Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Λυκείου: Καλή γήρανση [Κριτήριο αξιολόγησης]

Leon Zernitsky
 
Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Λυκείου: Καλή γήρανση [Κριτήριο αξιολόγησης]
 
     Οι δημογραφικές μεταβολές στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της γης, τα ραγδαία τεχνολογικά επιτεύγματα καθώς επίσης και ο διαφορετικός τρόπος τηλεπικοινωνίας έχουν διαφοροποιήσει και τον τρόπο με τον οποίο οι ηλικιωμένοι αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους. Και ενώ η συνεχιζόμενη τεχνολογική ανάπτυξη δημιουργεί ένα περιβάλλον, το οποίο απαιτεί πολύ χαμηλό επίπεδο φυσικής δραστηριοποίησης για την εκπλήρωση των καθημερινών αναγκών, τα επιστημονικά πορίσματα στρέφονται ολοένα και περισσότερο στον κρίσιμο ρόλο της καθημερινής άσκησης στην διατήρηση της υγείας, της κινητικής επάρκειας και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του σύγχρονου ηλικιωμένου.
     Τα καλά γηρατειά σε αντίθεση με τα άσχημα γηρατειά, δημιουργούν θετικές εικόνες για τη γήρανση των ατόμων. Καθώς οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και πιο γεμάτη ζωή, οι αρνητικές εικόνες για τα γηρατειά έχουν αντικατασταθεί από θετικές και εναλλακτικές επιλογές ώστε να επιτευχθούν καλά γηρατειά. Οι μύθοι και τα αρνητικά στερεότυπα για τους ηλικιωμένους που κυριαρχούσαν παλιότερα αρχίζουν να αμφισβητούνται από νέες απόψεις που προσανατολίζονται στην επιτυχή, παραγωγική,
υγιή και καλή γήρανση.
     Ως δυναμική διαδικασία, η καλή γήρανση δεν μπορεί να παρουσιαστεί ως μια απλή περιγραφή ή συνταγή του πώς πρέπει να ζει κανείς. Οι άνθρωποι μεγαλώνουν με διαφορετικό τρόπο μέσα στο δικό τους περιβάλλον σύμφωνα με τα δικά τους χαρακτηριστικά και τις εμπειρίες και ιστορίες που κουβαλούν μαζί τους στην Τρίτη ηλικία. Η καλή γήρανση είναι μια προσωπική δυναμική διαδικασία στην οποία η προώθηση εννοιών όπως της κοινωνικής υποστήριξης, της φυσικής υγείας και λειτουργικής κατάστασης, της νοητικής αποτελεσματικότητας, των καθημερινών δραστηριοτήτων και της οικονομικής ασφάλειας, είναι κυρίαρχες για να πετύχει το άτομο την αίσθηση ικανοποίησης και ευεξίας σε μεγάλη ηλικία.
     Το να έχει κανείς μια ισχυρή κοινωνική υποστήριξη συγγενών και φίλων έχει από καιρό αναγνωριστεί από τους γεροντολόγους ως ένας σημαντικός παράγοντας για την καλή γήρανση. Ο ρόλος που παίζουν η οικογένεια και οι φίλοι στη συνεισφορά της ευεξίας στην τρίτη ηλικία είναι πολυδιάστατος. Η δομή των κοινωνικών σχέσεων, τυπικά εξαρτάται από τον αριθμό των ανθρώπων που συναναστρέφεται κανείς, τον τρόπο που γνωρίζονται και ταιριάζουν ο ένας με τον άλλο, ιδιαίτερα όσον αφορά τον βαθμό αλληλεγγύης που υπάρχει σ’ αυτή τη σχέση. Οι σκέψεις, τα αισθήματα και η συμπεριφορά του ηλικιωμένου ατόμου μέσα στις σχέσεις του, αντανακλούν τη διαδικασία κοινωνικής υποστήριξης. Η ικανοποίηση που αισθάνεται ο ηλικιωμένος μέσα σ’ αυτό το κοινωνικό δίκτυο ίσως να είναι πιο σημαντική από το μέγεθος, τη σύνθεση και τη διαμόρφωση του.
     Επιπλέον, οι πηγές κοινωνικής υποστήριξης και τα κοινωνικά δίκτυα συμβάλλουν στην ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων καθώς με την αύξηση της ηλικίας επέρχονται στη ζωή κοινωνικές απώλειες (π.χ. χάσιμο δουλειάς και φίλων στη δουλειά λόγω σύνταξης, θάνατος συντρόφου και φίλων, χάσιμο ρόλων μέσα στην οικογένεια ή το ευρύτερο περιβάλλον, μείωση κοινωνικής θέσης κ.λπ.) και ως εκ τούτου αυτή η περίοδος είναι εξαιρετικά δύσκολη για τους ηλικιωμένους.
 
Λαϊλόγλου Αλεξάνδρα, Η γήρανση με ποιότητα στα άτομα τρίτης ηλικίας του ελλαδικού χώρου.
 
1^ο Θέμα
Ερώτημα 1
Να αποδώσετε συνοπτικά (60-70 λέξεις) το περιεχόμενο της δεύτερης και της τρίτης παραγράφου του κειμένου («Τα καλά γηρατειά σε αντίθεση… ευεξίας σε μεγάλη ηλικία»).
Μονάδες 10
 
Η εικόνα για τη γήρανση γίνεται πιο θετική, καθώς οι άνθρωποι ζουν πιο ενεργά και παραγωγικά. Έτσι, τα αρνητικά στερεότυπα για τους ηλικιωμένους υποχωρούν και αντικαθίσταται από πιο αισιόδοξες απόψεις. Δεν υπάρχει, βέβαια, συγκεκριμένος οδηγός για το πώς να ζει κάποιος, ώστε να έχει καλή γήρανση, αφού κάθε άνθρωπος μεγαλώνει διαφορετικά. Υπάρχουν, όμως, βασικές παράμετροι, όπως είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις, η σωματική και πνευματική υγεία, καθώς και η οικονομική σταθερότητα που διασφαλίζουν ευεξία στα χρόνια του γήρατος.
 
Ερώτημα 2
Να παρουσιάσετε με ποιον τρόπο οργανώνεται η τελευταία παράγραφος του κειμένου («Επιπλέον, οι πηγές κοινωνικής υποστήριξης… εξαιρετικά δύσκολη για τους ηλικιωμένους») και να εξηγήσετε γιατί η γράφουσα έχει επιλέξει τον συγκεκριμένο τρόπο.
Μονάδες 10
 
Ο κύριος τρόπος οργάνωσης της καταληκτικής παραγράφου συνίσταται στη χρήση παραδειγμάτων («π.χ. χάσιμο δουλειάς και φίλων στη δουλειά λόγο σύνταξης, θάνατος συντρόφου…»), μέσω των οποίων η γράφουσα τεκμηριώνει τον ισχυρισμό της πως «με την αύξηση της ηλικίας επέρχονται στη ζωή κοινωνικές απώλειες». Με τη χρήση των παραδειγμάτων, μάλιστα, επιτυγχάνεται όχι μόνο η τεκμηρίωση του ισχυρισμού, αλλά και η αποσαφήνισή του, καθιστώντας σαφέστερο το νόημα των «κοινωνικών απωλειών». Παραλλήλως, πάντως, η γράφουσα αξιοποιεί και το σχήμα αιτίου – αποτελέσματος, καθώς προκειμένου να αναδείξει την αξία της «κοινωνικής υποστήριξης» αναφέρεται αφενός στο αίτιο («κοινωνικές απώλειες») της αύξησης των προβλημάτων που πλαισιώνουν την τρίτη ηλικία κι αφετέρου στο αποτέλεσμά του («ως εκ τούτου αυτή η περίοδος είναι εξαιρετικά δύσκολη για τους ηλικιωμένους»). Τεκμηριώνει, με αυτό τον τρόπο, την ανάγκη ύπαρξης πηγών κοινωνικής υποστήριξης και κοινωνικών δικτύων στη ζωή των ηλικιωμένων.  
 
Ερώτημα 3
Να αιτιολογήσετε τις ακόλουθες γλωσσικές επιλογές της γράφουσας:
α. αξιοποίηση γ΄ πληθυντικού και ενικού ρηματικού προσώπου (π.χ. «τα επιστημονικά πορίσματα στρέφονται ολοένα και περισσότερο στον κρίσιμο ρόλο της καθημερινής άσκησης», «Η ικανοποίηση που αισθάνεται ο ηλικιωμένος μέσα σ’ αυτό το κοινωνικό δίκτυο»).
β. αξιοποίηση οριστικής έγκλισης (π.χ. «Οι άνθρωποι μεγαλώνουν με διαφορετικό τρόπο μέσα στο δικό τους περιβάλλον», «τα κοινωνικά δίκτυα συμβάλλουν στην ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων»).
γ. αξιοποίηση ενεργητικής σύνταξης (π.χ. «Τα καλά γηρατειά σε αντίθεση με τα άσχημα γηρατειά, δημιουργούν θετικές εικόνες για τη γήρανση των ατόμων», «Ο ρόλος που παίζουν η οικογένεια και οι φίλοι στη συνεισφορά της ευεξίας στην τρίτη ηλικία είναι πολυδιάστατος»).
Μονάδες 15
 
α. Με τη χρήση του γ΄ ρηματικού προσώπου η γράφουσα κατορθώνει να διαμορφώσει ένα πιο αντικειμενικό και επιστημονικό ύφος γραφής, το οποίο ενισχύει την πειστικότητα του κειμένου, εφόσον αυτό μοιάζει απαλλαγμένο από πιθανό υποκειμενισμό. Η γράφουσα, συνάμα, φανερώνει μέσω της γλωσσικής αυτής επιλογής πως δεν βρίσκεται η ίδια στην υπό διερεύνηση ηλικιακή περίοδο, γι’ αυτό και δεν έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει τα βιώματα των ηλικιωμένων ως προσωπικές της εμπειρίες.
 
β. Η γράφουσα αξιοποιεί κυρίως την οριστική έγκλιση, καθώς τα όσα γράφει αποδίδουν την πραγματικότητα. Έτσι, μέσω της έγκλισης αυτής γίνεται αντιληπτή η βεβαιότητα της γράφουσας για την αλήθεια και την αντικειμενικότητα των όσων καταγράφει. Η διατύπωση, για παράδειγμα, πως «οι άνθρωποι μεγαλώνουν με διαφορετικό τρόπο μέσα στο δικό τους περιβάλλον σύμφωνα με τα δικά τους χαρακτηριστικά» αποτελεί μια αντικειμενική παρατήρηση που αποδίδει κάτι το αληθές.
 
γ. Με τη χρήση της ενεργητικής σύνταξης τα επιμέρους νοήματα αποδίδονται με πιο σαφή και κατανοητό τρόπο, εφόσον δηλώνεται με σαφήνεια το υποκείμενο κάθε ενέργειας. Η γράφουσα διασφαλίζει, συνάμα, μέσω της ενεργητικής σύνταξης την εμφατική παρουσίαση του ρόλου που διαδραματίζει κάθε παράγοντας/υποκείμενο στην εξέλιξη της τρίτης ηλικίας. Με τη διατύπωση, για παράδειγμα, «οι πηγές κοινωνικής υποστήριξης και τα κοινωνικά δίκτυα συμβάλλουν στην ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων» δηλώνεται με ενάργεια η σημασία των πηγών κοινωνικής στήριξης, καθώς και των κοινωνικών δικτύων για την καλή ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων.
 
2^ο Θέμα
Σε ένα δικό σας άρθρο, αξιοποιώντας ιδέες και επιχειρήματα από το κείμενο που σας δόθηκε, να αναφερθείτε με τεκμηριωμένο τρόπο α) στους παράγοντες που συμβάλλουν, ώστε τα άτομα της τρίτης ηλικίας να έχουν καλά γηρατειά, και β) σε παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά τα άτομα τρίτης ηλικίας (350-400 λέξεις).
Μονάδες 30
 
Όσα στηρίζουν κι όσα «πληγώνουν» την τρίτη ηλικία
 
     Η περίοδος της τρίτης ηλικίας είναι συχνά συνδεδεμένη στη σκέψη των ανθρώπων με την απουσία διαπροσωπικών σχέσεων και με τα σημαντικά προβλήματα που προκύπτουν λόγω ασθενειών. Η εικόνα αυτή, ωστόσο, μπορεί να ανατραπεί, αν δοθεί εγκαίρως προσοχή τόσο στους παράγοντες που υπονομεύουν την ποιότητα της γήρανσης όσο και -κυρίως- σε εκείνους που συμβάλλουν στη διασφάλιση καλύτερων γηρατειών. 
     Καίρια σημασία κατά την περίοδο της τρίτης ηλικίας διαδραματίζει η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος. Με τη συνδρομή της οικογένειας και των φίλων το άτομο έχει τη δυνατότητα να αισθάνεται ενεργό και χρήσιμο, καθώς και να μη βιώνει το ιδιαιτέρως αρνητικό συναίσθημα της μοναξιάς. Αν του δίνεται η ευκαιρία να λαμβάνει μέρος στις κοινωνικές δραστηριότητες της οικογένειας ή να συμμετέχει σε εκδηλώσεις και σε σύντομα ταξίδια με συνομηλίκους, τότε διατηρεί τη διάθεσή του για ζωή και αποκτά το αναγκαίο κίνητρο για να παραμένει σε καλύτερη φυσική κατάσταση.
     Η καλή κατάσταση της υγείας, άλλωστε, αποτελεί σημαντική παράμετρο για την ποιότητα της γήρανσης του ατόμου. Χρειάζεται, ως εκ τούτου, όχι μόνο την ψυχολογική στήριξη που προσφέρουν οι διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και την ενθάρρυνση να διατηρεί ένα δραστήριο καθημερινό πρόγραμμα, στο πλαίσιο του οποίου κύρια θέση θα έχει η σωματική άσκηση, έστω και με την ήπια μορφή περιπάτων. Η κινητική δυνατότητα του ατόμου επηρεάζει το σύνολο της φυσικής του κατάστασης, γι’ αυτό και δεν πρέπει να αμελείται η σωματική άσκηση ή να υποτιμάται η αξία της.
     Με την εκούσια καθημερινή δραστηριότητα το άτομο κατορθώνει να υποκαθιστά τις σημαντικές απώλειες που έχει βιώσει λόγω της συνταξιοδότησής του και, κατ’ επέκταση, της απομάκρυνσής του από τον ενεργό ρόλο που του προσέδιδε ο εργασιακός βίος. Η αιφνίδια αδράνεια που επέρχεται με την απόσυρση από την εργασία, η αποκοπή από την καθημερινή συναναστροφή με τους συναδέλφους, καθώς και η αίσθηση πως χάνει ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνικής του ταυτότητας, υπονομεύουν δραστικά την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου και τού δημιουργούν αρνητικά συναισθήματα για την περίοδο του γήρατος. Αν, μάλιστα, σε αυτή την κατάσταση προστεθούν και οι πιθανές απώλειες οικείων προσώπων λόγω θανάτου τότε το άτομο εισέρχεται στην τρίτη ηλικία αισθανόμενο πως δεν έχει πια επαρκείς λόγους για να ζει ή πως ό,τι ακολουθεί θα είναι μια περίοδος ψυχικών και σωματικών δοκιμασιών.
     Προκειμένου, επομένως, να προφυλαχθεί το άτομο από τις αρνητικές αυτές σκέψεις και να αποκτήσει μια πιο θετική στάση απέναντι στα γηρατειά, είναι αναγκαία η κινητοποίηση του κοινωνικού του κύκλου. Με τη δική τους στήριξη και με τη συνεχή παρουσία αγαπημένων προσώπων, όπως είναι τα εγγόνια, θα έχει τη δυνατότητα να επανακτήσει τη θέλησή του για το νέο κεφάλαιο της ζωής του.
 
Αγγελική Σιδηρά «Silver Alert»
 
Ήταν Δεκέμβρης όταν χάθηκε πρώτη φορά. Τέλη Δεκέμβρη, ξημερώματα και χιόνιζε. Και πού να έψαχνα μες στην απέραντη την πόλη να τον βρω; Αφέθηκα στο ένστικτό μου και τα βήματα με οδήγησαν στο παλιό πατρικό σπίτι, όπου τον βρήκα να κοιτάζει γύρω σαστισμένος.
 
Πώς είχε διανύσει τόση απόσταση γυμνός σχεδόν, και με τα πόδια; Τον μάλωσα, θυμάμαι, τον μικρό μου τον πατέρα και με κοιτούσε φοβισμένος σαν άτακτο παιδί.
 
Στο Τμήμα μού συνέστησαν να γράψω όλα τα στοιχεία του και το τηλέφωνό μου σ’ ένα πανί με μαρκαδόρο και να το ράψω στην εσωτερική τσέπη του σακακιού του. Γιατί όμως να μην γέμιζα την τσέπη του με πετραδάκια να βρίσκει μόνος του τον δρόμο ο Κοντορεβιθούλης μου;
 
Αυτά σκεφτόμουν και δεν ξέρω πόση ώρα έκανα για να περάσω στην βελόνα την κλωστή.
 
Μα τώρα έχουν περάσει όλα αυτά. Εξ άλλου ο πατέρας μου βρήκε τελικά τον δρόμο του.
 
Αγγελική Σιδηρά, Silver Alert, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα: 2016.
 
3^ο Θέμα
Να εξηγήσετε ποια είναι η λειτουργία της παρομοίωσης και ποια των τριών ερωτήσεων  σε σχέση με το νόημα του κειμένου.
Μονάδες 20
 
Η παρομοίωση «με κοιτούσε φοβισμένος σαν άτακτο παιδί» αποδίδει με παραστατικό τρόπο την πνευματική σύγχυση του ηλικιωμένου πατέρα, ο οποίος λόγω της ασθένειάς του δεν έχει πια πλήρη επίγνωση του εαυτού του. Έτσι, αν και είναι ηλικιωμένος, έχει χάσει πια τη νοητική ικανότητα του παρελθόντος, γι’ αυτό και δέχεται τις επιπλήξεις της κόρης του, με αίσθημα φόβου, όπως θα έκανε ένα μικρό παιδί.
Με το πρώτο ερώτημα «Και πού να έψαχνα μες στην απέραντη την πόλη να τον βρω;», το οποίο είναι προφανώς ρητορικό, η αφηγηματική φωνή αισθητοποιεί την εσωτερική της απόγνωση, καθώς δεν ήξερε ούτε που να αναζητήσει τον ηλικιωμένο πατέρα της ούτε αν θα ήταν σε θέση να τον εντοπίσει. 
Με το δεύτερο ερώτημα «Πώς είχε διανύσει τόση απόσταση γυμνός σχεδόν, και με τα πόδια;» γίνεται αισθητή η ειλικρινής έκπληξη της ηρωίδας, καθώς της φαινόταν σχεδόν ασύλληπτο πως ο ηλικιωμένος πατέρας της είχε περπατήσει μέσα στο χιόνι μια τόσο μεγάλη απόσταση, χωρίς καν να είναι επαρκώς ντυμένος. Διαφαίνεται, συνάμα, η ανησυχία της για το πόσο επικίνδυνη ήταν η διαδρομή αυτή για την υγεία του.
Με το τρίτο ερώτημα «Γιατί όμως να μην γέμιζα την τσέπη του με πετραδάκια να βρίσκει μόνος του τον δρόμο ο Κοντορεβιθούλης μου;» εκφράζεται η τρυφερότητα της αφηγηματικής φωνής για τον ηλικιωμένο πατέρα της, τον οποίο πλέον αντικρίζει από μια διαφορετική οπτική, εφόσον τώρα πια μοιάζει σαν μικρό παιδί που εκείνη οφείλει να προστατέψει και να προφυλάξει.
 
4^ο Θέμα
Να παρουσιάσετε το θέμα του κειμένου που σας δόθηκε, αξιοποιώντας αναφορές στα κατάλληλα σημεία του, ώστε η ερμηνευτική σας πρόταση να είναι τεκμηριωμένη. Ποια είναι τα συναισθήματα της ηρωίδας που προκύπτουν από την κατάσταση αυτή; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Το θέμα του κειμένου είναι οι δυσκολίες που συνδέονται με την τρίτη ηλικία, όταν οι ηλικιωμένοι έρχονται αντιμέτωποι με κάποιο σημαντικό πρόβλημα υγείας. Το θέμα αυτά γίνεται αντιληπτό μέσα από την περίπτωση του ηλικιωμένου πατέρα, ο οποίος έχοντας άνοια τείνει να φεύγει από το σπίτι του και να χάνεται («Ήταν Δεκέμβρης όταν χάθηκε πρώτη φορά»). Η ασθένεια αυτή του πατέρα καθιστά την κόρη του υπεύθυνη για την προστασία του («να γράψω όλα τα στοιχεία του και το τηλέφωνό μου σ’ ένα πανί με μαρκαδόρο»), καθώς ο ίδιος δεν είναι σε θέση πια να ελέγχει τον εαυτό του. Πρόκειται, προφανώς, για μια κατάσταση που επηρεάζει σημαντικά την ψυχολογία της κόρης, η οποία βιώνει αίφνης μια αντιστροφή ρόλων που τη φέρνει στον ρόλο του «κηδεμόνα» του ίδιου της του πατέρα («Τον μάλωσα, θυμάμαι, τον μικρό μου τον πατέρα»). Η ηρωίδα ανησυχεί για την ασφάλεια του πατέρα της και νιώθει απέναντί του μεγαλύτερη τρυφερότητα, αφού κατανοεί πως δεν είναι πια εκείνος που ήταν κάποτε («ο Κοντορεβιθούλης μου»). Στην πορεία, μάλιστα, έρχεται αντιμέτωπη ακόμη και με την απώλειά του, γεγονός που της προκαλεί αρχικά μεγάλο πόνο («δεν ξέρω πόση ώρα έκανα για να περάσω στην βελόνα την κλωστή»), αλλά στη συνέχεια αποδέχεται πως αυτή η εξέλιξη ήταν όχι μόνο αναπόφευκτη, αλλά και προτιμότερη για εκείνον, ώστε να μην ταλαιπωρείται («ο πατέρας μου βρήκε τελικά τον δρόμο του»).

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Παράδειγμα παραγωγής λόγου για την «Εφηβεία»

Slim Aarons 
 
Έκθεση Α΄ Λυκείου: Παράδειγμα παραγωγής λόγου για την «Εφηβεία»
 
Εφηβεία: μια περίοδος αλλαγών
 
     Το στάδιο της εφηβείας χαρακτηρίζεται από σημαντική βιολογική ωρίμανση, γνωστική ανάπτυξη και εξελισσόμενους κοινωνικούς ρόλους, καθιστώντας την εφηβεία ως μια περίοδο εξερεύνησης, αυτοανακάλυψης και διαμόρφωσης της προσωπικής ταυτότητας.
     Κάθε περίοδος της εφηβείας και της νεανικής περιόδου φέρουν διαφορετικά χαρακτηριστικά σε γνωσιακό, ψυχολογικό και κοινωνικό επίπεδο. Στην πρώιμη εφηβεία (10-13 ετών), οι νέοι αναζητούν την ταυτότητά τους και αναπτύσσουν την αυτοεκτίμηση. Κατά τη μέση εφηβεία (14-17 ετών), παρατηρείται αύξηση στην ανεξαρτησία και την αναζήτηση της ομοιότητας με συνομηλίκους. Στην όψιμη εφηβεία (>17 ετών), υπάρχει μεγαλύτερη σταθερότητα στην ταυτότητα και επιδίωξη επαγγελματικών στόχων.
     Η ικανότητα να σκέφτονται τα πράγματα με διαφορετικούς τρόπους είναι ένα χαρακτηριστικό των εφήβων που τους ξεχωρίζει από τα παιδιά. Ο σαρκασμός είναι ένα παράδειγμα περίπλοκης σκέψης καθώς ένα σαρκαστικό σχόλιο έχει τόσο κυριολεκτική σημασία όσο και μεταφορική. Μόνο κατά τα πρώτα – μέσα εφηβικά χρόνια οι έφηβοι είναι σε θέση να εκτιμήσουν την πολυδιάστατη σημασία αυτών των παρατηρήσεων και έτσι να τις βρίσκουν χιουμοριστικές. Οι έφηβοι είναι επίσης πιθανόν να εξασκήσουν τις νέες σύνθετες στοχαστικές τους ικανότητες.
     Κατά την εφηβεία, οι νέοι αναπτύσσουν συνθέσεις στις κοινωνικές σχέσεις τους, μεταβαίνοντας από την οικογενειακή επιρροή στην επίδραση των συνομηλίκων τους. Η ανακάλυψη της ταυτότητας είναι κεντρικής σημασίας κατά αυτή την περίοδο, καθώς οι έφηβοι δοκιμάζουν διάφορους ρόλους και αξίες για να δημιουργήσουν μια συνολική εικόνα του εαυτού τους.
     Οι έφηβοι περνούν σημαντικό μέρος του χρόνου τους παρουσία των συνομηλίκων τους τόσο στο σχολείο, όσο και εκτός σχολείου. Η αυξημένη πολυπλοκότητα και σημασία των φιλικών σχέσεων των εφήβων είναι πιθανό να στηρίζεται σε αλλαγές στην κοινωνική γνώση και στις αλλαγές στην ικανότητα των εφήβων να κατανοούν τους άλλους. Ειδικότερα, οι έφηβοι αναπτύσσουν μια πιο περίπλοκη θεωρία, δηλαδή αρχίζουν να κατανοούν ότι οι άλλοι έχουν πεποιθήσεις, προθέσεις και γνώσεις που είναι διαφορετικές από τις δικές τους. Είναι σημαντικό ότι οι έφηβοι αναπτύσσουν, επίσης, την ικανότητα να αλλάζουν τη συμπεριφορά τους ως απάντηση στην κατανόησή τους για τους άλλους.
     Το σχολικό περιβάλλον διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο κατά την εφηβεία διαμορφώνοντας τις γνωστικές ικανότητες, τις δεξιότητες και τις ευκαιρίες για το μέλλον τους. Οι σύγχρονες προσεγγίσεις στην εκπαίδευση αναγνωρίζουν τις διαφορετικές ανάγκες των εφήβων. Δημιουργούν περιβάλλοντα μάθησης εστιασμένα στους μαθητές που προωθούν τη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη και τις κοινωνικές δεξιότητες. Αυτό σημαίνει ότι η εκπαίδευση στοχεύει στην ενίσχυση των ικανοτήτων των μαθητών να σκέφτονται ανεξάρτητα, να αναζητούν λύσεις και να αλληλοεπιδρούν αποτελεσματικά με το περιβάλλον τους. Η συμμετοχή των γονέων παραμένει πρωταρχικής σημασίας κατά την εφηβεία, παρέχοντας μια ασφαλή βάση για εξερεύνηση και μια πηγή καθοδήγησης. Η ανοιχτή επικοινωνία και η υποστήριξη από τους γονείς συμβάλλουν σε θετικά αποτελέσματα όσον αφορά τη συναισθηματική ευεξία και τη λήψη αποφάσεων.
 
Σαράντη Αθανασία
 
Παραγωγή λόγου
Σε μία ομιλία σας, ως εκπρόσωπος του σχολείου, σε εκδήλωση του δήμου σας, καλείστε να αναφερθείτε: α) στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας, και β) στις επιδράσεις που δέχεται ο έφηβος από τους φίλους, από το σχολείο και από τους γονείς. (350-400 λέξεις)
 
Αξιότιμοι κύριοι και κυρίες,
     Στο πλαίσιο της σημερινής εκδήλωσης του δήμου μας, θα ήθελα ως εκπρόσωπος του σχολείου μας, να εστιάσω την ομιλία μου σε μια κρίσιμη για κάθε νέο ηλικιακή περίοδο, την εφηβεία. Πρόκειται, σαφώς, για μια περίοδο που προκαλεί άγχος σε γονείς και εφήβους, με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, η οποία θέτει τον έφηβο υπό την επιρροή όχι μόνο των γονιών του και του σχολείου, αλλά και των συνομηλίκων του.
     Ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό της εφηβικής ηλικίας, όπως σαφώς το έχετε βιώσει κι εσείς, είναι η ανάγκη του εφήβου να διαμορφώσει την ταυτότητά του. Μια απαιτητική διαδικασία, η οποία προϋποθέτει βήματα αυτογνωσίας και αυτοαποδοχής, προκειμένου να κατανοήσει ο έφηβος ποια στοιχεία της προσωπικότητάς του μπορεί να βελτιώσει και ποια συνιστούν μοναδικές εκφάνσεις της δικής του ταυτότητας. Ως εκ τούτου, ο έφηβος χρειάζεται χρόνο, αλλά και συναισθηματική στήριξη, ώστε να μην αισθανθεί μειονεκτικά για τις πτυχές εκείνες της ύπαρξής του που πιθανώς τον διαφοροποιούν είτε από τους συνομηλίκους του είτε από τον ιδεατό εαυτό του.
     Την ίδια ακριβώς περίοδο, μάλιστα, ο έφηβος αποζητά, ως αναγκαίο στοιχείο για την ωρίμασή του, περισσότερη ελευθερία και ανεξαρτησία από τον γονικό έλεγχο. Με δεδομένη, άλλωστε, την ταχύτατη ανάπτυξη των νοητικών του ικανοτήτων, θεωρεί εύλογο το αίτημα αυτό, έστω κι αν συχνά βρίσκει αντίσταση από τη μεριά των γονιών του. Πρόκειται, ωστόσο, για μια βασική συνθήκη, προκειμένου να δοκιμάσει την κρίση, την ωριμότητα και την υπευθυνότητά του. Είναι, κατά συνέπεια, έτοιμος να αναλάβει την ευθύνη για όποια λάθη διαπράξει μη διαχειριζόμενος σωστά την ελευθερία κινήσεων που του παραχωρείται.
     Χρειάζεται, βέβαια, να υπάρχει πρώτα κατάλληλη στάθμιση του επιπέδου ωριμότητας του εφήβου από τους γονείς του, οι οποίοι θα κρίνουν τον αρμόζοντα βαθμό ανεξαρτησίας που θα του παραχωρήσουν. Οι ίδιοι, άλλωστε, διαδραματίζουν ακόμη κρίσιμο ρόλο στη ζωή του παιδιού τους τόσο με το πρότυπο υπεύθυνης συμπεριφοράς που του παρουσιάζουν όσο και με τη διακριτική επιτήρηση της εξελικτικής του πορείας. Η αναγνώριση δειγμάτων υπευθυνότητας, καθώς και της ικανότητας του εφήβου να προσαρμόζει τη συμπεριφορά του ανάλογα με το πώς οι πράξεις του επηρεάζουν τους άλλους, συνιστούν ικανούς δείκτες ωρίμασης.
     Καίριος, συνάμα, είναι ο αντίστοιχος ρόλος του σχολείου στη ζωή του εφήβου, εφόσον στο πλαίσιο του χώρου εκπαίδευσης ο νέος έχει την ευκαιρία να συνυπάρξει με συνομηλίκους του, αλλά και να λάβει παιδευτικά ερεθίσματα, όπως και τη δυνατότητα να σχεδιάσει το επαγγελματικό του μέλλον. Είναι εντός του σχολείου που συνήθως ο έφηβος έρχεται σε συνεχή συναναστροφή με συνομηλίκους από τους οποίους λαμβάνει ποικίλες επιρροές τόσο θετικές όσο και αρνητικές.
     Το κατά πόσο ο έφηβος θα αξιολογήσει ορθά την επίδραση που του ασκούν οι φίλοι του και το κατά πόσο θα αξιοποιήσει πρωτίστως τη θετική επιρροή τους εξαρτάται, όπως αντιλαμβάνεστε, από το επίπεδο ωριμότητάς του, αλλά και από την ενδεχόμενη ανάγκη να εξομοιωθεί με αυτούς. Ως προς αυτό καταλυτική είναι η επίδραση της οικογένειας και η δυνατότητά της να ενσταλάξει στον έφηβο ουσιαστικές αξίες και αρχές.
 
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.  
 

Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Λυκείου: Γλωσσική παιδεία και ποιότητα εκπαίδευσης

Walter Zerla

 
Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Λυκείου: Γλωσσική παιδεία και ποιότητα εκπαίδευσης
 
Κείμενο 1
Γλωσσική παιδεία και ποιότητα εκπαίδευσης
 
      Η γλώσσα είναι μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού, αφού χάρη σ’ αυτή ο άνθρωπος ανέπτυξε τον λόγο που αποτελεί τη βάση του πολιτισμού.
     Τα όρια του κόσμου μου είναι τα όρια της γλώσσας μου, κατά τον Wittgestein. Αυτό σημαίνει, γνωρίζω τον κόσμο όσο μου επιτρέπουν οι γλωσσικές μου ικανότητες – επικοινωνώ με τον κόσμο και τα πράγματα στον βαθμό που έχω τις γλωσσικές προϋποθέσεις. Οι δυνατότητες της διάνοιας του ανθρώπου εξαρτώνται από το επίπεδο της γλώσσας που είναι σε θέση να μεταχειρίζεται. Γιατί ο άνθρωπος του οποίου οι γλωσσικές δυνατότητες είναι περιορισμένες δεν μπορεί ούτε να εκφράσει αυτό που σκέπτεται ούτε να σκεφθεί ολοκληρωμένα. Αναγκαστικά, βρίσκεται εγκλωβισμένος μέσα σε ένα στενό και ασφυκτικό γλωσσικό πλαίσιο που δεν του δίνει τη δυνατότητα να σκεφθεί ολόπλευρα και σε βάθος. Η απαιτητική, ποιοτική και αποτελεσματική επικοινωνία είναι ζήτημα που σχετίζεται με τη γλωσσική υποδομή του καθενός. Η γλωσσική καλλιέργεια υπηρετεί και στηρίζει άμεσα και αποτελεσματικά την ανάπτυξη της σκέψης και των πνευματικών δεξιοτήτων του ανθρώπου.
     Ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατόν να μιλήσει κανείς για παιδεία και εκπαίδευση χωρίς να αναφερθεί στη γλώσσα, που είναι φορέας μορφωτικών αγαθών και στην οποία στηρίζεται το εκπαιδευτικό σύστημα. Το επίπεδο της γλωσσικής καλλιέργειας επηρεάζει κατ’ ανάγκη το επίπεδο της παιδείας και της εκπαίδευσης, δεδομένου ότι οι δύο αυτές μορφωτικές διαδικασίες στηρίζονται κατά βάση στον διάλογο, και ο διάλογος στον λόγο, η ποιότητα του οποίου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη γλωσσική κατάρτιση του καθενός. Αφού, λοιπόν, από τη γλώσσα εξαρτάται η παιδεία και η εκπαίδευση και αφού η παιδεία είναι ένα κοινωνικό αγαθό και ταυτόχρονα δικαίωμα του πολίτη, εξυπακούεται ότι η γλωσσική καλλιέργεια είναι κοινωνικό αγαθό, όρος απαραίτητος τόσο για την πολιτική, κοινωνική, ηθική, αισθητική διαπαιδαγώγηση του πολίτη όσο και για την επιστημονική και επαγγελματική του κατάρτιση.
     Επομένως, η γλώσσα είναι δύναμη παιδευτική, αν καλλιεργείται σωστά και μεθοδικά στη σχολική πράξη. Γιατί γυμνάζει τη σκέψη, διαμορφώνει το πνεύμα και την ηθική ποιότητα, καλλιεργεί το συναίσθημα, αποδεσμεύει τις δυνάμεις της ψυχής, μας φέρνει σε επαφή με την επιστήμη, την τέχνη, την πολιτισμική μας κληρονομιά, με τον άνθρωπο του χθες και τον άνθρωπο του σήμερα, βοηθά τον νέο να δώσει μορφή στις ιδέες και στα οράματα του. Χωρίς υψηλή γλωσσική παιδεία ο νους ατροφεί και περνά στην κατάσταση της πνευματικής υπανάπτυξης. Αν τα σχολικά προγράμματα δεν δώσουν προτεραιότητα στη διδασκαλία της γλώσσας, τότε σίγουρα η παιδεία μας θα είναι ελλειμματική, αδύναμη να ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανάγκες. Σκεπτόμαστε με λέξεις, επικοινωνούμε με αυτές, υπάρχουμε με άλλα λόγια χάρη σ’ αυτές (cogito, ergo sum / σκέφτομαι, άρα υπάρχω) συνεπώς, όσο καλύτερα είμαστε ασκημένοι στη χρήση της γλώσσας, τόσο αποδοτικότερα την χρησιμοποιούμε.
 
Σωτήρης Γκλαβάς, Διδάκτωρ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
 
Κείμενο 2
Πέτρος Αμπατζόγλου «Τι θέλει η κυρία Φρίμαν»
 
Ο Φρίμαν ήταν τριάντα δύο χρονών με σώμα λεπτό, αλλά αγύμναστο. Πρόσωπο χωρίς
ρυτίδες, γιατί ποτέ του δε γελούσε ούτε μόρφαζε. Ήταν συγκρατημένος γενικά στις εκδηλώσεις του, από μια έμφυτη αποστροφή στις έντονες καταστάσεις. Του άρεσε ένα ήσυχο περιβάλλον, ένα δωμάτιο χωρίς κανέναν ήχο –εκτός βέβαια από τη μουσική– κι αυτή όμως στα χαμηλά. Του άρεσε η σιωπή, η μυστική απόλαυση του βιβλίου, που σ’ οδηγεί σε περιπέτειες πάντα μέσα σε σιωπή. Κοσμογονίες γίνονται μέσα στα βιβλία, εσωτερικές αλλά και εξωτερικές συγκρούσεις και συ καθισμένος μέσα στη σιωπή του ειρηνικού σου δωματίου τις απολαμβάνεις, με το χέρι σου να ψαχουλεύει τυφλά για το φλιτζάνι του καφέ που τον πίνεις γουλιά γουλιά. Του άρεσε μια συζήτηση με λεπτές αποχρώσεις, χωρίς οξύτητες, η προσέγγιση σε κάποιο θέμα χωρίς προσβλητική οικειότητα. Διαφωνίες σε επίπεδο ανταλλαγών και χωρίς επιθετικότητα. Δυσπιστούσε στις λέξεις. Είναι θανατηφόρα όπλα, έλεγε. Θέλουν μεγάλη προσοχή. Μοιάζουν με νάρκες θαμμένες σ’ ένα καταπράσινο λιβάδι που ξαφνικά, όπως αμέριμνα περνάς σιγοτραγουδώντας, σε τινάζουν στον αέρα. Οι λέξεις, έλεγε, σε υπονομεύουν, διεισδύουν με πλοκάμια στο σώμα, κυκλοφορούν μέσα στο αίμα και τελικά σε κυριεύουν. Στο τέλος δεν είσαι τίποτα άλλο παρά λέξεις, η σάρκα σου δεν είναι παρά ένας ασκός που περικλείει τις λέξεις, που σ’ εκπροσωπούν, που διαμορφώνουν το χαρακτήρα σου και πεθαίνουν μαζί σου. Έτσι προσεκτικός στις εκφράσεις του μιλούσε σαν χειρουργός που φοβάται το νυστέρι. Χαμογελούσε συχνά όταν μιλούσε, σαν να ήθελε να δώσει θάρρος στο συνομιλητή του, σαν να τον προειδοποιούσε να μην πάρει στα σοβαρά αυτά που έλεγε, πως δεν ήταν παρά μια φιλική επικοινωνία χωρίς αξιώσεις. Αυτό όμως το ευγενικό του χαμόγελο είχε πολλές φορές παρεξηγηθεί. Τον θεωρούσαν είρωνα. Η ευγένειά του, η λεπτότητα στη συμπεριφορά του περνούσε για δειλία – η αλήθεια όμως είναι πως δεν ήταν δειλός, αλλά απέφευγε τις ευθύνες. Ακόμα αυτό το μειδίαμα στο μάθημά του έδινε στους ακροατές την εντύπωση πως δεν τους έπαιρνε στα σοβαρά ή πως θα μπορούσε με καλύτερο ακροατήριο να πει περισσότερα. Έτσι έμοιαζε κάπως σαν να μονολογούσε.
 
Πέτρος Αμπατζόγλου «Τι θέλει η κυρία Φρίμαν», Εκδόσεις Κέδρος, 1995
 
ΘΕΜΑ 1
1^ο υποερώτημα
Να αποδώσετε συνοπτικά το πώς επεξηγεί ο συγγραφέας του Κειμένου 1 στη δεύτερη παράγραφο τη ρήση του Αυστριακού φιλοσόφου Wittgestein ότι «τα όρια του κόσμου μου είναι τα όρια της γλώσσας μου». (50-60 λέξεις)
Μονάδες 10
 
2^ο υποερώτημα
Στην τελευταία παράγραφο ο συγγραφέας του Κειμένου 1 αξιοποιεί τόσο την αιτιολόγηση όσο και το αίτιο-αποτέλεσμα ως τρόπους ανάπτυξης της παραγράφου. Να προσδιορίσετε σε ποιο σημείο εντοπίζεται η χρήση αιτιολόγησης, καθώς και ένα σημείο χρήσης του αιτίου-αποτελέσματος. Ακολούθως, να εξηγήσετε συνοπτικά σε τι αποσκοπούν αυτοί οι τρόποι ανάπτυξης.
Μονάδες 10
 
3^ο υποερώτημα
Στις ακόλουθες περιόδους του Κειμένου 1 να προσδιορίσετε το είδος σύνταξης (ενεργητική ή παθητική) που αξιοποιεί ο συγγραφέας, να τις μετατρέψετε στο άλλο είδος σύνταξης, και να αιτιολογήσετε γιατί επέλεξε τον συγκεκριμένο τρόπο σύνταξης.
Μονάδες 15
 
- «Η γλωσσική καλλιέργεια υπηρετεί και στηρίζει άμεσα και αποτελεσματικά την ανάπτυξη της σκέψης και των πνευματικών δεξιοτήτων του ανθρώπου.»
 
- «Το επίπεδο της γλωσσικής καλλιέργειας επηρεάζει κατ’ ανάγκη το επίπεδο της παιδείας και της εκπαίδευσης»
 
- «(Η γλώσσα) γυμνάζει τη σκέψη, διαμορφώνει το πνεύμα και την ηθική ποιότητα, καλλιεργεί το συναίσθημα»
 
ΘΕΜΑ 2
Σε ένα άρθρο επιχειρηματολογίας, το οποίο θα συντάξετε αξιοποιώντας τις ιδέες του Κειμένου 1 που σας δόθηκε, καλείστε να τεκμηριώσετε: α) την πολύπλευρη προσφορά της γλώσσας στην καλλιέργεια των νέων, και β) τη θέση που οφείλει να έχει η γλωσσική παιδεία στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσης. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
 
ΘΕΜΑ 3  
Να παρουσιάσετε το νόημα που θεωρείτε ότι έχουν οι παρομοιώσεις που χρησιμοποιεί ο αφηγητής (Κείμενο 2) στις ακόλουθες περιπτώσεις:
 
α. «Μοιάζουν με νάρκες θαμμένες σ’ ένα καταπράσινο λιβάδι που ξαφνικά, όπως αμέριμνα περνάς σιγοτραγουδώντας, σε τινάζουν στον αέρα.»
 
β. «Έτσι προσεκτικός στις εκφράσεις του μιλούσε σαν χειρουργός που φοβάται το νυστέρι.»
 
γ. «Έτσι έμοιαζε κάπως σαν να μονολογούσε.»
Μονάδες 20
 
ΘΕΜΑ 4
Ο ήρωας της ιστορίας (Κείμενο 2) αναγνωρίζει στις λέξεις εξαιρετικά μεγάλη δύναμη, αλλά και επικινδυνότητα. Να εξηγήσετε αυτή του τη στάση απέναντι στις λέξεις, αξιοποιώντας κατάλληλα χωρία του κειμένου. (Λέξεις: 100-150)
Μονάδες 15
 
Ενδεικτικές απαντήσεις
 
ΘΕΜΑ 1
1^ο υποερώτημα
Σύμφωνα με τον συγγραφέα η γνώση του κόσμου και η επικοινωνία με αυτόν συνδέονται με τις γλωσσικές ικανότητες του ατόμου. Αντιστοίχως, η δυνατότητα της σκέψης εξαρτάται από το γλωσσικό του επίπεδο. Η ελλιπής γλωσσική ικανότητα σημαίνει αδυναμία έκφρασης και ολοκληρωμένης σκέψης, αφού αδυνατεί να εμβαθύνει, μη έχοντας ολόπλευρη θέαση των ζητημάτων. Η γλωσσική παιδεία, άρα, στηρίζει την πνευματική ανάπτυξη και επιτρέπει την ποιοτική επικοινωνία.
[Λέξεις: 63]
 
2^ο υποερώτημα
Η αιτιολόγηση ως τρόπος ανάπτυξης της καταληκτικής παραγράφου του κειμένου γίνεται εμφανής με τη χρήση του αιτιολογικού συνδέσμου «γιατί». Ειδικότερα, μέσω της αιτιολόγησης ο συγγραφέας τεκμηριώνει πειστικά την αρχική διαπίστωση (ισχυρισμό) πως «η γλώσσα είναι δύναμη παιδευτική». Με μια εκτενή περίοδο αιτιολογεί την άποψή του («Γιατί γυμνάζει τη σκέψη, διαμορφώνει το πνεύμα… βοηθά τον νέο να δώσει μορφή στις ιδέες και στα οράματα του.») παραθέτοντας τους λόγους που αποδεικνύουν την παιδευτική δύναμη της γλώσσας.
Ακολούθως, προκειμένου να αποδείξει και αρνητικά τον ισχυρισμό του, αξιοποιεί ως τρόπο ανάπτυξης το αίτιο-αποτέλεσμα τονίζοντας τις αρνητικές επιπτώσεις που προκύπτουν, όταν δεν παρέχεται επαρκούς ποιότητας γλωσσική παιδεία στους νέους. Αίτιο: «Χωρίς υψηλή γλωσσική παιδεία» - Αποτέλεσμα: «ο νους ατροφεί και περνά στην κατάσταση της πνευματικής υπανάπτυξης.»
Αίτιο: «Αν τα σχολικά προγράμματα δεν δώσουν προτεραιότητα στη διδασκαλία της γλώσσας» - Αποτέλεσμα: «τότε σίγουρα η παιδεία μας θα είναι ελλειμματική, αδύναμη να ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανάγκες.»
Παραλλήλως, μέσω του σχήματος αιτίου – αποτελέσματος ο συγγραφέας υποστηρίζει τον ισχυρισμό του για το αλληλένδετο της ανθρώπινης ύπαρξης και σκέψης με τις λέξεις και τη γλώσσα («Σκεπτόμαστε με λέξεις, επικοινωνούμε με αυτές, υπάρχουμε με άλλα λόγια χάρη σ’ αυτές»). Αίτιο: «όσο καλύτερα είμαστε ασκημένοι στη χρήση της γλώσσας» - Αποτέλεσμα: «τόσο αποδοτικότερα την χρησιμοποιούμε.»
 
3^ο υποερώτημα
Στις συγκεκριμένες περιόδους ο συγγραφέας αξιοποιεί την ενεργητική σύνταξη, προκειμένου να δώσει έμφαση στο υποκείμενό τους. Επιδιώκει, δηλαδή, να αναδείξει τον ενεργό ρόλο που διαδραματίζει η γλώσσα και η καλλιέργειά της στην ευρύτερη πνευματική ανάπτυξη του ατόμου, καθώς και στην ποιότητα της εκπαίδευσης που αυτό λαμβάνει. Οι περίοδοι αυτές σε παθητική σύνταξη θα είχαν ως εξής:
 
- «Η ανάπτυξη της σκέψης και των πνευματικών δεξιοτήτων του ανθρώπου υπηρετούνται και στηρίζονται άμεσα και αποτελεσματικά από την γλωσσική καλλιέργεια.»
 
- «Το επίπεδο της παιδείας και της εκπαίδευσης επηρεάζεται κατ’ ανάγκη από το επίπεδο της γλωσσικής καλλιέργειας.»
 
- «Από τη γλώσσα γυμνάζεται η σκέψη, διαμορφώνονται το πνεύμα και η ηθική ποιότητα, καλλιεργείται το συναίσθημα.»
 
ΘΕΜΑ 2
 
Η γλώσσα μορφώνει τους νέους και καθορίζει την ποιότητα της εκπαίδευσης
 
     Η διαρκής επιθυμία και επιδίωξη για την παροχή ολοένα και πιο ποιοτικής εκπαίδευσης, ικανής να προσφέρει ουσιαστικά θεμέλια για τη μελλοντική εξέλιξη των νέων, δεν μπορεί παρά να εκπληρωθεί μέσω της συστηματικής γλωσσικής καλλιέργειας. Είναι, άλλωστε, τόσο στενή η διασύνδεση ανάμεσα στην πνευματική εξέλιξη και την αποτελεσματική επαφή με τον γλωσσικό κώδικα, ώστε δεν είναι εφικτό να επιδιώκουμε το ένα χωρίς να εστιάζουμε στο άλλο.
     Ας μην παραγνωρίζουμε, δηλαδή, πως κυρίως και πρωτίστως μέσω της γλωσσικής καλλιέργειας επιτυγχάνεται η ενίσχυση της διανοητικής ανάπτυξης των νέων, εφόσον η ικανότητα της σκέψης, της δημιουργικότητας, όπως και της επικοινωνίας εξαρτάται άμεσα από το επίπεδο της γλωσσικής ικανότητας. Η δυνατότητα των νέων να προχωρούν στην κατανόηση, αλλά και την επινόηση, όλο και πιο σύνθετων εννοιών και συλλογισμών βασίζεται, κατ’ ανάγκη, στην ανάλογη εξελικτική πορεία του γλωσσικού τους επιπέδου. Μια περίοδος πιθανής στασιμότητας στη γλωσσική τους καλλιέργεια θα είχε ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα τον περιορισμό της διανοητικής τους απόδοσης σε κάθε γνωστικό αντικείμενο.
     Η επαφή τους, συνάμα, με κάθε έκφανση της επιστημονικής γνώσης επιτυγχάνεται μέσω της γλώσσας. Είτε πρόκειται για τα τρέχοντα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα είτε πρόκειται για κορυφαίες στιγμές του παρελθόντος, η γλώσσα αποτελεί το απαραίτητο εκείνο εργαλείο που θα επιτρέψει στους νέους να κατανοήσουν πληρέστερα τις νεότερες, αλλά και τις παλαιότερες πνευματικές κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού. Αντίστοιχα ουσιώδης, μάλιστα, είναι η συνεισφορά της γλώσσας στη διαδικασία μορφοποίησης και έκφρασης των πρωτότυπων ιδεών που προκύπτουν στη σκέψη των νέων κατά τη διάρκεια της πνευματικής τους εξέλιξης. Μέσω της γλώσσας έρχονται σε επαφή με τις υπάρχουσες γνώσεις, αλλά και μέσω αυτής κατορθώνουν να διατυπώσουν τη δική τους καινοτόμο προσέγγιση για το μέλλον της κοινωνίας μας.
     Προκύπτει, υπ’ αυτό το πρίσμα, εύλογα το συμπέρασμα πως η γλωσσική καλλιέργεια οφείλει να κατέχει πρωτεύοντα ρόλο στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσης. Πρόκειται, βέβαια, για ένα αίτημα, το οποίο δεν σχετίζεται μόνο με την αμιγή διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος, αλλά και την ευρύτερη ενθάρρυνση της γνωριμίας με τη γλώσσα μέσω κάθε διδακτικού αντικειμένου. Με δεδομένο, άλλωστε, το γεγονός πως ο διάλογος είναι το μέσο για την προσέγγιση κάθε νέας γνώσης, σε κάθε επιμέρους μάθημα, καθίσταται προφανές πως το σύνολο των εκπαιδευτικών οφείλουν να μεριμνούν για τη γλωσσική καλλιέργεια των νέων. Η ελλιπής γνώση της γλώσσας, ούτως ή άλλως, δυσχεραίνει την αποτελεσματική μετάδοση οποιασδήποτε γνώσης, οπότε εκ των πραγμάτων οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να τονίζουν την αναγκαιότητα της ουσιαστικής επαφής με τη γλώσσα.
     Διαπιστώνουμε, λοιπόν, πως τόσο η προσωπική ανάπτυξη των νέων όσο και η γενικότερη ποιότητα της παρεχόμενης στο σχολείο εκπαίδευσης συνδέονται άμεσα και άρρηκτα με το επίπεδο γλωσσικής κατάρτισης των νέων. Ως εκ τούτου, η αναγνώριση του θεμελιώδους ρόλου της γλωσσικής καλλιέργειας κρίνεται αναγκαία και κρίσιμης σημασίας.
[Λέξεις: 437]
 
ΘΕΜΑ 3
α. Οι λέξεις, αν και δεν έχουν υλική υπόσταση, μπορούν ωστόσο να ανατρέψουν τα πάντα στη ζωή ενός ανθρώπου, εφόσον η δύναμή τους είναι «εκρηκτική». Είτε το άτομο έρχεται σε επαφή με ιδέες που αλλάζουν δραστικά τον τρόπο που βλέπει και αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα είτε σε καθημερινό επίπεδο πληροφορείται μέσω της γλώσσας, κατά τρόπο απρόσμενο, για ζητήματα που το αφορούν άμεσα, ο αντίκτυπός τους ενδέχεται να είναι εξαιρετικά ισχυρός.
 
β. Ο Φρίμαν ακριβώς επειδή γνωρίζει τη δύναμη που έχουν οι λέξεις, τις χρησιμοποιεί σχεδόν με φόβο, καθώς αντιλαμβάνεται τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει μια λανθασμένη επιλογή λέξεων στο συνομιλητή του. Μια απρόσεκτη διατύπωση μπορεί να πληγώσει τον άλλον ή να τον οδηγήσει στη διαμόρφωση μιας εντελώς αρνητικής εντύπωσης. Χρησιμοποιεί, έτσι, τις λέξεις με απόλυτη προσοχή, όπως ακριβώς κάνει ένας χειρουργός με το νυστέρι του.
 
γ. Ο Φρίμαν, αν και καθηγητής, παρέδιδε τα μαθήματά του με τέτοια αποστασιοποίηση, ώστε οι ακροατές του είχαν την εντύπωση πως στην πραγματικότητα δεν απευθύνεται σε εκείνους, αλλά μιλάει περισσότερο στον εαυτό του. Απουσίαζε, δηλαδή, η επαφή με τους μαθητές του, ώστε να αποκτά το μάθημά του την αναγκαία αλληλεπίδραση, με αποτέλεσμα να μοιάζει περισσότερο με ένας αδιάφορος μονόλογος.
 
ΘΕΜΑ 4
Ο ήρωας του κειμένου αναγνωρίζει πως οι λέξεις έχουν μια εξαιρετικά δημιουργική δύναμη, εφόσον, για παράδειγμα, στο πλαίσιο της λογοτεχνίας μπορούν να δομήσουν νέους κόσμους, προσφέροντας σημαντικές συγκινήσεις στον αναγνώστη («Κοσμογονίες γίνονται μέσα στα βιβλία»). Εκτιμούσε, συνάμα, τη δυνατότητα των λέξεων να εκφράζουν νοήματα με ποικίλες προεκτάσεις και δυσδιάκριτες μεταξύ τους διαφοροποιήσεις, εμπλουτίζοντας, έτσι, τη διαδικασία του διαλόγου («συζήτηση με λεπτές αποχρώσεις»). Την ίδια στιγμή, όμως, ένιωθε φόβο απέναντι στις λέξεις, καθώς γνώριζε πως μέσω αυτών ή με τον λάθος χειρισμό τους μπορούσαν να προκύψουν πολύ αρνητικά αποτελέσματα («Είναι θανατηφόρα όπλα…», «σε τινάζουν στον αέρα»). Για τον λόγο αυτό τις χρησιμοποιούσε πάντοτε με προσοχή, φοβούμενος μήπως μέσω αυτών πληγώσει τους άλλους ή προξενήσει κάποια επιζήμια παρεξήγηση («μιλούσε σαν χειρουργός που φοβάται το νυστέρι».) Πίστευε, παράλληλα, πως τα όσα εκφράζει ένα άτομο, τα όσα ακούει, αλλά και τα όσα σκέφτεται, με τη συνδρομή πάντοτε των λέξεων, συναποτελούσαν και διαμόρφωναν όχι μόνο τον χαρακτήρα, αλλά και το σύνολο της ύπαρξής του («σ’ εκπροσωπούν… και πεθαίνουν μαζί σου»).

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Πρότυπα – Είδωλα

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Πρότυπα – Είδωλα

Πρότυπο: πρόσωπο, κατάσταση ή θεσμός που είναι άξια μιμήσεως για τα θετικά του χαρακτηριστικά.

Είδωλο: πρόσωπο που γίνεται αντικείμενο υπερβολικής αγάπης και εκδηλώσεων λατρείας.

Οι νέοι άνθρωποι από πολύ νωρίς αντλούν επιρροές από το περιβάλλον τους στην προσπάθειά τους να διαμορφώσουν τη δική τους αυτόνομη προσωπικότητα. Οι επιρροές αυτές ενδέχεται να είναι είτε θετικές, όταν προέρχονται από πρόσωπα με ηθική ακεραιότητα και ουσιαστικές αρχές, είτε αρνητικές, όταν προέρχονται από άτομα χωρίς ηθική υπόσταση που αντιμετωπίζουν το υλικό κέρδος ως αυτοσκοπό και αποζητούν πρωτίστως την ατομική τους ευδαιμονία κι ευχαρίστηση.

Η τάση των νέων να μιμούνται τις συμπεριφορές και τις αντιδράσεις των προσώπων του άμεσου περιβάλλοντός τους ή των προσώπων εκείνων που θαυμάζουν, καθιστά καίριας σημασίας τη μέριμνα έγκαιρης ένταξης θετικών προτύπων στην καθημερινότητά τους, προκειμένου οι επιρροές που θα λάβουν να έχουν τον επιζητούμενο θετικό αντίκτυπο στην προσωπικότητά τους. Εύλογα, η ευθύνη αυτή, για τα πρώτα τουλάχιστον χρόνια, βαρύνει κυρίως την οικογένεια του νέου, μιας και το άμεσο περιβάλλον προσφέρει τις αρχικές επιδράσεις και τα πρώτα πρότυπα για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς του.

Χώροι άντλησης προτύπων

Οικογένεια – ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον: Οι γονείς, όπως και πρόσωπα του άμεσου οικογενειακού περιβάλλοντος, λειτουργούν ως τα πλέον ουσιώδη πρότυπα για τους νέους, εφόσον προσφέρουν τις πρώτες καθοδηγητικές ενδείξεις για το πώς οφείλουν να συμπεριφέρονται, αλλά και για το ποιες οφείλουν να είναι οι επιδιώξεις τους. Αξίζει να προσεχθεί, βέβαια, πως τα παιδιά τείνουν περισσότερο να μιμούνται συμπεριφορές παρά να δίνουν προσοχή σε όσα τους λένε οι ενήλικες, οπότε είναι σημαντικό να υπάρχει συνέπεια ανάμεσα σε όσα διακηρύττουν οι γονείς και σε όσα πράττουν.

Σχολείο: Ο χώρος του σχολείου αποτελεί σημαντικό φορέα άσκησης επιρροών και προβολής προτύπων τόσο μέσα από τα ηθικά διδάγματα που παρέχει στους νέους, όσο και μέσω της συμπεριφοράς που υιοθετούν οι εκπαιδευτικοί. Η επαφή με τους συμμαθητές, η στάση των εκπαιδευτικών, αλλά και το γνωστικό υλικό που προσφέρεται στους νέους ασκούν καταλυτική επίδραση στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και τους άλλους. Ένα σχολείο, για παράδειγμα, στο οποίο κυριαρχεί η αίσθηση σεβασμού και αποδοχής απέναντι σε όλους τους μαθητές, μπορεί να οικοδομήσει θετικές προσωπικότητες, εφόσον περνά ως βασικό μήνυμα πως ο «άλλος» συνιστά μια σεβαστή αξία.

Ο χώρος της πολιτικής: Τα πρόσωπα που δραστηριοποιούνται στο χώρο της πολιτικής μπορούν να αποτελέσουν πρότυπα για τους νέους ανθρώπους, εφόσον πρόκειται για δυναμικές προσωπικότητες με πρώτιστο στόχο την υπηρέτηση του συλλογικά επωφελούς. Η διαρκής προβολή των προσώπων της πολιτικής τα καθιστά οικεία σε πολλούς νέους ανθρώπους, γι’ αυτό κι η δράση τους, αν είναι θετικά προσανατολισμένη και ενέχει ουσιαστικό ήθος, μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο σκέψης των νέων.

Χώρος των τεχνών και της επιστήμης: Προβεβλημένα πρόσωπα από το χώρο της επιστήμης και της τέχνης λειτουργούν ως θετικά πρότυπα για τους νέους, καθώς αναδεικνύουν μέσα από το έργο τους την ιδιαίτερη αξία των πνευματικών ενασχολήσεων. Ιδίως ο χώρος της επιστήμης με την καταλυτική του επίδραση στη ζωή των ανθρώπων, αποτελεί γόνιμο πεδίο δράσης και πηγή αξιόλογων φιλοδοξιών για τη μελλοντική δραστηριοποίηση των νέων.

Χώρος του αθλητισμού: Οι αθλητές αποτελούν, επίσης, θετικά πρότυπα για τους νέους, στο βαθμό που δίνεται έμφαση στην εργατικότητα και την αφοσίωση που απαιτείται προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους. Ο χώρος του αθλητισμού, άλλωστε, αξιώνει μεγάλη ικανότητα αυτοπειθαρχίας, καθώς οι περιορισμοί του τίθενται στους αθλητές είναι σημαντικοί.

Είδωλα

Πρόσωπα από το χώρο του θεάματος (τηλεόραση-κινηματογράφος), της μουσικής και του αθλητισμού, προβάλλονται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης κατά τέτοιο τρόπο, ώστε εξιδανικεύονται στη σκέψη των νέων ανθρώπων. Διασημότητα, νεανική ομορφιά, πλούτος και μια ζωή -φαινομενικώς- γεμάτη διασκέδαση, συνθέτουν το νέο πρότυπο ζωής που επιχειρούν να εδραιώσουν τα μέσα ενημέρωσης, παγιδεύοντας τους νέους ανθρώπους στη διεκδίκηση λανθασμένων αξιών.

Τα πρόσωπα αυτά με τη διαρκή προβολή τους από τα μέσα ενημέρωσης καθιερώνονται ως «είδωλα» και αποκτούν φανατικούς θαυμαστές σε όλο τον κόσμο, χάρη στην επίπλαστη εικόνα της ζωής τους που παρουσιάζεται προς τα έξω. Η έμφαση δίνεται στο πόσο δημοφιλή είναι και στο πόσα χρήματα έχουν, χωρίς, ωστόσο, να γίνεται αναφορά στο πόσο έχουν κοπιάσει για να πετύχουν τους στόχους τους.

Τα πρόσωπα που αποκτούν τη δυναμική ειδώλου για τους νέους ανθρώπους, αποθεώνονται όχι για την εργατικότητα, την ηθική τους αρτιότητα και τον επαγγελματισμό τους, αλλά για τη διασημότητά τους. Υπ’ αυτή την έννοια στη θέση αυτή βρίσκονται ακόμη και πρόσωπα που δεν έχουν κανένα ουσιαστικό ταλέντο, πνευματική καλλιέργεια ή πραγματική αξία, αλλά τα οποία έχουν κατορθώσει απλώς να προσελκύσουν τα φώτα της δημοσιότητας. Προκύπτει, έτσι, το ενδεχόμενο να κερδίζουν τον θαυμασμό των νέων ανθρώπων ακόμη και άτομα τα οποία τους ασκούν αρνητική επιρροή.

Μέσω των ειδώλων, άλλωστε, προβάλλονται λανθασμένες αξίες στους νέους, όπως είναι το κυνήγι της διασημότητας με κάθε τρόπο και με κάθε κόστος, η σπάταλη ζωή, η πολυτέλεια και τα υλικά αγαθά. Ιδίως στη σύγχρονη εποχή των reality τηλεοπτικών προγραμμάτων, αποκτούν αιφνιδίως φήμη ακόμη και άτομα που δεν έχουν να προσφέρουν τίποτε το ουσιαστικό πέρα από τη διάθεσή τους να εκθέσουν την ιδιωτική τους ζωή στις τηλεοπτικές κάμερες, προκειμένου να ικανοποιηθεί η νοσηρή περιέργεια των τηλεθεατών.

Η συνεισφορά των θετικών προτύπων

Η ύπαρξη θετικών προτύπων είναι εξαιρετικά σημαντική στη ζωή των νέων ανθρώπων, εφόσον μέσω του παραδείγματος που λαμβάνουν από αυτά θέτουν κατάλληλους στόχους και αφιερώνονται στην επιδίωξη ουσιαστικών αξιών. Ειδικότερα:

- Οι νέοι αντιλαμβάνονται τη σημασία της εργατικότητας, της διάθεσης για συνεργασία και της συνέπειας για την επίτευξη των προσωπικών τους στόχων. Συνειδητοποιούν πως προκειμένου να επιτύχουν όσα επιθυμούν στη ζωή τους, οφείλουν να εργαστούν σκληρά και όχι να βασίζουν την εκπλήρωση των επιδιώξεών τους σε αναξιοκρατικές μεθόδους ή να θεωρούν πως οι επιτυχίες προκύπτουν χωρίς προσωπικό κόπο.

- Η ύπαρξη θετικών προτύπων, ιδίως όταν πρόκειται για άτομα που μιλούν με ειλικρίνεια για την πορεία τους στη ζωή και δεν ωραιοποιούν καταστάσεις, επιτρέπει στους νέους να κατανοήσουν πως, αν και θα χρειαστεί πολλές φορές στο μέλλον να αντιμετωπίσουν δυσκολίες, αυτό δεν είναι κάτι που θα πρέπει να τους αποθαρρύνει. Η συστηματική προσπάθεια, η θέληση και η αποφασιστικότητα είναι τα εφόδια εκείνα που θα τους βοηθήσουν να ξεπεράσουν τα όποια πιθανά εμπόδια και να επιτύχουν ουσιαστικά πράγματα στον τομέα ενασχόλησής τους.

- Τα πρότυπα προσφέρουν στους νέους πίστη στη δυνατότητα του ανθρώπου να κατορθώνει σημαντικά επιτεύγματα· τους εμπνέουν και τους γεμίζουν αισιοδοξία για το αύριο. Χάρη στο παράδειγμα των ανθρώπων εκείνων που δοκιμάστηκαν στη ζωή, αλλά κατάφεραν να διατηρήσουν την ακεραιότητα του ήθους τους, επιτυγχάνοντας παράλληλα σημαντικά βήματα, οι νέοι αποκτούν αυτοπεποίθηση και πείσμα, προκειμένου να δώσουν τους δικούς τους αγώνες.

- Τα θετικά πρότυπα αναδεικνύουν μέσα από τη δράση τους το ποιες είναι εκείνες οι αξίες που θα πρέπει να συνοδεύουν τους νέους στη ζωή τους και ποιες είναι οι ουσιαστικές προτεραιότητες στη ζωή ενός ανθρώπου. Έτσι, το προσωπικό ήθος, η πνευματική καλλιέργεια, ο αλληλοσεβασμός, η αλληλεγγύη και η επιδίωξη του συλλογικά επωφελούς βρίσκουν μέσα από το παράδειγμα των ανθρώπων εκείνων που λειτουργούν ως πρότυπα τον καλύτερο τρόπο για να ενσταλαχτούν και στις νεότερες γενιές.

- Οι άνθρωποι που με την καθημερινή τους δράση φανερώνουν την αξία της προσφοράς στους άλλους, όπως και του αυτοσεβασμού, αφού δεν καταδέχονται να προδώσουν τις ηθικές τους αρχές προς όφελος του ατομικού συμφέροντος, επιτρέπουν συνολικά στην κοινωνία να οδηγηθεί σε θετικότερες επιλογές. Λειτουργούν υπ’ αυτή την έννοια ως πρότυπα όχι μόνο για τους νεότερους, αλλά και για τους υπόλοιπους συνανθρώπους τους ανεξάρτητα από την ηλικία τους.

Επιπτώσεις επικράτησης αρνητικών προτύπων

Πλάι στους απλούς πολίτες που αντιμετωπίζουν με αξιοπρέπεια τις δυσκολίες της ζωής, προσφέροντας θετικά μηνύματα με το παράδειγμά τους, υπάρχουν κι εκείνοι οι άνθρωποι που λειτουργούν πάντοτε ατομικιστικά και προσπαθούν με κάθε τρόπο να εκμεταλλευτούν τους άλλους· πρόκειται για ανθρώπους που έχουν αμιγώς αρνητική επίδραση στους νέους, αφού πρεσβεύουν ένα δόγμα ανεντιμότητας και εγωισμού. Ειδικότερα η αρνητική τους επίδραση λαμβάνει τις εξής μορφές:

- Με την έκδηλη τάση τους να υιοθετούν τακτικές αναξιοκρατίας και να μη σέβονται τον κόπο των άλλων ανθρώπων, εφόσον ό,τι τους ενδιαφέρει είναι η προσωπική τους ανάδειξη, περνούν το μήνυμα στους νέους πως η προσωπική προσπάθεια είναι ανώφελη τη στιγμή που κάποιος μπορεί να επιτύχει βασιζόμενος σε γνωριμίες και ανέντιμες συναλλαγές. Πρόκειται για μια ιδιαιτέρως αρνητική εικόνα της ελληνικής κοινωνίας, η οποία έχει οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός στρεβλού συστήματος αξιών.

- Τα πρόσωπα αυτά ακριβώς επειδή χρωστούν ή βασίζουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία σε κομματικές εξυπηρετήσεις κι όχι στην προσωπική τους αξία, υπονομεύουν τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, εφόσον δεν λειτουργούν ως σκεπτόμενοι πολίτες αλλά ως φανατικοί υποστηρικτές όποιου πολιτικού υπόσχεται πως θα τους διατηρήσει στη θέση τους ή πως θα τους προσφέρει με πλάγια μέσα μια ανάλογη θέση. Δίνεται κατ’ αυτό τον τρόπο η εντύπωση στους νέους πως η επιλογή του κυβερνητικού κόμματος βασίζεται στην προθυμία των πολιτικών να εξυπηρετήσουν προσωπικά συμφέροντα κι όχι στη δυνατότητά τους να υπηρετήσουν το κοινό συμφέρον.

- Με το να μην θεωρούν σημαντική την προσωπική προσπάθεια, είναι συνήθως άτομα που απέχουν από τη μελέτη και την πνευματική καλλιέργεια· δεν αισθάνονται, άλλωστε, την ανάγκη να εργαστούν πάνω στην ενίσχυση της κριτικής τους αντίληψης και στην απόκτηση γνώσεων. Λειτουργούν, έτσι, ως αρνητικά πρότυπα που προωθούν την πνευματική νωθρότητα και τη μη κριτική αντιμετώπιση της πραγματικότητας.

- Η αποχή τους από τις πνευματικές ενασχολήσεις, όπως και η χαλαρή ηθική τους υπόσταση, τους καθιστά επιρρεπείς σε άλλους είδους επιδιώξεις, οι οποίες συνδέονται με τον καταναλωτισμό και τον υλικό πλούτο. Μη έχοντας τη δυνατότητα να αντιληφθούν τα οφέλη της αλληλεγγύης και της προσφοράς στους άλλους, θέτουν στο επίκεντρο τον εαυτό τους και τις δικές τους ανάγκες. Στρέφονται με εμμονή στην απόκτηση υλικών αγαθών, θεωρώντας πως μέσω αυτών θα μπορέσουν να αποκρύψουν τις πλείστες ελλείψεις τους σε άλλους τομείς, όπως είναι αυτός της προσωπικής αξίας και της πνευματικής καλλιέργειας. Με τη στάση τους, όμως, αυτή επηρεάζουν αρνητικά τους νέους, καθώς το πρότυπο του καταναλωτισμού και της προσωπικής ευδαιμονίας μοιάζει ιδιαιτέρως θελκτικό, παρασύροντας τους νέους στο να θέτουν λανθασμένες προτεραιότητες στη ζωή τους.

- Υπό την επίδραση τέτοιων προσώπων ενισχύεται η επιδίωξη του ατομικού συμφέροντος κι η αδιαφορία για τις επιλογές εκείνες που είναι επωφελείς συλλογικά για την κοινωνία. Κυριαρχεί ο ατομισμός και η ιδιοτέλεια, οδηγώντας τους πολίτες σε μια ανάλγητη στάση απέναντι στους συνανθρώπους τους και ιδίως απέναντι στις πιο ευπαθείς ομάδες.

Αρνητικές επιπτώσεις των «ειδώλων»

- Η τάση των νέων να μιμούνται τα είδωλά τους ενδέχεται να τους οδηγήσει σε εξόχως επιζήμιες επιλογές, ιδίως όταν τα πρόσωπα αυτά ακολουθούν έναν επικίνδυνο τρόπο ζωής γεμάτο καταχρήσεις. Είναι σύνηθες, άλλωστε, η εικόνα που προβάλλεται στα μέσα ενημέρωσης να επικεντρώνεται στις αντισυμβατικές επιλογές αυτών των προσώπων, στέλνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο εντελώς αρνητικά μηνύματα στους νέους ανθρώπους.

- Η μίμηση των ειδώλων έχει ως εύλογο απότοκο την αδρανοποίηση της κριτικής σκέψης των νέων. Ενώ, δηλαδή, θα έπρεπε η προσπάθεια εύρεσης της προσωπικής τους ταυτότητας να τους οδηγεί σε διαρκή και ουσιαστική προσωπική αναζήτηση, υποκαθίσταται η γόνιμη αυτή διεργασία από τη στείρα υιοθέτηση τρόπων και επιλογών ενός άλλου προσώπου. Οι νέοι αντί να διερευνούν τη δική τους ξεχωριστή προσωπικότητα, προσπαθούν να μάθουν όσο περισσότερα μπορούν για το είδωλό τους και υιοθετούν τα δικά του χαρακτηριστικά.

- Η προέλευση των ειδώλων κυρίως από τον καλλιτεχνικό και τον αθλητικό χώρο, απομακρύνει το ενδιαφέρον των νέων από τον χώρο της πολιτικής, όπως και από τα καίρια κοινωνικά ζητήματα, γεγονός που υπονομεύει την ανάπτυξη της πολιτικής τους συνείδησης. Οι νέοι δεν αντιλαμβάνονται εγκαίρως πόσο κρίσιμης σημασίας είναι η εξοικείωση με την πολιτική και κοινωνική κατάσταση της χώρας κι αυτό τους καθιστά ευάλωτους στις μεθόδους χειραγώγησης που ακολουθούν οι δημαγωγοί πολιτικοί του τόπου.