοι από αυτούς, οι πλέον ευάλωτοι, να καταλήγουν σε ατραπούς παραβατικότητας (θεωρία της θεσμικής δυσλειτουργίας). Στην πορεία τους αυτή είναι άλλωστε βέβαιο ότι θα συναντήσουν και άλλους νέους με αντίστοιχα οικογενειακά, σχολικά ή και εργασιακά προβλήματα. Αποτέλεσμα: Θα συμπήξουν όλοι μαζί παραβατικές ομάδες και θα επιχειρήσουν έτσι να διεκδικήσουν μιαν «αρνητική ταυτότητα» στην παρανομία, αντί για τη θετική ταυτότητα που δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν.
 
Ο Νέστωρ Ε. Κουράκης είναι καθηγητής Νομικής στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Λευκωσίας και τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών.
 
ΘΕΜΑ 1
Να αποδώσετε συνοπτικά (50-60 λέξεις) το περιεχόμενο της δεύτερης παραγράφου του κειμένου («Είναι βέβαια γεγονός… κάτι το ανησυχητικό»).
Μονάδες 20
 
Οι εκδηλώσεις βίας συνιστούν μέρος της εφηβικής ζωής, καθώς οι έφηβοι ως ιδεαλιστές επιδιώκουν την αλλαγή, ερχόμενοι σε αντιπαράθεση με τους φορείς εξουσίας. Αμφισβητούν, συνάμα, την επικρατούσα ιδεολογία της κοινωνίας, ωθούμενοι ακόμη και στην ένταξη σε βίαιες ομάδες. Πρόκειται, ωστόσο, για μια σύντομη μεταβατική περίοδο, η οποία με τη σωστή διαχείριση οδηγεί ομαλά στην ωρίμαση και την απόκτηση προσωπικής ταυτότητας.
[Λέξεις: 60]
 
ΘΕΜΑ 1
Να καταγράψετε επιγραμματικά (75-85 λέξεις) τα αίτια της εφηβικής και νεανικής παραβατικότητας, όπως αυτά παρουσιάζονται από τον συγγραφέα του κειμένου.
Μονάδες 20
 
Οι έφηβοι ωθούνται στη βία λόγω του ιδεαλισμού τους και της διάθεσης για ανατροπή των εκάστοτε κυρίαρχων αντιλήψεων. Αμφισβητούν τους φορείς εξουσίας και ενίοτε εντάσσονται σε οργανώσεις, καθώς βρίσκονται σε διαδικασία ωρίμασης. Παραλλήλως, τα φαινόμενα βίας, που προκύπτουν κατά την αμφισβήτηση και επαναπροσαρμογή των κοινωνικών αξιών στα εξελισσόμενα δεδομένα, επηρεάζουν τους νέους, καθώς προβάλλονται συνεχώς από τα μέσα ενημέρωσης. Επηρεάζονται, συνάμα, από φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας κι από την αδυναμία επαγγελματικής αποκατάστασης με αποτέλεσμα να αναζητούν μέσω της ανομίας -ατομικής ή ομαδικής- μια έστω «αρνητική» ταυτότητα. 
[Λέξεις: 85]

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Μέριμνα για τα δικαιώματα μαθητών με αναπηρία (Παραγωγή λόγου)

Giraffe Autism Awareness Month Autistic, Me
 
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Μέριμνα για τα δικαιώματα μαθητών με αναπηρία (Παραγωγή λόγου)
 
Καραγιαννίδου Κ. Σοφία, Μελέτη ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών συστημάτων για τη μαθησιακή ένταξη των ΑμεΑ. (2018)
 
     Τα άτομα με αναπηρία πρέπει να ζουν σε ένα περιβάλλον χωρίς φραγμούς, το οποίο θα τους παρέχει τη δυνατότητα της επικοινωνίας και της συμμετοχής και αλληλεπίδρασης με τα κοινωνικά μέλη. Αναγκαίος όρος για αυτό είναι η θετική στάση αλλά και οι αντιλήψεις του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Δυστυχώς τόσο τα στερεότυπα όσο και οι προκαταλήψεις ανάγονται σε καθημερινό βίωμα για τα άτομα με ειδικές ανάγκες για τον λόγο ότι υφίστανται περιορισμούς και αποκλεισμούς σε διάφορους τομείς της ζωής τους όπως είναι η εκπαίδευση, η εργασία και η ψυχαγωγία.
     Οι άνθρωποι με ειδικές ανάγκες έχουν δικαιώματα τα οποία πρέπει να αναγνωρισθούν ως θεμελιώδη για την ένταξή τους στην κοινωνία, την ευημερία αλλά και την ανάπτυξη του δυναμικού τους. Στην περίπτωση που θα τους παρασχεθούν τα δικαιώματα αυτά, θα γίνουν δια βίου υπεύθυνοι για τις πράξεις και τις συμπεριφορές τους. Σε αντίθετη περίπτωση, θα είμαστε εμείς οι υπόλοιποι πολίτες υπεύθυνοι για τα άτομα αυτά.
     Τα άτομα με αναπηρία είναι πολίτες με ίσα προς όλους δικαιώματα. Μια πρόσφατη ευρωπαϊκή δημοσκόπηση, ωστόσο, δείχνει πως υπάρχει σοβαρή έλλειψη κατανόησης της αναπηρίας από τον κοινωνικό περίγυρο. Τα άτομα που έχουν αναπηρία χρειάζεται να αντιμετωπίζονται ως πολίτες με ίσα δικαιώματα και όχι ως αντικείμενα λύπησης ή φιλανθρωπίας.
     Είθισται οι πολίτες με αναπηρία να είναι κοινωνικά αποκλεισμένοι λόγω της ελλιπούς εκπαίδευσης και της ανεργίας, παράγοντες που οδηγούν στη φτώχεια. Οι πολίτες πρέπει να βρίσκονται σε μια αδιάλειπτη εγρήγορση και αφύπνιση, ώστε να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος της σημασίας της αναπηρίας και να φροντίσουν να ενημερωθούν για το πώς μπορούν να βοηθήσουν να γίνει καλύτερη η ζωή τους. Η συνεχής ενημέρωση και επιμόρφωση για το ζήτημα αυτό δεν αρκεί, χρειάζεται να γίνουν τα λόγια πράξη και να υπάρξει συλλογική δράση, ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που ταλανίζουν κάθε μέρα τα άτομα με αναπηρία.
     Σχεδόν τα 2/5 των ατόμων με αναπηρία δεν ολοκληρώνουν τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και λιγότερο από το 10% των ατόμων με μεγάλη αναπηρία έχουν πρόσβαση στην ανώτερη εκπαίδευση, η οποία είναι πολύ σημαντική για την απομάκρυνση των φραγμών στην εύρεση εργασίας.
     Στη σημερινή κοινωνία τα ΑμεΑ υφίστανται κοινωνικό ρατσισμό και ανισότητα. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο στην εκπαίδευση και στην κοινωνία γενικότερα, αλλά και στον επαγγελματικό τομέα. Υπάρχουν πολίτες που δε συμφωνούν με την ένταξη των ΑμεΑ σε εργασιακές θέσεις για τον λόγο πως δεν μπορούν να αξιοποιήσουν δυνατότητες με αποτέλεσμα να μην υπάρχει απόδοση στην εργασία. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι οι ίδιοι εργοδότες, οι οποίοι αρνούνται να εντάξουν ένα άτομο με αναπηρία στον χώρο της εργασίας.
 
ΘΕΜΑ
Πρόσφατα διαπιστώσατε πως στο σχολείο σας δεν έχει ληφθεί μέριμνα για την απρόσκοπτη μετακίνηση μαθητών με κινητική αναπηρία σε όλες τις αίθουσες διδασκαλίας και στα εργαστήρια. Με αφορμή τη διαπίστωση αυτή αποφασίσατε να στείλετε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στον υπουργό Παιδείας, προκειμένου αφενός να παρουσιάσετε τεκμηριωμένα το δικαίωμα των ΑμεΑ στην εκπαίδευση, κι αφετέρου να εξηγήσετε το εύρος των γενικότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα ΑμεΑ (350-400 λέξεις).
 
Διευκρινιστική οδηγία:
Σε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου οφείλουμε να ορίσουμε σε μια ξεχωριστή σειρά το θέμα. Παραλλήλως, όπως ακριβώς συμβαίνει στις επίσημες επιστολές, παρουσιάζουμε στο πλαίσιο του προλόγου με ποια ιδιότητα συντάσσουμε το μήνυμα και ποιο είναι το αίτημά μας.
 
Θέμα: Μέριμνα για τα δικαιώματα μαθητών με αναπηρία
 
Αξιότιμε κ. Υπουργέ
 
     Με αφορμή τη διαπίστωση πως το σχολείο μας δεν διαθέτει τις κατάλληλες υποδομές για την εξυπηρέτηση μαθητών με κινητική αναπηρία, θα ήθελα, ως μέλος της σχολικής κοινότητας, να σας επισημάνω την κρισιμότητα του ζητήματος. Τα άτομα με αναπηρία έρχονται ήδη αντιμέτωπα με ποικίλα και απαιτητικά προβλήματα στην καθημερινότητά τους, η πρόσβαση στην εκπαίδευση, όμως, δεν θα έπρεπε να είναι ένα από αυτά.
     Η απόκτηση ουσιαστικής εκπαίδευσης και ακολούθως επαγγελματικής κατάρτισης συνιστά μια αναγκαιότητα ιδιαιτέρως σημαντική για τα άτομα με αναπηρία, διότι μόνο μέσω της απόκτησης σχετικών δεξιοτήτων μπορούν να αποκατασταθούν επαγγελματικά. Μια αναγκαία αποκατάσταση, η οποία στη δική τους περίπτωση συνδέεται άρρηκτα με τη διασφάλιση της οικονομικής αυτονομίας τους και κατ’ επέκταση με την ενίσχυση της αυτοπεποίθησής τους και την προάσπιση της ατομικής τους αξίας. Η δική τους επαγγελματική αποκατάσταση, άλλωστε, δεν είναι εξίσου ευχερής με την αποκατάσταση των αρτιμελών νέων, καθώς οι επιλογές τους είναι σαφώς λιγότερες και οι ευκαιρίες που τους παρέχονται περιορισμένες.
     Με δεδομένο, μάλιστα, το γεγονός πως μέρος μόνο των μαθητών με αναπηρία ολοκληρώνει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και ένα ακόμη μικρότερο ποσοστό ακολουθεί ανώτερες σπουδές γίνεται εναργώς αντιληπτή η αναγκαιότητα παροχής στους μαθητές αυτούς κάθε διευκόλυνσης. Το δικαίωμα στην εκπαίδευση, που με ευκολία αξιοποιούν οι υπόλοιποι μαθητές, θα έπρεπε να είναι εξίσου προσβάσιμο και αξιοποιήσιμο από όλους τους νέους με αναπηρία, ώστε να αποκομίζουν όχι μόνο επαγγελματικά ωφέλιμες γνώσεις, αλλά και την καλλιέργεια εκείνη που θα τους καταστήσει ενεργούς, σκεπτόμενους και δυναμικούς πολίτες του μέλλοντος.
     Ας μην παραβλέπουμε, άλλωστε, πως η απουσία υποδομών στα σχολεία δεν είναι το μόνο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία. Το σύνολο της ζωής τους είναι γεμάτο εξαιρετικά δυσχερείς καταστάσεις που απαιτούν απόθεμα ψυχικού σθένους και διαρκή στήριξη, προκειμένου να τις υπερκεράσουν. Οι προκαταλήψεις μέρους του κοινωνικού συνόλου, τα βλέμματα οίκτου, τα -έστω και ακουσίως- προσβλητικά σχόλια, αλλά και η απροθυμία εργοδοτών να τους προσφέρουν μια θέση εργασίας δημιουργούν ένα πλέγμα πίεσης, το οποίο προστίθεται στον συνεχή τους μόχθο για να αντεπεξέλθουν στις καθημερινές δραστηριότητες και απαιτήσεις.
     Κάθε μορφή αναπηρίας, όποιον αντίκτυπο κι αν έχει στην καθημερινότητα του ατόμου, συνιστά από μόνη της ένα διαρκές εμπόδιο και μια διαρκή πηγή συναισθηματικής έντασης. Αν, επομένως, σε αυτή προστεθεί κι η αδιαφορία της πολιτείας, με απότοκο την αποστέρηση ουσιωδών δικαιωμάτων, όπως είναι αυτό της εκπαίδευσης, τότε ασκείται στα άτομα με αναπηρία υπέρμετρη και άδικη πίεση. Χρειάζεται, ως εκ τούτου, να ληφθεί μέριμνα στους τομείς εκείνους που οι πολίτες και η πολιτεία μπορούν να προσφέρουν την αρωγή τους.
                                                                                                            Με εκτίμηση

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη

Manjik Pictures
 
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη
 
Η έννοια της ανθρωποκεντρικής τεχνητής νοημοσύνης αναφέρεται στη δημιουργία και την αξιοποίηση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία αφενός καλύπτουν ανθρώπινες ανάγκες, σεβόμενα τις ηθικές αξίες και τα δικαιώματα των ανθρώπων, κι αφετέρου διατίθενται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να έχουν ισότιμη πρόσβαση σε αυτά όλοι οι ενδιαφερόμενοι πολίτες. Απώτερο ζητούμενο, υπό αυτή την έννοια, είναι να τεθεί η τεχνητή νοημοσύνη στην υπηρεσία των ανθρώπων, ισότιμα και δημοκρατικά, χωρίς να παραβλάπτεται από τη λειτουργία και τα αποτελέσματά της η ασφάλεια, η ηθική, η αξιοπρέπεια των ανθρώπων, τα πνευματικά τους δικαιώματα, η λειτουργία της δημοκρατίας και η αίσθηση ισότητας μεταξύ των ατόμων.
Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη έχοντας ως κύρια επιδίωξή της την υποστήριξη των ανθρώπων και των δημοκρατικών τους κοινωνιών επιδεικνύει σεβασμό στα δικαιώματά τους και επιζητά την ευημερία τους σε κάθε τομέα.
 
Ορισμός: Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη (AI) αναφέρεται σε μια προσέγγιση στην ανάπτυξη και την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης που τοποθετεί τις ανθρώπινες ανάγκες, αξίες και ηθικές αρχές στο επίκεντρο. Ο στόχος της ανθρωποκεντρικής τεχνητής νοημοσύνης είναι να δημιουργήσει συστήματα που εξυπηρετούν και ενισχύουν την ανθρώπινη ευημερία, λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές, πολιτισμικές και ηθικές επιπτώσεις της τεχνολογίας.
 
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ανθρωποκεντρικής τεχνητής νοημοσύνης:
 
- Τα ανθρωποκεντρικά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης είναι δημιουργημένα κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μην αναπαράγουν στερεοτυπικές αντιλήψεις, να μην κάνουν διακρίσεις και να μην έχουν προκαταλήψεις εις βάρος φύλων, εθνοτήτων, μειονοτικών ομάδων κλπ. Στόχος, δηλαδή, είναι οι αλγόριθμοί τους να λειτουργούν κατά τρόπο αμερόληπτο και δίκαιο.
- Ζητούμενο της ανθρωποκεντρικής τεχνητής νοημοσύνης είναι η ενίσχυση των ανθρώπινων ικανοτήτων και η επικουρική της λειτουργία, ώστε οι άνθρωποι να να επιλύουν ταχύτερα συγκεκριμένα προβλήματα και να είναι πιο αποδοτικοί, χωρίς να τίθεται ζήτημα υποκατάστασής τους από τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.
- Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη έχει ως στόχο της τη βελτίωση της καθημερινότητας των πολιτών και τη γενικότερη ποιότητα της ζωής τους με εφαρμογές αξιοποιήσιμες στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης και της εργασίας.
- Προκειμένου να αποφευχθεί η περαιτέρω ενίσχυση του ψηφιακού χάσματος και της σχετικής ανισότητας χρειάζεται τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης να διαμορφώνονται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να καλύπτεται όλο το εύρος της παγκόσμιας γλωσσικής ποικιλίας. Η αδυναμία λειτουργίας ενός συστήματος με βάση συγκεκριμένες γλώσσες -λόγω, πιθανώς, του μικρού πληθυσμού που τις χρησιμοποιεί- αποκλείει τους ανθρώπους αυτούς από την αξιοποίηση των ωφελειών της τεχνητής νοημοσύνης.
- Ο σχεδιασμός της τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει να γίνεται με γνώμονα τις αρχές της συμπερίληψης, προκειμένου να μην καθίσταται η αξιοποίησή της αδύνατη για συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως για παράδειγμα είναι τα άτομα με αναπηρία ή οι ομάδες που έχουν λάβει μέχρι τώρα περιστασιακή, ανεπαρκή και μη ποιοτική εκπαίδευση. Ως εκ τούτου, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει να προσαρμόζονται στις ικανότητες του χρήστη και να του προσφέρουν εξατομικευμένες δυνατότητες αξιοποίησής τους.
- Η τεχνητή νοημοσύνη που έχει διαμορφωθεί με βάση τις ανθρωπιστικές αξίες και τις ηθικές αρχές οφείλει να τις λαμβάνει υπόψη, ώστε μέσα από τη χρήση της να μην οδηγεί σε αποτελέσματα που τις παραβιάζουν και, άρα, να μην επιτρέπει την εκμετάλλευση των εφαρμογών της για ανήθικη ή επιζήμια για τους ανθρώπους χρήση.
- Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη οφείλει να λειτουργεί με αρχές διαφάνειας, ως προς τα παρεχόμενα αποτελέσματα, και σεβασμού της ιδιωτικότητας, ως προς τα προσωπικά δεδομένα του χρήστη. Ο χρήστης θα πρέπει αφενός να γνωρίζει τις πηγές που αξιοποιήθηκαν για τα αποτελέσματα που του προσφέρονται, ώστε να είναι σε θέση να αποφύγει την ακούσια παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων, κι αφετέρου να αισθάνεται πως η αξιοποίηση των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης δεν σημαίνει την παραχώρηση από μέρους του προσωπικών του δεδομένων που θα γίνουν κατόπιν αντικείμενο εκμετάλλευσης από ποικίλες εταιρίες.
- Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη θα μπορεί να αξιοποιηθεί από μεμονωμένα άτομα για την αναζήτηση βοήθειας στην εύρεση λύσεων και στη λήψη προσωπικών αποφάσεων, με την προϋπόθεση πως οι προτεινόμενες από το σύστημα λύσεις ή η παρεχόμενη καθοδήγηση θα λαμβάνουν υπόψη τις ηθικές αρχές, ώστε να μην οδηγείται ο χρήστης σε επιζήμιες, ανήθικες ή παράνομες αποφάσεις.
 
Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα της εκπαίδευσης
Με την ανοιχτή πρόσβαση σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία είναι ικανά να παράγουν συνεχές, ποιοτικό κείμενο, να δίνουν απαντήσεις σε ερωτήματα των μαθητών καλύπτοντας ένα ευρύτατο φάσμα αντικειμένων και επιλύοντας αποτελεσματικά τις απορίες τους, προκύπτει η ανάγκη επανεξέτασης του τρόπου διδασκαλίας, του τι διδάσκονται οι μαθητές και του πώς μαθαίνουν. Προτού καν, ωστόσο, απαντηθούν επισήμως και θεσμικά τα ερωτήματα αυτά, η τεχνητή νοημοσύνη είναι σε θέση να επιφέρει δραστικές αλλαγές στον τομέα της εκπαίδευσης. Ειδικότερα:
 
- Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να δημιουργήσει εξατομικευμένα μαθησιακά προγράμματα για κάθε μαθητή, λαμβάνοντας υπόψη τις μαθησιακές του προτιμήσεις, το ρυθμό μάθησης, και τα ενδιαφέροντά του. Με αυτό τον τρόπο, οι μαθητές μπορούν να μάθουν με τον δικό τους ρυθμό και να επικεντρωθούν σε πτυχές των μαθησιακών αντικειμένων, στις οποίες χρειάζονται περισσότερη υποστήριξη.
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να παρέχει άμεση ανατροφοδότηση στους μαθητές κατά τη διάρκεια της μάθησης, βοηθώντας τους να εντοπίσουν και να διορθώσουν τα λάθη τους άμεσα. Αυτό επιτρέπει στους μαθητές να βελτιώνονται πιο γρήγορα και να κατανοούν βαθύτερα το υλικό.
 
- Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να αναπτύξουν προσωπικές και ακαδημαϊκές δεξιότητες, προσφέροντας εξατομικευμένες συμβουλές και καθοδήγηση. Οι χρήστες μπορούν να σχηματίσουν ένα προφίλ ικανοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της προηγούμενης εκπαίδευσής τους, και να συμπεριλάβουν τα δικά τους ενδιαφέροντα. Από τα δεδομένα αυτά, σε συνδυασμό με ενημερωμένο κατάλογο μαθημάτων ή πληροφορίες για τις ευκαιρίες σπουδών, μπορούν να διατυπωθούν σχετικές συστάσεις σπουδών με τη χρήση φυσικής γλώσσας. Αυτές οι πλατφόρμες μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να επιλέξουν τη σωστή εκπαιδευτική διαδρομή, να προετοιμαστούν για εξετάσεις ή να προσαρμοστούν σε νέες μαθησιακές προκλήσεις.
Παραλλήλως, εικονικοί δάσκαλοι και chatbots μπορούν να παρέχουν συνεχή στήριξη στους μαθητές, απαντώντας σε ερωτήσεις, εξηγώντας δύσκολες έννοιες, και βοηθώντας τους μαθητές στην προετοιμασία για εξετάσεις.
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία προσβάσιμων εκπαιδευτικών υλικών για μαθητές με αναπηρίες, όπως ηχητικά βιβλία, υπότιτλους, ή εφαρμογές που διευκολύνουν την πρόσβαση στην εκπαίδευση για όλους. Έτσι, η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη συμβάλλει στην συμπερίληψη και την ισότητα στην εκπαίδευση. Συστήματα όπως το Seeing AI της Microsoft χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη για να βοηθήσουν μαθητές με οπτική αναπηρία να κατανοήσουν το περιβάλλον τους, να διαβάσουν κείμενα ή να κατανοήσουν οπτικές πληροφορίες μέσω περιγραφών. Επίσης, εργαλεία όπως τα λογισμικά μετατροπής ομιλίας σε κείμενο μπορούν να βοηθήσουν μαθητές με δυσλεξία να γράψουν κείμενα.
 
- Εργαλεία, όπως το Google Classroom και άλλες πλατφόρμες που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη, μπορούν να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ μαθητών, παρέχοντας αυτόματες υπενθυμίσεις για τις εργασίες τους, αναλύοντας τη συμμετοχή τους στις συζητήσεις και προτείνοντας τρόπους βελτίωσης της ομαδικής εργασίας.
 
- Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ενσωματώσει ηθικά και κοινωνικά ζητήματα στην εκπαιδευτική διαδικασία, βοηθώντας τους μαθητές να αναπτύξουν κοινωνική συνείδηση και να κατανοήσουν τις συνέπειες των τεχνολογιών που αναπτύσσουν ή χρησιμοποιούν.
 
- Με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, οι μαθητές μπορούν να εξερευνήσουν νέα πεδία γνώσης και να αναπτύξουν δημιουργικές λύσεις σε προβλήματα. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προτείνει νέες προσεγγίσεις στη μάθηση και να ενθαρρύνει τους μαθητές να σκέφτονται κριτικά και καινοτόμα, ενισχύοντας έτσι τη δημιουργικότητά τους.
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να δημιουργήσει ή να προσαρμόσει εκπαιδευτικό υλικό, όπως διαδραστικά μαθήματα και ασκήσεις, που ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Με δεδομένη, μάλιστα, την ποικιλία στον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται η γνώση από επιμέρους μαθητές, οι εκπαιδευτικοί μπορούν μέσω της τεχνητής νοημοσύνης να εμπλουτίσουν, να βελτιώσουν ή και να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζουν ή προσεγγίζουν τη διδακτέα ύλη.
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη είναι σε θέση να ενισχύσει την κριτική σκέψη των μαθητών. Εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να αναλύσουν δεδομένα και να αναγνωρίσουν μοτίβα, τάσεις και σχέσεις. Αυτές οι δεξιότητες είναι κρίσιμες για την κριτική σκέψη και την αξιολόγηση πληροφοριών. Επιπροσθέτως, έξυπνες πλατφόρμες μάθησης μπορούν να δημιουργήσουν ασκήσεις και προβλήματα που ενισχύουν την κριτική σκέψη. Αυτές οι πλατφόρμες μπορούν να παρέχουν αλληλεπιδραστικές δραστηριότητες που προάγουν τη σκέψη σε βάθος και την επίλυση σύνθετων προβλημάτων.
 
Η τεχνητή νοημοσύνη συνεχίζει να εξελίσσεται και να ενσωματώνεται στην εκπαίδευση, και καθώς η τεχνολογία προχωρά, αναμένεται ότι οι δυνατότητες και οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση θα επεκταθούν ακόμη περισσότερο.
 
Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα της εργασίας
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αναλάβει επαναλαμβανόμενες ή χρονοβόρες εργασίες, επιτρέποντας στους εργαζόμενους να επικεντρωθούν σε πιο δημιουργικές και στρατηγικές δραστηριότητες. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει αυτοματοποίηση εργασιών, διαχείριση δεδομένων ή ανάλυση προτύπων.
 
- Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει εξατομικευμένα προγράμματα κατάρτισης και ανάπτυξης δεξιοτήτων, προσαρμοσμένα στις ανάγκες και τις ικανότητες του κάθε εργαζομένου. Αυτό επιτρέπει τη συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη και τη βελτίωση της αποδοτικότητας.
 
- Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ενθαρρύνει την καινοτομία προσφέροντας εργαλεία για την ανάλυση νέων ιδεών, την πρόβλεψη των τάσεων της αγοράς και την ανάπτυξη νέων προϊόντων ή υπηρεσιών.
 
- Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ενισχύσει την εξυπηρέτηση πελατών μέσω εργαλείων όπως οι έξυπνοι βοηθοί και τα chatbots, προσφέροντας γρήγορες και εξατομικευμένες απαντήσεις στις ερωτήσεις των πελατών και βελτιώνοντας την εμπειρία τους.
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει στη στρατηγική σχεδίαση και τη διαχείριση επιχειρησιακών διαδικασιών, αναλύοντας δεδομένα αγοράς, τάσεις και αναγνώριση ευκαιριών για ανάπτυξη.
 
Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη στοχεύει στη δημιουργία ενός επαγγελματικού περιβάλλοντος, όπου η τεχνολογία υποστηρίζει και ενισχύει τους ανθρώπους, αντί να τους αντικαθιστά ή να τους περιορίζει. Με την κατάλληλη εφαρμογή, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά οφέλη για τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους, προάγοντας τη συνολική αποδοτικότητα και ευημερία στο χώρο εργασίας.
 
Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα της υγείας
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αναλύσει μεγάλες ποσότητες δεδομένων από ιατρικά αρχεία, γενετικά δεδομένα και ιστορικό ασθενών για να παρέχει εξατομικευμένες διαγνώσεις και θεραπευτικές προτάσεις, προσαρμοσμένες στις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά κάθε ασθενή.
 
- Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να εντοπίσουν πρώιμα σημάδια ασθενειών και να προβλέψουν πιθανούς κινδύνους, επιτρέποντας την έγκαιρη παρέμβαση και την πρόληψη σοβαρών καταστάσεων υγείας.
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να παρέχει στους γιατρούς πληροφορίες και προτάσεις βάσει κλινικών κατευθυντήριων γραμμών και δεδομένων, βοηθώντας τους να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις για τη θεραπεία των ασθενών.
 
- Εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να παρακολουθούν την κατάστασης της υγείας ασθενών με χρόνιες παθήσεις σε πραγματικό χρόνο, να παρέχουν συστάσεις για τη διαχείριση της υγείας τους και να ειδοποιούν τους ασθενείς και τους γιατρούς για σημαντικές αλλαγές ή επιπλοκές.
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να υποστηρίξει την τηλεϊατρική και τη διαδικτυακή φροντίδα, διευκολύνοντας την πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες για άτομα που βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές ή έχουν περιορισμένη κινητικότητα.
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να παρέχει εκπαιδευτικά εργαλεία και προσομοιώσεις για την εκπαίδευση των γιατρών και των νοσηλευτών, βελτιώνοντας τις κλινικές δεξιότητες και τη γνώση τους.
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να επιταχύνει την ανακάλυψη νέων φαρμάκων και θεραπειών μέσω της ανάλυσης μεγάλων δεδομένων, της προσομοίωσης βιολογικών διαδικασιών και της εξέτασης πιθανών θεραπευτικών παρεμβάσεων.
 
Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη στηρίζεται στην αρχή ότι η τεχνολογία πρέπει να προάγει την ευημερία και να σέβεται τις ανάγκες και τις προτιμήσεις των ανθρώπων. Στον τομέα της υγείας, αυτό σημαίνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη πρέπει να είναι σχεδιασμένη με στόχο την υποστήριξη των ασθενών και των επαγγελματιών υγείας, βελτιώνοντας την ποιότητα της φροντίδας και ενισχύοντας την ανθρώπινη διάσταση της υγειονομικής φροντίδας.
 
Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα του περιβάλλοντος
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αναλύσει δεδομένα από διάφορες πηγές, όπως δορυφορικές εικόνες, αισθητήρες και μετρήσεις κλίματος, για να παρακολουθεί και να κατανοεί τις αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων της ρύπανσης, της κλιματικής αλλαγής και των οικολογικών αλλαγών.
 
- Εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να βοηθήσουν στην αποτελεσματική διαχείριση των απορριμμάτων, εντοπίζοντας μοτίβα και βελτιστοποιώντας τις διαδικασίες ανακύκλωσης. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ταξινόμηση των απορριμμάτων και την αναγνώριση ευκαιριών για επαναχρησιμοποίηση.
 
- Στην αγροτική παραγωγή, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της αποδοτικότητας και της βιωσιμότητας, παρακολουθώντας τη χρήση νερού, τη γονιμότητα του εδάφους και τις συνθήκες καλλιέργειας για να προτείνει βέλτιστες πρακτικές και να μειώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με τη μοντελοποίηση κλιματικών αλλαγών και την ανάπτυξη στρατηγικών για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης μπορούν, επίσης, να βοηθήσουν στη σχεδίαση και την εφαρμογή πολιτικών για τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος.
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να συμβάλει στη σχεδίαση και την ανάπτυξη βιώσιμων αστικών περιοχών, αναλύοντας δεδομένα σχετικά με τη χρήση γης, την κυκλοφορία και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις για την προώθηση πράσινων υποδομών και βιώσιμων λύσεων.
 
- Συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να βοηθήσουν στην πρόβλεψη και διαχείριση φυσικών καταστροφών, όπως πλημμύρες, πυρκαγιές και σεισμοί, μέσω της ανάλυσης δεδομένων και της ανάπτυξης προγνωστικών μοντέλων.
 
Η ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη στοχεύει στη δημιουργία λύσεων που εξυπηρετούν τις ανάγκες των ανθρώπων και του περιβάλλοντος με βιώσιμο και υπεύθυνο τρόπο. Με τη σωστή εφαρμογή, μπορεί να αποτελέσει έναν ισχυρό σύμμαχο στην προστασία του φυσικού κόσμου και στη διαχείριση των περιβαλλοντικών προκλήσεων.

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Φιλοπατρία – Πατριωτισμός

 
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Φιλοπατρία – Πατριωτισμός
 
Φιλοπατρία: Η έμπρακτη, λελογισμένη και υγιής αγάπη και αφοσίωση κάποιου στην πατρίδα του. Αγάπη που προκύπτει από την επίγνωση της ευθύνης τόσο απέναντι στους προγενέστερους όσο και απέναντι στους μεταγενέστερους, προκειμένου η πατρίδα να ακολουθεί μια σταθερή πορεία εξέλιξης και βελτίωσης. Επίγνωση, συνάμα, του γεγονότος πως η πατρίδα αποτελείται από τους πολίτες της και πως, άρα, το παρόν και το μέλλον της εξαρτάται από τη δική τους υπεύθυνη στάση.
 
Σύγχρονη φιλοπατρία και πατριωτισμός: Η διασφάλιση της ελευθερίας της χώρας, όπως και η συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν αλλάξει τη σημασία του πατριωτισμού στις μέρες μας, εφόσον πλέον δεν απαιτούνται πράξεις αυτοθυσίας ούτε η διατήρηση της αίσθησης πως η χώρας μας πορεύεται χωρίς στήριξη από ισχυρούς συμμάχους. Οι αλλαγές αυτές, ωστόσο, δεν οδηγούν στην απαξίωση της σημασίας του πατριωτισμού και της φιλοπατρίας, καθώς ακόμη και ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Ελλάδα, όπως και κάθε άλλο κράτος-μέλος, οφείλει να λαμβάνει ορθές αποφάσεις και να πράττει κατά τρόπο επωφελή για τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της. Ως εκ τούτου, η σύγχρονη φιλοπατρία λαμβάνει διαφορετικές, αλλά εξίσου ουσιαστικές πτυχές σε σχέση με το παρελθόν. Ειδικότερα:
 
Φιλοπατρία σημαίνει ενεργό ενδιαφέρον για τις εσωτερικές εξελίξεις, τα ευρωπαϊκά και διεθνή γεγονότα. Η λήψη ορισμένων σημαντικών αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν σημαίνει πως η εσωτερική λειτουργία της χώρας ρυθμίζεται αποκλειστικά έξωθεν, ούτε πως οι Έλληνες πολίτες δεν έχουν πραγματικό λόγο στη διακυβέρνηση της χώρας. Αντιθέτως, οι σημαντικότερες αποφάσεις για την οικονομική, πολιτική και πολιτισμική πορεία της χώρας λαμβάνονται -έμμεσα- από τους ίδιους πολίτες με βάση τη συμμετοχή τους στα πολιτικά πράγματα. Χρειάζεται, ως εκ τούτου, να παραμένουν οι πολίτες ενήμεροι για τις εξελίξεις εκείνες που επηρεάζουν τη χώρα, αλλά και να κατανοούν ποια πολιτική παράταξη είναι, κάθε φορά, σε θέση να υπηρετήσει καλύτερα τα συμφέροντα της πατρίδας.
 
Φιλοπατρία σημαίνει απόρριψη της κομματικοποίησης και του πολιτικού διχασμού. Ένα διαχρονικό πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας είναι η επίμονη τάση των πολιτών της να οδηγούνται στον διχασμό παρασυρμένοι είτε από ιδεοληπτικές προσεγγίσεις πολιτικών ζητημάτων είτε από λαϊκιστές πολιτικούς που προσβλέπουν σε ίδια συμφέροντα καλλιεργώντας το διχαστικό αυτό κλίμα. Οι πολίτες οφείλουν να αντιληφθούν πως ζητούμενο είναι η λήψη των ορθότερων αποφάσεων και όχι η με κάθε τρόπο επικράτηση ενός συγκεκριμένου κόμματος στην πολιτική σκηνή, έστω κι αν είναι ανεπαρκές για τις τρέχουσες περιστάσεις. Οι πολιτικές διαφορές είναι θεμιτές σε μια δημοκρατική κοινωνία, όχι όμως και η διαμόρφωση ενός κλίματος εχθρότητας ή και μίσους. Πολιτικοί που εκμεταλλεύονται και παραποιούν γεγονότα του παρελθόντος για να διατηρούν ζωντανό το «εμφυλιοπολεμικό» κλίμα είναι επιζήμιοι για τη χώρα, διότι είναι εμφανές πως ενδιαφέρονται πρωτίστως για τη δική τους πολιτική καριέρα και όχι για το εθνικά επωφελές.   
Προκειμένου η χώρα να έχει τη ζητούμενη εξέλιξη είναι αναγκαία η συνειδητοποίηση πως οι πολίτες της οφείλουν να επιδιώκουν από κοινού την ανάπτυξή της και όχι να οδηγούνται στον κομματικό φανατισμό που τους διχάζει και υπονομεύει τις όποιες θετικές προσπάθειες.
 
Φιλοπατρία σημαίνει λήψη ατομικών πρωτοβουλιών και μέριμνα για το καλό της «πόλης» και της «γειτονιάς». Το ειλικρινές ενδιαφέρον για τη βελτιστοποίηση της πατρίδας ξεκινά από τη μέριμνα για το άμεσο περιβάλλον του κάθε πολίτη. Η εντύπωση πως υπάρχει μια αόρατη κρατική αρχή που γνωρίζει κάθε πρόβλημα και κάθε δυσκολία που αντιμετωπίζει κάθε γειτονιά και κάθε πόλη της χώρας είναι εσφαλμένη. Οι ίδιοι οι πολίτες που ζουν και κινούνται καθημερινά σε συγκεκριμένες περιοχές γνωρίζουν πολύ καλύτερα τα προβλήματα που υπάρχουν. Οφείλουν, έτσι, να δραστηριοποιούνται είτε για να τα αναδείξουν, προκειμένου να τα αντιληφθούν οι κρατικοί φορείς είτε για να κινητοποιήσουν τους συμπολίτες τους, προκειμένου να τα επιλύσουν συνεργατικά οι ίδιοι. Οι πολίτες που ενδιαφέρονται πραγματικά για τις γειτονιές και τις πόλεις τους, έχοντας αίσθημα ευθύνης για τον χώρο γύρω τους, αποτελούν το καλύτερο εχέγγυο για τη βελτίωση της πατρίδας, διότι δεν μένουν αδρανείς και αδιάφοροι, αλλά δραστηριοποιούνται και αναζητούν λύσεις.
 
Φιλοπατρία σημαίνει άσκηση εποικοδομητικής κριτικής και όχι δυσφήμηση της πατρίδας. Στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της ταχείας διάδοσης των πληροφοριών είναι σημαντικό να έχουν οι πολίτες συναίσθηση των όσων δημοσιεύουν για τη χώρα τους. Μια κακόβουλη κριτική, η οποία υποκινείται από κομματική εμπάθεια, μπορεί να λειτουργήσει κατά τρόπο επιβλαβή για τη φήμη της χώρας, χωρίς κατ’ ανάγκη να οδηγήσει στην επίλυση ενός υπαρκτού προβλήματος. Είναι, υπ’ αυτή την έννοια, προτιμότερο να ασκούν οι πολίτες κριτική, με αίσθημα ευθύνης, εστιάζοντας κυρίως στο πώς μπορεί να διορθωθεί μια κατάσταση, κι όχι να κακολογούν δημοσίως τη χώρα τους, μεταδίδοντας αρνητικές για αυτή εικόνες και πληροφορίες. 
 
Φιλοπατρία σημαίνει γνώση του παρελθόντος για την άντληση θετικών προτύπων και την αποφυγή λανθασμένων τακτικών. Η μελέτη της ιστορίας της πατρίδας έχει ουσιώδη σημασία, διότι μέσω αυτής οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να κατανοήσουν τις αντιξοότητες που κλήθηκε να αντιμετωπίσει στην ιστορική της πορεία∙ να αντιληφθούν τον ρόλο που διαδραμάτισαν -θετικό ή αρνητικό- άλλες χώρες, ώστε να καταλαβαίνει καλύτερα σύγχρονες διπλωματικές της επιλογές∙ να έχουν γνώση των επιτευγμάτων της που μπορούν να κινητοποιήσουν τους νεότερους για αντίστοιχες θετικές επιδιώξεις∙ να γνωρίζουν τις λανθασμένες επιλογές της, ώστε να αποφεύγουν αντίστοιχα λάθη∙ να εκτιμούν πληρέστερα την πορεία των προγενέστερων, σε όποια ιστορική περίοδο της χώρας κι αν έδρασαν αυτοί.
 
Φιλοπατρία σημαίνει σεβασμός των άλλων κρατών και λαών. Η αγάπη του ατόμου για την πατρίδα του δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση εχθρότητα ή έλλειψη σεβασμού απέναντι στους πολίτες άλλων λαών. Κάθε πολίτης, σε όποιο έθνος κι αν ανήκει, έχει το ίδιο δικαίωμα να αισθάνεται υπερήφανος για την πορεία της δικής του πατρίδας, χωρίς να είναι υποχρεωμένος να γίνεται αποδέκτης συμπλεγματικών συμπεριφορών -ανωτερότητας ή κατωτερότητας- από άλλους. Εφόσον το άτομο τρέφει αισθήματα αγάπης για τη δική του πατρίδα, οφείλει να σέβεται το γεγονός πως αντίστοιχα αισθήματα έχουν κι οι άλλοι άνθρωποι για τη δική τους πατρίδα.
Είναι, άλλωστε, σημαντικό να έχουμε υπόψη πως η συνεργασία και η διατήρηση καλών σχέσεων με τα άλλα κράτη συνιστά ουσιαστικό στοιχείο για την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης, καθώς και για την καλύτερη λειτουργία του κράτους, εφόσον στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης τα κράτη βρίσκονται σε σχέση εξάρτησης μεταξύ τους.  
 
Φιλοπατρία σημαίνει ενδιαφέρον για τα ασθενέστερα και πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας. Αγάπη για την πατρίδα σημαίνει ενδιαφέρον για την εσωτερική κοινωνική συνοχή και, κατ’ επέκταση, μέριμνα για εκείνες τις ομάδες πολιτών που είναι περισσότερο ευάλωτες λόγω των ιδιαίτερων δυσκολιών που αντιμετωπίζουν. Έχει, επομένως, ουσιώδη σημασία να υπάρχει σεβασμός απέναντι στη διαφορετικότητα και προστατευτική διάθεση απέναντι σε μειονεκτούσες ομάδες, όπως είναι οι ηλικιωμένοι πολίτες, τα άτομα με αναπηρία, οι άποροι πολίτες, καθώς και κάθε άλλη ομάδα πολιτών που βιώνει υπέρμετρες δυσκολίες. Οφείλουν, άρα, οι πολίτες να εμπλέκονται ενεργά σε δράσεις ανθρωπιστικού χαρακτήρα, ώστε να βοηθούν τους συμπολίτες τους και παράλληλα να μεταδίδουν ένα έμπρακτο μήνυμα στήριξης των ευπαθών κοινωνικών ομάδων.  
 
Φιλοπατρία σημαίνει σεβασμός απέναντι στους νόμους. Ουσιαστικός τρόπος έκφρασης της αγάπης ενός πολίτη για την πατρίδα του είναι το να σέβεται τους ισχύοντες νόμους, συμβάλλοντας κατ’ αυτό τον τρόπο στην ομαλότερη λειτουργία της και στην αρμονική συνύπαρξη των πολιτών της. Η επίγνωση πως οι νόμοι τίθενται για να προστατεύσουν τους ίδιους τους πολίτες από φαινόμενα επιζήμιας ανομίας, επιθετικότητας, αδιαφορίας και εκμετάλλευσης καθιστά σχεδόν αυτονόητη την επιλογή του σεβασμού στους νόμους. Παραλλήλως, βέβαια, οι πολίτες οφείλουν να αντιδρούν όταν αντικρίζουν άλλα μέλη της κοινωνίας να παραβιάζουν τους νόμους και να αδικούν τους γύρω τους. Η σιωπή απέναντι στην παρανομία ισοδυναμεί με συνενοχή, μια κατάσταση που δεν μπορεί να γίνεται ανεκτή από ενσυνείδητους και πολιτικά ώριμους πολίτες. Η παρανομία, άλλωστε, σε κάθε πιθανή έκφανσή της δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί, αν δεν γίνεται αντιληπτή από τις αρχές, γι’ αυτό οι πολίτες έχουν χρέος να καταγγέλλουν σχετικά περιστατικά και να βοηθούν με αυτό τον τρόπο στον περιορισμό αντίστοιχων φαινομένων.
 
Φιλοπατρία σημαίνει επίγνωση της συνυπευθυνότητας και της συλλογικής ευθύνης. Αφοσίωση στην πατρίδα και αγάπη προς αυτή σημαίνει πως οι πολίτες δεν στέκουν με αδιαφορία απέναντι στα επιμέρους προβλήματα, μήτε τα θεωρούν ως απότοκο της συμπεριφοράς των άλλων. Κάθε πολίτης αποδέχεται πως έχει μέρος της ευθύνης για κάθε παθογένεια γύρω του και αναζητά τρόπους για να βοηθήσει στην αντιμετώπισή τους. Η έλλειψη σεβασμού απέναντι στους νόμους, οι βίαιες συμπεριφορές, η αδιαφορία απέναντι στους ευάλωτους κ.ά. συνιστούν αρνητικά ζητήματα που αφορούν κάθε πολίτη χωριστά και πρέπει να λειτουργούν ως αφορμές για να ελέγξει κάθε πτυχή της δικής του συμπεριφοράς, ώστε να αντιληφθεί, αν με κάποιο τρόπο αποτελεί και ο ίδιος μέρος του προβλήματος (είτε με τις πράξεις είτε με την αδράνειά του).
 
Τα οφέλη του υγιούς πατριωτισμού
Η αγάπη για την πατρίδα ακριβώς επειδή ωθεί τα άτομα να ακολουθούν μια πιο υπεύθυνη στάση ζωής και να έχουν επίγνωση πως με τις δικές του πράξεις είναι σε θέση να ωφελήσουν την πατρίδα τους είναι ιδιαιτέρως επωφελής.
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού η δημοκρατία λειτουργεί ορθότερα, διότι οι πολίτες δεν παρασύρονται από τον κομματισμό και, ως εκ τούτου, δεν διχάζονται και δεν φανατίζονται. Είναι, έτσι, σε θέση να αναζητούν την επίλυση των επιμέρους προβλημάτων σε συνθήκες γόνιμου και ουσιαστικού διαλόγου, χωρίς να τηρούν μια άκαμπτη ιδεοληπτική στάση απέναντι σε διάφορα ζητήματα. Επιλέγουν την παράταξη που υπηρετεί ορθότερα τα εθνικά συμφέροντα, αλλά δεν έχουν εχθρική διάθεση απέναντι σε εκείνους που προχωρούν σε διαφορετικές πολιτικές επιλογές. Ο σεβασμός αυτός απέναντι στη διαφορετική άποψη με τη σειρά του συμβάλλει, ώστε να επικρατεί κλίμα αρμονικής συμβίωσης μεταξύ των πολιτών.
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού λαμβάνονται οι ορθότερες αποφάσεις για κάθε επιμέρους ζήτημα και εφαρμόζονται ταχύτερα, διότι δεν υπάρχουν συνεχείς αντιδράσεις από ομάδες κομματικά φανατισμένων που επιχειρούν να τις υπονομεύσουν. Η βαθιά επίγνωση πως ό,τι προέχει είναι το εθνικά και συλλογικά επωφελές αποτρέπει τις ιδεοληπτικές αντιδράσεις και επιτρέπει στους πολίτες να αποδεχτούν τις αποφάσεις και να βοηθήσουν με τη στάση τους στην αποτελεσματικότερη εφαρμογή τους. Ας μη λησμονούμε, άλλωστε, πως στη χώρα μας υπάρχουν μεταρρυθμίσεις που εκκρεμούν για δεκαετίες λόγω της επίμονης αντίδρασης ορισμένων ιδεοληπτικών πολιτών που δρουν με βάση το κομματικό τους συμφέρον.
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού διασφαλίζεται η αρμονικότερη συνύπαρξη των πολιτών, διότι αναγνωρίζουν όλοι πως έχουν έναν γενικότερο κοινό σκοπό, την ωφέλεια της πατρίδας, οπότε επιλέγουν την οδό της συνεργασίας και όχι εκείνον της σύγκρουσης και της άγονης αντιπαράθεσης. Η αίσθηση της κοινής εθνικής ταυτότητας ή έστω η αίσθηση πως ως πολίτες του ίδιου κράτους επωφελούνται από την ευημερία του οδηγεί τους πολίτες στο να ομονοούν και να αντιλαμβάνονται πόσο επιζήμιος θα ήταν ένας διχασμός τους σε οποιοδήποτε επίπεδο.   
 
- Χάρη στο αίσθημα του πατριωτισμού διασφαλίζεται η εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας και η γενικότερη ασφάλειά της, εφόσον γίνεται αντιληπτό από πιθανούς αντιπάλους πως οι πολίτες της δεν θα επιτρέψουν κάποια εχθρική ενέργεια εις βάρος της. Είναι, άλλωστε, αναγκαίο να γίνει κατανοητό πως μια χώρα της οποίας οι πολίτες αδιαφορούν για την ακεραιότητά της γίνεται αυτομάτως ευάλωτη απέναντι στις επεκτατικές διαθέσεις γειτονικών της κρατών. Χρειάζεται, άρα, οι πολίτες να στέλνουν ένα σταθερό μήνυμα ενότητας και ενδιαφέροντος για την πατρίδα τους, ώστε να μην αφήνονται περιθώρια διεκδικήσεων σε άλλες περιοχές. Σαφώς, βέβαια, επιδίωξη των πολιτών είναι η διαμόρφωση σχέσεων ειρηνικής και μακροχρόνιας συνεργασίας με τα γειτονικά κράτη.
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού οι πολίτες επιδιώκουν την εξάλειψη φαινομένων ανισότητας και εκμετάλλευσης των συμπολιτών τους, διότι ενδιαφέρονται εμπράκτως για την ισότιμη αντιμετώπιση όλων. Αγάπη για την πατρίδα, άλλωστε, σημαίνει αγάπη για τους πολίτες της, εφόσον πατρίδα είναι σε μεγάλο βαθμό οι ίδιοι οι πολίτες της. Με τη σκέψη πως η ευημερία της πατρίδας οφείλει να λειτουργεί προς όφελος όλων, οι πολίτες επιδιώκουν συνειδητά να συμβάλλουν στην εξάλειψη εκείνων των συνθηκών που προκαλούν κοινωνικές ανισότητες και αδικίες.  
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού ενισχύεται η οικονομική ανάπτυξη της πατρίδας, διότι οι πολίτες της κατανοούν τη σημασία των αγοραστικών τους επιλογών και αντιλαμβάνονται πώς μπορούν να στηρίξουν τις ντόπιες επιχειρήσεις. Χωρίς ένα τέτοιο αίτημα να σημαίνει πως δεν θα αγοράζουν προϊόντα από άλλα κράτη, οφείλουν, ωστόσο, να γνωρίζουν τον αντίκτυπο που έχει στην οικονομία της χώρας μια εκτεταμένη εισαγωγική δραστηριότητα, ακόμη και για τα προϊόντα εκείνα που υπάρχει αξιόλογη εγχώρια παραγωγή. Φροντίζουν, έτσι, να επιλέγουν προϊόντα της πατρίδας τους, όταν αυτό είναι εφικτό, προκειμένου να αποφεύγεται η δημιουργία ελλείματος στο εμπορικό ισοζύγιο, με τις αρνητικές συνέπειες που αυτό επιφέρει στην οικονομία της χώρας.  
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού στηρίζεται τόσο η εγχώρια πολιτισμική παραγωγή όσο και η γενικότερη πνευματική και πολιτισμική ταυτότητα του τόπου. Οι πολίτες, χωρίς φυσικά να αποκλείουν την επαφή τους με τα πολιτισμικά δημιουργήματα άλλων κρατών, κατανοούν πως έχει ιδιαίτερη σημασία να στηρίζουν την εγχώρια πνευματική δημιουργία και μεριμνούν, έτσι, για τη διάδοσή της. Αντιλαμβάνονται, επίσης, πως η κατ’ αποκλειστικότητα ενασχόληση με τα πολιτισμικά δημιουργήματα ξένων κρατών προκαλεί σημαντικό έλλειμμα γνώσης -και εκτίμησης- για την πολιτισμική ταυτότητα και δημιουργία του τόπου τους. Χρειάζεται, υπ’ αυτή την έννοια, μια προσπάθεια εξισορρόπησης ανάμεσα στον χρόνο που αφιερώνουν για να γνωρίσουν την πνευματική κληρονομιά του τόπου τους και στην ενασχόληση με δημιουργήματα άλλων λαών.
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού αυξάνεται η ενεργή συμμετοχή των πολιτών σε δράσεις εθελοντισμού, σε πολιτισμικά δρώμενα, αλλά και στις πολιτικές πτυχές του βίου τους. Η επιθυμία να βοηθήσουν τους συμπολίτες τους που έχουν ανάγκη οδηγεί τους πολίτες στο να έχουν σταθερή συμμετοχή σε εθελοντικές δράσεις, εφόσον αντιλαμβάνονται πόσο σημαντική είναι η συνεισφορά τους. Αντιστοίχως, οι πολίτες κατανοούν πόσο επωφελής είναι για τον τόπο τους η πνευματική τους καλλιέργεια, γι’ αυτό και συμμετέχουν σε πολιτισμικές δράσεις, ώστε να εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους και να αποκτούν ένα πιο στέρεο υπόβαθρο εκτίμησης και κατανόησης του πολιτισμού της χώρας τους. Επιπροσθέτως, οι πολίτες αντιλαμβάνονται πως η συμμετοχή τους στις εκλογικές διαδικασίες έχει εξέχουσα σημασία για τη δημοκρατία, γι’ αυτό και λαμβάνουν μέρος σε αυτές απορρίπτοντας την παθητική στάση της αποχής.  

Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η οικογένεια των εφήβων (παραγωγή λόγου)

Anna Rose Bain 
 
Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η οικογένεια των εφήβων (παραγωγή λόγου)
 
Κείμενο 1: Η οικογένεια των εφήβων
 
     Ο πυρήνας στη ζωή των εφήβων είναι το οικογενειακό τους περιβάλλον και ως εκ τούτου διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο σε όλο το φάσμα της σωματικής και ψυχικής τους υγείας.
     Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες σε εφήβους, το κοινωνικοοικονομικό προφίλ της οικογένειας έχει συνδεθεί με τη σχολική επίδοση, την επιθετικότητα και τη σχολική βία, τις διατροφικές συνήθειες και την παχυσαρκία, τη χρήση οινοπνευματωδών, το κάπνισμα, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και την ψυχική υγεία (π.χ. ψυχοσωματικά συμπτώματα, κατάθλιψη). Επίσης, στρεσογόνες καταστάσεις στη ζωή της οικογένειας, όπως η μετανάστευση και η ανεργία, επηρεάζουν σημαντικά την υγεία των εφήβων.
     Η υγεία των εφήβων σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με το επίπεδο και την ποιότητα των σχέσεων που αναπτύσσονται στην οικογένεια. Η καλή επικοινωνία με τους γονείς αποτελεί προστατευτικό παράγοντα για συμπεριφορές υψηλού κινδύνου και για πολλά ψυχοσωματικά προβλήματα. Επιπλέον, η καλή επικοινωνία των εφήβων, ιδιαίτερα με τη μητέρα, συνδέεται με καλύτερη σωματική υγεία, χαμηλότερη κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών και τσιγάρων καθώς και την αποφυγή της πρώιμης έναρξης της σεξουαλικής τους ζωής.
     Παρά το γεγονός ότι οι έφηβοι μιλούν λιγότερο με τους γονείς τους από ό,τι στα προηγούμενα χρόνια της ζωής τους, ο συναισθηματικός δεσμός μεταξύ εφήβου-γονιού συνεχίζεται, αν και με διαφορετική μορφή. Η αλλαγή αυτή στις σχέσεις γονιού-εφήβου οδηγεί βαθμιαία στην ανεξαρτησία και την αυτονομία του εφήβου οι οποίες αποτελούν σημαντικές συνιστώσες της διαδικασίας ανάπτυξης.
     Οι γονείς επιλέγουν διαφορετικούς τρόπους και στρατηγικές για τη διαπαιδαγώγηση των εφήβων, που έχουν να κάνουν με το κατά πόσο τους τιμωρούν, με το εάν συζητούν μαζί τους για λάθη που κάνουν ή με το εάν έχουν αδιάφορη στάση απέναντί τους. Οι έφηβοι που έχουν αυστηρούς/προσηνείς γονείς είναι περισσότερο πιθανόν να αναπτύξουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση, να έχουν καλύτερη επίδοση στο σχολείο, να είναι λιγότερο ευάλωτοι σε πιέσεις που δέχονται από τους συνομηλίκους τους και να αποφεύγουν συμπεριφορές κινδύνου όπως η χρήση ουσιών και η πρώιμη έναρξη της σεξουαλικής ζωής. Από την άλλη, οι έφηβοι με ενδοτικούς/αδιάφορους γονείς είναι πιθανόν να είναι επιρρεπείς σε συμπεριφορές κινδύνου.
 
Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας
 
Κείμενο 2: Συνέπειες Παιδικής Κακοποίησης
 
     Τα παιδιά που έχουν βιώσει την εμπειρία της κακοποίησης υφίστανται σοβαρό τραυματισμό και οι επιπτώσεις τα συνοδεύουν συνήθως σε όλη τη ζωή τους. Οι συνέπειες της παιδικής κακοποίησης συνίστανται σε σημαντικές βλάβες στη σωματική και ψυχική υγεία και την ανάπτυξη των παιδιών. Μελέτες έχουν δείξει ότι η έκθεση σε κάθε μορφή κακοποίησης κατά την παιδική ηλικία συνδέεται με υιοθέτηση επικίνδυνων συμπεριφορών στη μετέπειτα ζωή του ατόμου. Αυτές περιλαμβάνουν την πρόκληση συμπεριφορών βίας, την έναρξη καπνίσματος, την παχυσαρκία, τις επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές, την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, τη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών.
     Τα κακοποιημένα αλλά και παραμελημένα παιδιά έχουν συνήθως προβλήματα συμπεριφοράς και προσωπικότητας. Γίνονται επιθετικά, αναπτύσσουν άγχος και φοβίες, η σκέψη τους γίνεται παράλογη, έχουν αυτοκαταστροφικές τάσεις και υποφέρουν συχνά από κατάθλιψη. Φυσικά, η αυτοεκτίμησή τους είναι στα χαμηλότερα επίπεδα και δυστυχώς πολύ συχνά καταφεύγουν σε χρήση ουσιών ή δημιουργούν προβλήματα με το νόμο. Σημαντικό να αναφερθεί πως η σωματική κακοποίηση μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί τραύματα που θα το δυσκολεύουν στη καθημερινή του ζωή, καθώς είναι πολύ πιθανόν να εμφανίσει κατάθλιψη, μη επαρκή ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων και αργότερα παραβατική συμπεριφορά. Η σωματική, η νοητική και η συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, αλλά και η κοινωνική προσαρμογή του επηρεάζονται αρνητικά, καθώς παρουσιάζονται ποικίλα προβλήματα.
     Οι συνέπειες της συναισθηματικής κακοποίησης για το παιδί είναι πολλαπλές, καθώς παρατηρούνται νευρωτικές συμπεριφορές, παλινδρομήσεις, επιθετική και βίαιη συμπεριφορά. Ακόμα, το παιδί καταβάλλεται από συναισθήματα άγχους, θυμού και ανασφάλειας. Επίσης, στις συνέπειες κατατάσσεται και ο αυτοκτονικός ιδεασμός, η ανικανότητα του παιδιού να αναπτύξει βασικές δεξιότητες, η δυσκολία κοινωνικοποίησης, δημιουργία προσωπικών σχέσεων και καχυποψία, αφού δεν εμπιστεύονται εύκολα άτομα.
     Επιπρόσθετα, καθώς η παιδική κακοποίηση καταστρέφει τη διαδικασία της προσκόλλησης στους γονείς και τη δημιουργία αποτελεσματικών σχέσεων, τα παιδιά παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Συχνά, ο ενήλικας που έχει υποστεί κακοποίηση στα παιδικά του χρόνια δυσκολεύεται στην εγκαθίδρυση στενών προσωπικών σχέσεων και είναι πολύ πιθανό να του προκαλεί δυσκολία η σωματική εγγύτητα, το άγγιγμα, η οικειότητα και η εμπιστοσύνη στους άλλους.
 
Καπνίση Αικατερίνη, Μουρκιώτη Αθανασία, «Ενδοοικογενειακή βία», Πτυχιακή Εργασία
 
ΘΕΜΑ Δ
Σε ένα άρθρο σας για τοπική εφημερίδα του Δήμου σας να αναφερθείτε: α) στο θετικό ρόλο που διαδραματίζει η οικογένεια στη ζωή του εφήβου, και β) στις αρνητικές επιπτώσεις που έχει στην υγεία, στην ψυχολογία και στη συμπεριφορά των παιδιών η κακοποίησή τους -συναισθηματική ή σωματική- στο πλαίσιο της οικογένειας. (350-400 λέξεις)
 
Γονείς που ωφελούν και γονείς που… βλάπτουν!
 
     Αν και κατά τη διάρκεια της εφηβείας τα παιδιά εξαρτώνται λιγότερο από τους γονείς τους, αυτό δεν καθιστά μικρότερο τον αντίκτυπο που έχουν εκείνοι στη ζωή τους. Μια οικογένεια με καλής ποιότητας σχέσεις και επικοινωνία μπορεί να ωφελήσει ουσιωδώς τον έφηβο, ενώ αντίθετα μια οικογένεια με προβληματικές σχέσεις και κακοποιητική συμπεριφορά μπορεί να τον βλάψει σημαντικά.
     Βασικό ρόλο στην επωφελή επίδραση των γονιών στη ζωή του έφηβου παιδιού διαδραματίζει η ανοιχτή και ειλικρινής επικοινωνία. Μέσω της συζήτησης οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να καθοδηγήσουν το παιδί, να κατευνάσουν τις ανησυχίες του και να το προφυλάξουν, έτσι, από επιζήμιες επιλογές και επιβαρυντικές για την ψυχολογία του καταστάσεις. Το ενεργό ενδιαφέρον των γονιών, άλλωστε, ενισχύει την αυτοπεποίθηση του εφήβου και εδραιώνει μέσα του το αίσθημα της υποστήριξης που χρειάζεται προκειμένου να θέσει υψηλούς για τον εαυτό του στόχους και να κρατηθεί μακριά από τις αρνητικές επιρροές.  
     Πιο αποτελεσματικοί, μάλιστα, είναι οι γονείς που υιοθετούν αυστηρότερη στάση, διατηρώντας βέβαια την ευγένεια και την ηρεμία στη συμπεριφορά τους. Σε αντίθεση με τους γονείς που ενδίδουν σε κάθε αίτημα των έφηβων παιδιών, καταλήγοντας να μεταδίδουν έμμεσα μηνύματα αδιαφορίας, οι αυστηροί γονείς έχουν θετικότερο αντίκτυπο στη ζωή του εφήβου. Ο νέος αναγνωρίζει σαφέστερα το ενδιαφέρον τους, με αποτέλεσμα να αποκτά αυτοέλεγχο, να σημειώνει υψηλότερες επιδόσεις στο σχολείο και να οδηγείται εν γένει σε καλύτερες επιλογές.
     Η θετική επίδραση των γονιών, ωστόσο, δεν αποτελεί τη μόνη όψη του νομίσματος, διότι -ατυχώς- υπάρχουν οικογένειες από τις οποίες απουσιάζουν οι υγιείς δεσμοί ενδιαφέροντος και φροντίδας. Στις περιπτώσεις που οι γονείς είναι επιθετικοί και κακοποιούν το έφηβο παιδί είτε συναισθηματικά είτε σωματικά, σημειώνεται επιδείνωση τόσο της ψυχικής όσο και της σωματικής του υγείας. Ο έφηβος βιώνει υψηλά επίπεδα άγχους και συναισθηματικής πίεσης, με αποτέλεσμα να οδηγείται σε παραβατικές ή και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές στην προσπάθειά του να εκτονώσει το θυμό και την απόγνωσή του.   
     Μη έχοντας ο έφηβος τη γονική υποστήριξη και το αναγκαίο αίσθημα ασφάλειας αποδιοργανώνεται σε κάθε επίπεδο της ζωής του. Αδυνατεί να θέσει μακροπρόθεσμους στόχους, χάνει την εμπιστοσύνη του στους ανθρώπους και κατ’ επέκταση τη δυνατότητα διαμόρφωσης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Συχνά, μάλιστα, υιοθετεί την επιθετικότητα του οικογενειακού περιβάλλοντος και την καθιστά ίδιον της προσωπικότητάς του.
     Οι γονείς επηρεάζουν, άρα, τη συμπεριφορά, την κοινωνικότητα του εφήβου, όπως και πολλές άλλες πτυχές της συναισθηματικής και ψυχολογικής του εικόνας. Έφηβοι με γονείς ανοιχτούς στην επικοινωνία και συναισθηματικά διαθέσιμους έχουν εύλογα σαφώς καλύτερη εικόνα και προοπτικές από εκείνους με γονείς αδιάφορους ή κακοποιητικούς.
[Λέξεις: 408]

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Τα -ζητούμενα- χαρακτηριστικά του σύγχρονου εκπαιδευτικού

Laura Ostrowski 

 
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Τα -ζητούμενα- χαρακτηριστικά του σύγχρονου εκπαιδευτικού
 
Η εύκολη πρόσβαση σε διδακτικό υλικό και πληροφορίες για κάθε μάθημα μέσω του διαδικτύου έχει διαφοροποιήσει σημαντικά τον ρόλο του εκπαιδευτικού, εφόσον δεν αποτελεί πλέον τον αποκλειστικό μεταδότη γνώσεων, όπως στο παρελθόν. Παραλλήλως, βέβαια, νέοι παράγοντες, όπως η μεγαλύτερη έμφαση που δίνεται στην ιδιαίτερη προσωπικότητα κάθε μαθητή -σε αντίθεση με την εξομοιωτική προσέγγιση του παρελθόντος-, σε συνδυασμό τόσο με τις τεχνολογικές εξελίξεις όσο και με τη διευρυμένη ύλη των γνωστικών αντικειμένων, έχουν καταστήσει πιο απαιτητικό το επάγγελμα του εκπαιδευτικού λόγω του πλήθους των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την αρτιότερη επιτέλεσή του.
Ο εκπαιδευτικός σήμερα οφείλει να επιδιώκει την παράλληλη επίτευξη ποικίλων στόχων: τη με σαφήνεια και ουσιαστική μεταδοτικότητα παρουσίαση της διδασκόμενης ύλης∙ την αποτελεσματική οργάνωση του διδακτικού έργου, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα επαρκών επαναλήψεων∙ τη διαμόρφωση κλίματος συνεργασίας, σεβασμού και αποδοχής στο πλαίσιο του κάθε τμήματος∙ την προσωπική επαφή με κάθε μαθητή, προκειμένου να κατανοήσει τις κλίσεις του, τις δυνατότητες, αλλά και τις αδυναμίες του∙ την οργάνωση κάθε διδασκαλίας κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να διατηρεί αδιάπτωτο το ενδιαφέρον των μαθητών για το εκάστοτε αντικείμενο∙ την καθοδήγηση των μαθητών, προκειμένου να επιτυγχάνουν υψηλές επιδόσεις χωρίς να αισθάνονται πίεση ή άγχος∙ τη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης με τους μαθητές, ώστε να μη διστάσουν να καταφύγουν σε εκείνον αν αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα.
Η επίτευξη των ειδικότερων αυτών στόχων, καθώς και η ανταπόκριση σε ευρύτερες απαιτήσεις που συνοδεύουν το έργο του εκπαιδευτικού, μπορούν να ευοδωθούν αν ο εκπαιδευτικός συνδυάζει αρκετά επιμέρους στοιχεία. Ειδικότερα:
 
1. Άρτια γνώση του αντικειμένου του. Χάρη στις ποικίλες πηγές πληροφόρησης οι μαθητές της σύγχρονης εποχής είναι περισσότερο ενημερωμένοι και κατ’ επέκταση έχουν υψηλότερες απαιτήσεις για την ποιότητα του μαθήματος. Ως εκ τούτου, ο εκπαιδευτικός οφείλει να κατέχει σε άριστο βαθμό το αντικείμενό του, προκειμένου να είναι σε θέση να το παρουσιάζει με τη μεγαλύτερη δυνατή πληρότητα και σαφήνεια. Είναι, άλλωστε, διαπιστωμένο πως ακόμη και μαθητές μέτριων -φαινομενικά- επιδόσεων μπορούν να αντιληφθούν γρήγορα το βαθμό επάρκειας του εκπαιδευτικού.
 
2. Συνεχείς επιμορφώσεις. Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να ανανεώνουν τις γνώσεις τους τόσο σε ό,τι αφορά τα διδακτικά τους αντικείμενα όσο και σε ό,τι αφορά την παιδαγωγική επιστήμη. Κάθε επιστήμη, άλλωστε, όπως και κάθε τομέας του επιστητού, εξελίσσονται πλέον με γοργούς ρυθμούς, με αποτέλεσμα ακόμη και γνώσεις του άμεσου παρελθόντος να καθίστανται αίφνης παρωχημένες. Χρειάζεται, άρα, συνεχής επαφή με τις νέες εξελίξεις, προκειμένου κάθε εκπαιδευτικός να είναι σε θέση να προσφέρει έγκυρες και επικαιροποιημένες γνώσεις στους μαθητές του.
Στο πλαίσιο της διάθεσης του εκπαιδευτικού για διαρκή βελτίωση εντάσσεται και η αναγνώριση της αξίας των διαδικασιών αξιολόγησης. Ανεξάρτητα από την εμπειρία ή τα τυπικά προσόντα, κάθε εκπαιδευτικός οφείλει να αποδέχεται με προθυμία την αξιολόγησή του, επιζητώντας τις παρατηρήσεις εκείνες που θα του επιτρέψουν να γίνει ακόμη πιο αποτελεσματικός στο διδακτικό του έργο.
 
3. Προσαρμοστικότητα & ευελιξία. Οι αλλαγές που επέρχονται σε κάθε επάγγελμα λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων και της τεχνητής νοημοσύνης επηρεάζουν εύλογα και τον χώρο της εκπαίδευσης. Είναι, επομένως, αναγκαίο να διαθέτουν οι εκπαιδευτικοί την απαιτούμενη προσαρμοστικότητα, ώστε να υιοθετούν με ευκολία τα νέα διαθέσιμα ψηφιακά εργαλεία στο επάγγελμά τους, να ανανεώνουν συχνά το εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιούν και να αντιμετωπίζουν με θετικό τρόπο τις όποιες αλλαγές επέρχονται. Ο χώρος της εκπαίδευσης, άλλωστε, οφείλει να είναι δεκτικός απέναντι στην ανανέωση, εφόσον ζητούμενο είναι αφενός να εξοικειώνει τους μαθητές το ταχύτερο δυνατό με κάθε ουσιώδη εξέλιξη και αφετέρου να τους μεταδίδει το μήνυμα της ευελιξίας και της προσαρμοστικότητας απέναντι στην ταχύτατα εξελισσόμενη κοινωνία του μέλλοντος.
 
4. Δεξιότητες διαμόρφωσης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Για να είναι εφικτή η ομαλή λειτουργία κάθε τμήματος, ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να εδραιώνει θετικό κλίμα εμπιστοσύνης και αλληλοσεβασμού. Προκειμένου, ωστόσο, να το επιτύχει αυτό οφείλει να είναι άτομο διαλλακτικό, συναισθηματικά γενναιόδωρο, δημοκρατικό και απαλλαγμένο από ανασφάλειες και συμπλεγματικές συμπεριφορές. Με δεδομένο το γεγονός πως οι συνομιλητές του βρίσκονται στην εφηβική ή προεφηβική ηλικία και η συμπεριφορά τους επηρεάζεται συχνά από τις ψυχικές διακυμάνσεις της περιόδου αυτής απαιτούνται πρόσθετες δεξιότητες από τη μεριά του εκπαιδευτικού, ώστε να αποφεύγει ή να αποφορτίζει τις όποιες εντάσεις. Οι κατά περιπτώσεις ανώριμες συμπεριφορές από τη μεριά των μαθητών είναι αναπόφευκτες, γι’ αυτό η ευθύνη για τη διατήρηση της ισορροπίας στην τάξη βαρύνει τον εκπαιδευτικό, ο οποίος δεν πρέπει ούτε να παρασύρεται σε περιττές εντάσεις ούτε να εκλαμβάνει τις τυχόν ανώριμες συμπεριφορές των μαθητών ως πάγιο χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς και της προσωπικότητάς τους.
 
5. Αίσθηση του χιούμορ. Ένα σημαντικό εφόδιο του εκπαιδευτικού στην προσπάθειά του αφενός να αποκλιμακώνει τις στιγμές έντασης και αφετέρου να καθιστά πιο ενδιαφέρουσα την οπτική του απέναντι στα πράγματα και απέναντι στο διδακτικό του αντικείμενο είναι η αίσθηση του χιούμορ. Η ανάγκη των εφήβων να συνδέουν την εκπαιδευτική διαδικασία με μια ευχάριστη διάθεση είναι δεδομένη, γι’ αυτό και ο εκπαιδευτικός οφείλει να αξιοποιεί συχνά το χιούμορ, ώστε να μην αποκτά το μάθημά του έναν διαρκή χαρακτήρα αυστηρής προσήλωσης στο γνωστικό αντικείμενο.
Παραλλήλως, με όχημα το χιούμορ ο εκπαιδευτικός μπορεί να ενισχύσει τις διαπροσωπικές του σχέσεις με τους μαθητές, να παρουσιάσει με πιο παιγνιώδη τρόπο πτυχές του μαθήματος, αλλά και να δώσει ευρύτερα ερεθίσματα στην σκέψη των μαθητών, αφού το χιούμορ συνδέεται με την πρωτοτυπία στη σκέψη.  
 
6. Αποδοχή της διαφορετικότητας και της ετερότητας. Στο πλαίσιο των σύγχρονων κοινωνιών η σύνθεση των τμημάτων από μαθητές διαφόρων εθνικοτήτων συνιστά μια δεδομένη πραγματικότητα. Οφείλει, ως εκ τούτου, ο εκπαιδευτικός να είναι όχι μόνο δεκτικός απέναντι στην ετερότητα, αλλά και πρόθυμος να προσαρμόσει τη διδασκαλία του κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν να επωφεληθούν από αυτή ακόμη και μαθητές που αφενός δεν έχουν την ελληνική ως μητρική γλώσσα και αφετέρου προέρχονται από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα. Η εθνολογική ποικιλία, αν και φαινομενικά θέτει ορισμένες δυσκολίες στην προσέγγιση ορισμένων γνωστικών αντικειμένων, στην πραγματικότητα αποτελεί μια καίρια ευκαιρία, προκειμένου το σύνολο των μαθητών να εξοικειωθεί με το πολυποίκιλο των σύγχρονων κοινωνιών. Κάθε μαθητής, άλλωστε, έχει τη δυνατότητα να προσφέρει κάτι διαφορετικό χάρη στο δικό του ιδιαίτερο πολιτισμικό περιβάλλον, γεγονός που ενισχύει το μαθησιακό αποτέλεσμα, εφόσον οι άλλοι μαθητές έρχονται σε επαφή με μια διαφορετική οπτική απέναντι σε ζητήματα θρησκείας, πολιτισμού και ευρύτερης κοσμοαντίληψης.
Ιδιαίτερη ευαισθησία χρειάζεται απέναντι στους μαθητές διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού, οι οποίοι λόγω του συναισθηματικά ευάλωτου που διακρίνει την εφηβική ηλικία ενδέχεται να πληγωθούν από άστοχα σχόλια ή από την έλλειψη συμπερίληψής τους στην παρουσιαζόμενη από τους εκπαιδευτικούς εικόνα της κοινωνίας.  
 
7. Εργατικότητα και αφοσίωση. Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού απαιτεί -προκειμένου να επιτευχθούν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα- πολλές ώρες προετοιμασίας και προεργασίας, εφόσον μια επιτυχημένη διδασκαλία δεν προκύπτει «τυχαία», αλλά είναι το αποτέλεσμα συστηματικής προετοιμασίας. Κάθε εκπαιδευτικός, επομένως, οφείλει να είναι πρόθυμος να αφιερώσει τον αναγκαίο χρόνο για την οργάνωση της διδασκαλίας, την προετοιμασία των ασκήσεων, των τεστ και των διαγωνισμάτων, καθώς και τον απαιτούμενο χρόνο για την προσεκτική διόρθωση των ασκήσεων και των διαγωνισμάτων. Οποιαδήποτε απόπειρα του εκπαιδευτικού να μειώσει το φόρτο εργασίας του μειώνοντας τις εργασίες που αναθέτει στους μαθητές ή τη δική του προετοιμασία για κάθε επιμέρους διδακτική ώρα έχει ως μόνο αποτέλεσμα την υπονόμευση του διδακτικού του έργου και την ελλιπή απόδοση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.   
 
8. Εξοικείωση με την τεχνολογία. Η σύγχρονη τεχνολογία, έκφανση της οποίας είναι πλέον και η τεχνητή νοημοσύνη, φέρνει σημαντικές αλλαγές τόσο στον τρόπο οργάνωσης και παρουσίασης του μαθήματος όσο στον τρόπο υλοποίησης των μαθητικών εργασιών. Υπ’ αυτή την έννοια, παρά το γεγονός ότι αρκετές σχολικές μονάδες δεν έχουν ακόμη όλες τις αναγκαίες υποδομές, αποτελεί ουσιώδη και αναγκαία δεξιότητα για έναν εκπαιδευτικό η εξοικείωσή του με τις διάφορες μορφές της τεχνολογίας που μπορούν να καταστήσουν την παρουσίαση του γνωστικού του αντικειμένου περισσότερο ενδιαφέρουσα, αλλά και πιο αποτελεσματική.
Ο εκπαιδευτικός οφείλει, επομένως, είτε στο πλαίσιο επίσημων επιμορφώσεων είτε με δική του προσπάθεια να γνωρίσει όσο καλύτερα μπορεί τα νέα τεχνολογικά εργαλεία, ώστε αφενός να ανανεώσει τις διδακτικές του μεθόδους και αφετέρου να προσεγγίσει περισσότερο τους μαθητές του, οι οποίοι εξοικειώνονται από νωρίς με τις νέες τεχνολογίες και τις θεωρούν μέρος της καθημερινότητάς τους.
 
9. Επαφή με τις εξελίξεις στην αγορά εργασίας. Λόγω της απουσίας συστηματικού επαγγελματικού προσανατολισμού στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι σημαντικό να διατηρούν οι εκπαιδευτικοί -ανεξάρτητα από την ειδικότητά τους- επαφή με τις τρέχουσες εξελίξεις στην αγορά εργασίας, ώστε να είναι σε θέση να προσφέρουν συμβουλές και καθοδήγηση στους μαθητές σχετικά με επαγγέλματα που διατηρούν υψηλά επίπεδα επαγγελματικής αποκατάστασης. Η επαφή με την αγορά εργασίας, άλλωστε, επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να κατανοούν καλύτερα τις επιδιώξεις των επιμέρους μαθητών του και να συνειδητοποιούν πώς μπορούν να τους βοηθήσουν αποτελεσματικότερα στην επίτευξη των ειδικότερων στόχων τους. Ας μη λησμονούμε πως η εκπαιδευτική διαδικασία δεν μπορεί να θεωρείται τελείως αποκομμένη από την πραγματικότητα της εργασιακής αποκατάστασης, η οποία συνιστά μια βασική ανησυχία για τους μαθητές του Λυκείου.
 
10. Διάθεση συνεργασίας. Η ευόδωση των ευρύτερων εκπαιδευτικών στόχων, αλλά και της συνεχούς επιδίωξης των εκπαιδευτικών για τη βελτίωση των διδακτικών τους μεθόδων μπορεί να βοηθηθεί σημαντικά μέσω της συνεργασίας των εκπαιδευτικών κάθε σχολικής μονάδας. Σε αντίθεση, άλλωστε, με το παρελθόν, σήμερα οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διοργανώνουν συνδιδασκαλίες, καθώς και να αναθέτουν εργασίες που σχετίζονται με διαφορετικά μεταξύ τους γνωστικά αντικείμενα. Πολύ σημαντικότερη, μάλιστα, είναι η διαδικασία της ετεροπαρατήρησης. Στο πλαίσιο, δηλαδή, της συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών, ο ένας διδάσκων μπορεί να παρακολουθήσει τη διδασκαλία άλλου συναδέλφου του, ώστε να έρθει σε επαφή με τον ιδιαίτερο τρόπο διδασκαλίας του. Δοθέντος ότι κάθε εκπαιδευτικός έχει τον δικό του τρόπο προσέγγισης της διδασκαλίας, οι εκπαιδευτικοί μιας σχολικής μονάδας μπορούν μέσω της ετεροπαρατήρησης να αποκομίσουν σημαντικά οφέλη παρακολουθώντας το πώς οι συνάδελφοί τους οργανώνουν τη διδασκαλία τους, διαχειρίζονται τις όποιες δυσαρμονίες στη συμπεριφορά των μαθητών, αλλά και το πώς κεντρίζουν το ενδιαφέρον των μαθητών και πώς επεξηγούν απαιτητικά σημεία της διδακτές ύλης. Η διαδικασία της ετεροπαρατήρησης είναι μια πολύτιμη ευκαιρία βελτίωσης κάθε εκπαιδευτικού, ανεξάρτητα από το πόσο έμπειρος είναι ήδη, εφόσον έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης του διδακτικού έργου.
 
11. Επίγνωση των ευθυνών του έργου του. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει συναίσθηση της σημαντικής ευθύνης που αναλαμβάνει απέναντι στους μαθητές του, εφόσον πέρα από τις γνώσεις που καλείται να τους μεταδώσει, λειτουργεί ως παράδειγμα ή ακόμη και πρότυπο με τη συμπεριφορά, το εργασιακό του ήθος και την ποιότητα της προσωπικότητάς του. Χρειάζεται, συνάμα, να αντιλαμβάνεται πως απώτερος στόχος δεν είναι μόνο να «ολοκληρώσει τη διδακτέα ύλη», αλλά πολύ περισσότερο να καθοδηγήσει με ευθύνη και επίγνωση τους μαθητές του στην ουσιαστική κατανόηση του μαθήματος, κατά τρόπο τέτοιο, ώστε να αποκομίσουν το μέγιστο δυνατό όφελος από αυτό.
 
12. Αναγνώριση της μοναδικότητας των μαθητών. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να έχει πάντοτε επίγνωση του γεγονότος πως κάθε μαθητής αποτελεί μια μοναδική προσωπικότητα με τα δικά του ξεχωριστά προτερήματα. Έτσι, αν και η εκπαιδευτική διαδικασία έχει κατ’ ανάγκη χαρακτηριστικά ομοιογενούς προσέγγισης των μαθητών -σε ό,τι αφορά τουλάχιστον τη διδασκόμενη ύλη-, ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να εντοπίζει διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας με κάθε μαθητή, αποδεχόμενος το ξεχωριστό τόσο των ενδιαφερόντων του όσο και του τρόπου ανταπόκρισης στα ερεθίσματα που λαμβάνει. Η εξατομικευμένη αυτή επαφή, μάλιστα, είναι ιδιαίτερα επωφελής και για τον εκπαιδευτικό, καθώς μέσα από τη γνωριμία του με κάθε μαθητή έχει την ευκαιρία να αντικρίσει την πραγματικότητα από μια διαφορετική, νεότερη και ενεργητικότερη οπτική.