Ν. Γλώσσα Β΄ Λυκείου: Σεξουαλική ταυτότητα και κοινωνικός ρατσισμός

Sharon Cummings

 
Ν. Γλώσσα Β΄ Λυκείου: Σεξουαλική ταυτότητα και κοινωνικός ρατσισμός
 
Κείμενο 1: Σεξουαλική ταυτότητα και κοινωνικός ρατσισμός
Τα παρακάτω διασκευασμένα αποσπάσματα ανήκουν στο κείμενο της Σοφίας Τσαπαδά «ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, αντιμετώπιση και ρατσισμός».
 
     Όμως, μετά από τόσα χρόνια, αυτή η ισότητα και ο σεβασμός γιατί δεν έχουν έρθει; Ακόμα και σήμερα, τον 21ο αιώνα, άνθρωποι με ένα σεξουαλικό προσανατολισμό πέραν του επιτρεπτού, περιθωριοποιούνται, χλευάζονται και αντιμετωπίζονται με τον χειρότερο τρόπο. Από μικρά παιδιά μέχρι ηλικιωμένα άτομα, βιώνουν τρομακτικές καταστάσεις και δυστυχώς τα περισσότερα μαθαίνουν σε αυτό και δεν μιλάνε. Άνθρωποι που φοβούνται να ζήσουν ελεύθεροι γιατί η κοινωνία θα τους χαρακτηρίσει με τα χειρότερα επίθετα, θα τους επιτεθεί και θα τους χτυπήσει τόσο πολύ σε σημείο που θα τους θανατώσει. Όλα αυτά, μέρα μεσημέρι σε έναν κεντρικό και πολυσύχναστο δρόμο, και ίσως εκείνη τη στιγμή να μη βρεθεί κανείς να αντιδράσει.
     Είναι, όμως, μόνο θέμα της κοινωνίας; Όχι. Τεράστιο μερίδιο σε όλο αυτό έχει η πολιτεία και όσοι την εκπροσωπούν. Πριν από περίπου μία δεκαετία, προτάθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα η ψήφιση ενός αντιρατσιστικού νομοσχεδίου το οποίο, μεταξύ άλλων, περιελάμβανε την προστασία των ομοφυλόφιλων από συγκεκριμένα είδη διακρίσεων. Η ψήφιση αναβλήθηκε και τέθηκε επί τάπητος ξανά μετά από κάποια χρόνια. Όταν λοιπόν φτάνουμε στο σημείο της έκδοσης νόμων ώστε μία μερίδα να μην δέχεται ρατσιστικές συμπεριφορές, καταλαβαίνουμε πως κάτι δεν πάει καθόλου καλά και θα έπρεπε να μας προβληματίζει όλους.
     Είναι αδιανόητο εν έτει 2022, άνθρωποι να χρησιμοποιούν υβριστικές εκφράσεις εναντίον άλλων ανθρώπων επειδή δεν τους αρέσει κάτι επάνω τους, μαθητές να δέχονται χυδαίες λεκτικές επιθέσεις, και εργαζόμενοι να αντιμετωπίζουν προσβλητικές συμπεριφορές από εργοδότες και συναδέλφους. Επίσης, είναι τουλάχιστον ανεπίτρεπτο, εγκληματικές οργανώσεις να απειλούν ανοιχτά τους ομοφυλόφιλους και να ενθαρρύνουν ρητορικές και πράξεις μίσους εναντίον τους.
     Σε μια κοινωνία που ένα παιδί ντρέπεται και φοβάται να πάει στο σχολείο, δύο άνθρωποι φοβούνται να εκδηλώσουν την αγάπη τους και δεν τους επιτρέπεται να ενώσουν τις ζωές τους με νόμο ούτε να προχωρήσουν στην υιοθεσία ενός παιδιού, είμαστε όλοι υπόλογοι, ιδιαίτερα όταν αιτία όλων των παραπάνω είναι ο σεξουαλικός προσανατολισμός και η σεξουαλική ταυτότητα.
     Αντί, λοιπόν, να διδάσκεται η ομοφοβικότητα και ο ρατσισμός, ας ξεκινήσει να διδάσκεται η ενσυναίσθηση, η αγάπη και ο σεβασμός προς τους γύρω μας. Ίσως αν δεν καταπιέζαμε τους ανθρώπους να «μπούνε» σε καλούπια ξεπερασμένα και δεν τους μαθαίναμε να κρίνουν τους άλλους από την εμφάνιση, τα πράγματα να ήτανε λίγο καλύτερα. Όσο όμως όλα αυτά συνεχίζονται, η κοινωνία θα βυθίζεται στο σκοτάδι και θα συνεχίζει να μισεί άτομα άλλης εθνικότητας, θρησκείας και σεξουαλικότητας επειδή έτσι έμαθε και έτσι μαθαίνει στους απογόνους της.
 
Κείμενο 2: Οι ρετσίνες του βασιλιά
 
Επανέρχομαι σε κείνον τον φόβο του άλλου πράγματος, στην υποψία που έκανε τους αδένες του λαιμού μου να στεγνώνουν σαν να έμπηγα τα δόντια μου σε λεμόνι. Δεν ήταν λίγες οι φορές που σου είχα μιλήσει μ’ έναν ιδιαίτερο τόνο για τους δυο γιους του Γρηγόρη. Τους ήξερες από παιδί, καθώς έχετε παίξει μαζί, έχετε φάει παρέα, έχετε κοιμηθεί στο ίδιο δωμάτιο σε γιορτές και εκδρομές τότε που ζούσαμε ξέγνοιαστα. Γιατί άραγε στην παραμονή της αναχώρησής μου από το σπίτι σου στις Βρυξέλλες συννέφιασες όταν σου ξαναμίλησα για τον Δούκα, τον μεγάλο γιο του Γρηγόρη, το δεξί μου χέρι στη δουλειά ως πρόσφατα; Τα τελευταία χρόνια κάποιος αέρας αλλιώτικος φυσάει ανάμεσά σας. Σε κοιτάει στα μάτια, διάολε!
Καθώς σου τα ‘λεγα αυτά, δε συννέφιασες απλώς, παρά πετάχτηκες λες και σε χτύπησε ρεύμα. «Να κοιτάς τη δουλειά σου!» ήταν η πρώτη κουβέντα που βγήκε απ’ το στόμα σου. Που να πήγε άραγε ο σεβασμός; Που πήγε άραγε εκείνη η παλιά σου ηρεμία την τελευταία φορά στο σπίτι σου; Σου απάντησα σαν να μην είχα ακούσει αυτό που μόλις είχες εκστομίσει. «Είναι τόσο κακό», σε ρώτησα, «που θέλω την περιουσία που σου άφησα να μην τη χαρίσεις στη μοναξιά σου;» «Δεν είμαι μόνη μου», μου απάντησες. Σε ρώτησα «Τι εννοείς» και απαίτησα να μου πεις. «Δε μου αρέσουν οι άντρες, μπαμπά…» μου απάντησες χωρίς να κοκκινήσεις.
Το είχα βέβαια φανταστεί από καιρό, μόνο που φοβόμουν να το επιβεβαιώσω, σαν να κρατούσα στο χέρι έναν κλειστό φάκελο με ιατρικές εξετάσεις απ’ αυτές που σου ανατρέπουν τη ζωή σε λίγα λεπτά. Είσαι ομοφυλόφιλη, Ρεγγίνα, κι αυτόν τον φάκελο μάλλον δε θα έπρεπε να τον ανοίξω ποτέ.
Δε μου αρέσουν οι άντρες, μπαμπά… Τι σκατά κόσμο έχετε φτιάξει, μπορείς να μου πεις; Γιατί αλλάξατε όλα τα μπιμπελό στα ράφια, γιατί φοράτε τα ρούχα σας ανάποδα και καμαρώνετε για τις γυαλιστερές φόδρες που κρέμονται, γιατί αλλάξατε τη φορά περιστροφής της γης; Γιατί, γαμώτο, δεν έφυγα πρώτος εγώ να μείνει εδώ η Ουρανία, η μάνα σας, που για το καθετί έβρισκε δικαιολογίες και επιχρίσματα;
 
Ισίδωρος Ζουργός, Οι ρετσίνες του βασιλιά, Εκδόσεις Πατάκη
 
1^ο ΘΕΜΑ
 
1ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Να χαρακτηρίσεις τις προτάσεις που ακολουθούν με την ένδειξη ΣΩΣΤΟ (Σ) ή ΛΑΘΟΣ (Λ), αξιολογώντας αν ανταποκρίνονται στο νόημα του Κειμένου 1.
 
α. Στις μέρες μας οι άνθρωποι «διαφορετικού» σεξουαλικού προσανατολισμού, αφού βίωσαν τρομακτικές καταστάσεις, μπορούν επιτέλους να απολαμβάνουν περισσότερο σεβασμό.
β. Χλεύη, εκφοβισμός, περιθωριοποίηση, απειλές, ύβρεις, επιθέσεις και δολοφονίες, είναι μερικές μόνο από τις ανεπίτρεπτες συμπεριφορές μελών της κοινωνίας μας προς τη σεξουαλική διαφορετικότητα.
γ. Η έκδοση νόμων ώστε μία μερίδα πολιτών να μην δέχεται ρατσιστικές συμπεριφορές, αποδεικνύει το υψηλό επίπεδο της πολιτικής και της κοινωνίας ενός κράτους.
δ. Η βάναυση και ρατσιστική συμπεριφορά με αιτία τη σεξουαλική διαφορετικότητα, είναι ζήτημα συλλογικής ευθύνης.
ε. Η αλλαγή της οπτικής στην εκπαίδευση θα βελτιώσει τη στάση της κοινωνίας απέναντι στη διαφορετικότητα.
 
α. Λ, β. Σ, γ. Λ, δ. Σ, ε. Σ
 
2ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Η τρίτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται κατά βάση με παραδείγματα. Να εντοπίσεις δύο από αυτά και να εξηγήσεις τη λειτουργία τους στην ανάπτυξη του κειμένου.
 
Μεταξύ των παραδειγμάτων που αξιοποιεί η συγγραφέας μπορούμε να διακρίνουμε τα ακόλουθα δύο: «εργαζόμενοι να αντιμετωπίζουν προσβλητικές συμπεριφορές από εργοδότες και συναδέλφους», «εγκληματικές οργανώσεις να απειλούν ανοιχτά τους ομοφυλόφιλους και να ενθαρρύνουν ρητορικές και πράξεις μίσους εναντίον τους».
Τα παραδείγματα συγκεκριμενοποιούν τις απαράδεκτες συμπεριφορές χλεύης, περιθωριοποίησης και επιθετικότητας εναντίον των σεξουαλικά «διαφορετικών» ανθρώπων, στις οποίες αναφέρθηκε η συγγραφέας προηγουμένως. Με τα παραδείγματα εν είδει απαρίθμησης, η συγγραφέας καταγγέλλει την ανεπίτρεπτη στάση της κοινωνίας έναντι της σεξουαλικής διαφορετικότητας στον 21ο αιώνα, όταν ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων και η έμπρακτη ισότητα θα έπρεπε να ήταν αυτονόητα.
 
3ο υποερώτημα (μονάδες 15)
α) Στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 υπάρχουν δύο ερωτήσεις. Ποιες είναι (μονάδες 2) και ποιους σκοπούς της συγγραφέα εξυπηρετούν; (μονάδες 3)
 
Η πρώτη παράγραφος ξεκινά με την ερώτηση: «Όμως, μετά από τόσα χρόνια, αυτή η ισότητα και ο σεβασμός γιατί δεν έχουν έρθει;» και η δεύτερη ξεκινά με την ερώτηση: «Είναι, όμως, μόνο θέμα της κοινωνίας;».
Οι δύο ερωτήσεις, από τις οποίες η πρώτη είναι ρητορική ενώ η δεύτερη απαντάται από τη συγγραφέα, αποσκοπούν να δώσουν έμφαση, να «ξυπνήσουν» τη συνείδηση του αναγνώστη και να τον θέσουν σε εγρήγορση και προβληματισμό στο σοβαρό ζήτημα της στάσης απέναντι στη σεξουαλική διαφορετικότητα. Επιπλέον, οι ερωτήσεις λειτουργούν δομικά ως ομοιότροπη έναρξη παραγράφου δίνοντας ρυθμό στο κείμενο και αυξάνοντας την παραστατικότητα του λόγου.
Με την πρώτη ερώτηση που είναι ευρύτερη τίθεται ο συνολικότερος προβληματισμός του κειμένου και κατατοπίζεται, έτσι, ο αναγνώστης σχετικά με το υπό διερεύνηση ζήτημα. Ενώ, με τη δεύτερη ερώτηση που είναι λιγότερο γενική τίθεται υπό διερεύνηση μια πιο συγκεκριμένη πτυχή του προβλήματος.
 
β) «Αντί, λοιπόν, …. λίγο καλύτερα»: στο απόσπασμα της πέμπτης παραγράφου του Κειμένου 1 αξιοποιείται η αντίθεση και η υπόθεση. Να τις εντοπίσεις (μονάδες 4) και να εξηγήσεις τι επιτυγχάνει η συγγραφέας με αυτές. (μονάδες 6)
Αντίθεση: «Αντί, λοιπόν, να διδάσκεται η ομοφοβικότητα και ο ρατσισμός, ας ξεκινήσει να διδάσκεται η ενσυναίσθηση, η αγάπη και ο σεβασμός προς τους γύρω μας.»
Υπόθεση: «Ίσως αν δεν καταπιέζαμε τους ανθρώπους να «μπούνε» σε καλούπια ξεπερασμένα και δεν τους μαθαίναμε να κρίνουν τους άλλους από την εμφάνιση, τα πράγματα να ήτανε λίγο καλύτερα.»
 
Οι δύο επιλογές της συγγραφέως (αντίθεση και υπόθεση) στην ουσία συλλειτουργούν και αποτελούν μια ενιαία αντίθεση που καταγγέλλει τις ευθύνες της εκπαίδευσης στο θέμα της στάσης μας απέναντι στη σεξουαλική διαφορετικότητα και τονίζει την ανάγκη άμεσης αλλαγής του προσανατολισμού της.
Η συγγραφέας αναγνωρίζει τον σημαντικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ορθή διαπαιδαγώγηση τόσο στο πλαίσιο του σχολείου όσο και στο πλαίσιο της οικογένειας, γι’ αυτό και επιχειρεί να ευαισθητοποιήσει τους αναγνώστες, ώστε να υπάρξει η κατάλληλη αναμόρφωση στην προσέγγιση του σχετικού ζητήματος.
 
2^ο ΘΕΜΑ (μονάδες 30)
Σε ένα άρθρο για την εφημερίδα του σχολείου σας να καταγράψετε αφενός πτυχές των διακρίσεων που βιώνουν τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, και αφετέρου προτάσεις για το πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί η υπάρχουσα κατάσταση. (350-400 λέξεις)
 
α) Διακρίσεις που βιώνουν τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας:
 
- Παραβιάζονται ουσιώδη ανθρώπινα δικαιώματά τους, έστω κι αν η διασφάλιση αυτών προβλέπεται από το Σύνταγμα. Δικαιώματα όπως αυτά της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, της τιμής και της απόλυτης προστασίας της ζωής. Τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα δεν έχουν πάντοτε -ή χωρίς κόστος- τη δυνατότητα της ελεύθερης έκφρασης, εφόσον υφίστανται συναισθηματική -ενίοτε και σωματική- κακοποίηση μέσω ταπεινωτικών και υβριστικών σχολίων. Βρίσκονται υπό διαρκή ανησυχία, καθώς γνωρίζουν ότι ανά πάσα στιγμή κάποιος θα τους επιτεθεί -συνήθως λεκτικά- με σκοπό να τους μειώσει και να τους πληγώσει. Πρόκειται για ανεπίτρεπτες επιθετικές και απάνθρωπες συμπεριφορές, οι οποίες φανερώνουν την απουσία ανεκτικότητας της κοινωνίας και την έλλειψη σεβασμού απέναντι στην προσωπικότητα και τη διαφορετικότητα του άλλου.  
 
- Συχνά περιθωριοποιούνται ή δεν γίνονται πλήρως αποδεκτά από τον κοινωνικό τους περίγυρο, ιδίως αν θελήσουν να εκφράσουν ανοιχτά τις προτιμήσεις τους. Τίθενται, έτσι, υπό έναν ιδιότυπο περιορισμό συναναστροφών, εφόσον κατανοούν πως η παρουσία τους δυσαρεστεί ορισμένα άτομα στον χώρο της εργασίας τους ή του ευρύτερου φιλικού τους κύκλου. Με μόνο κριτήριο τη σεξουαλική τους ταυτότητα βιώνουν την κοινωνική απόρριψη, σαν να μην αποτελούν ολοκληρωμένες προσωπικότητες με ποικιλία ενδιαφερόντων και ηθικών αρετών.
 
- Άλλοτε δέχονται απειλές ή στοχοποιούνται από ρατσιστικές οργανώσεις, οι οποίες θεωρούν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα υποδεέστερα ή φορείς μιας υποτιθέμενης «παρακμής» της κοινωνίας, εφόσον δεν ακολουθούν το σύνηθες κοινωνικό πρότυπο της ετεροφυλοφιλίας.
 
- Το εύρος των διακρίσεων εις βάρος των μελών της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας διαφέρει ανάλογα με τη χώρα στην οποία διαμένουν. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, έχουν αρθεί οι περισσότεροι νομικοί περιορισμοί εις βάρος τους, με εξαίρεση το δικαίωμα γάμου και υιοθεσίας. Σε άλλες χώρες, ωστόσο, η ομοφυλοφιλία θεωρείται παράνομη με ακρότατη ποινή εκείνη της θανάτωσης.
 
β) Προτάσεις για τη βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης:
 
- Η καλλιέργεια της αποδοχής και της ανεκτικότητας απέναντι στη διαφορετικότητα συνιστά πρώτιστο στόχο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Χρειάζεται, υπ’ αυτή την έννοια, τόσο η οικογένεια όσο και το σχολείο να υπηρετήσουν πιο αποτελεσματικά τον βασικό τους σκοπό που είναι η διαμόρφωση υγιών προσωπικοτήτων με συνειδητή αίσθηση σεβασμού απέναντι στην ετερότητα. Βασική προσδοκία, άλλωστε, όλων από το σχολείο δεν είναι η παροχή πλήθους γνώσεων ή επαγγελματικών δεξιοτήτων, αλλά η ηθική και πνευματική καλλιέργεια των μαθητών, ώστε να είναι πρώτα απ’ όλα άνθρωποι με ευαισθησίες και με επίγνωση της αξίας των συνανθρώπων τους.
 
- Ιδιαίτερη σημασία έχει η ορθή και σταθερή εκπροσώπηση των μελών της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στα μέσα μαζικής επικοινωνίας προκειμένου να γίνει αντιληπτή συνολικά η προσωπικότητά τους και να πάψει ο μονόπλευρος χαρακτηρισμός τους με βάση μόνο τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους. Ορθή εκπροσώπηση σημαίνει να μην προβάλλονται κατά τρόπο μειωτικό ή ως κάτι το ασύνηθες, αλλά ως άτομα ολοκληρωμένα με αρετές και ενδιαφέροντα, όπως κάθε άλλο μέλος της κοινωνίας.    
 
- Προς αυτή την κατεύθυνση θα ήταν βοηθητικό, αν προβεβλημένα πρόσωπα της κοινωνίας απ’ όλους τους τομείς δραστηριοποίησης (αθλητές, πολιτικοί, ηθοποιοί, επιχειρηματίες κ.ά.) δήλωναν τη σεξουαλική τους ταυτότητα, ώστε να γίνει αντιληπτό πως μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας δραστηριοποιούνται σε κάθε πιθανό τομέα με επιτυχία και με ουσιαστικό έργο. Μια τέτοια κίνηση θα επέτρεπε αφενός στα νεότερα μέλη να μην αισθάνονται αμήχανα για τη δική τους ταυτότητα και αφετέρου σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα να αναγνωρίσουν πως η ταυτότητα αυτή δεν αποτελεί κάποιου είδους μειονέκτημα ή αποτρεπτικό παράγοντα στην επιτυχή πορεία ενός ατόμου. 
 
- Η πολιτεία από τη μεριά της οφείλει να αναγνωρίσει σε νομικό επίπεδο πλήρη δικαιώματα στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα -δικαίωμα γάμου και υιοθεσίας τέκνων- προκειμένου να υπηρετηθεί δραστικότερα ο απώτερος στόχος της πλήρους κοινωνικής αποδοχής τους. Η ομοφυλοφιλία, άλλωστε, δεν αποτελεί μια σύγχρονη ή πρόσκαιρη κατάσταση, αλλά μια διαχρονικά παρούσα έκφανση της ανθρώπινης φύσης, γι’ αυτό και είναι αναγκαίο να γίνει αποδεκτή ως κάτι το διαρκές, μόνιμο και εγγενές.
 
3^ο ΘΕΜΑ
Να εντοπίσετε τρία (3) διαφορετικά σχήματα λόγου στο Κείμενο 2 και να εξηγήσετε τη νοηματική τους λειτουργία.
Μονάδες 20
 
«…θέλω την περιουσία που σου άφησα να μην τη χαρίσεις στη μοναξιά σου;»
Στο χωρίο αυτό εντοπίζεται το σχήμα της προσωποποίησης με τη «μοναξιά» να λαμβάνει το ρόλο του πιθανού αποδέκτη της περιουσίας που είχε δοθεί στην ηρωίδα από τον πατέρα της. Με το σχήμα της προσωποποίησης ο αφηγητής αποδίδει με έμφαση το πόσο τον δυσαρεστεί το ενδεχόμενο να απομείνει η κόρη του μόνη της, χωρίς οικογένεια και χωρίς δικά της παιδιά.
 
«…  σαν να κρατούσα στο χέρι έναν κλειστό φάκελο με ιατρικές εξετάσεις απ’ αυτές που σου ανατρέπουν τη ζωή σε λίγα λεπτά.»
Στο χωρίο αυτό εντοπίζεται το σχήμα της παρομοίωσης. Ο αφηγητής επιχειρεί να αναδείξει το πόσο τον τρόμαζε το ενδεχόμενο να είναι η κόρη του ομοφυλόφιλη. Απέφευγε, έτσι, να επιβεβαιώσει τη σχετική του ανησυχία, όπως θα φοβόταν να ανοίξει έναν φάκελο με ιατρικές εξετάσεις που θα επιβεβαίωναν κάποια επώδυνη και πιθανώς μοιραία ασθένεια.
 
«γιατί αλλάξατε τη φορά περιστροφής της γης;»
Στο χωρίο αυτό εντοπίζεται το σχήμα της μεταφοράς. Με το σχήμα αυτό ο αφηγητής αποδίδει το πόσο αδιανόητη του φαίνεται η ομοφυλοφιλία, καθώς για τον ίδιο μοιάζει να ανατρέπει καθετί που του ήταν οικείο, φυσιολογικό και απολύτως σταθερό. Έχει, δηλαδή, την αίσθηση πως οτιδήποτε ο ίδιος γνώριζε και αποδεχόταν ως σωστό η νέα γενιά το έχει αλλάξει τελείως.
 
4^ο ΘΕΜΑ
Να παρουσιάσετε με παραπομπές στο Κείμενο 2 την αντίδραση του πατέρα στην ομοφυλοφιλία της κόρης του. Συμφωνείτε με την αντίδρασή του; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (120-150 λέξεις)
Μονάδες 15   
 
Ο πατέρας-αφηγητής έχει για καιρό την υποψία πως η κόρη του είναι ομοφυλόφιλη και η σκέψη αυτή του προκαλεί φόβο και τον πληγώνει, καθώς για τον ίδιο πρόκειται για μια μη αποδεκτή και μη φυσιολογική κατάσταση. Όπως χαρακτηριστικά αποδίδει με τη χρήση μιας παρομοίωσης τα συναισθήματά του, η σκέψη και μόνο πως ίσχυε κάτι τέτοιο έκανε τους αδένες του λαιμού του να στεγνώνουν «σαν να έμπηγα τα δόντια μου σε λεμόνι». Όταν, μάλιστα, η κόρη του επιβεβαιώνει τις υποψίες του εκείνος εντυπωσιάζεται από το γεγονός πως εκείνη το αναφέρει «χωρίς να κοκκινήσει», μιας και, κατά τη δική του γνώμη, πρόκειται για κάτι που θα έπρεπε να της προκαλεί ντροπή. Του είναι, άλλωστε, αδύνατο να διαχειριστεί και να αποδεχτεί την ομοφυλοφιλία της κόρης του, όπως αυτό διαφαίνεται από τα αλλεπάλληλα ρητορικά ερωτήματα που θέτει σχετικά με το πόσο δραματικά έχει αλλάξει ο κόσμος («γιατί φοράτε τα ρούχα σας ανάποδα… γιατί αλλάξατε τη φορά περιστροφής της γης;»). Εμφατικότερα, βέβαια, η αδυναμία του να αποδεχτεί το γεγονός αυτό φαίνεται από το ερώτημα-ευχή να είχε πεθάνει εκείνος πρώτος και όχι η σύζυγός του.
Αν και κατανοώ την αντίδραση του πατέρα από την άποψη πως ο ίδιος έχει μεγαλώσει με διαφορετικές αρχές και αντιλήψεις, δεν συμφωνώ εντούτοις με αυτή. Ως ενήλικας όφειλε να έχει αποκτήσει μια ευρύτερη θέαση των πραγμάτων και, κυρίως, να αγαπά και να αποδέχεται το παιδί του ακριβώς όπως είναι και όχι όπως θα το ήθελε εκείνος να είναι.

Ν. Γλώσσα Β΄ Λυκείου: Θεωρίες μείωσης των στερεοτύπων

James Steele
 
Ν. Γλώσσα Β΄ Λυκείου: Θεωρίες μείωσης των στερεοτύπων
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί διασκευασμένο απόσπασμα από την επιστημονική εργασία του Νίκου Μεταξά «Θεωρίες μείωσης των στερεότυπων: περίπτωση εφαρμογής στην ελληνική πραγματικότητα».
 
     Τα στερεότυπα είναι στενά συνδεδεμένα με την προκατάληψη και μπορούν να οδηγήσουν σε διάκριση. Αποτελούν ένα σύνολο δομών από πεποιθήσεις για τα χαρακτηριστικά μελών που ανήκουν σε κάποιες κοινωνικές ομάδες και επηρεάζουν το πώς οι άνθρωποι προσέχουν, κατηγοριοποιούν, κωδικοποιούν, παρουσιάζουν και επανακτούν πληροφορίες για άλλους και το πώς αυτοί κρίνουν και απαντούν σε αυτές τις πληροφορίες.
     Τα στερεότυπα απαντώνται σε όλες τις κοινωνίες, αυτό-επιβεβαιώνονται σε καθημερινή βάση και αποτέλεσαν πεδίο ανάπτυξης διαφόρων θεωρητικών προσεγγίσεων σχετικά με τη διαμόρφωση και αλλαγή τους.
     Η θεαματική αλλαγή της ιδιοσυστασίας των σχολικών τάξεων αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός. Τα στερεότυπα αποτελούν μέρος της κοινωνικής γνώσης που αποκτούν τα παιδιά στη διάρκεια της κοινωνικοποίησής τους και η άρση αυτών, στο πλαίσιο πλουραλιστικών κοινωνιών, και ειδικότερα στον εκπαιδευτικό χώρο, όπου η μάθηση είναι «ταγμένη» υπέρ των ίσων ευκαιριών, αποκτά ιδιαίτερη σημασία.
     Στο χώρο του πολυπολιτισμικού ελληνικού σχολείου τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις ορθώνουν διάφορες μορφές ανισότητας έως τον αποκλεισμό και την απουσία της οικειότητας, γεγονός που επιδρά στην ομαλή κοινωνικοποίηση των «άλλων» ή «ξένων» μαθητών και παρεμποδίζει την κοινωνική επαφή και συνεργασία.    Η συνειδητοποίηση των στερεότυπων και προκαταλήψεων συνιστά τη βασικότερη προϋπόθεση δημιουργικής αντιπαράθεσης των παιδιών με τις διαφορές
     Η αποδυνάμωση των στερεοτυπικών αντιλήψεων προϋποθέτει ένα πλαίσιο συνεργασίας, ανταλλαγής, αλληλοκατανόησης και αλληλεπίδρασης, ομαδικής εργασίας και επικοινωνίας, στοιχεία που αμβλύνουν τις φυλετικές, μαθησιακές και κοινωνικές διαφορές. Είναι χρήσιμο σε κάθε παιδί να ενισχυθεί η ταυτότητά του (προσωπική και κοινωνική), η κριτική σκέψη αλλά και η ενσυναίσθηση για την ετερότητα, γιατί η αποδοχή της διαφορετικότητας το καθιστά ικανότερο για την αντιμετώπιση και εξάλειψή της.
     Ο εκπαιδευτικός καλείται να αποτελέσει τη «γέφυρα» σύνδεσης ανάμεσα στα διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα αλλά και να εφαρμόσει την διαπολιτισμική εκπαίδευση, η οποία εναντιώνεται σε κάθε είδους στερεοτυπική ιεράρχηση του διαφορετικού. Ο ρόλος του έγκειται κυρίως στην ώθηση για εμπλοκή των παιδιών σε ενεργητικές και δημιουργικές δραστηριότητες, οι οποίες παρέχουν δυνατότητες και ευκαιρίες να κατασκευάσουν από κοινού ηθικές αρχές δράσης και συμβίωσης, να αναπτύξουν την ικανότητα της ενσυναίσθησης και να αναθεωρήσουν (ή αντίστοιχα να ενισχύσουν) συγκεκριμένες στάσεις, απόψεις, αντιλήψεις.
 
ΘΕΜΑ 1
1ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Να παρουσιάσετε συνοπτικά τους τρόπους, σύμφωνα με το συντάκτη του κειμένου, με τους οποίους το σχολείο μπορεί να αποδυναμώσει τα στερεότυπα (50-60 λέξεις).
 
Σύμφωνα με τον συντάκτη, η αποδυνάμωση των στερεοτύπων επέρχεται με την ενίσχυση της αλληλοκατανόησης και της ομαδικής εργασίας, οι οποίες αμβλύνουν τις φυλετικές και κοινωνικές διαφορές. Επωφελείς, συνάμα, είναι η ενίσχυση των ατομικών ταυτοτήτων, η κατανόηση απέναντι στην ετερότητα και η αποδοχή της. Ο εκπαιδευτικός, μάλιστα, μέσω της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης μπορεί να γεφυρώσει επιμέρους πολιτισμικά υπόβαθρα, να ενθαρρύνει τη γόνιμη αλληλεπίδραση και την εδραίωση της ενσυναίσθησης.  
 
2ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Ανάμεσα στους στόχους του Προλόγου σε ένα κείμενο είναι να μάς εισαγάγει στο θέμα και να δώσει διευκρινιστικές πληροφορίες για τη συνέχεια του κειμένου. Τεκμηρίωσε με συντομία αν ο Πρόλογος του κειμένου υπηρετεί αυτούς τους στόχους.
 
Ο πρόλογος του κειμένου μάς εισάγει στο θέμα, διότι αναφέρεται με ευθύτητα στο θεματικό κέντρο («Τα στερεότυπα είναι στενά συνδεδεμένα με την προκατάληψη και μπορούν να οδηγήσουν σε διάκριση»). Δίνει διευκρινιστικές πληροφορίες για τη συνέχεια του κειμένου, εφόσον με συντομία εξηγεί τον τρόπο σχηματισμού των στερεοτύπων («Αποτελούν ένα σύνολο δομών από πεποιθήσεις για τα χαρακτηριστικά μελών που ανήκουν σε κάποιες κοινωνικές ομάδες») και, ως εκ τούτου, προετοιμάζει το έδαφος για την επικείμενη αναζήτηση τρόπων ουσιαστικού περιορισμού τους. Ο ορισμός, άλλωστε, που εμπεριέχεται στον πρόλογο υπηρετεί αποτελεσματικά τον παραπάνω στόχο.
 
3ο υποερώτημα (μονάδες 15)
Ποιο είναι το ρηματικό πρόσωπο που επιλέγει ο συντάκτης του κειμένου (μονάδες 4); Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορά σε δύο σχετικά χωρία του κειμένου (μονάδες 2) και να δικαιολογήσετε την επιλογή του σε σχέση με το είδος του κειμένου (μονάδες 4) και το επικοινωνιακό αποτέλεσμα που δημιουργείται (μονάδες 5).
 
Ο συντάκτης του κειμένου επιλέγει τη χρήση του γ΄ ενικού και πληθυντικού προσώπου. Αυτό φαίνεται στα χωρία: «Η θεαματική αλλαγή της ιδιοσυστασίας των σχολικών τάξεων αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός» και «Αποτελούν ένα σύνολο δομών από πεποιθήσεις… επανακτούν πληροφορίες για άλλους και το πώς αυτοί κρίνουν και απαντούν σε αυτές τις πληροφορίες». Το γ΄ ρηματικό πρόσωπο προσδίδει στο λόγο αντικειμενικότητα, ο συντάκτης φαίνεται πως είναι ουδέτερος και αποστασιοποιημένος και κάνει το ύφος λόγου σοβαρό. Αυτό επιδιώκει ο συντάκτης, εφόσον γράφει επιστημονική εργασία και στόχος είναι η αντικειμενική παρουσίαση του ζητήματος, καθώς και η βεβαιότητα του συντάκτη για τα στοιχεία που παρουσιάζει.
 
ΘΕΜΑ 2
Σε ένα άρθρο, το οποίο θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας, να αναφερθείτε στον αρνητικό αντίκτυπο των διακρίσεων τόσο ευρύτερα στην κοινωνία όσο και ειδικότερα στον χώρο του σχολείου, και να εξηγήσετε με ποιους τρόπους το σχολείο έχει τη δυνατότητα να αποδυναμώσει τα στερεότυπα που οδηγούν στις διακρίσεις. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30 
 
1^ο ζητούμενο (αντίκτυπος διακρίσεων στην κοινωνία)
- Η ύπαρξη διακρίσεων υπονομεύει τη συνοχή του κοινωνικού συνόλου, εφόσον ένα τμήμα αυτού αντιμετωπίζεται είτε ως υποδεέστερο είτε ως μη αποδεκτό. Τα άτομα που υφίστανται διακρίσεις βιώνουν την αίσθηση πως δεν γίνεται σεβαστή η υπόστασή τους και τα στοιχειώδη δικαιώματά τους και, ως εκ τούτου, αποκόπτονται οικειοθελώς από το υπόλοιπο σύνολο, διαμορφώνουν δικές τους ομάδες και αντιδρούν -ενίοτε και βιαίως- απέναντι στην κυρίαρχη κοινωνική ομάδα, εφόσον από εκείνη πηγάζει η καταπίεσή τους.
 
2^ο ζητούμενο (αντίκτυπος διακρίσεων στο σχολείο)
- Ο χώρος του σχολείου, αν και θεωρητικώς καλείται να διαδραματίσει ουσιώδη ρόλο στη διαδικασία κοινωνικοποίησης των μαθητών, καθίσταται χώρος ανισοτήτων και αποκλεισμού, αν επικρατούν σε αυτόν διακρίσεις (κοινωνικές, φυλετικές ή άλλες). Διαμορφώνεται, έτσι, ένα αρνητικό κλίμα, το οποίο παρεμποδίζει την ομαλή κοινωνικοποίηση των μαθητών και τη δυνατότητα συνεργασίας και γόνιμης κοινωνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ τους. Τόσο, άλλωστε, οι μαθητές που υφίστανται διακρίσεις όσο κι εκείνοι που τις υιοθετούν ως καθημερινή στάση χάνουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τα οφέλη της πολυπολιτισμικής συνύπαρξης και της αποδοχής του διαφορετικού.
 
3^ο ζητούμενο (τρόποι αποδυνάμωσης των στερεοτύπων μέσω του σχολείου)
- Η αποδυνάμωση των στερεοτύπων που οδηγούν στις διακρίσεις μπορεί να επιτευχθεί αν η λειτουργία του σχολείου βασίζεται πρωτίστως στις αρχές της αλληλοκατανόησης, του σεβασμού απέναντι στη διαφορετικότητα, καθώς και της συνεργασίας, ώστε να καταστεί εμφανής η επωφελής συνύπαρξη με τις πολυποίκιλες εθνικές, φυλετικές και πολιτισμικές εκφάνσεις μιας σύγχρονης κοινωνίας.
Μέσω της συνεργασίας και του σεβασμού επιτυγχάνεται σταδιακά η εδραίωση του συναισθήματος αποδοχής του διαφορετικού, καθώς και η αναγκαία ενσυναίσθηση για τα άτομα που ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες ή έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά. Αναδύονται, συνάμα, οι βασικές ανθρώπινες ομοιότητες, οι οποίες υπερτερούν των διαφορών και λειτουργούν ως ισχυροί συνεκτικοί δεσμοί μεταξύ των μαθητών.
- Σημαντικός στην προσπάθεια αποδυνάμωσης των στερεοτύπων είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού, εφόσον μέσω της δικής του παρέμβασης μπορεί να επιτευχθεί πληρέστερα η διαμόρφωση ενός συνεργατικού κλίματος. Με την εφαρμογή διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, η οποία υιοθετεί μια συμπεριληπτική στάση αποδοχής απέναντι σε όλες τις εκφάνσεις της διαφορετικότητας, μπορεί να ενθαρρύνει και να ενισχύσει τα ζητούμενα συναισθήματα ενσυναίσθησης και να καταστήσει ευχερέστερη την αρμονική συνύπαρξη και αλληλεπίδραση του συνόλου των μαθητών.
 
Ψάχνουμε τα θνητά τους μάτια
Το ακόλουθο ποίημα είναι από τη συλλογή του Γιάννη Τζανετάκη (1956 - ) «Θαμπά πατίνια», εκδόσεις Πόλις (2017).
 
Ας λένε με τις μάνες τους
πως δένονται τ’ αγόρια
οι άντρες χαμογελάνε
-κρυφά μην πληγωθούν-
πάει στους μπαμπάδες μας ο νους
βρέφη γινόμαστε ξανά
φωτογραφίες
γέρνουμε στο σακάκι τους
κι αν το ‘χετε προσέξει
έτσι όπως μας σηκώνουν
στον αέρα
-λες και τους νοσταλγούμε ήδη-
ψάχνουμε τα θνητά τους μάτια
και τη μικρή μας
με λαχτάρα
ανοίγουμε αγκαλιά.
 
ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 20)
α) Να εξηγήσετε το νόημα του ακόλουθου στίχου, λαμβάνοντας υπόψη και το σχήμα λόγου που αξιοποιείται σε αυτόν: «-λες και τους νοσταλγούμε ήδη-»
(μονάδες 10)
 
Ο παρένθετος αυτός στίχος που με την αξιοποίηση της παρομοίωσης επιχειρεί να αναδείξει το αίσθημα της νοσταλγίας που διατρέχει την ψυχή του ενήλικα γιου, αποτελεί ένα σχόλιο του ποιητικού υποκειμένου σχετικά με τη διαχρονική ανάγκη του γιου για την παρουσία του πατέρα. Ακόμη κι από τη μικρότερη ηλικία, η λαχτάρα με την οποία το μικρό παιδί ανοίγει την αγκαλιά του και αναζητά τη θέρμη της πατρικής ματιάς φανερώνει μια διαρκή αγάπη, η οποία όχι μόνο δεν κάμπτεται με την πάροδο των χρόνων, αλλά γίνεται ισχυρότερη καθώς ο ενήλικας πια γιος βιώνει ή προαισθάνεται την απώλεια του πατέρα.
 
β) Πώς αντιλαμβάνεστε τη χρήση του επιθέτου «θνητά» στο πλαίσιο του τίτλου;
(μονάδες 10)
 
Στον τίτλο του ποιήματος («Ψάχνουμε τα θνητά τους μάτια»), το επίθετο «θνητά» φανερώνει το εύρος του θαυμασμού και την ηρωοποίηση των πατεράδων από τους γιους τους. Όπως, ειδικότερα, αποτυπώνεται στις παιδικές φωτογραφίες, τη στιγμή που οι πατεράδες σηκώνουν τα παιδιά τους στον αέρα εκείνα ψάχνουν τα «θνητά» τους μάτια∙ τη βασική εκείνη ένδειξη πως παρά την υπέρμετρη δύναμή τους -όπως την αντιλαμβάνονται τα μικρά παιδιά- είναι κι εκείνοι άνθρωποι, με παρόμοια συναισθήματα και ευαισθησίες.
Με δεδομένο, βέβαια, το γεγονός πως το ποιητικό υποκείμενο κάνει μια αναδρομή στην εποχή της παιδικής ηλικίας, η αναζήτηση για τα «θνητά» μάτια του πατέρα λαμβάνει μια επιπλέον ανάγνωση. Υποδηλώνει το πόσο σημαντική θα ήταν η έγκαιρη συνειδητοποίηση πως ο «παντοδύναμος» στη νιότη του πατέρας δεν θα είναι πάντοτε παρών ή πάντοτε ακατάβλητος, ώστε το παιδί να κατορθώσει από νωρίς να εκτιμήσει πληρέστερα κάθε μικρή στιγμή κοντά του.
 
ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)
Να αναγνωρίσετε, με παραπομπές στα σχετικά χωρία του ποιήματος, τα στοιχεία τα οποία χαρακτηρίζουν τη σχέση πατέρα-γιου (μονάδες 10). Ποια είναι η προσωπική σας στάση απέναντι σ’ αυτή τη σχέση και γιατί (μονάδες 5); Η απάντησή σας να έχει έκταση 120-150 λέξεων.
 
Το ποιητικό υποκείμενο δηλώνει πως η σχέση πατέρα-γιου είναι πολύ ισχυρότερη απ’ ό,τι πιστεύουν γενικά οι άνθρωποι, οι οποίοι τείνουν να θεωρούν πως τα αγόρια δένονται περισσότερο με τις μανάδες τους. Αν και ανομολόγητο («-κρυφά μην πληγωθούν-»), η σκέψη του γιου πηγαίνει στον πατέρα του, καθώς η μεταξύ τους σχέση είναι γερά θεμελιωμένη ήδη από τα πρώιμα παιδικά χρόνια. Όπως αυτό έχει αποτυπωθεί στις φωτογραφίες του παρελθόντος, με το μικρό παιδί να έχει γείρει στο σακάκι του πατέρα του ή τις στιγμές που εκείνος το σηκώνει ψηλά, με την εναγώνια αναζήτηση της «θνητής» ματιάς του πατέρα προκειμένου να αναγνωρίσει τη βαθιά αίσθηση αγάπης. Η τάση, άλλωστε, των πατεράδων να μην εκφράζουν λεκτικά την αγάπη τους, δεν αναιρεί ούτε στιγμή την ύπαρξή της, γι’ αυτό και το μικρό παιδί ανοίγει με «λαχτάρα» την αγκαλιά του προς τον πατέρα του. Προσωπικά θεωρώ πως η δύναμη του συναισθηματικού αυτού δεσμού είναι απολύτως δικαιολογημένη, εφόσον ο πατέρας, εκτός από γονιός, είναι, συνάμα, πρότυπο, ήρωας, αλλά και ιδεατή έκφανση των ανδρικών ποιοτήτων που ο κάθε γιος επιθυμεί κάποτε να αποκτήσει και ο ίδιος. Ο πατέρας, υπ’ αυτή την έννοια, δεν προσφέρει απλώς αγάπη και αίσθηση ασφάλειας, όπως κάθε γονιός, αλλά την αναγκαία για το αγόρι καθοδήγηση σχετικά με το πώς οφείλει να εξελιχθεί μεγαλώνοντας.  

Ν. Γλώσσα Β΄ Λυκείου: Κριτήρια επιλογής επαγγέλματος

Jenny Newland 
 
Ν. Γλώσσα Β΄ Λυκείου: Κριτήρια επιλογής επαγγέλματος
 
Κριτήρια επιλογής επαγγέλματος
 
     Η επιλογή επαγγέλματος θεωρείται ως μία από τις κρισιμότερες καμπές στη ζωή μας, διότι καθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, τη μετέπειτα επιτυχία και ευτυχία μας. Έχει, λοιπόν, μεγάλη σημασία η επαγγελματική επιλογή να γίνεται με τα κατάλληλα κριτήρια.
     Ξεκινώντας από την οικογένεια και θεωρώντας την ως τον πιο σημαντικό φορέα κοινωνικοποίησης που ασκεί ίσως τη μεγαλύτερη επίδραση στους νέους, θα λέγαμε ότι ο ρόλος της είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Όταν οι γονείς ανακαλύπτουν και ενισχύουν τα ταλέντα των παιδιών τους δίνουν τις σωστές κατευθυντήριες ως προς την επιλογή επαγγέλματος. Πολλές φορές όμως, οι προσωπικές τους φιλοδοξίες και η ασυνείδητη ανάγκη τους να δουν τους απογόνους τους σαν μια πιο επιτυχημένη εκδοχή του εαυτού τους (συχνότατα όχι μόνο στον τομέα του επαγγέλματος) τους οδηγούν στο να λειτουργούν ακυρωτικά απέναντι στις προτιμήσεις των παιδιών και να τους υποδεικνύουν λάθος δρόμους, μη συμβατούς με την ιδιοσυγκρασία τους.
     Επιπλέον, ο κοινωνικός περίγυρος (συνομήλικοι, συγγενείς, φίλοι κ.λπ.), πολλές φορές, ασκεί πίεση μέσα από διάφορες στερεοτυπικές αντιλήψεις από τις οποίες εμφορείται και επιβάλλει στα παιδιά κάποια πρότυπα π.χ. τα χειρωνακτικά επαγγέλματα αντιμετωπίζονται υποτιμητικά, όταν συγκρίνονται με πνευματικά επαγγέλματα ή άλλα που είναι «του συρμού» ή κάποια που προσφέρουν μεγάλες οικονομικές απολαβές, δόξα ή κοινωνική προβολή. Κι εδώ οι νέοι θα πρέπει να σκεφτούν σοβαρά πριν αποφασίσουν για το μελλοντικό επάγγελμά τους, να δουν πρώτα αν ταιριάζει στους ίδιους, να μην δράσουν παρορμητικά και να μην παρασυρθούν από τις όποιες κοινωνικές ιεραρχήσεις και τα πρότυπα που προβάλλονται μέσα από ΜΜΕ ή άλλους κοινωνικούς φορείς, και συνήθως αποσκοπούν στην κάλυψη των εκάστοτε κοινωνικών αναγκών.
     Επίσης, είναι σημαντικό οι νέοι να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στις δυνατότητες που έχει το κάθε επάγγελμα για απορρόφηση του προσφερόμενου εργατικού δυναμικού. Γι’ αυτόν τον λόγο, θα πρέπει να συμβουλεύονται ανθρώπους ιδιαίτερα ενήμερους πάνω τα εργασιακά θέματα, που λαμβάνουν υπόψη τους τα νέα δεδομένα της αγοράς και που έχουν διεξάγει έρευνες που καταλήγουν σε μακροπρόθεσμα συμπεράσματα (με άξονα τουλάχιστον δεκαετίας).
     Ωστόσο, το πιο σημαντικό κριτήριο επιλογής επαγγέλματος παραμένει η αυτογνωσία και ο βαθμός ωριμότητας των ατόμων. Όταν κάποιος γνωρίζει ποιος είναι και τι αναζητά, ποια είναι τα «δυνατά του χαρτιά» και πώς θα τα αξιοποιήσει, οδηγεί τον εαυτό του στη σωστή επιλογή. Έτσι διασώζεται από τους διάφορους σκοπέλους που συναντά στον δρόμο του και διαλέγει συνειδητά το επάγγελμα που του ταιριάζει και θα τον κάνει στη ζωή του χαρούμενο και δημιουργικό.
     Χρειάζεται, άλλωστε, να τονιστεί ότι ο πιο επιτυχημένος στη ζωή (άρα και στο επάγγελμα) άνθρωπος είναι εκείνος που οικοδομεί μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Για να το πετύχει αυτό, δεν αρκεί η στεγνή γνώση των δεξιοτήτων του επαγγέλματος που επιθυμεί να ασκήσει αλλά η γενικότερη γνώση του εαυτού του.
 
Μόσχου Δ. Καλλιόπη, Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
 
ΘΕΜΑ 1
1^η άσκηση
Να αποδώσετε συνοπτικά (40-50 λέξεις) το περιεχόμενο της 2^ης παραγράφου του κειμένου.
Μονάδες 10
 
Η οικογένεια λόγω της πρωτοκαθεδρίας της ως φορέας κοινωνικοποίησης διαδραματίζει καίριο ρόλο στην καθοδήγηση του νέου στην επιλογή επαγγέλματος. Όταν η καθοδήγηση αυτή βασίζεται στον εντοπισμό και την ενίσχυση των δεξιοτήτων του νέου είναι θετική. Όταν, όμως, οι γονείς παραβλέπουν τις προτιμήσεις του νέου και προτάσσουν την κάλυψη δικών τους φιλοδοξιών, τότε επενεργούν αρνητικά.
 
2^η άσκηση
α) Να δηλώσετε πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην 4^η και την 5^η παράγραφο.
β) Να καταγράψετε μία διαρθρωτική λέξη στην 5^η παράγραφο, η οποία να συνέχει περιόδους της παραγράφου, και να επισημάνετε το νόημά της.
Μονάδες 10
 
α. Η συνοχή μεταξύ των δύο αυτών παραγράφων επιτυγχάνεται με τη χρήση της διαρθρωτικής λέξης «ωστόσο». Αξιοποιείται, δηλαδή, ως μέσο συνοχής η σύζευξη. Ειδικότερα, με τη χρήση του αντιθετικού συνδέσμου «ωστόσο» η γράφουσα επιχειρεί να τονίσει πως πέρα από κάθε άλλο πιθανό κριτήριο για την επιλογή επαγγέλματος εκείνο που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι η αυτογνωσία. Με τη δήλωση αντίθεσης, επομένως, παρουσιάζει πιο εμφατικά το κριτήριο επιλογής που θεωρείται κρισιμότερο.
 
β. Στο πλαίσιο της 5^ης παραγράφου αξιοποιείται ως διαρθρωτική λέξη το επίρρημα «έτσι», το οποίο στην περίπτωση αυτή δηλώνει το αποτέλεσμα των παραγόντων που έχουν προηγηθεί. Δημιουργείται κατ’ αυτό τον τρόπο ένα εννοιολογικό σχήμα αιτίου – αποτελέσματος μέσω του οποίου διασφαλίζεται η συνοχή στο εσωτερικό της παραγράφου. Η αυτογνωσία του ατόμου και η επίγνωση τόσο του τι επιδιώκει όσο και των δεξιοτήτων του έχει ως αποτέλεσμα την ορθή επιλογή επαγγέλματος.  
 
3^η άσκηση
α) Να αναφέρετε τον τρόπο ανάπτυξης της 1^ης παραγράφου και να εξηγήσετε τι επιδιώκει η γράφουσα με την αξιοποίησή του. (μονάδες 8)
β) Να αιτιολογήσετε τη χρήση οριστικής έγκλισης στην πρώτη περίοδο της 1^ης παραγράφου. (μονάδες 7)
Μονάδες 15
 
α. Η γράφουσα αξιοποιεί ως τρόπο ανάπτυξης την αιτιολόγηση προκειμένου να τεκμηριώσει τη διαπίστωσή της πως η επιλογή επαγγέλματος θεωρείται κρίσιμη καμπή στη ζωή κάθε ατόμου. Από την επιλογή αυτή, άλλωστε, καθορίζεται η μετέπειτα επιτυχία και ευτυχία του ατόμου, γι’ αυτό και οφείλει να επιλέξει το μελλοντικό του επάγγελμα με τα κατάλληλα κριτήρια.
 
β. Η γράφουσα καταγράφει τις εισαγωγικές της διαπιστώσεις με τη χρήση οριστικής έγκλισης, καθώς συνιστούν μια πραγματική και αληθή κατάσταση. Υπ’ αυτή την έννοια η διαπίστωσή της σχετικά με την κρισιμότητα της επιλογής επαγγέλματος αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, εφόσον δεν αποτελεί κάτι το υποθετικό, αλλά κάτι το βέβαιο.
 
ΘΕΜΑ 2
Σε ένα άρθρο για τη μαθητική εφημερίδα του σχολείου σας να αναφερθείτε στον ρόλο που διαδραματίζουν αφενός οι γονείς σας και αφετέρου οι αντιλήψεις του κοινωνικού σας περίγυρου στην επικείμενη απόφασή σας σχετικά με το επάγγελμα που θα ακολουθήσετε. Να αναφερθείτε, επίσης, στα κριτήρια επιλογής επαγγέλματος που έχουν τη μεγαλύτερη βαρύτητα για εσάς και να εξηγήσετε τη σημασία τους. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
 
Μία επιλογή, πολλές απόψεις…
 
     Η εφηβική περίοδος πέρα από τις ποικίλες άλλες απαιτήσεις της μάς φέρνει αντιμέτωπους με μια ιδιαιτέρως κρίσιμη επιλογή. Προτού καν γνωρίσουμε πλήρως τον εαυτό μας καλούμαστε να επιλέξουμε την κατεύθυνση σπουδών που θα μας οδηγήσει στο μελλοντικό μας επάγγελμα. Κατά τη διάρκεια, μάλιστα, της απαιτητικής αυτής διαδικασίας οφείλουμε να λάβουμε υπόψη και να σταθμίσουμε τόσο τις απόψεις των δικών μας όσο και την επιρροή που δεχόμαστε από το άμεσο περιβάλλον μας.
     Σε ό,τι με αφορά οφείλω να αναγνωρίσω πως οι γονείς μου σέβονται πλήρως το γεγονός πως η απόφαση αυτή είναι προσωπική και έχουν εκφράσει την πρόθεσή τους να με στηρίξουν σε ό,τι κι αν επιλέξω. Έχουν, άλλωστε, φροντίσει ήδη από τα προηγούμενα χρόνια να με βοηθήσουν να δοκιμάσω τις δυνατότητές μου σε διάφορες δραστηριότητες προκειμένου να γνωρίσω καλύτερα τις κλίσεις και τις αδυναμίες μου. Έχουν, ως εκ τούτου, διαμορφώσει για μένα ένα ενθαρρυντικό περιβάλλον προκειμένου να προσεγγίσω αποτελεσματικότερα τη ζητούμενη αυτογνωσία.
     Την ίδια στιγμή, βέβαια, τόσο η επαγγελματική ενασχόληση των γονιών μου όσο και οι επαγγελματικές επιλογές του άμεσου κοινωνικού μου περιβάλλοντος, αποτελούν βασικό στοιχείο κατανόησης των απαιτήσεων του εργασιακού βίου. Μέσα από τις εμπειρίες -είτε θετικές είτε όχι- συγγενικών και φιλικών προσώπων έχω τη δυνατότητα να διαμορφώσω μια ικανοποιητική εικόνα σχετικά με τους εργασιακούς όρους που θα ήθελα να πληροί το μελλοντικό μου επάγγελμα. Μέσα από τις εμπειρίες τους, μάλιστα, έχω αντιληφθεί πως ορισμένα επαγγέλματα -αν και φαινομενικώς όχι τόσο περιζήτητα- διασφαλίζουν πολύ σημαντικά οικονομικά οφέλη.
     Το κατά πόσο, άλλωστε, ένα επάγγελμα θεωρείται «περιζήτητο» ή «καταξιωμένο» δεν με απασχολεί, εφόσον είναι πια προφανές πως πολλά τέτοια επαγγέλματα δεν οδηγούν εγκαίρως στην εργασιακή αποκατάσταση. Κατά τη δική μου άποψη ό,τι προέχει είναι το επάγγελμα που θα επιλέξω να έχει υψηλές προοπτικές απορρόφησης στην αγορά εργασίας. Θα θεωρούσα βιαστική ή έστω ελλιπή μια επιλογή που έχει γίνει χωρίς τη διερεύνηση των πραγματικών αναγκών στην εγχώρια αγορά εργασίας, εφόσον πρώτιστο ζητούμενο για τη γενιά μας είναι η γοργή αποκατάσταση.
     Προφανώς, ωστόσο, το ζήτημα της ανταπόκρισης στην υπάρχουσα εργασιακή ζήτηση συνδέεται με την ανάγκη να καλύπτει το επιλεχθέν επάγγελμα τις προσωπικές μας κλίσεις. Κι αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, το πλέον απαιτητικό ζητούμενο. Το πώς, δηλαδή, θα επιλέξουμε ένα επάγγελμα, το οποίο όχι μόνο θα μας διασφαλίσει εργασιακή απασχόληση, αλλά θα ανταποκρίνεται κιόλας στις προσωπικές μας προτιμήσεις και δεξιότητες. Γι’ αυτό τον λόγο, άλλωστε, θεωρώ πως χρειάζεται να διατρέξουμε πλήθος πιθανών επιλογών μέχρι να εντοπίσουμε εκείνη που μάς καλύπτει πληρέστερα.
     Εκείνο που χρειάζεται να έχουμε κατά νου είναι πως όποιο επάγγελμα επιλέξουμε θα κληθούμε να το υπηρετήσουμε εμείς οι ίδιοι και όχι οι γονείς ή οι φίλοι μας. Οφείλουμε, επομένως, να ελέγξουμε κυρίως και πρωτίστως κατά πόσο κάθε πιθανή επιλογή ανταποκρίνεται στις δικές μας ανάγκες και στις δικές μας προσδοκίες.
 
Κείμενο 2
Κώστας Μόντης «Νύχτες»
 
Το ποίημα είναι του Κώστα Μόντη από τη συλλογή «Τα τραγούδια της ταπεινής ζωής» (Λευκωσία 1954).
 
Καλά, θ’ απορροφήσουν κάτι από την έγνοια σου
η μέρα, η κίνηση, η δουλειά σου, οι φίλοι,
και θα μπορέσεις ύστερα να πας
σε κάνα θέατρο ή κέντρον ή όπου αλλού.
Όμως όταν τελειώσουν όλα
τα θέατρα και τα κέντρα κλείσουν,
και πουν οι φίλοι καληνύχτα,
και πρέπει να γυρίσεις πια στο σπίτι, τι θα γίνει;
Το ξέρεις πως σκληρή, αδυσώπητη
σε περιμένει στο κρεβάτι σου η έγνοια.
Θα ’σαι μονάχος.
Και τότες θα λογαριαστείτε.
Θες ή δε θες θα μπουν κάτω όλα, να λογαριαστείτε.
Θα ‘σαι μονάχος
κι ανυπεράσπιστος απ’ τα θέατρα και τα κέντρα,
κι απ’ τη δουλειά σου και τους φίλους.
Σε περιμένει στο κρεβάτι σου η έγνοια.
Θά ’ρθεις, δεν γίνεται. Είν’ τόσο σίγουρη γι’ αυτό, και περιμένει.
Είναι στο σπίτι και σε περιμένει.
 
ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 20)
Για ποιο λόγο, κατά τη γνώμη σας, το ποιητικό υποκείμενο αξιοποιεί το β΄ ενικό ρηματικό πρόσωπο;
 
Με τη χρήση του β΄ ενικού προσώπου το ποιητικό υποκείμενο σκοπίμως δημιουργεί την αίσθηση ενός διαλόγου προκειμένου να προσελκύσει δραστικότερα την προσοχή του αναγνώστη. Το θέμα, άλλωστε, της αναμέτρησης με την «έγνοια» είναι οικείο στους περισσότερους ανθρώπους, εφόσον είναι κάτι που το έχουν βιώσει. Αξίζει, ωστόσο, να προσεχθεί πως ο υποτιθέμενος αυτός διάλογος είναι πολύ πιθανό να συνιστά μια εσωτερική συζήτηση του ποιητικού υποκειμένου με τον ίδιο του τον εαυτό. Εκείνος, οπότε, που καλείται να αποδεχτεί το αναπόφευκτο της αναμέτρησης με την έγνοια που επιμελώς αποφεύγει δεν είναι άλλος από το ίδιο το ποιητικό υποκείμενο.
 
ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)
Η ποιητική φωνή προειδοποιεί τον αναγνώστη για μια αναμέτρηση που τον περιμένει. Τι είδους αναμέτρηση είναι αυτή, σύμφωνα με το περιεχόμενο του Κειμένου 2, και πόσο εύκολη φαίνεται να είναι; Να οργανώσεις σε 120 – 150 λέξεις την απάντησή σου.
 
Η ποιητική φωνή προειδοποιεί τον αναγνώστη για την επικείμενη αναμέτρησή του με την έγνοια («Το ξέρεις πως σκληρή, αδυσώπητη σε περιμένει»). Πολύ εύστοχα το ποιητικό υποκείμενο αποφεύγει να συγκεκριμενοποιήσει την «έγνοια» που κατατρύχει τον άνθρωπο, αφήνοντας έτσι ανοιχτή την ερμηνεία της και άρα την πρόσληψη του ποιήματος. Η έγνοια μπορεί ν’ αφορά κάποιο προσωπικό πρόβλημα, μια υπαρξιακή ανησυχία, ένα επαγγελματικό ζήτημα ή μια σειρά προβλημάτων που προκαλούν αναστάτωση στον άνθρωπο και κρατούν δέσμια τη σκέψη του. Εκείνο, άλλωστε, που κυρίως επιθυμεί να τονίσει το ποιητικό υποκείμενο είναι η γενικευμένη τάση που υπάρχει στους ανθρώπους ν’ αποφεύγουν, όσο περισσότερο μπορούν, την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους («θα μπορέσεις ύστερα να πας σε κάνα θέατρο ή κέντρον ή όπου αλλού»). Προτιμούν να κάνουν οτιδήποτε για να ξεχαστούν, για να κρατήσουν τη σκέψη τους μακριά απ’ την πηγή της ανησυχίας τους, παρά ν’ αντικρίσουν το πρόβλημά τους∙ κάτι που θ’ απαιτούσε ίσως μια αυστηρή αυτοκριτική και μια γενναία παραδοχή των σφαλμάτων και των ελλείψεών τους. Το ποιητικό υποκείμενο, ωστόσο, δεν αφήνει κανένα περιθώριο διαφυγής απ’ το άγχος και την έγνοια («Θες ή δε θες θα μπουν κάτω όλα»), θέλοντας να τονίσει στον αποδέκτη των λόγων του πως δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος να γλιτώσει από τις ανησυχίες του, πέρα από την αποφασιστική και αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος που γεννά την έγνοια του.