Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Κοινωνία πολιτών

Arla Patch

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Κοινωνία πολιτών

Με τον όρο «κοινωνία πολιτών» προσδιορίζεται μια κοινωνία που αποτελείται από ενεργούς πολίτες, οι οποίοι έχουν πλήρη συνείδηση του γεγονός πως μόνο μέσα από τη δική τους διαρκή δραστηριοποίηση μπορούν να επιτευχθούν οι θετικές εκείνες αλλαγές που έχει ανάγκη ο τόπος τους. Οι πολίτες αυτοί δεν μένουν αδρανείς απέναντι στα προβλήματα που εντοπίζουν γύρω τους, μήτε περιμένουν την επίλυσή τους από το κράτος. Με δική τους πρωτοβουλία ενημερώνουν και ενεργοποιούν τους συμπολίτες τους, προκειμένου να επιτύχουν οι ίδιοι την αντιμετώπιση των προβλημάτων που τους απασχολούν.

Θετικά χαρακτηριστικά της Κοινωνίας πολιτών:

- Στο πλαίσιο της κοινωνίας πολιτών τα άτομα αποκτούν ένα ισχυρό αίσθημα συλλογικότητας, εφόσον συνειδητοποιούν πως η επίτευξη του συνολικά επωφελούς καθίσταται εφικτή μόνο μέσω της συνεχούς και αγαστής συνεργασίας μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας. Αποκτούν, συνάμα, βαθύ αίσθημα ευθύνης, καθώς αντιλαμβάνονται πως κάθε πολίτης χωριστά οφείλει να προσφέρει το μέγιστο που μπορεί, προκειμένου να έχει επιτελέσει το χρέος του απέναντι στους συμπολίτες του. Κάθε συλλογική προσπάθεια, άλλωστε, μπορεί να χαρακτηριστεί πραγματικά συλλογική όταν όλοι συνεισφέρουν στο μεγαλύτερο βαθμό που είναι ικανοί.

Επιπροσθέτως, οι πολίτες μιας τέτοιας κοινωνίας ηθικοποιούνται πιο αποτελεσματικά, εφόσον αναγνωρίζουν και σέβονται το ενδιαφέρον και την ακάματη προσπάθεια των συνανθρώπων τους.

- Ενισχύει σημαντικά την καθαρή μορφή του δημοκρατικού πολιτεύματος, καθώς λειτουργεί ως συνεχής υπενθύμιση σε όλους πως προκειμένου να απολαύσουν τα δικαιώματά τους, οφείλουν πρωτίστως να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους. Μια αμιγώς δημοκρατική πολιτεία οικοδομείται σε γερά θεμέλια, όταν όλοι οι πολίτες αντιλαμβάνονται και αποδέχονται το μέγεθος των υποχρεώσεων που έχουν απέναντι στο συλλογικό έργο της κοινωνικής συνύπαρξης και ευημερίας.

- Αποδεσμεύει τους πολίτες από το επιζήμιο για την κοινωνία βάρος της κομματικά χρωματισμένης δράσης και της πολιτικής παρέμβασης που κατά κανόνα αποσκοπεί σε κομματικά οφέλη. Οι πολίτες δρουν αυτόνομα και αυτόβουλα, χωρίς να αναγκάζονται να ζητούν την παρέμβαση του κράτους, η οποία όταν κι αν προκύψει, θα προκύψει μόνο με την ιδιοτελή σκέψη πως θα εξαργυρώσει σε ψήφους προς όφελος της κυβέρνησης την όποια συνεισφορά του.

Κατ’ αυτό τον τρόπο εδραιώνεται στους πολίτες η επίγνωση της υποκριτικής δράσης των πολιτικών και κομματικών προσώπων, φέρνοντας ολοένα και πιο κοντά την απαίτηση για την ύπαρξη ενός θεσμοθετημένου εξωκοινοβουλευτικού φορέα που θα ελέγχει απολογιστικά τη δράση κάθε κυβέρνησης, προκειμένου να εντοπίζονται παραλείψεις στο έργο της, μη δικαιολογημένες ευνοϊκές ρυθμίσεις υπέρ συγκεκριμένων προσώπων, λανθασμένες επιλογές, καθυστερημένες παρεμβάσεις και εξυπηρετήσεις κομματικού χαρακτήρα.

- Οι πολίτες κατανοούν την ανάγκη της ενεργούς συμμετοχής στα κοινά, εφόσον αντιλαμβάνονται όχι μόνο την επιβλαβή παρουσία των πελατειακών σχέσεων του ελληνικού κράτους με την κάθε τοπική κοινωνία, αλλά και την αναποτελεσματικότητα της όποιας κρατικής παρέμβασης, η οποία πέραν των ψηφοθηρικών της επιδιώξεων έχει ως δεδομένο στόχο την διοχέτευση μέρους κάθε χρηματοδότησης σε οικεία της πρόσωπα.

- Οι πολίτες μέσα από τη συνεχή επαγρύπνηση και προσπάθεια να αντιμετωπίσουν με τις δικές τους δυνάμεις τα προβλήματα της τοπικής τους κοινωνίας, συνειδητοποιούν πληρέστερα τον πραγματικό χαρακτήρα της ελληνικής πολιτείας. Αντιλαμβάνονται, δηλαδή, πως τα κόμματα έχουν διεισδύσει σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας, επιβάλλοντας μια επιζήμια λογική ψηφοθηρίας σε κάθε δραστηριότητα. Η κομματικοποίηση όλων των δημόσιων φορέων έχει παραγκωνίσει κάθε έννοια αξιοκρατίας κι έχει μετατρέψει οτιδήποτε δημόσιο και κρατικό σε καθαρά κομματικό. Υπ’ αυτή την έννοια τόσο η επιλογή των προσώπων όσο και η επιλογή των δράσεων γίνεται κατά κύριο λόγο με κομματικά κριτήρια.

Οι ενεργοί πολίτες συνειδητοποιούν τις επιβλαβείς επιπτώσεις αυτής της κατάστασης και αντιδρούν με το να επιδιώκουν τον περιορισμό της κρατικής παρέμβασης, εφόσον γνωρίζουν πως κάθε τέτοια παρέμβαση σημαίνει περαιτέρω διεύρυνση του ελέγχου που ασκούν τα κόμματα στις τοπικές κοινωνίες.

- Σε μια κοινωνία πολιτών τα άτομα δείχνουν έμπρακτο ενδιαφέρον για όσα συμβαίνουν γύρω τους· εκφράζουν τη διάθεση φιλανθρωπίας τους με το να στηρίζουν τα πιο αδύναμα μέλη της τοπικής τους κοινωνίας· εντοπίζουν τις ελλείψεις της κρατικής μέριμνας και παρεμβαίνουν δυναμικά, προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες των συνανθρώπων τους που αντιμετωπίζουν υπέρμετρες δυσκολίες.

Μορφές ενεργούς συμμετοχής της Κοινωνίας πολιτών

- Η αυτόνομη δραστηριοποίηση των πολιτών λαμβάνει ποικίλες μορφές, καθώς μπορεί είτε να βρίσκει έκφραση μέσω της συνεργασίας και συνεννόησης σε τοπικό επίπεδο κάθε φορά που προκύπτει κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα είτε με τη λήψη πρωτοβουλίας για τη δημιουργία κάποιας σταθερότερης οργάνωσης. Εθελοντικές ή Μη κυβερνητικές οργανώσεις υπάρχουν και δραστηριοποιούνται ήδη σε διαφόρους τομείς, με στόχο την αντιμετώπιση χρόνιων ζητημάτων της ελληνικής κοινωνίας. Οι πολίτες μπορούν, άρα, να προχωρήσουν στη σύσταση μιας αντίστοιχης εθελοντικής οργάνωσης ή να συμμετάσχουν σε κάποια από τις υπάρχουσες.  

- Σημαντικό, άλλωστε, είναι το εθελοντικό και κοινωνικό έργο που προσφέρουν στις τοπικές κοινωνίες οι εκκλησίες, στις οποίες οι πολίτες μπορούν να απευθυνθούν προκειμένου να ενημερωθούν για τις τρέχουσες ανάγκες των αδύναμων συμπολιτών τους και για τα πιο επείγοντα προβλήματα της τοπικής τους κοινωνίας.  

Πώς επιτυγχάνεται η ενεργοποίηση των πολιτών

- Προκειμένου να διασφαλιστούν οι αναγκαίες προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας Κοινωνίας πολιτών χρειάζεται να ενσταλαχτεί εγκαίρως στα νεότερα μέλη η επίγνωση πως ο εγωκεντρισμός κι η επιδίωξη της ατομικής ευδαιμονίας οδηγούν σε μια κοινωνία αδιαφορίας, όπου ό,τι κυριαρχεί είναι η ιδιοτέλεια και η απουσία αισθήματος ευθύνης απέναντι στους άλλους. Μια κοινωνία, άλλωστε, της οποίας τα μέλη ενδιαφέρονται πρωτίστως για το προσωπικό τους συμφέρον, είναι μια κοινωνία που χειραγωγείται εύκολα από τους κομματικούς μηχανισμούς, διότι απουσιάζει το διαρκές εκείνο ενδιαφέρον για την πραγματική εικόνα της κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης.

- Αναγκαίο για τη διαμόρφωση μιας Κοινωνίας πολιτών είναι να διακατέχονται τα μέλη της από αίσθημα ευθύνης και ουσιαστικές ηθικές αρχές. Το ενδιαφέρον για το συλλογικά επωφελές δεν μπορεί να μακροημερεύσει σε μια κοινωνία που τα μέλη της δεν έχουν υψηλές ηθικές αξίες, ώστε να αντιλαμβάνονται πόσο βαθιά απαραίτητη είναι η μέριμνα για τα πιο αδύναμα μέλη, καθώς κι η φροντίδα για την από κοινού αντιμετώπιση ακόμη και των προβλημάτων εκείνων που ταλανίζουν μέρος μόνο του κοινωνικού συνόλου.

- Καίριας σημασίας είναι η ανάπτυξη της κριτικής αντίληψης και σκέψης των νέων, ώστε να μπορούν να αντιληφθούν τις παγίδες που κρύβει ο πολιτικός λόγος, όπως και την επιζήμια διείσδυση της κομματικοποίησης σε όλους τους φορείς της κοινωνίας. Οι σκεπτόμενοι νέοι θα είναι σε θέση να κατανοήσουν το υψηλό κόστος που έχει για την κοινωνία η εξάρτηση από τους πολιτικούς και τα κόμματα, στοιχείο που θα τους οδηγήσει στη λήψη πρωτοβουλιών και στη διεκδίκηση μιας αυτόνομης λειτουργίας και δράσης για την τοπική τους κοινωνία.

- Σημαντική, επίσης, είναι η ουσιαστική καλλιέργεια δημοκρατικού αισθήματος, ώστε οι πολίτες αφενός να αντιλαμβάνονται την αξία της συμμετοχικής δημοκρατίας κι αφετέρου να μην καταδέχονται την υπονόμευση του δημοκρατικού πολιτεύματος που προκύπτει από την «εξαγορά» ψήφων μέσω των κομματικών εξυπηρετήσεων (ρουσφετιών). Οι πολίτες θα πρέπει να κατανοούν πως δημοκρατικό αίσθημα δεν σημαίνει μόνο διεκδίκηση των δικών τους δικαιωμάτων, αλλά και ειλικρινές ενδιαφέρον για τις ανάγκες των συμπολιτών τους, όπως και έμπρακτη προσπάθεια για την κατοχύρωση ισότιμης αντιμετώπισης όλων ανεξαιρέτως των πολιτών από το κράτος. Σε μια δημοκρατική κοινωνία δεν μπορεί να γίνεται αποδεκτή η εξαθλίωση μέρους των πολιτών προκειμένου να απολαμβάνουν επιπλέον προνόμια άλλοι πιο ευνοημένοι πολίτες.

- Τα νέα μέλη της κοινωνίας θα πρέπει από τα πρώτα ήδη στάδια της εκπαίδευσής τους να γνωρίσουν την αξία της συνεργασίας και της αλληλεγγύης, ώστε οι αρετές αυτές να αποτελέσουν σταθερό εφόδιο στη ζωή τους. Ενώ, συνάμα, θα πρέπει να κατανοήσουν πως κάθε τους επιλογή έχει θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις όχι μόνο στους ίδιους, αλλά και στους συνανθρώπους τους. Ο νέος που θα θελήσει να εκμεταλλευτεί τις πολιτικές γνωριμίες των γονιών του, οφείλει να συνειδητοποιεί πλήρως πως με αυτό τον τρόπο στερεί μια θέση εργασίας από κάποιον άλλον νέο άνθρωπο, ο οποίος είναι πιθανά καταλληλότερος και με περισσότερα προσόντα, έστω κι αν δεν έχει ή δεν αξιοποιεί κατά αντίστοιχα αθέμιτο τρόπο πολιτικές διασυνδέσεις για τη διεκδίκηση της θέσης αυτής. Αντιστοίχως, ο νέος που δείχνει αδιαφορία απέναντι στις ανάγκες και τα προβλήματα των συμπολιτών του, οφείλει να γνωρίζει πως με τη στάση του αυτή παγιώνει και διευρύνει τη στάση αδιαφορίας απέναντι στους άλλους, κάτι που ενδεχομένως να μετανιώσει αργότερα, όταν ενδεχομένως βρεθεί ο ίδιος σε ανάγκη και διαπιστώσει πως κανένας γύρω του δεν προσπαθεί να τον βοηθήσει.

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Διαδίκτυο (θετικά & αρνητικά στοιχεία)

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Διαδίκτυο (θετικά & αρνητικά στοιχεία)

Διαδίκτυο: παγκόσμιο δίκτυο μέσω του οποίου συνδέονται υπολογιστές και δίκτυα υπολογιστών που είναι εγκατεστημένα σε πανεπιστήμια, βιβλιοθήκες, επιχειρήσεις, ιδρύματα και οργανισμούς, και επιτυγχάνεται η μεταξύ τους επικοινωνία, καθώς και η παροχή στον χρήστη διαφόρων υπηρεσιών (π.χ. ηλεκτρονικό ταχυδρομείο).

Θετική συνεισφορά του διαδικτύου

Οικονομικός τομέας:

- Το διαδίκτυο καθιστά εφικτή την άμεση διεκπεραίωση οικονομικών συναλλαγών, όπως είναι η μεταφορά χρημάτων ή η πληρωμή λογαριασμών, με τη χρήση ενός απλού υπολογιστή, γεγονός που αποδεσμεύει πολύτιμο χρόνο για τους πολίτες, αφού δεν είναι απαραίτητη πλέον η πολύωρη αναμονή σε καταστήματα τραπεζών ή άλλων υπηρεσιών. Η δυνατότητα αυτή, μάλιστα, αποκτά μεγαλύτερη σημασία για τη λειτουργία μιας επιχείρησης που επιτελεί καθημερινά πλήθος οικονομικών συναλλαγών.

- Το διαδίκτυο προσφέρει εκπληκτικές δυνατότητες διαφήμισης και προώθησης προϊόντων και υπηρεσιών, παρέχοντας σε εταιρείες και επιχειρήσεις ένα ισχυρό μέσο για την αύξηση των πωλήσεών τους. Κάθε επιχείρηση διαθέτει πλέον τη δική της ιστοσελίδα, όπου όχι μόνο προβάλλει τα προϊόντα της, αλλά μπορεί και να πραγματοποιεί απευθείας πωλήσεις μέσω αυτής. Παραλλήλως, με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ακόμη και μικρές εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να προωθούν ανέξοδα τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που παρέχουν.

- Με τη συνδρομή του διαδικτύου η οικονομική δραστηριότητα των εγχώριων επιχειρήσεων μπορεί να διευρυνθεί και πέρα από τα σύνορα της χώρας, εφόσον είναι εφικτή η προσέλκυση πελατών από κάθε άλλο κράτος. Η προώθηση, άλλωστε, των προϊόντων μιας εταιρείας δεν περιορίζεται στα όρια της χώρας δραστηριοποίησής της, εφόσον μπορεί να υπάρχει ζήτηση για τα σχετικά προϊόντα κι από πολίτες άλλων κρατών.

- Το διαδίκτυο επιφέρει σημαντικές αλλαγές και στον εργασιακό χώρο, εφόσον επιτρέπει την εξ αποστάσεως απασχόληση υπαλλήλων. Μια εταιρεία μπορεί πλέον να συνεργάζεται με άτομα που διαμένουν ακόμη και σε διαφορετικές πόλεις, εφόσον δεν είναι πια αναγκαία η φυσική παρουσία του εργαζομένου στην έδρα της εταιρείας προκειμένου να υλοποιήσει το αντικείμενο της εργασίας του.

Ενημέρωση:

- Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του διαδικτύου έχει βρει σημαντικές εφαρμογές στο χώρο της ενημέρωσης, προσφέροντας στους πολίτες άμεση και συνεχή επαφή με ακόμη περισσότερες πηγές ενημέρωσης από αυτές του παρελθόντος. Πλέον οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε ενημερωτικές σελίδες όχι μόνο του τόπου τους, αλλά και άλλων κρατών, λαμβάνοντας έτσι μια πληρέστερη εικόνα τόσο των διεθνών εξελίξεων, όσο και του τρόπου με τον οποίο οι δημοσιογράφοι του εξωτερικού προσεγγίζουν τα θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος.

- Τα μέσα κοινωνική δικτύωσης έχουν αποτελέσει μια δυναμική πλατφόρμα ενημέρωσης στα χέρια απλών πολιτών, που έχουν τώρα πια τη δυνατότητα να αναδεικνύουν διάφορα ζητήματα χωρίς τη διαμεσολάβηση των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης. Σε χώρες, για παράδειγμα, όπου τα μέσα ενημέρωσης ελέγχονται από τα κυβερνητικά καθεστώτα, οι πολίτες προβάλλουν πτυχές της καταπίεσης που βιώνουν μέσω του διαδικτύου, επιτρέποντας σε όλα τα υπόλοιπα κράτη να αντιληφθούν τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος.

Πνευματικός πολιτισμός – Πληροφόρηση:

- Το διαδίκτυο έχει αποτελέσει έναν ιδανικό τρόπο διακίνησης πληροφοριών σε κάθε άκρη της γης, επιτρέποντας στους πολίτες πρόσβαση σε πηγές γνώσης που άλλοτε ήταν απρόσιτες. Βιβλιοθήκες, πανεπιστημιακά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, έχουν ψηφιοποιήσει και θέσει στη διάθεση του κοινού πλήθος βιβλίων, επιστημονικά άρθρα και διαλέξεις, μελέτες και έρευνες, επιτρέποντας σε κάθε πολίτη που το επιθυμεί να ενημερωθεί κατά τρόπο έγκυρο για κάθε επιστημονικό αντικείμενο που του κινεί το ενδιαφέρον. 

  

- Αντίστοιχη είναι η συνεισφορά του διαδικτύου στη διάδοση της τέχνης και των πνευματικών έργων, καθώς οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με λογοτεχνικά έργα, μουσικές συνθέσεις, κινηματογραφικές ταινίες, πίνακες ζωγραφικής, οπτικοποιημένες χορογραφίες και κάθε άλλη πιθανή έκφανση της τέχνης. Σπάνια μουσειακά εκθέματα και έργα τέχνης που βρίσκονται σε μακρινές χώρες, καθίστανται πλέον προσιτά σε όλους τους πολίτες μέσα από τις ιστοσελίδες μουσείων ή ιδρυμάτων που φροντίζουν για την προβολή και τη διάδοσή τους.

- Μέσω του διαδικτύου είναι, συνάμα, εφικτή η γνωριμία με τις παραδόσεις και τον πολιτισμό σχεδόν κάθε λαού, εφόσον υπάρχει πλέον δημοσιευμένο άφθονο υλικό για όποιον επιθυμεί να εξοικειωθεί με τα πολιτισμικά επιτεύγματα μιας άλλης χώρας. Τα ίδια τα κράτη ή ακόμη και μεμονωμένοι σύλλογοι ή ιδρύματα έχουν φροντίσει για την προβολή τόσο του εθνικού τους πολιτισμού όσο και για τα ιδιαίτερα έθιμα και την ιστορία κάθε επιμέρους μικρότερης περιοχής. Είναι υπ’ αυτή την έννοια δυνατό να αντλήσει κανείς στοιχεία όχι μόνο για τα σημαντικότερα επιτεύγματα ενός έθνους, αλλά και για την ξεχωριστή ιστορία κάθε πόλης ή περιοχής ενός άλλου κράτους.

- Το διαδίκτυο έδωσε, παράλληλα, την ευκαιρία σε νέους δημιουργούς να προβάλουν το έργο τους και να αποκτήσουν ευρύτατη φήμη ακόμη και πέρα από τα όρια της δικής τους πατρίδας. Οι νέοι καλλιτέχνες κατορθώνουν να παρουσιάσουν τα έργα τους σ’ ένα πολυπληθέστερο κοινό συγκριτικά με το παρελθόν, καθώς τα Μέσα Κοινωνική Δικτύωσης, αλλά και οι προσωπικές ιστοσελίδες, καθιστούν εφικτή την ταχύτερη διάδοση των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων.

Εκπαίδευση:

- Το διαδίκτυο αυξάνει θεαματικά τις πηγές λήψης πληροφοριών και εκπαιδευτικού υλικού για τους μαθητές, καθώς έχουν πια πρόσβαση σε μεγάλες βιβλιοθήκες (ψηφιακά βιβλία), σε ιστοσελίδες εκπαιδευτικού και ενημερωτικού χαρακτήρα, σε ιστορικά αρχεία, αλλά και αρχεία εφημερίδων και περιοδικών. Είναι ουσιαστικά εφικτή η εύρεση πληροφοριών και στοιχείων για κάθε γνωστικό αντικείμενο, γεγονός που εκτείνει σημαντικά το εύρος ενημέρωσης των μαθητών και βοηθά στην έμπρακτη αποδέσμευση από τους περιορισμούς του ενός διδακτικού βιβλίου. Καλύπτονται, έτσι, τυχόν ελλείψεις ή παραλείψεις του σχολικού εγχειριδίου και προσφέρεται στους φίλεργους μαθητές πληθώρα πληροφοριακού υλικού.

- Οι δυνατότητες αναζήτησης στο διαδίκτυο παρέχουν στους μαθητές την ευκαιρία συστηματικότερης ενασχόλησης με εκείνους τους τομείς της επιστήμης και της γνώσης που τους ενδιαφέρουν περισσότερο. Ενώ, συνάμα, ενισχύεται η κριτική τους σκέψη μέσα από τη διαδικασία επιλογής και αξιολόγησης των εγκυρότερων πληροφοριών.

- Η ευκολότερη και ταχύτερη πρόσβαση σε πλήθος πληροφοριών, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα αποθήκευσης του ευρεθέντος γνωστικού υλικού, αποδεσμεύει ως ένα βαθμό την εκπαιδευτική διαδικασία από την παραδοσιακή μορφή μάθησης και επιτρέπει το πέρασμα σε μια διαφορετική προσέγγιση, όπου ζητούμενο πλέον είναι η ικανότητα διαχείρισης ενός εκτενούς εύρους πληροφοριών. Πλέον οι μαθητές δεν καλούνται να απομνημονεύσουν στοιχεία, αλλά να κατανοήσουν σε βάθος έννοιες και δομές, ώστε να μπορούν με μεγαλύτερη ευχέρεια να κινηθούν στα νέα δεδομένα που δημιουργεί το πλήθος πληροφοριών και γνωστικού υλικού.

- Το διαδίκτυο με τη συνδρομή της πληροφορικής προσφέρει επιπλέον δυνατότητες μάθησης και εκπαίδευσης, όπως είναι η εξ αποστάσεως παρακολούθηση πανεπιστημιακών μαθημάτων ή η απόκτηση νέων δεξιοτήτων και γνώσεων στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης. Με την εξέλιξη των μέσων αλληλεπιδραστικής επικοινωνίας καθίσταται εφικτή τόσο η ανταλλαγή ενημερωτικού υλικού και εργασιών, όσο και η άμεση επικοινωνία με τη μορφή της τηλεδιάσκεψης.

- Η επίτευξη της εύκολης και γρήγορης αλληλεπιδραστικής επικοινωνίας μπορεί, άλλωστε, να αξιοποιηθεί και στο χώρο της μέσης εκπαίδευσης, καθώς καθιστά εφικτή τη συνεργασία μεταξύ σχολείων -όχι αναγκαία της ίδιας χώρας- διευρύνοντας κατά πολύ το εύρος των διαθεματικών μαθητικών εργασιών. Τα σχολεία μπορούν να ανταλλάσσουν πληροφορίες, χρήσιμο ιστορικό ή πολιτιστικό υλικό, και να προχωρούν σε μια ουσιαστικότερη γνωριμία μεταξύ παιδιών από τελείως διαφορετικές περιοχές της χώρας.

Ενώ, η αξιοποίηση αυτών των δυνατοτήτων σε σχέση με σχολεία ξένων χωρών, θα μπορούσε να φέρει σε άμεση επικοινωνία παιδιά διαφορετικών πολιτισμών και να προάγει έτσι το αίσθημα της ενότητας. Ο διαφορετικός πολιτισμός δεν είναι πια κάτι το απρόσιτο ή το τελείως αποξενωμένο, καθώς οι μαθητές μπορούν να συνομιλήσουν και να ανταλλάξουν απόψεις ή εμπειρίες σχετικά με την εκπαιδευτική διαδικασία ή τους τρόπους ζωής.

- Οι πολλαπλές δυνατότητες που προσφέρονται στην εκπαίδευση με τη χρήση του διαδικτύου, ενισχύουν την ενεργητική συμμετοχή του μαθητή στην εκπαιδευτική διαδικασία και του επιτρέπουν να διερευνήσει και να θέσει σε εφαρμογή ποικίλες πτυχές της προσωπικότητας και των δεξιοτήτων του. Ο μαθητής δεν είναι πια ο αδρανής δέκτης πληροφοριών∙ αναλαμβάνει πρωτοβουλία για την αναζήτηση γνωστικού υλικού, αποκτά πρόσβαση σε πηγές γνώσης ακόμη και πέρα από τα όρια του σχολείου του, ενώ μεταβάλλεται και ο τρόπος επικοινωνίας με τους εκπαιδευτικούς, αφού πλέον είναι εφικτή η ανταλλαγή μηνυμάτων, η διατύπωση ερωτήσεων και η ανταλλαγή ενημερωτικού υλικού μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email) ή άλλων μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Επικοινωνία:

- Η συνεισφορά του διαδικτύου στον τομέα της επικοινωνίας υπήρξε καταλυτικής σημασίας, εφόσον τόσο με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης όσο και με τις υπηρεσίες κλήσεων και συνομιλίας με τη χρήση κάμερας, άλλαξε πλήρως τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν οι άνθρωποι στις μέρες μας. Ιδίως τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης με την ιδιαίτερη διάδοσή τους στα άτομα νεανικής ηλικίας έχουν διαμορφώσει νέους κώδικες επικοινωνίας, φέρνοντας σ’ επαφή ανθρώπους απ’ όλα τα μέρη του κόσμου. Οι χρήστες των μέσων αυτών δεν περιορίζουν τις συνομιλίες τους μόνο μεταξύ των ατόμων που γνωρίζουν δια ζώσης· προσεγγίζουν άτομα από κάθε πιθανό μέρος του κόσμου με βάση τα κοινά ενδιαφέροντά τους, και διευρύνουν έτσι κατά τρόπο εντυπωσιακό τον κύκλο γνωριμιών τους.

Εδραίωση δημοκρατικού ήθους:

- Σε αντίθεση με το παρελθόν και την περιορισμένη δυνατότητα που υπήρχε με τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης να διαφανεί το πολυποίκιλο των απόψεων για τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, στο χώρο του διαδικτύου ακούγονται πλέον πάρα πολλές φωνές. Οι πολίτες κατ’ αυτό τον τρόπο έρχονται σ’ επαφή με ποικίλες τοποθετήσεις, που συχνά είναι εντελώς αντικρουόμενες μεταξύ τους, και αυτό τους επιτρέπει να κατανοούν πληρέστερα τη σημασία που έχει ο σεβασμός απέναντι στο δημοκρατικό δικαίωμα των συνανθρώπων τους να εκφράζουν ελεύθερα την άποψή τους.

- Κάθε πολίτης έχει πλέον τη δυνατότητα να εκφράσει τις απόψεις του για τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, είτε αξιοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είτε καταγράφοντας τα σχόλιά του στις σελίδες των μέσων ενημέρωσης. Οι πολίτες, μάλιστα, μπορούν να κινητοποιηθούν μέσω του διαδικτύου και να εκφράσουν την αντίθεσή τους σε κάποια κυβερνητική πολιτική ή κυβερνητική αβλεψία, επιφέροντας ουσιαστικές αλλαγές με άμεσο τρόπο. Η άποψη των πολιτών δεν βρίσκει πλέον μόνο έμμεση έκφραση μέσω των εκλεγμένων αντιπροσώπων του, αλλά διατυπώνεται από τους ίδιους τους πολίτες και διαδίδεται χάρη στις δυνατότητες του διαδικτύου, προσφέροντας στο δημοκρατικό πολίτευμα μια γνησιότερη έκφανση.  

Κρατική λειτουργία:

- Με τη βοήθεια του διαδικτύου το κράτος έχει τη δυνατότητα να περάσει σε μια νέα εποχή, στο πλαίσιο της οποίας η πλειονότητα των συναλλαγών με τους πολίτες μπορεί να γίνεται διαδικτυακά. Η εξέλιξη αυτή προσφέρει τη δυνατότητα στο ελληνικό κράτος να αντιμετωπίσει δραστικά τη γραφειοκρατία που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματά του. Η συνήθης εμπειρία των πολιτών από τις επαφές του με τις κρατικές υπηρεσίες είναι ιδιαιτέρως αρνητική, εφόσον απαιτείται μεγάλη υπομονή για να διαχειριστεί κανείς την πολύωρη αναμονή σε κάθε νέο γραφείο που τον παραπέμπουν, τις συνεχείς καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση της υπόθεσής του, όπως και το πλήθος των εγγράφων που του ζητούνται, ακόμη και για τυπικές συναλλαγές.

Ψυχαγωγία:

- Το διαδίκτυο, ιδίως για τις νεότερες γενιές, προσφέρει πάρα πολλές δυνατότητες διασκέδασης και ψυχαγωγίας, εφόσον παρέχει πρόσβαση σε άφθονο ψυχαγωγικό υλικό, όπως: τηλεοπτικές σειρές, κινηματογραφικές ταινίες, τραγούδια, λογοτεχνικά έργα, ηλεκτρονικά παιχνίδια κ.ά. Καίριο στοιχείο της διαδικτυακής ψυχαγωγίας είναι η δυνατότητα αλληλεπίδρασης, καθώς οι πιθανοί διαδικτυακοί συνομιλητές ή συμπαίκτες προέρχονται από οποιαδήποτε περιοχή της χώρας ή άλλου κράτους.

Αντιμετώπιση ρατσισμού:

- Με τις δυνατότητες ενημέρωσης και πληροφόρησης του διαδικτύου κάθε πολίτης είναι σε θέση να γνωρίσει καλύτερα την κουλτούρα και τις αντιλήψεις των άλλων λαών, παύοντας να τους αντιμετωπίζει ως κάτι το άγνωστο. Οι άλλοι λαοί γίνονται πλέον οικείοι και γνώριμοι, αποκτούν μια σαφέστερη ταυτότητα και δεν αποτελούν πηγή ανησυχίας ως κάτι το ανοίκειο.

Μέσω του διαδικτύου, συνάμα, καθίσταται εφικτή η προάσπιση των δικαιωμάτων εκείνων των μειονοτικών ομάδων που άλλοτε δεν είχαν τη δυνατότητα να παρουσιάσουν τη δική τους άποψη και να γνωστοποιήσουν ευρέως τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Προκύπτει, έτσι, η ευκαιρία να συναισθανθούν κι οι άλλοι άνθρωποι το βάρος που βιώνουν τα άτομα των μειονοτήτων και να αποκτήσουν μεγαλύτερη ευαισθησία απέναντί τους.

Αρνητικές πτυχές του διαδικτύου

Παραβίαση ιδιωτικότητας:

-  Η χρήση του διαδικτύου δεν γίνεται πάντοτε κατά τρόπο που να διασφαλίζει την ιδιωτικότητα των ατόμων, καθώς πολλές εμπλεκόμενες εταιρείες -μηχανές αναζήτησης, μέσα κοινωνικής δικτύωσης- καταγράφουν και αρχειοθετούν τις αναζητήσεις των χρηστών, τις σελίδες που επισκέπτονται, το χρόνο που περνούν σε κάθε σελίδα, την τοποθεσία απ’ όπου πραγματοποιούν τη σύνδεσή τους και κάθε άλλο στοιχείο που χρησιμεύει για τη δημιουργία ενός αναλυτικού «προφίλ προτιμήσεων» για κάθε χρήστη. Θεωρητικώς η καταγραφή αυτή αποσκοπεί στο να εξυπηρετεί τις ανάγκες της στοχευμένης διαφήμισης, δεν παύει, ωστόσο, να αποτελεί μια αθέλητη και αθέμιτη παραβίαση της ιδιωτικότητας των πολιτών, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για ποικίλους άλλους σκοπούς.

- Πολλές φορές ακόμη κι οι ίδιοι οι χρήστες προχωρούν σε δημοσιοποίηση στοιχείων της προσωπικής τους ζωής -κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης- έχοντας την ψευδαίσθηση πως μοιράζονται αυτές τις πληροφορίες μ’ ένα στενό κύκλο φίλων. Στην πραγματικότητα, όμως, κάθε στοιχείο που δημοσιεύεται, κάθε μήνυμα που διακινείται μέσω του διαδικτύου, όπως και κάθε άλλη διαδικτυακή δραστηριότητα καταγράφονται από τις διάφορες ιστοσελίδες και χρησιμοποιούνται ως εμπορεύσιμα στοιχεία.

- Σημαντικός κίνδυνος έκθεσης προσωπικών δεδομένων προκύπτει κι από την τάση των χρηστών του διαδικτύου να δείχνουν εμπιστοσύνη ακόμη και σε πρόσωπα που δεν γνωρίζουν πραγματικά, στο πλαίσιο συζητήσεων μέσω προσωπικών μηνυμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Παρασυρμένοι από την ανάγκη τους για επικοινωνία μοιράζονται με αγνώστους ευαίσθητα στοιχεία, όπως είναι η οικονομική τους κατάσταση, η διεύθυνσή τους ή ακόμη και αποκαλυπτικές τους φωτογραφίες, έχοντας τη λανθασμένη εντύπωση πως ο συνομιλητής τους έχει αγαθές προθέσεις και πως πρόκειται για τη δημιουργία μιας πιο στενής σχέσης μεταξύ τους. Συχνά, ωστόσο, ο «συνομιλητής» αποσκοπεί στο να τους εξαπατήσει και να χρησιμοποιήσει αυτά τα στοιχεία με κακόβουλο τρόπο.

Παρενόχληση (Cyberbullying) – αποπλάνηση:

- Ο εκφοβισμός είτε μεταξύ ενηλίκων είτε μεταξύ ανηλίκων έχει βρει στο χώρο του διαδικτύου ένα νέο ευρύ πεδίο δράσης. Άλλοτε υπό την κάλυψη της ανωνυμίας, άλλοτε με επώνυμες επιθέσεις, πολλοί άνθρωποι γίνονται αποδέκτες υβριστικών ή υποτιμητικών σχολίων, βιώνοντας μια οδυνηρή εμπειρία παρενόχλησης. Οι επιθέσεις αυτές μπορεί να έχουν ως στόχο είτε την εξωτερική εμφάνιση ενός ατόμου είτε τις απόψεις του -ιδεολογικές, πολιτικές- και αποκτούν κάποτε τέτοια δριμύτητα, ώστε οδηγούν τα θύματα ακόμη και σε ακραίες επιλογές, όπως -κυρίως μεταξύ των εφήβων- είναι η αυτοκτονία.

- Το διαδίκτυο έχει γίνει χώρος δράσης για ανήθικους ανθρώπους που προσεγγίζουν ανήλικα άτομα με σκοπό να τα παρασύρουν σε ανάρμοστες επαφές. Πρόκειται, βέβαια, για μια εγκληματική πρακτική που οφείλει να κρατά σε εγρήγορση τους γονείς, προκειμένου να προφυλάξουν τα παιδιά τους από την επικοινωνία με τέτοιου είδους άτομα.

Παραπληροφόρηση:

- Το διαδίκτυο πέρα από τη δυνατότητα άμεσης ενημέρωσης, προσφέρει παράλληλα και τη δυνατότητα διάδοσης με ταχύτατους ρυθμούς πληροφοριών που είναι ανακριβείς και αποσκοπούν στην παραπληροφόρηση των πολιτών. Η αδυναμία ουσιαστικού ελέγχου του συνόλου των πληροφοριών που δημοσιοποιούνται επιτρέπει σε άτομα που εξυπηρετούν πολιτικά ή άλλα συμφέροντα να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για την άσκηση προπαγάνδας. Κατ’ αυτό τον τρόπο, πλάι στις ιστοσελίδες έγκυρων ενημερωτικών μέσων, υπάρχουν εκατοντάδες σελίδες που λειτουργούν ως φορείς συστηματικής παραπληροφόρησης.

Δογματισμός – πόλωση κοινής γνώμης:

- Παρά το γεγονός ότι οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα χάρη στο διαδίκτυο να έρχονται σε επαφή με ποικίλες απόψεις για κάθε κοινωνικό ή πολιτικό ζήτημα, πολλοί είναι εκείνοι που επιλέγουν να διαβάζουν μόνο εκείνες τις απόψεις που είναι σύμφωνες με τα δικά τους πιστεύω. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να γνωρίζουν ιδιαίτερη διάδοση ιστοσελίδες που παρέχουν μονόπλευρη πληροφόρηση και εξυπηρετούν τα συμφέροντα συγκεκριμένων πολιτικών παρατάξεων. Αντί, επομένως, οι πολίτες να απολαμβάνουν τα οφέλη της πολυφωνίας, προτιμούν τη δογματική προσέγγιση της πραγματικότητας και επιλέγουν συνειδητά να συνομιλούν μόνο με ομοϊδεάτες τους.

- Οι κομματικές παρατάξεις εκμεταλλεύονται την τάση αυτή των πολιτών δημιουργώντας υποθετικούς διαχωρισμούς ανάμεσα στους οπαδούς κάθε κόμματος και οδηγώντας τους πολίτες σε συνεχείς προστριβές. Τα κόμματα, άλλωστε, επιδιώκουν αυτού του είδους τις εντάσεις, διότι μέσω αυτών συσπειρώνουν τους ψηφοφόρους τους και κατορθώνουν να παραγκωνίσουν την πραγματική αλήθεια για κάθε επιμέρους κοινωνικό θέμα. Ό,τι προέχει στις μέρες μας είναι η «κατάλληλη» επικοινωνιακή διαχείριση κάθε ζητήματος κι όχι η διερεύνηση της αλήθειας. Οι οπαδοί, άλλωστε, κάθε κόμματος τείνουν να υιοθετούν τις απόψεις που εκφράζει το κόμμα τους, αδιαφορώντας επί της ουσίας για το ποια είναι η πραγματική αλήθεια. Σε όλα τα ζητήματα επικρατεί ο βαθιά επιζήμιος διαχωρισμός «εμείς» κι «οι άλλοι».

Παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων:

- Η ελεύθερη διακίνηση πληροφοριών έχει ως αρνητικό απότοκο την οικειοποίηση και την εκμετάλλευση από άλλους πνευματικής εργασίας που δεν είναι δική τους. Κάθε πνευματικό δημιούργημα που δημοσιοποιείται στο διαδίκτυο μπορεί να αντιγραφεί και να διακινηθεί, χωρίς να λαμβάνεται η άδεια του δημιουργού του, με αποτέλεσμα ο ίδιος να μην μπορεί να αποκομίσει τα έσοδα που του αναλογούν. Μεγάλο μέρος, για παράδειγμα, του περιεχομένου κάποιων ιστοσελίδων είναι υλικό που έχουν αντιγράψει από άλλες ιστοσελίδες, χωρίς ποτέ να ζητήσουν τη σχετική άδεια.

Με τον ίδιο τρόπο, καλλιτεχνικά έργα, όπως είναι κινηματογραφικές ταινίες, τραγούδια και λογοτεχνικά βιβλία, διακινούνται παρανόμως στο διαδίκτυο, χωρίς να αποδίδονται τα ανάλογα πνευματικά δικαιώματα στους δημιουργούς.

Φαινόμενα εθισμού:

- Για πολλά άτομα, κυρίως νεότερης ηλικίας, το διαδίκτυο αποτελεί όχι μία συμπληρωματική δραστηριότητα στο καθημερινό τους πρόγραμμα, αλλά το κύριο ενδιαφέρον τους, με αποτέλεσμα να αφιερώνουν καθημερινά σε αυτό πολλές ώρες. Φτάνουν, μάλιστα, στο σημείο να παραμελούν κάθε άλλη πτυχή της κοινωνικής και σχολικής τους ζωής, προκειμένου να εξοικονομούν όσο γίνεται περισσότερο χρόνο για την ενασχόλησή τους με το διαδίκτυο. 

Διαγώνισμα: Ιστορία προσανατολισμού [Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20ο αιώνα & Χειραφέτηση και αναμόρφωση (1844-1880)]

Jaroslaw Grudzinski

Διαγώνισμα: Ιστορία προσανατολισμού [Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20^ο αιώνα & Χειραφέτηση και αναμόρφωση (1844-1880)]

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

           

ΘΕΜΑ Α1

Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

α. Εκλεκτικοί

β. Πεδινοί

γ. Φεντερασιόν 

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Α2

Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:

α. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ελλάδας (ΣΕΚΕ) μετονομάστηκε σε Λαϊκό κόμμα.

β. Η «διχοτόμηση της δραχμής» ήταν ένα μέτρο που πήρε ο Βενιζέλος για να μπορέσει να καλύψει τις ανάγκες του πολέμου στο μικρασιατικό μέτωπο.

γ. Το κόστος των Βαλκανικών πολέμων κλόνισε την ελληνική οικονομία.

δ. Η βρετανική εταιρεία ΠΑΟΥΕΡ ανέλαβε την κατασκευή τηλεφωνικού δικτύου.

ε. Η παγκόσμια οικονομική κρίση έφτασε στην Ελλάδα σε μια εποχή «ευημερίας».

Μονάδες 5

ΘΕΜΑ Β1

Τι προέβλεπε το τρικουπικό κόμμα για το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της χώρας και ποιες προσπάθειες έγιναν για την υλοποίησή του;  Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β2

Ποια πλεονεκτήματα, που επέτρεπαν μια θετική οικονομική πορεία, εξασφάλισε η Ελλάδα στη διάρκεια του Μεσοπολέμου (1919-1939);

Μονάδες 15

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

ΘΕΜΑ Γ1

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται παρακάτω, να αναφερθείτε στο περιεχόμενο του Συντάγματος του 1844 σχετικά με:

α) τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών (μονάδες 4)

β) το δικαίωμα της ψηφοφορίας και την εκλογική διαδικασία (μονάδες 9)

γ) την κατανομή των εξουσιών (μονάδες 12).

Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

Ὁ Ἐκλογικὸς Νόμος καθιέρωνε τὴν ἐκλογὴ τῶν βουλευτῶν μὲ πλειοψηφικὸ σύστημα δύο γύρων, ποὺ θὰ διεξαγόταν μὲ ἄμεση, σχεδὸν καθολική, καὶ μυστικὴ ψηφοφορία. Δικαίωμα ψήφου δινόταν στοὺς πολίτες (ἄρρενες) ἡλικίας 25 ἐτῶν συμπληρωμένων, «ἔχοντας προσέτι ἰδιοκτησίαν τινὰ ἐντὸς τῆς ἐπαρχίας, ὅπου ἔχουσι τὴν πολιτικὴν διαμονήν των, ἢ ἐξασκοῦντας ἐν αὐτῇ ὁποιονδήποτε ἐπάγγελμα, ἢ ἀνεξάρτητον ἐπιτήδευμα». Ἐξαιροῦνταν «α) Οἱ διατελοῦντες ὑπὸ ἀνάκρισιν ἐπὶ κακουργήματι, β) Οἱ προσκαίρως ἢ διὰ παντὸς στερηθέντες κατὰ συνέπειαν δικαστικῆς ἀποφάσεως τοῦ δικαιώματος τοῦ ψηφοφορεῖν, γ) Οἱ στερούμενοι τῆς ἐλευθέρας διαχειρίσεως τῆς περιουσίας των».

Ν. Διαμαντοῦρος, Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους,τ. ΙΓ΄: Νεώτερος Ἑλληνισμὸς ἀπὸ 1833 ὥς 1881, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 22000, σ.112.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

Ο Βασιλιάς δεν ήταν μόνον ο ανώτατος άρχοντας, ο αρχηγός του κράτους αλλά και το ανώτατο και κυρίαρχο όργανο του κράτους, αποδεχόταν δηλαδή μόνον εκείνους τους περιορισμούς της εξουσίας του, που είχαν διατυπωθεί ρητώς στο Σύνταγμα.

Η μοναρχική πηγή της εξουσίας προέκυπτε και από το ίδιο το συνταγματικό κείμενο, που αναγνώριζε το πρόσωπο του Βασιλιά ως ιερό και απαραβίαστο αλλά και από την πρόβλεψη ότι η δικαιοσύνη πηγάζει από το Βασιλιά και απονέμεται εν ονόματί του. Η μοναρχία ήταν όμως περιορισμένη μέσα στα όρια που έθετε η ίδια με το παραχωρημένο Σύνταγμα.

Το Σύνταγμα του 1844 εισήγαγε την αρχή της διάκρισης των εξουσιών. [...] Η νομοθετική πρωτοβουλία και το δικαίωμα της κυρώσεως των νόμων ανήκε στο Βασιλιά. Με το διορισμό των μελών της Γερουσίας και της διάλυσης, χωρίς περιορισμό, της Βουλής, ο Βασιλιάς συγκέντρωνε εκτεταμένες αρμοδιότητες.

Η. Μαυρομούστακου, Πολιτικοί Θεσμοί και Διοικητική Οργάνωση, στο: Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, 4ο ς τόμος: Το Ελληνικό Κράτος, 1833-1871, Η Εθνική Εστία και ο Ελληνισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σ.43.

ΘΕΜΑ Δ1

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να αναφερθείτε στους σκοπούς (μονάδες 5), την οργάνωση (μονάδες 5) και το έργο (μονάδες 15) της Τράπεζας της Ελλάδος μέχρι τις αρχές του 1932.

Μονάδες 25

Κείμενο

Το καταστατικό της Τράπεζας της Ελλάδος κατοχύρωνε την ανεξαρτησία της από την πολιτική εξουσία με διατάξεις που ήταν από τις πιο προωθημένες της εποχής.[...]

Η κύρια αποστολή που ανατέθηκε στη νέα τράπεζα ήταν να εγγυάται τη μετατρεψιμότητα του νομίσματος. Για να την εκπληρώσει η τράπεζα διέθετε το αποκλειστικό προνόμιο έκδοσης τραπεζογραμματίων και δικαιούνταν, σύμφωνα με το καταστατικό της, να ελέγχει τη νομισματική κυκλοφορία και την πίστη. Το καταστατικό προέβλεπε ότι το εκδοτικό προνόμιο μπορούσε να ανακληθεί ανά πάσα στιγμή, αν η τράπεζα αποτύγχανε να εξασφαλίσει τη σταθερότητα της αξίας των τραπεζογραμματίων της σε χρυσό. [...]

[...] Το καταστατικό όριζε το ελάχιστο του καλύμματος των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων στο 40%. Το κάλυμμα περιλάμβανε χρυσό και ξένο συνάλλαγμα ελεύθερα μετατρέψιμο σε χρυσό. [...]

Η διοίκηση της τράπεζας ανετίθετο στο διοικητικό συμβούλιο. Αυτό αποτελείτο από τον διοικητή, τον υποδιοικητή και εννέα μέλη. Τουλάχιστον τρία από τα μέλη του εκπροσωπούσαν τον εμπορικό και βιομηχανικό κόσμο και άλλα τρία τον αγροτικό κόσμο της χώρας. […]

Η κυβέρνηση διατηρούσε επίσης το δικαίωμα να διορίζει έναν επίτροπο στην τράπεζα. Πρώτοι διοικητής και υποδιοικητής διορίσθηκαν οι Αλέξανδρος Διομήδης και Εμμανουήλ Τσουδερός αντιστοίχως, οι οποίοι κατείχαν ως τότε αυτές τις θέσεις στην Εθνική Τράπεζα. […]

Το Πρωτόκολλο της Γενεύης ρητώς προόριζε τη νέα τράπεζα να λειτουργήσει ως τραπεζίτης της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση ανέλαβε την υποχρέωση να συγκεντρώσει στην Τράπεζα της Ελλάδος όλες τις εισπράξεις και τις πληρωμές του κράτους και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου.

Χρ. Χατζηϊωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Τόμος Β΄, Μέρος 1^ο: Ο Μεσοπόλεμος, 1922-1940, Αθήνα: Βιβλιόραμα, 2002, σσ. 262-263.

Ενδεικτικές απαντήσεις

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΘΕΜΑ Α1

Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

α. Εκλεκτικοί

Οι Εκλεκτικοί ήταν ένας πολιτικός σχηματισμός με περιορισμένη απήχηση που διαμορφώθηκε κατά της διάρκεια της Εθνοσυνέλευσης του 1862-1864. Ειδικότερα, ήταν μια ετερόκλητη παράταξη εξεχόντων πολιτικών, λογίων και αξιωματικών, με μετριοπαθείς θέσεις, η οποία προσπαθούσε να μεσολαβεί μεταξύ των άλλων παρατάξεων και να υποστηρίζει σταθερές κυβερνήσεις.

β. Πεδινοί

Οι πεδινοί ήταν μία από τις δύο μεγάλες παρατάξεις που συγκροτήθηκαν κατά της διάρκεια της Εθνοσυνέλευσης του 1862-1864. Οι πεδινοί είχαν ως ηγέτη τον Δημήτριο Βούλγαρη, ο οποίος υπονόμευε τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς. Με παρεμβάσεις στο στρατό επιχείρησε τη δημιουργία σώματος «πραιτωριανών» για να εξασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία. Εμπόδιο στις επιδιώξεις του στάθηκαν πολιτικές ομάδες και θεσμοί. Ο Βούλγαρης έβρισκε οπαδούς ανάμεσα σ' εκείνους που είχαν διοριστεί παράνομα στο στρατό ή στο δημόσιο, και φοβούνταν μη χάσουν τη θέση τους σε περίπτωση επικράτησης συνθηκών κοινοβουλευτικής νομιμότητας, σε άνεργους πτυχιούχους και στους μικροκαλλιεργητές.

γ. Φεντερασιόν

Φεντερασιόν ονομαζόταν η μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση που είχε δημιουργηθεί στις αρχές του 20^ου αιώνα στη Θεσσαλονίκη, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοιχτή σε νέες ιδέες εβραϊκή κοινότητα της πόλης. Η Φεντερασιόν αποτέλεσε σημαντικό δίαυλο για τη διάδοση σοσιαλιστικής και εργατικής ιδεολογίας στη χώρα, όταν η Θεσσαλονίκη, πόλη με σημαντικό -για τα μέτρα της περιοχής- βιομηχανικό υπόβαθρο και με κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, ενσωματώθηκε στην Ελλάδα στο τέλος των Βαλκανικών πολέμων.

ΘΕΜΑ Α2

Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:

α. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ελλάδας (ΣΕΚΕ) μετονομάστηκε σε Λαϊκό κόμμα. [Λάθος]

β. Η «διχοτόμηση της δραχμής» ήταν ένα μέτρο που πήρε ο Βενιζέλος για να μπορέσει να καλύψει τις ανάγκες του πολέμου στο μικρασιατικό μέτωπο. [Λάθος]  

γ. Το κόστος των Βαλκανικών πολέμων κλόνισε την ελληνική οικονομία. [Λάθος]  

δ. Η βρετανική εταιρεία ΠΑΟΥΕΡ ανέλαβε την κατασκευή τηλεφωνικού δικτύου. [Λάθος]

ε. Η παγκόσμια οικονομική κρίση έφτασε στην Ελλάδα σε μια εποχή «ευημερίας». [Σωστό]

ΘΕΜΑ Β1

Τι προέβλεπε το τρικουπικό κόμμα για το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της χώρας και ποιες προσπάθειες έγιναν για την υλοποίησή του; 

Το τρικουπικό κόμμα ήδη από το 1875 παρουσίασε ένα συστηματικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της χώρας, αρκετά κοντά στις αντιλήψεις του Κουμουνδούρου, το οποίο προέβλεπε:

- συγκρότηση κράτους δικαίου,

- εξορθολογισμό της διοίκησης, κυρίως με τον καθορισμό των προσόντων των δημοσίων υπαλλήλων, ώστε να περιοριστεί η ευνοιοκρατία,

- ανάπτυξη της οικονομίας και κυρίως ενίσχυση της γεωργίας,

- βελτίωση της άμυνας και της υποδομής, κατά κύριο λόγο του συγκοινωνιακού δικτύου της χώρας.

Για την υλοποίηση αυτού του προγράμματος έγιναν οι εξής προσπάθειες:

1. οργανωτικές μεταβολές και βελτίωση των οικονομικών του κράτους, με την αύξηση των φόρων και τη σύναψη δανείων και

2. παροχή κινήτρων στην ιδιωτική πρωτοβουλία για επενδύσεις.

ΘΕΜΑ Β2

Ποια πλεονεκτήματα, που επέτρεπαν μια θετική οικονομική πορεία, εξασφάλισε η Ελλάδα στη διάρκεια του Μεσοπολέμου (1919-1939);

Η Ελλάδα του μεσοπολέμου (1919-1939), παρά το κόστος της μικρασιατικής συμφοράς, είχε αποκτήσει μια σειρά από πλεονεκτήματα, που επέτρεπαν τη θετική οικονομική της πορεία. Σε αντίθεση με πολλά γειτονικά της κράτη είχε ομογενοποιηθεί εθνικά, καθώς οι μειονότητες αντιπροσώπευαν πλέον λιγότερο του 7% του συνολικού πληθυσμού. Είχε ολοκληρώσει την αγροτική της μεταρρύθμιση και είχε προωθήσει την αστικοποίηση της: το 1/3 του πληθυσμού ζούσε πλέον σε μεγάλα αστικά κέντρα. Ταυτόχρονα, κάτω από το βάρος των πιέσεων είχε βελτιώσει τις υποδομές της και είχε υιοθετήσει αναπτυξιακές πολιτικές. Με λίγα λόγια είχε λύσει πολλά από τα προβλήματα που εξακολούθησαν για πολύ καιρό να ταλανίζουν τα υπόλοιπα βαλκανικά κράτη. Τέλος, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε στα θετικά τη συγκέντρωση των Ελλήνων στο πλαίσιο του εθνικού τους κράτους και την εξάλειψη του ελληνικού κοσμοπολιτισμού που συχνά υπήρξε αιτία για να αντιμετωπίζεται η Ελλάδα ως δευτερεύον πεδίο ανάπτυξης οικονομικών δραστηριοτήτων. Η ανάπτυξη της Ελλάδας ενδιέφερε πλέον όλους τους Έλληνες.

Επιπλέον, οι πρόσφυγες είχαν φέρει μαζί τους τις γνώσεις, τον πολιτισμό τους και μια ισχυρή διάθεση για εργασία. Πέρα από τις επιτυχείς ή ανεπιτυχείς προσπάθειες των αρχών για αποκατάσταση των ξεριζωμένων, θεμέλιο της όλης προσπάθειας ήταν η διάθεση των ανθρώπων να εργαστούν σκληρά για να ξαναδημιουργήσουν αυτά που έχασαν μέσα στην καταστροφή.

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

ΘΕΜΑ Γ1

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται παρακάτω, να αναφερθείτε στο περιεχόμενο του Συντάγματος του 1844 σχετικά με:

α) τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών,

β) το δικαίωμα της ψηφοφορίας και την εκλογική διαδικασία,

γ) την κατανομή των εξουσιών.

α) Με το Σύνταγμα του 1844 οι κομματικές παρατάξεις συμφώνησαν στην ανάγκη να κατοχυρωθούν συνταγματικά ορισμένα θεμελιώδη δικαιώματα: η ισότητα απέναντι στο νόμο, η απαγόρευση της δουλείας, το απαραβίαστο του οικογενειακού ασύλου, η ελευθερία γνώμης και τύπου, η προστασία της ιδιοκτησίας, η δωρεάν εκπαίδευση. Όλοι οι αντιπρόσωποι συνειδητοποίησαν ότι υπήρχαν αξίες και δικαιώματα που έπρεπε να προστατευτούν από την αυθαιρεσία της κρατικής εξουσίας. Μια αδυναμία ήταν το ότι δεν κατοχυρώθηκε συνταγματικά το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, πράγμα που μπορούσε να φέρει εμπόδια στη συγκρότηση κομματικών μηχανισμών.

β) Στο Σύνταγμα του 1884, σε ό,τι αφορούσε το δικαίωμα ψηφοφορίας, κατοχυρωνόταν, με ελάχιστους περιορισμούς, το δικαίωμα της καθολικής ψηφοφορίας για τους άνδρες, ρύθμιση που αποτελούσε παγκοσμία πρωτοπορία. Όπως πληροφορούμαστε από το πρώτο παράθεμα, δικαίωμα ψήφου είχαν όλοι οι άνδρες που είχαν συμπληρώσει 25^ο έτος της ηλικίας τους κι επιπλέον είτε κατείχαν κάποια ιδιοκτησία στα όρια της επαρχίας όπου θα ασκούσαν το εκλογικό του δικαίωμα είτε ασκούσαν στα όρια αυτής οποιοδήποτε επάγγελμα ή επαγγελματική δραστηριότητα. Από την εκλογική διαδικασία εξαιρούνταν όσοι ανακρίνονταν για κακούργημα, όσοι είχαν στερηθεί προσωρινώς ή μόνιμα το δικαίωμά τους να ψηφίζουν, και όσοι είχαν στερηθεί το δικαίωμα να διαχειρίζονται ελεύθερα την περιουσία τους.   

Με το Σύνταγμα οριζόταν κι η εκλογική διαδικασία, σύμφωνα με την οποία οι εκλογείς μπορούσαν να δώσουν θετική ψήφο σε όσους υποψηφίους ήθελαν, συμπληρώνοντας ψηφοδέλτια, ακόμη και διαφορετικών Συνδυασμών. Σύμφωνα, μάλιστα, με το πρώτο παράθεμα η εκλογή των βουλευτών γινόταν με πλειοψηφικό σύστημα δύο γύρων.

γ) Σε ό,τι αφορά την κατανομή των εξουσιών το Σύνταγμα του 1844, όπως επισημαίνεται στο δεύτερο παράθεμα, αναγνώριζε μεν τη διάκριση των εξουσιών, παρείχε όμως αρκετές αρμοδιότητες στον βασιλιά, ο οποίος ήταν όχι μόνο ο ανώτατος άρχοντας, αλλά αναγνωριζόταν κι ως το ανώτατο και κυρίαρχο όργανο του κράτους, που δεχόταν περιορισμούς στην εξουσία του μόνο αν αυτές είχαν διατυπωθεί ρητώς στο Σύνταγμα. Μεταξύ, πάντως, των σπουδαιοτέρων βασιλικών εξουσιών που καθορίστηκαν στο σύνταγμα ήταν η συμμετοχή του βασιλιά στην άσκηση της νομοθετικής εξουσίας και η αρχηγία του κράτους και του στρατού. Σε ό,τι αφορά τη νομοθετική εξουσία, το δεύτερο παράθεμα τονίζει πως στον βασιλιά ανήκε τόσο η νομοθετική πρωτοβουλία όσο και το δικαίωμα κύρωσης των νόμων.  Όμως, καμία πράξη του δεν είχε ισχύ χωρίς την προσυπογραφή του αρμόδιου υπουργού. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με το δεύτερο παράθεμα, ο βασιλιάς, πέρα από τη δυνατότητα να διορίζει τα μέλη της Γερουσίας, είχε και το δικαίωμα να διαλύει, χωρίς περιορισμούς, τη Βουλή, διασφαλίζοντας έτσι εκτεταμένες αρμοδιότητες. Συνάμα, ο βασιλιάς αναγνωριζόταν ως πρόσωπο ιερό και απαραβίαστο, από το οποίο πηγάζει και στο όνομα του οποίου απονέμεται η δικαιοσύνη.

ΘΕΜΑ Δ1

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να αναφερθείτε στους σκοπούς, την οργάνωση και το έργο της Τράπεζας της Ελλάδος μέχρι τις αρχές του 1932.

Το 1927, με αφορμή το αίτημα της Ελλάδας στην Κοινωνία των Εθνών για παροχή πρόσθετου δανείου, τέθηκε το ζήτημα της δημιουργίας μιας κεντρικής κρατικής τράπεζας, που θα αναλάμβανε τη διαχείριση των χρεών, την έκδοση χαρτονομίσματος και την ενιαία εφαρμογή της κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής. Επιπροσθέτως, σε ό,τι αφορά τους σκοπούς της τράπεζας, σύμφωνα με το παράθεμα, η νέα τράπεζα με βάση το Πρωτόκολλο της Γενεύης θα αναλάμβανε τον ρόλο του τραπεζίτη της κυβέρνησης, εφόσον σε αυτή θα συγκέντρωνε όλες τις εισπράξεις και τις πληρωμές του κράτους καθώς και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου. Βασικός στόχος της τράπεζας ήταν να εγγυάται τη μετατρεψιμότητα του νομίσματος, γι’ αυτό και της ανατέθηκε κατ’ αποκλειστικότητα το δικαίωμα έκδοσης τραπεζογραμματίων, ενώ, συνάμα, της αναγνωριζόταν το δικαίωμα να ελέγχει τη νομισματική κυκλοφορία και την πιστοληπτική ικανότητα του κράτους. Η σημασία που είχε δοθεί σε αυτή τη βασική υποχρέωση ήταν τέτοια, ώστε η Τράπεζα της Ελλάδας θα έχανε το δικαίωμα έκδοσης χαρτονομίσματος σε περίπτωση που δεν κατόρθωνε να διασφαλίσει με σταθερότητα τη μετατρεψιμότητα των χαρτονομισμάτων που εξέδιδε σε χρυσό. Το ελάχιστο επίπεδο κάλυψης των σε κυκλοφορία χαρτονομισμάτων ήταν στο 40%, κι η κάλυψη αυτή θα έπρεπε να παρέχεται με χρυσό, αλλά και με ξένο συνάλλαγμα που θα ήταν εντούτοις ελεύθερα μετατρέψιμο σε χρυσό. Παρά τις αντιδράσεις της Εθνικής Τράπεζας και κάτω από την πίεση των ξένων συμβούλων, το Μάιο του 1927 ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία άρχισε τη λειτουργία της ένα χρόνο αργότερα. Με βάση το καταστατικό της, όπως αναφέρεται στο παράθεμα, η τράπεζα ήταν ανεξάρτητη από την πολιτική εξουσία. Η διοίκηση της τράπεζας θα διενεργούταν από το διοικητικό συμβούλιο, που θα αποτελούταν από τον διοικητή, τον υποδιοικητή και εννέα μέλη. Από τα μέλη αυτά, τρία, κατ’ ελάχιστον, θα εκπροσωπούσαν τον εμπορικό και βιομηχανικό κόσμο, και τρία τον αγροτικό. Η κυβέρνηση, πάντως, διατηρούσε το δικαίωμα να διορίζει έναν επίτροπο στην Τράπεζα. Ο πρώτος διοικητής κι ο πρώτος υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος προήλθαν από την Εθνική Τράπεζα, όπου κατείχαν τις αντίστοιχες θέσεις, κι ήταν οι  Αλέξανδρος Διομήδης και Εμμανουήλ Τσουδερός. Πολύ γρήγορα η Τράπεζα πέτυχε σταθερές ισοτιμίες της δραχμής με τα ξένα νομίσματα, στηρίζοντας την έκδοση χαρτονομίσματος στα αποθέματά της σε χρυσό και συνάλλαγμα και εξασφαλίζοντας τη μετατρεψιμότητα του εθνικού νομίσματος σε χρυσό. Η επιτυχία αυτή οδήγησε τα δημόσια οικονομικά σε περίοδο ευφορίας, βελτίωσε την πιστοληπτική ικανότητα του κράτους, ενίσχυσε την εισροή συναλλάγματος και τις επενδύσεις και προκάλεσε μία ισχυρή δυναμική που επέτρεψε τις σημαντικές πολιτικές, θεσμικές και οικονομικές πρωτοβουλίες της τελευταίας κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου (1928-1932). Η περίοδος αυτή κράτησε μέχρι τις αρχές του 1932, οπότε εκδηλώθηκαν στη χώρα οι συνέπειες της μεγάλης οικονομικής κρίσης, που ξεκίνησε από τη Νέα Υόρκη το 1929.