Κική Δημουλά «Βουλιμία»

Lourry Legarde

 
Κική Δημουλά «Βουλιμία»
 
Θέλω
η τροφός μας λέξη.
 
Όλο θέλουμε
θέλουμε κι άλλο κι άλλο
 
γενικά μας δίνει
δεν είμαι αχάριστη
όχι βέβαια μεγάλες ποσότητες
ούτε και πρώτης ποιότητας
σε όλους ημέρες
 
μας δίνει
 
αλλά το βαριέσαι πια
όλο το ίδιο και το ίδιο
 
θέλουμε και κάτι Άλλον.
 
Εδώ η τροφός αγριεύει
σβήνει το φως λέγοντας κοφτά:
 
νάνι τώρα δεν έχει Άλλον.
 
τέρμα τα παραμύθια
ώρα να κλείσουν τα ματάκια τους
οι κακές ορέξεις.
 
Κική Δημουλά, Άνω τελεία, Ίκαρος
 
Τα θέλω των ανθρώπων αποτελούν κινητήρια δύναμη στη ζωή τους, εφόσον για χάρη των επιθυμιών τους δρουν, σχεδιάζουν, ελπίζουν και αγωνιούν. Υπ’ αυτό το πρίσμα τα θέλω διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο καθ’ όλη τη διάρκεια του ανθρώπινου βίου, χωρίς αυτό να σημαίνει πως η δεσπόζουσα θέση τους επενεργεί πάντοτε θετικά στη σκέψη και στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Δεν είναι λίγες οι φορές κατά τις οποίες αυτό που θέλουμε ξεπερνά τα όρια είτε του μέτρου είτε της ηθικής. Όπως, άλλωστε, με σαφή τρόπο δηλώνει η ποιήτρια στον τίτλο του ποιήματος, «Βουλιμία», οι άνθρωποι τείνουν να παρασύρονται από την ευδαιμονική αίσθηση της ικανοποίησης των επιθυμιών τους και καταλήγουν να θέλουν διαρκώς περισσότερα, χωρίς έλεγχο, χωρίς λογική και, σαφώς, χωρίς μέτρο.
 
«Θέλω
η τροφός μας λέξη.»
 
Η ποιήτρια προσωποποιεί τη λέξη «θέλω» χαρακτηρίζοντάς τη τροφό των ανθρώπων∙ αποδίδοντάς της, δηλαδή, την ιδιότητα εκείνης που τούς τρέφει -θηλάζει-, διασφαλίζοντας τη συνέχεια της ζωής τους. Αποδίδει, κατ’ αυτό τον τρόπο, με ενάργεια τον δραστικό ρόλο που διαδραματίζουν τα θέλω στη ζωή μας, εφόσον είναι οι επιθυμίες μας αυτές που αποτελούν το κίνητρο πολλών καθημερινών μας πράξεων, αλλά και εκείνες που μάς επιτρέπουν να διατηρούμε την ελπίδα, την προσδοκία και την απαντοχή, ώστε να αντέχουμε τις δύσκολες περιόδους της ζωή μας.
 
«Όλο θέλουμε
θέλουμε κι άλλο κι άλλο»
 
Με τη χρήση των επαναλήψεων η ποιήτρια φανερώνει μια διαχρονική αλήθεια για τη φύση των ανθρώπων, τη διαρκή επιθυμία μας για όλο και κάτι περισσότερο. «Θέλουμε», διότι είναι μέρος της φύσης μας η επιθυμία, αλλά θέλουμε διαρκώς «κι άλλο», διότι εύκολα οδηγούμαστε στην απληστία και δύσκολα γνωρίζουμε τον κορεσμό. Πρόκειται, ωστόσο, για μια κατάσταση που, αν και μοιάζει αμιγώς αρνητική, ενέχει μια ουσιώδη θετική πτυχή, δοθέντος πως μια πιθανή παύση των επιθυμιών μας, θα σήμαινε την κατακόρυφη μείωση των προσπαθειών μας και των εσωτερικών κινήτρων μας, αφού η επιθυμία μάς κινητοποιεί συχνά περισσότερο από την ανάγκη ή από το καθήκον.   
 
«γενικά μας δίνει
δεν είμαι αχάριστη
όχι βέβαια μεγάλες ποσότητες
ούτε και πρώτης ποιότητας
σε όλους ημέρες»
 
Η ιδιαίτερη «τροφός» των ανθρώπων τείνει να ικανοποιεί, ως ένα βαθμό, τις επιθυμίες τους, αλλά ποτέ πλήρως και ποτέ στον βαθμό που εκείνοι θα ήθελαν. Όπως το αποδίδει με τη χρήση μεταφοράς η ποιήτρια, τα όσα προσφέρει στους ανθρώπους η «τροφός» τους δεν είναι πάντοτε «πρώτης ποιότητας» ημέρες και, συνάμα, δεν ικανοποιούνται οι επιθυμίες όλων. Η ποιήτρια δεν θέλει να φανεί αχάριστη, αλλά δεν μπορεί κιόλας να παραγνωρίσει το γεγονός πως δεν λαμβάνουν όλοι οι άνθρωποι την ικανοποίηση των επιθυμιών τους με την πληρότητα και την ευχαρίστηση που θα το επιθυμούσαν. Είναι σαν να μη θέλει η «τροφός» να «κακομάθει» τους ανθρώπους ή να τους δημιουργήσει την εντύπωση πως κάθε επιθυμία τους πρόκειται να εκπληρωθεί. Πρόκειται, άλλωστε, για μια σταθερή συνθήκη της ανθρώπινης ζωής, καθώς συχνά τα όσα βιώνουν οι άνθρωποι απέχουν πολύ από τα όσα επιθύμησαν και επιδίωξαν.
 
«μας δίνει
 
αλλά το βαριέσαι πια
όλο το ίδιο και το ίδιο
 
θέλουμε και κάτι Άλλον.»
 
Το «Θέλω» η «τροφός» των ανθρώπων τούς παρέχει ορισμένες ικανοποιήσεις, αλλά τείνει να επαναλαμβάνει σε κάθε επιμέρους άτομο την εκπλήρωση παρόμοιων επιθυμιών με το παρελθόν, με αποτέλεσμα κάθε ένας χωριστά να χάνει την αρχική του ευχαρίστηση και να περιέρχεται σε κατάσταση πλήξης. Η επανάληψη «το ίδιο και το ίδιο» παρουσιάζει εναργώς το παράδοξο της ανθρώπινης φύσης, καθώς κάτι που ένας άνθρωπος το θεωρούσε κάποτε επιθυμητό, αν το βιώσει ξανά και ξανά, παύει να το θεωρεί πια σημαντικό ή θελκτικό και αρχίζει να αναζητά κάποια διαφορετική ευχαρίστηση∙ την εκπλήρωση κάποιας άλλη επιθυμία.
Σε περίπτωση, μάλιστα, που η ικανοποίηση των «θέλω» του σχετίζεται με κάποιο πρόσωπο -όσο κι αν στο παρελθόν το είχε επιθυμήσει και το είχε διεκδικήσει- μόλις το κατακτήσει και το απολαύσει κατ’ επανάληψη, χάνει σταδιακά το ενδιαφέρον του και στρέφει την προσοχή του σε κάποιον «Άλλον». Η πάντοτε παρούσα πλάνη πως ο «Άλλος» είναι προτιμότερος και πιο επιθυμητός από εκείνον που έχουν ήδη.
 
Εδώ η τροφός αγριεύει
σβήνει το φως λέγοντας κοφτά:
 
νάνι τώρα δεν έχει Άλλον.
 
τέρμα τα παραμύθια
ώρα να κλείσουν τα ματάκια τους
οι κακές ορέξεις.
 
Στο πλαίσιο του ποιήματος η «τροφός» λέξη των ανθρώπων, εναργώς προσωποποιημένη, αγριεύει και αντιτίθεται σθεναρά σε μια επιθυμία που παραβαίνει το ηθικά αποδεκτό. Σβήνει το φως, σαν να βάζει τα παιδιά της για ύπνο, και απαιτεί από εκείνα να κοιμηθούν, διότι αυτό που της ζητούν, ο «Άλλος» που τής ζητούν, είναι κάτι που ξεπερνά τα όρια. Η τροφός λέξη, ακριβώς όπως μια μητέρα θα μιλούσε στα παιδιά της («νάνι τώρα»), επιδιώκει να συνετίσει τους ανθρώπους αποτρέποντάς τους από το να προσδοκούν και να επιθυμούν κάτι που δεν είναι σωστό. Είναι ώρα να «κλείσουν τα ματάκια τους» οι «κακές ορέξεις», οι επιθυμίες εκείνες που έχουν ως αντικείμενο τους κάποιον που ανήκει αλλού ή κάποιον που θα παρεμβληθεί ως το άλλο πρόσωπο σε μια ήδη υπάρχουσα σχέση. Η τροφός λέξη δεν συναινεί στην εκπλήρωση τέτοιων επιθυμιών, γι’ αυτό και ζητά από τα «παιδιά» της να επανέλθουν στην πραγματικότητα («τέρμα τα παραμύθια») και να αντιληφθούν το ανήθικο και το απαράδεκτο των επιθυμιών τους.
Παρά την ηθική στάση της «τροφού», βέβαια, είναι ακριβώς στο πλαίσιο της πραγματικότητας που ο πειρασμός για τον «Άλλον» προκαλεί συγκρούσεις, διαλύει σχέσεις και καταρρακώνει το όποιο αίσθημα εμπιστοσύνης στις διαπροσωπικές σχέσεις. Έτσι, έστω κι αν η ποιήτρια θα επιθυμούσε να λειτουργεί κατ’ αυτό τον τρόπο η τροφός μας λέξη, το θέλω, και να απαγορεύει τις κακές ορέξεις, πολύ συχνά συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, αφού είναι οι κακές αυτές ορέξεις που εκπληρώνονται πιο εύκολα από άλλες επιθυμίες ή από άλλα όνειρα.