Νεοελληνική Γλώσσα: Πρόθεση γράφοντος & γλωσσικές επιλογές

Scott Norris

 
Νεοελληνική Γλώσσα: Πρόθεση γράφοντος & γλωσσικές επιλογές
 
Γλωσσικές επιλογές της επιχειρηματολογίας
Όταν η πρόθεση του γράφοντος είναι να πείσει τους αναγνώστες με την αξιοποίηση επιχειρημάτων, οι συνηθέστερες γλωσσικές επιλογές είναι οι ακόλουθες:
 
1. Αποφαντικές (δηλωτικές) προτάσεις: Ο γράφων εκφράζει μέσω αυτών απόψεις/ισχυρισμούς που ο ίδιος θεωρεί ότι ισχύουν. Οι αποφαντικές προτάσεις εκφέρονται με οριστική έγκλιση.
π.χ. «Ο διάλογος –είτε προέρχεται από ένα πρόσωπο είτε από περισσότερα– ασκεί στην ψυχή του ακροατή έντονη παιδευτική επίδραση, όπως άλλωστε όλα τα συνταρακτικά συμβάντα.»
 
2. Παθητική σύνταξη:  Με την παθητική σύνταξη προτάσσεται το αποτέλεσμα μιας ενέργειας, ώστε να στραφεί η προσοχή του αναγνώστη σε αυτό, μιας και ό,τι προέχει είναι η αντιμετώπιση της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί και όχι το ποιος ευθύνεται γι’ αυτή. Η πρόταξη του υποκειμένου -ενεργητική σύνταξη- προσδίδει έμφαση στο πρόσωπο που δρα και, ως εκ τούτου, απομακρύνει την προσοχή από το ουσιώδες, δηλαδή, από τα αποτελέσματα της ενέργειας, τα οποία οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε και να επιλύσουμε.  
π.χ. «Θα έχουν χαθεί θέσεις εργασίας λόγω αυτοματισμού, και μαζί μέρος της ψυχικής υγείας και της κοινωνικής συνοχής.»
 
3. Ονοματοποίηση: Με τη διαδικασία της ονοματοποίησης ο γράφων αποδίδει με πιο πυκνό τρόπο τις απόψεις/ιδέες του, εφόσον οι ονοματοποιημένοι τύποι φέρουν τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά τόσο των ρηματικών διαδικασιών ή των ιδιοτήτων από όπου προέρχονται όσο και το αποτέλεσμα αυτών των διαδικασιών ή των ιδιοτήτων.
Με τους ονοματοποιημένους τύπους, άρα, ο γράφων αποφεύγει τη δημιουργία δευτερευουσών προτάσεων, για να δηλώσει ενέργεια ή αποτέλεσμα, καθώς οι δύο αυτές έννοιες εμπεριέχονται στην ονοματοποιημένη λέξη (π.χ. προσαρμόζομαι / προσαρμογή).
 
π.χ. «Επισημαίνεται πως η κατάρτιση των ατόμων με κατάλληλες δεξιότητες μπορεί να συμβάλει στην καλύτερη προετοιμασία και προσαρμογή στις νέες συνθήκες, καθώς και στην άμβλυνση της παρατεταμένα υψηλής «αναντιστοιχίας δεξιοτήτων» που σημειώνεται στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά εργασίας.» 
 
4. Επιστημική και δεοντική τροπικότητα: Στο πλαίσιο της επιχειρηματολογίας ο γράφων μπορεί να εκφράσει το βαθμό βεβαιότητάς του για τα όσα διατυπώνει, δηλώνοντας είτε μεγαλύτερη είτε μικρότερη βεβαιότητα. Δείκτες βεβαιότητας (επιστημικής τροπικότητας) είναι, μεταξύ άλλων, η χρήση της οριστικής έγκλισης (για το βέβαιο) ή χρήση υποτακτικής έγκλισης (για το πιθανό ή για το δυνατό), καθώς και η χρήση επιρρημάτων ή φράσεων, μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η σχετική διαβάθμιση (π.χ. ίσως, πιθανώς, σίγουρα, είναι βέβαιο, είναι αναμφισβήτητο, είναι πιθανό κ.ά.).
Αντιστοίχως, ο γράφων μπορεί να δηλώσει πόσο αναγκαίο θεωρεί πως είναι κάτι που προτείνει (δεοντική τροπικότητα). Η αναγκαιότητα δηλώνεται, μεταξύ άλλων, με ρηματικές φράσεις και επιρρήματα (π.χ. πρέπει να, είναι απαραίτητο να, είναι αναγκαίο, θα ήταν ωφέλιμο, θα βοηθούσε ίσως, συνιστά αδήριτη ανάγκη, θα μπορούσαμε πιθανώς κ.ά.), καθώς και με τη χρήση υποτακτικής έγκλισης μέσω της οποίας εκφράζεται τόσο το επιθυμητό/ζητούμενο όσο και το υποχρεωτικό/αναγκαίο.
 
5. Κυριολεκτική/αναφορική χρήση του λόγου, ειδικοί όροι, ακρίβεια στη χρήση του λεξιλογίου: Βασικό στόχος του γράφοντος στο πλαίσιο της επιχειρηματολογίας είναι η σαφήνεια στις διατυπώσεις του, ώστε να μην υπάρχει το περιθώριο παρερμηνείας των ισχυρισμών του. Ως εκ τούτου, στα επιχειρηματολογικά κείμενα κυριαρχεί η κυριολεκτική χρήση του λόγου, η προσεκτική επιλογή λεξιλογίου, ώστε να εκφράζονται με ακρίβεια οι σκέψεις του γράφοντος, καθώς και οι ειδικοί όροι, όταν το θέμα που προσεγγίζεται έχει επιστημονικό χαρακτήρα.
 
6. Ρητορικά ερωτήματα: Με τη χρήση ρητορικών ερωτημάτων ο γράφων κατορθώνει, μεταξύ άλλων, να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, να κατευθύνει την προσοχή του σε συγκεκριμένες πτυχές του υπό διερεύνηση θέματος, καθώς και να διασφαλίσει σε επίπεδο δομής τη συνοχή του κειμένου του.
π.χ. «Είναι δυνατόν να αντικαταστήσει ή να συμπληρώσει η διδασκαλία αυτά τα «φυσικά» κεφάλαια όταν λείπουν ή όταν είναι ανεπαρκή;»
 
7. Διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις που δηλώνουν σχέσεις χρόνου, αντίθεσης, αιτίου και αποτελέσματος, συμπεράσματος, αιτιολόγησης κ.λπ.: Η τεκμηρίωση ενός ισχυρισμού στο πλαίσιο ενός επιχειρήματος βασίζεται συχνά σε νοηματικές σχέσεις, όπως είναι αυτή της αιτιολόγησης (διότι, γιατί, καθώς κ.ά.), του αιτίου-αποτελέσματος (ως εκ τούτου, με αποτέλεσμα, ως απόρροια κ.ά.), στη σύγκριση μεταξύ χρονικών περιόδων ή καταστάσεων (αντιθέτως, σε αντίθεση, από την άλλη κ.ά.). Παραλλήλως, ένα επιχείρημα καταλήγει σε κάποιο συμπέρασμα (άρα, επομένως, λοιπόν, συμπερασματικά κ.ά.).
π.χ. «Τα καταπιεσμένα συναισθήματα βρίσκουν διέξοδο στην εχθρότητα και στη βίαιη εκδήλωσή της απέναντι σε πρόσωπα ευπρόσβλητα, επειδή είναι ασθενέστερα ή υποδεέστερα.»
 
8. Πλούσια στίξη: Στο πλαίσιο ενός επιχειρήματος, προκειμένου να δοθούν καθοδηγητικές διευκρινίσεις ή να διατυπωθεί μια ιδέα με την αναγκαία σαφήνεια ο γράφων αξιοποιεί ποικίλα σημεία στίξης, όπως, μεταξύ άλλων, τις παρενθέσεις για να εντάξει πρόσθετες, αλλά όχι αναγκαίες, πληροφορίες, τις παύλες, για να εντάξει αναγκαία για την κατανόηση του κειμένου σχόλια, εισαγωγικά, για να υποδηλώσει τη χρήση ειδικού όρου ή μεταφορικού λόγου, τα κόμματα, για να πυκνώσει τον λόγο μέσω ασύνδετου σχήματος, τα αποσιωπητικά, για να υπονοήσει κάτι, π.χ. περαιτέρω συνέπειες ενός φαινομένου, την άνω τελεία για να διαμορφώσει μια ημιπερίοδο, την άνω και κάτω τελεία, για να απαριθμήσει ή για να επεξηγήσει κάποιον όρο ή ιδέα.
π.χ. «Ο σπουδαστής (με την καθοδήγηση του ενήμερου και λεπταίσθητου δασκάλου) πρέπει να τα αναζητήσει σε όλα τα γεωγραφικά πλάτη του πνευματικού σύμπαντος και να τα απορροφήσει σε ολάνοιχτους τους πόρους της ψυχής του –διαβάζοντας, συνεχώς διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας σε κάθε ευκαιρία τα βιβλία που τον συγκινούν και τον ευφραίνουν με την ομορφιά τους.»
 
Διευκρίνιση: Στο πλαίσιο του επιχειρηματολογικού λόγου τα ρηματικά πρόσωπα δεν επηρεάζουν κατ’ ανάγκη την πειστικότητα ενός επιχειρήματος, εφόσον, για παράδειγμα, ένας επιστήμονας έχει τη δυνατότητα να διατυπώσει σε ένα άρθρο γνώμης ένα επιχείρημα, ακόμη και με τη χρήση α΄ προσώπου, χωρίς αυτό να μειώσει την πειστικότητα και την αξία του επιχειρήματός του, έστω κι αν δηλώνει την υποκειμενική διάσταση της εκφραζόμενης άποψης.
 
Γλωσσικές επιλογές της εξήγησης
Όταν πρόθεση του γράφοντος είναι να εξηγήσει μια κατάσταση ή ένα φαινόμενο, δοθέντος πως η εξήγηση ως κοινωνική διαδικασία ερμηνεύει, μέσω της ακολουθίας/διαδοχής, τα φαινόμενα σε σχέσεις χρονικότητας ή και αιτιότητας, αξιοποιεί γλωσσικές επιλογές που τονίζουν τις σχέσεις αυτές.
Οι γλωσσικές επιλογές της εξήγησης είναι, μεταξύ άλλων, οι ακόλουθες:
 
1. Κοινά ουσιαστικά (συνήθως αφηρημένα), καθώς η εξήγηση αναφέρεται σε συγκεκριμένες διαδικασίες που αφορούν ευρύτερες κατηγορίες φαινομένων, γεγονότων ή εννοιών. Στο πλαίσιο ενός κειμένου εξήγησης ο γράφων επιχειρεί να αποσαφηνίσει μια έννοια και να εξηγήσει στον αναγνώστη τα γνωρίσματα μιας κατάστασης ή το πώς προκύπτει η κατάσταση αυτή. Ως εκ τούτου, τα ουσιαστικά, τα οποία δηλώνουν καταστάσεις, φαινόμενα ή έννοιες χρησιμοποιούνται συχνά στα κείμενα εξήγησης.
π.χ. «Η δυσλεξία χαρακτηρίζεται από μεγάλη διαφορά μεταξύ ανώτερης προφορικής και χαμηλότερης γραπτής επίδοσης, καθώς και μεταξύ ανώτερων πνευματικών δυνατοτήτων και μειωμένης σχολικής επίδοσης.»
 
2. Συνδετικές/διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις που δηλώνουν χρονικές και αιτιολογικές σχέσεις. Η εξήγηση ενός φαινομένου ή μιας κατάστασης απαιτεί συχνά την παρουσίαση της αιτιολογικής ή χρονικής σχέσης μεταξύ γνωρισμάτων ή στοιχείων που δημιουργούν την κατάσταση ή απορρέουν από αυτή.
π.χ. «Τα δυσλεξικά παιδιά σημειώνουν χαμηλές επιδόσεις σε δοκιμασίες της βραχύχρονης και της μακρόχρονης μνήμης, ειδικά όταν πρέπει να συγκρατήσουν και να επεξεργαστούν λεκτικές πληροφορίες, επειδή παρουσιάζουν έλλειμμα στην φωνολογική βραχύχρονη μνήμη.»
 
3. Ρήματα (συνήθως σε ενεστώτα χρόνο) δράσης και ρήματα σκέψης. Η τοποθέτηση των ρημάτων σε χρόνο ενεστώτα είναι συχνή στα κείμενα εξήγησης, καθώς σχετίζονται με έννοιες ή καταστάσεις διαχρονικής σημασίας. Επιλέγεται, έτσι, ο ενεστώτας, ώστε, όποτε κι αν διαβαστεί το κείμενο, να δημιουργεί την αίσθηση πως η έννοια που επεξηγείται είναι τωρινή και η αποσαφήνισή της έχει άμεσο ενδιαφέρον.
 
π.χ. «Η διάγνωση της δυσλεξίας είναι ιδιαίτερα δύσκολη σε γλώσσες με εμφανείς ορθογραφίες, όπου το γράφημα και το φώνημα είναι πιο συνεπή.»
 
4. Φράσεις πιθανολόγησης (π.χ. μπορεί, ενδέχεται, ίσως), καθώς συχνά η εξήγηση παίρνει τον χαρακτήρα των οδηγιών ή της επιχειρηματολογίας. Η εξήγηση ενός φαινομένου ή μιας έννοιας δεν είναι κατ’ ανάγκη απόλυτη ή πλήρως διευκρινισμένη σε επιστημονικό επίπεδο, γι’ αυτό, όπως ακριβώς συμβαίνει στην επιχειρηματολογία, ο γράφων ενδέχεται να καταγράφει στοιχεία που είναι «πιθανό να ισχύουν», χωρίς αυτό να είναι -ακόμη- απολύτως βέβαιο.
 
π.χ. «Η δυσλεξία αποτελεί στη πραγματικότητα ένα σύνδρομο, αφού αφορά ένα σύνολο κάποιων χαρακτηριστικών που δεν εντοπίζονται στον ίδιο βαθμό και με τον ίδιο τρόπο σε κάθε άτομο, και μπορεί να περιλαμβάνουν, πέρα από κάποια προβλήματα, και ορισμένα ταλέντα.»
 
Σημείωση: Σε κάποιες περιπτώσεις η εξήγηση-αιτιολόγηση μοιάζει με επιχειρηματολογία, καθώς και τα δύο είδη έχουν να κάνουν με αιτιότητα. Η διαφορά είναι ότι η επιχειρηματολογία σχετίζεται κυρίως με άποψη και πειθώ, ενώ η εξήγηση στην αντικειμενική καταγραφή του «τι» και του «πώς».
 
Γλωσσικές επιλογές των οδηγιών (μη διαδικαστικών οδηγιών)
Στο πλαίσιο των μη διαδικαστικών οδηγιών ο γράφων επιδιώκει να καθοδηγήσει ή να συμβουλεύσει τον αναγνώστη για το πώς να κάνει ή να πετύχει κάτι. Οι συμβουλές, για παράδειγμα, που απευθύνονται σε γονείς, σε υποψηφίους εξετάσεων, ή στους αναγνώστες ενός περιοδικού συνιστούν κείμενα μη διαδικαστικών οδηγιών.  
 
1. Ρήματα σε ενεστώτα χρόνο (για να δημιουργεί η αίσθηση διαχρονικότητας) και (συχνά) σε έγκλιση προστακτική ή προτρεπτική υποτακτική.
π.χ. «Αφιερώστε στον εαυτό σας κάποιες ώρες της ημέρας για να κάνετε δραστηριότητες που σας ευχαριστούν και σας χαλαρώνουν.»
 
2. Επιρρήματα που χρησιμοποιούνται, για να τροποποιηθούν σημασιολογικά τα ρήματα ή να προστεθούν πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο υλοποίησης του στόχου.
π.χ. «Πρόσεξε τι είναι αυτό που μπορεί να σου περισπά την προσοχή από το διάβασμα και φρόντισε να το αλλάξεις. Μπορείς να κλείνεις εντελώς το τηλέφωνό σου την ώρα που διαβάζεις για να είσαι σίγουρος ότι θα είσαι συγκεντρωμένος στα βιβλία.»
 
3. Ρήματα δράσης, για να αποδοθούν οι διαδικασίες που απαιτούνται για την επίτευξη του στόχου.
π.χ. «Εκφράστε ευγνωμοσύνη, όποτε είναι δυνατόν. Πολύ συχνά θεωρούμε τη ζωή μας δεδομένη. Μάθετε να εκτιμάτε και να απολαμβάνετε τα υπέροχα πράγματα στη ζωή, από τους ανθρώπους μέχρι το φαγητό, από τη φύση μέχρι το χαμόγελο.»
 
4. Φράσεις πιθανολόγησης (π.χ. μπορεί, ενδέχεται, ίσως) και ρητορικά ερωτήματα που περιορίζουν τον βαθμό της υποχρέωσης να ολοκληρωθεί ο στόχος (συνήθως στις μη διαδικαστικές οδηγίες).
π.χ. «Τελικά φέρνει το χρήμα την ευτυχία; Είναι οι πιο πλούσιες χώρες στον κόσμο και οι πιο ευτυχισμένες; Η απάντηση είναι όχι. Σίγουρα χρειαζόμαστε μια χ οικονομική δυνατότητα για να καλύπτουμε τις βασικές μας ανάγκες προκειμένου να μην υποφέρουμε. Αλλά η υπερκάλυψη αυτών δεν αποτελεί εχέγγυο της ευτυχίας μας.»
 
5. Α΄ πληθυντικό πρόσωπο, που δίνει έναν τόνο οικειότητας στο κείμενο και εντάσσει τον πομπό στην ίδια ομάδα ανθρώπων με τον δέκτη. Προκειμένου, οι συμβουλές -μη διαδικαστικές οδηγίες- να δοθούν με την απαιτούμενη οικειότητα, καθιστώντας τες πιο εφαρμόσιμες και δημιουργώντας την εντύπωση πως αφορούν το σύνολο των ανθρώπων, το α΄ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο λειτουργεί, συχνά, ως ο γλωσσικός δείκτης που συνενώνει τον γράφοντα με τους αποδέκτες του.
 
π.χ. «Εάν διαπιστώσετε ότι πεινάτε μεταξύ των γευμάτων, επιλέξτε σνακ που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και πρωτεΐνες, καθώς αυτό μας βοηθά να αισθανόμαστε πληρέστεροι για περισσότερο χρόνο.»
 
6. Κοινά ουσιαστικά (συνήθως συγκεκριμένα) που αποδίδουν τα μέσα, τα υλικά, τα συστατικά κ.λπ.
π.χ. «Στόχος για τα ισορροπημένα γεύματα τις περισσότερες φορές, είναι το κάθε κύριο γεύμα που τρώτε να περιέχει καθένα από τα ακόλουθα: Μια μικρή ποσότητα ποιοτικών λιπών, όπως εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, αβοκάντο ή ξηρούς καρπούς.»
 
7. Άμεσες ή έμμεσες (με τη χρήση αναφοράς ή έλλειψης) προσφωνήσεις.
π.χ. «Θυμηθείτε τη σύνδεση μυαλού-σώματος. Αυτό που κάνουμε -ή δεν κάνουμε- με το σώμα μας επηρεάζει το μυαλό μας. Η τακτική άσκηση, ο επαρκής ύπνος και οι υγιεινές διατροφικές συνήθειες οδηγούν σε σωματική και ψυχική υγεία.»
 
8. Χρονικές διαρθρωτικές/συνδετικές λέξεις/φράσεις, που τοποθετούν τις ενέργειες στην ορθή σειρά και αιτιολογικοί προσδιορισμοί για την αποσαφήνιση των αιτίων.
π.χ. «Δώστε στον εαυτό σας την «άδεια» να είναι άνθρωπος. Όταν δεχόμαστε συναισθήματα -όπως ο φόβος, ο φθόνος, η λύπη ή το άγχος- ως κάτι το φυσιολογικό, είναι πιο πιθανό να ξεπεράσουμε αυτές τις καταστάσεις. Η απόρριψη των συναισθημάτων μας, είτε είναι ευχάριστα είτε επώδυνα, οδηγεί σε απογοήτευση και δυστυχία.»
 
9. Συνδετικές/διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις που δηλώνουν προϋπόθεση, για να αποδοθεί μία προκείμενη πάνω στην οποία βασίζεται μία εντολή ή δήλωση.
π.χ. «Η ευτυχία βρίσκεται στο σημείο τομής μεταξύ της ευχαρίστησης και του νοήματος. Είτε στη δουλειά είτε στο σπίτι, ο στόχος είναι να συμμετέχετε σε δραστηριότητες που είναι προσωπικά σημαντικές και ευχάριστες. Όταν αυτό δεν είναι εφικτό, φροντίστε να έχετε «ενισχυτές» ευτυχίας, στιγμές δηλαδή σε όλη τη διάρκεια της εβδομάδας που σας προσφέρουν ευχαρίστηση και νόημα. Οι έρευνες δείχνουν ότι μία ή δύο ώρες μιας ουσιαστικής και ευχάριστης εμπειρίας μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα μιας ολόκληρης ημέρας ή ακόμα και μιας ολόκληρης εβδομάδας.»
 
Γλωσσικές επιλογές της ευαισθητοποίησης (επίκληση στο συναίσθημα)
Η ευαισθητοποίηση του αναγνώστη απέναντι σε οποιοδήποτε ζήτημα μπορεί να επιτευχθεί με την αξιοποίηση εκείνων των γλωσσικών επιλογών που στοχεύουν κυρίως στη διέγερση των συναισθημάτων του. Η επιδίωξη της ευαισθητοποίησης δεν αποκλείει την καταγραφή δεδομένων -τεκμηρίων- και την εν γένει αντικειμενική και λογική προσέγγιση ενός ζητήματος, επιτυγχάνεται, ωστόσο, δραστικότερα όταν ο γράφων στοχεύει περισσότερο στο συναίσθημα παρά στη λογική του αποδέκτη. Κατ’ αυτό τον τρόπο, συνήθεις επιλογές είναι οι ακόλουθες:
 
- Χρήση μεταφορικού λόγου, ώστε το νόημα του κειμένου αφενός να διευρύνεται και αφετέρου να αποδίδεται με πιο παραστατικό τρόπο, και καθώς, μάλιστα, μέσω αυτού επιδιώκεται η συγκίνηση του αναγνώστη, επιλέγονται μεταφορές που είτε αναφέρονται σε συναισθήματα ή σε καταστάσεις που εύλογα επηρεάζουν σε συναισθηματικό επίπεδο τον αναγνώστη.
Π.χ. «Λείπει ο ήχος της φωνής που μπορεί να ζεστάνει ή να παγώσει την καρδιά».  

- Χρήση σχημάτων λόγου, όπως είναι, για παράδειγμα, οι προσωποποιήσεις, προκειμένου το κείμενο να κινείται πλησιέστερα στη λογοτεχνική γραφή και να κερδίζει, έτσι, σε ζωντάνια, αλλά και σε επιμέρους ποιότητες, όπως είναι η νοηματική του βάθυνση μέσω των συνυποδηλώσεων που προκύπτουν στη σκέψη του αναγνώστη.
Π.χ. «Το γράμμα ήταν ένας μονόλογος που ονειρευόταν το διάλογο».
 
- Χρήση επαναλήψεων, ώστε ορισμένες καίριες κατά τον γράφοντα ιδέες ή συναισθηματικές καταστάσεις να αποδίδονται με έμφαση και να προκαλούν, έτσι, διαρκέστερη εντύπωση στον αναγνώστη.
Π.χ. «Λείπει ο ήχος της φωνής που μπορεί να ζεστάνει ή να παγώσει την καρδιά, λείπει η βλεμματική επαφή που μπορεί να κάνει τον αποδέκτη του γράμματος να νιώσει ζωντανός ή νεκρός».
 
- Χρήση συναισθηματικά φορτισμένων λέξεων, μέσω των οποίων υποβάλλεται έμμεσα στον αναγνώστη μια συναισθηματική κατάσταση ή αντίδραση. Πρόκειται για μια συνηθισμένη γλωσσική επιλογή, η οποία υπαγορεύει -υπό μία έννοια- στον αναγνώστη το πώς οφείλει να αντικρίσει το παρουσιαζόμενο θέμα και πώς να αισθανθεί απέναντι σε συγκεκριμένες πτυχές αυτού.
Π.χ. «αυτή η βουλιμία του εφήμερου και της στιγμής».
 
- Χρήση ρητορικών ερωτημάτων, μέσω των οποίων ο γράφων επιδιώκει να προκαλέσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, κατευθύνοντάς το, συνάμα, σε κατάλληλες πτυχές του θέματος. Η αξιοποίηση ανάλογων ερωτημάτων καθιστά, επίσης, εμφανή τη διάθεση του γράφοντος να εμπλέξει τον αναγνώστη σε μια περισσότερο ενεργή επαφή με το κείμενο και να τον οδηγήσει σ’ έναν γόνιμο εσωτερικό προβληματισμό.
Π.χ. «Ποιος αντέχει σήμερα να περιμένει τρεις, τέσσερις, πέντε μέρες για την παραλαβή ενός γράμματος;»
 
- Χρήση σημείων στίξης, μέσω των οποίων είτε υποδηλώνεται η διαφορετική σημασιολογική λειτουργία μιας λέξης ή φράσης («»), είτε καθοδηγείται ο ρυθμός ανάγνωσης (ασύνδετο σχήμα), είτε γίνεται εμφανής η διάθεση του γράφοντος να σχολιάσει (! …) να αποσιωπήσει ή να υπονοήσει κάτι (…), κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να προκαλείται συναισθηματική αντίδραση ή επίδραση στον αναγνώστη.
Π.χ. «Όμως, δεν υπάρχει η φωνή μέσα σε αυτό, δεν υπάρχει το βλέμμα, το δέρμα, η μυρωδιά, δεν υπάρχει το άγγιγμα.»
 
- Χρήση υποτακτικής έγκλισης, μέσω της οποίας γίνεται εφικτή η δήλωση ποικίλων νοηματικών διαβαθμίσεων, όπως, μεταξύ άλλων, ευχή, επιθυμία, προτροπή, παραχώρηση, υποχρέωση, κ.λπ., και τονίζεται, έτσι, εναργέστερα η συναισθηματική διάσταση του υπό διερεύνηση ζητήματος.
Π.χ. «Να γράφεις γράμματα. Να επικοινωνείς με τον απόντα.» [Με την προτρεπτική υποτακτική γίνεται εμφανής η θέση της γράφουσας σχετικά με την έντυπη αλληλογραφία, την οποία θεωρεί πολύτιμη και, ως ένα βαθμό, αναγκαία.]
 
- Χρήση ειρωνείας, μέσω της οποίας άλλοτε στηλιτεύεται η στάση ορισμένων ανθρώπων και άλλοτε φανερώνονται αρνητικές πτυχές συγκεκριμένων φαινομένων. Η λεκτική ειρωνεία επηρεάζει συναισθηματικά τον αποδέκτη, εφόσον καθοδηγεί δραστικά την προσοχή του σε στάσεις ή καταστάσεις που οφείλει να λάβει υπόψη του.
Π.χ. «Οι πιο ανυπόμονοι, με τα εξπρες τότε γράμματα, σήμερα θα πέθαιναν από αδημονία».

- Χρήση μικροπερίοδου λόγου, όταν ο γράφων επιθυμεί να προσδώσει γοργότερο ρυθμό στην ανάγνωση και να μεταφέρει εναργέστερα μια συναισθηματική κατάσταση ή μια ιδέα στον αναγνώστη.
Π.χ. «Κι όμως η απόσταση πληγώνει, αλλά και προστατεύει. Το κάθε γράμμα ένας περιφρουρημένος τόπος.»
 
- Χρήση α΄ ρηματικού προσώπου, όταν ο γράφων επιδιώκει να τονίσει την προσωπική του εμπλοκή στο ζήτημα ή όταν θέλει να διαμορφώσει ένα πιο οικείο ύφος γραφής, καθώς και β΄ ρηματικού προσώπου, όταν ο γράφων επιδιώκει να δημιουργήσει μια αίσθηση αλληλεπίδρασης/επικοινωνίας με τον αποδέκτη, ώστε να κεντρίσει το ενδιαφέρον του.
Π.χ. «Να γράφεις γράμματα. Να επικοινωνείς με τον απόντα.»
 
- Αξιοποίηση περιγραφής, εικόνων και αφήγησης, ώστε ο γράφων να έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει με την αναγκαία παραστατικότητα εικόνες και στιγμιότυπα μιας κατάστασης που αναπόφευκτα θα συγκινήσει τον αποδέκτη (π.χ. η περιγραφή μικρών παιδιών που λιμοκτονούν ή έχουν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους λόγω κάποιου πολέμου). Αντιστοίχως, με τη συνδρομή της αφήγησης έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει γεγονότα με έντονο συναισθηματικό αντίκτυπο, τα οποία δεν είναι απλώς στατικές εικόνες, αλλά μια κατάσταση που συνεχώς προχωρά και πιθανώς κλιμακώνεται.
 
- Αξιοποίηση του χιούμορ, όταν ο γράφων επιθυμεί να επηρεάσει τον αποδέκτη με ηπιότερο τρόπο και προσεγγίζοντας το υπό διερεύνηση θέμα με πιο ανάλαφρη διάθεση. Συχνά, άλλωστε, το χιούμορ αποδεικνύεται περισσότερο αποτελεσματικό απ’ οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση, εφόσον επιτρέπει στον αναγνώστη να αντικρίσει ένα θέμα από μια πιο αισιόδοξη οπτική και να αποκτήσει, έτσι, την αναγκαία αποστασιοποίηση, ώστε να δει καθαρότερα τις πραγματικές του διαστάσεις.
 
Η ευαισθητοποίηση επιτυγχάνεται, μεταξύ άλλων, με την περιγραφή και την αφήγηση. Οι διαδικασίες αυτές έχουν τις δικές τους χαρακτηριστικές γλωσσικές επιλογές. Ειδικότερα:

Η γλώσσα της περιγραφής
- Ρήματα: τα ρήματα στην περιγραφή, επειδή αυτή οργανώνεται στον άξονα του χώρου και όχι του χρόνου, βρίσκονται συνήθως στον ενεστώτα και είναι συχνότατα συνδετικά, όταν σκοπός είναι η ταξινόμηση και η παράθεση χαρακτηριστικών, δράσης για περιγραφή συμπεριφορών
ή κρίσης για την απόδοση υποκειμενικών σχολίων.
- Επίθετα: αποτελούν το κυριότερο συστατικό της γλώσσας σε μια περιγραφική διαδικασία που πρέπει να χαρακτηρίζεται από ακρίβεια. Τα επίθετα λοιπόν αποδίδουν τις ιδιότητες των περιγραφόμενων αντικειμένων.
- Συνδετικές/διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις: κειμενικοί δείκτες, επιρρηματικοί προσδιορισμοί που δηλώνουν τον χώρο (πάνω, κάτω, μπροστά, πίσω, αριστερά, δεξιά κ.λπ.).

Η γλώσσα της αφήγησης
Στο είδος της αφήγησης παρουσιάζονται ορισμένα κοινά γλωσσικά χαρακτηριστικά:
- Ρήματα: συνήθως σε παρελθοντικούς χρόνους (κυρίως αόριστο), χωρίς να είναι σπάνιος και ο «ιστορικός ενεστώτας»· στην «περιπέτεια» χρησιμοποιούνται συνήθως ρήματα που δηλώνουν κίνηση/δράση, ενώ στον «προσανατολισμό», την «αξιολόγηση» και τη «λύση» ρήματα κρίσης/βούλησης κ.λπ.
- Διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις: δηλώνουν σχέσεις χρόνου, αιτίου και αποτελέσματος, σκοπού.
- Ρυθμός: επαναλήψεις, παρηχήσεις κ.λπ.
 
Γλωσσικές επιλογές της ενημέρωσης/πληροφόρησης
Όταν πρόθεση του γράφοντος είναι να ενημερώσει ή να πληροφορήσει τον αναγνώστη για κάποιο γεγονός, για μια νέα ανακάλυψη, για μια εκδήλωση, για κάποια σχεδιαζόμενη δράση, τότε αξιοποιεί, μεταξύ άλλων, γλωσσικές επιλογές που του επιτρέπουν να προσδιορίσει το «πότε», το «που», το «πώς», το «ποιοι», τα ερωτήματα, δηλαδή, εκείνα που θα επιτρέψουν στον αναγνώστη να λάβει επαρκείς πληροφορίες για το εκάστοτε γεγονός.

- Τα ρήματα τίθενται στον απαραίτητο χρόνο, ανάλογα με το αν πρόκειται για κάτι που πρόκειται να συμβεί -μια μελλοντική εκδήλωση-, αν είναι κάτι που έχει ήδη συμβεί -άμεσο παρελθόν- ή αν αποτελεί κάτι που αφορά το παρόν των αναγνωστών.

- Αξιοποίηση ουσιαστικών και χρονικών προσδιορισμών, προκειμένου να μεταφερθεί η ζητούμενη πληροφορία στον αναγνώστη με πληρότητα, καλύπτοντας αφενός το θέμα με το οποίο σχετίζεται, κι αφετέρου το πότε συνέβη ή πότε θα συμβεί.  

- Χαρακτηριστική για τη γλώσσα της ενημέρωσης είναι η χρήση των ονοματικών προσδιορισμών (κυρίως παραθέσεων και επεξηγήσεων), με σκοπό να αποδοθούν με συντομία τα βασικά χαρακτηριστικά (όνομα, καταγωγή, επάγγελμα, κτλ.) των προσώπων που συμμετέχουν στα παρουσιαζόμενα γεγονότα.

- Ο γράφων προτάσσει συνήθως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο, το οποίο, ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να είναι: μια πράξη, το αποτέλεσμα της πράξης (παθητική σύνταξη), το πρόσωπο που δρα (ενεργητική σύνταξη) ή που παθαίνει κάτι, ο τόπος, ο χρόνος, η αιτία, ο τρόπος κτλ.

- Σε μια αφήγηση ιδιαίτερη σημασία έχει να προσδιορίσουμε τα γεγονότα από την άποψη του χρόνου. Να δηλώσουμε δηλαδή:
α) Τη χρονική βαθμίδα: το παρελθόν· το παρόν· το μέλλον.
β) Τον τρόπο ο οποίος μπορεί να είναι: εξακολουθητικός (Η γη γυρίζει)· συνοπτικός (Γύρισε όλο τον κόσμο)· συντελεσμένος (Είχε γυρίσει από το ταξίδι του, όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος).
γ) Τη χρονική στιγμή: γ1) Είδαν τότε τα σύννεφα να πυκνώνουν. γ2) Γύρισε στο σπίτι χαράματα, γ3) Μας ήρθε πρωινός.
δ) Το βαθμό της χρονικής διάρκειας: δ1) Για πολλή ώρα ακούγαμε σιωπηλοί. δ2) Εδώ και δυο βδομάδες έχω να τον δω.
ε) Το χρόνο κατά τον οποίο αρχίζει κάτι (χρονική αφετηρία): Βρισκόμαστε εδώ από το μεσημέρι.
στ) Το χρόνο κατά τον οποίο τελειώνει κάτι (χρονικό τέρμα): Έμεινε μαζί μας ως το μεσημέρι.
ζ) Το χρόνο κατά τον οποίο επαναλαμβάνεται κάτι (χρονική επανάληψη): Τον βλέπω κάθε μέρα.
η) Τη χρονική σχέση των γεγονότων: το σύγχρονο (Όταν εργάζεται, ακούει μουσική)· το προτερόχρονο (Όταν τα έμαθε, στενοχωρήθηκε)· το υστερόχρονο (Θα δουλέψει, έως ότου τελειώσει το έργο).
Τα κυριότερα μέσα με τα οποία δηλώνουμε τα γεγονότα από την άποψη του χρόνου είναι οι χρόνοι του ρήματος και οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί που εκφράζουν χρόνο:
- τα χρονικά επιρρήματα,
- οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί,
- οι πτωτικοί προσδιορισμοί,
- οι χρονικές επιρρηματικές εκφράσεις,
- το επιρρηματικό κατηγορούμενο,
- οι χρονικές προτάσεις και οι χρονικές μετοχές: Ακούγοντας (= όταν άκουσαν) το νέο βουβάθηκαν.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι, εκτός από τους χρονικούς συνδέσμους, και ο παρατακτικός σύνδεσμος και μερικές φορές συνδέει προτάσεις που έχουν μεταξύ τους κάποια χρονική σχέση: έβγαλε μια φωνή και λιποθύμησε.
 

Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Παραδείγματα οργάνωσης επιχειρημάτων

Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Παραδείγματα οργάνωσης επιχειρημάτων
 
Η έννοια του επιχειρήματος στην πιο απλή του μορφή συνίσταται στην ύπαρξη ενός βασικού ισχυρισμού και στην αιτιολόγηση/τεκμηρίωση αυτού από τον γράφοντα. Στο πλαίσιο ενός κειμένου, όμως, ο εντοπισμός των επιχειρημάτων δεν αποτελεί πάντοτε μια απλή διαδικασία, διότι ενδέχεται αυτά να είναι ιδιαίτερα εκτενή ή τα βασικά τους συστατικά στοιχεία να διανθίζονται με διευκρινίσεις και σχόλια, τα οποία καθιστούν δυσχερέστερο τον εντοπισμό της βασικής τους δομής.
 
Παραδείγματα επιχειρημάτων
 
1. Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για την πιθανή σχέση μεταξύ της έκθεσης στη φύση και της δημόσιας υγείας. Το αυξημένο αυτό ενδιαφέρον οφείλεται αφενός στην ταχεία παγκόσμια δυναμική αστικοποίηση που προκαλεί σημαντική ανησυχία για τη μείωση της επαφής με φυσικούς χώρους πράσινου και για τη μεταβολή του χαρακτήρα της επαφής με τη φύση, και αφετέρου στη διαθεσιμότητα νέων απομακρυσμένων τεχνικών που επιτρέπει την ποσοτικοποίηση των πράσινων χώρων μέσω δορυφορικών εικόνων. Έτσι, ακόμα και στις αστικοποιημένες περιοχές, υπάρχουν χώροι πράσινου, όπως τα πάρκα τα γήπεδα, τα δέντρα στους δρόμους και τα λιβάδια, και για το λόγο αυτό, εξετάζεται η τυχόν επίδραση ακόμα και των μικρών αυτών σχετικών χώρων πράσινου και φύσης στην υγεία των πολιτών που διαμένουν στα αστικά περιβάλλοντα.
Σιάτου Ευανθία
 
Βασικός ισχυρισμός: Ο βασικός ισχυρισμός της γράφουσας, όπως καταγράφεται στη θεματική περίοδο, είναι πως έχει ενισχυθεί το ενδιαφέρον για το πώς η έκθεση στη φύση επηρεάζει τη δημόσια υγεία. Ο ισχυρισμός αυτός, ωστόσο, συγκεκριμενοποιείται στην πορεία, εφόσον διευκρινίζεται πως αφορά κυρίως τα αστικά περιβάλλοντα και την επίδραση που ασκούν στην υγεία έστω και οι μικροί χώροι πρασίνου που υπάρχουν σε αυτά.
Αιτιολόγηση ισχυρισμού: Ο ισχυρισμός σχετικά με το αυξημένο ενδιαφέρον για την επίδραση της επαφής με τη φύση στην υγεία προκύπτει ως αποτέλεσμα δύο επιμέρους αιτιών. Από τη μία, η αύξηση της αστικοποίησης έχει μειώσει την επαφή με τη φύση, οπότε ενισχύεται η ανησυχία για τις επιπτώσεις αυτής της μείωσης και, από την άλλη, η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών καθιστά εφικτή την καταγραφή μέσω δορυφορικών εικόνων ακόμη και των μικρότερης έκτασης χώρων πρασίνου στα αστικά κέντρα. Ως αποτέλεσμα της τεχνολογικής αυτής εξέλιξης προκύπτει η διερεύνηση των πιθανών ωφελειών που προκύπτουν από την επαφή, έστω και με αυτούς τους μικρούς χώρους πρασίνου.
 
2. Στη διάρκεια του παιχνιδιού που αναπτύσσουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας παρατηρούνται συχνές διαµάχες και αντιπαραθέσεις. Ωστόσο, υπάρχει διαφορά ανάµεσα στην τυπική σύγκρουση και την αναδυόµενη συµπεριφορά σχολικού εκφοβισµού. Στις µεν συγκρούσεις αµφότερες πλευρές εκδηλώνουν έντονα συναισθήµατα όπως π.χ. θυµό. Σε περιπτώσεις δε πρώιµων µορφών σχολικού εκφοβισµού, η µια πλευρά εκδηλώνει δυσάρεστα συναισθήµατα π.χ. φόβο, θλίψη ενώ η άλλη πλευρά δεν δείχνει να τα συµµερίζεται. Εφόσον οι ενέργειες αυτές επαναλαµβάνονται µε συχνότητα προς τον ίδιο αποδέκτη, τότε η συµπεριφορά αυτή δεν αποτελεί ούτε παιγνιώδη αλληλεπίδραση ούτε απλή ανώριµα κοινωνική συµπεριφορά. Υπό συγκεκριµένες συνθήκες, η εν λόγω συµπεριφορά µπορεί να αποτελεί µια πρόδροµη, αναδυόµενη συµπεριφορά σχολικού εκφοβισµού η οποία εάν δεν αντιµετωπιστεί έγκαιρα υπάρχει µεγάλη πιθανότητα να αποκτήσει σταθερή µορφή στη διάρκεια της πρώτης σχολικής ηλικίας.
Μαρία Βλάχου, Καφένια Μπότσογλου, Ελένη Ανδρέου

Βασικός ισχυρισμός: Ο βασικός ισχυρισμός συνίσταται στο γεγονός πως στις αντιπαραθέσεις μεταξύ παιδιών προσχολικής ηλικίας πρέπει να γίνεται διάκριση ανάμεσα σε μια απλή σύγκρουση και στην αναδυόμενη συμπεριφορά σχολικού εκφοβισμού.
Αιτιολόγηση ισχυρισμού: Η αναγκαιότητα αυτής της διάκρισης κρίνεται αναγκαία, διότι αν δεν υπάρξει έγκαιρη αντιμετώπιση της πρώιμης συμπεριφοράς σχολικού εκφοβισμού, αυτό θα έχει ως πολύ πιθανό αποτέλεσμα την παγίωσή της.
Διευκρινίσεις: Στο πλαίσιο του επιχειρήματος αυτού καταγράφονται οι προϋποθέσεις εκείνες που καθιστούν μια συγκρουσιακή συμπεριφορά δυνητικά ανησυχητική. Ειδικότερα, με σχήμα σύγκρισης-αντίθεσης παρουσιάζονται οι διαφορές ανάμεσα στη συνήθη αντιπαράθεση και σε ό,τι συνιστά πρώιμη ένδειξη εκφοβισμού. Προκειμένου, λοιπόν, να θεωρηθεί ότι μια συμπεριφορά πληροί τις προϋποθέσεις εκφοβισμού, απαιτούνται τα εξής: α) ο θύτης να μη συμμερίζεται τα συναισθήματα φόβου και θλίψης που βιώνει το θύμα, και β) οι εκφοβιστικές ενέργειες να επαναλαμβάνονται συχνά εις βάρος του ίδιου κάθε φορά ατόμου.    
 
3. Η αυτοσυμπόνια μπορεί να συμβάλει με σημαντικό βαθμό στην κατανόηση της ευημερίας των ηλικιωμένων, επειδή οι διαφορές στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιδρούν στις αλλαγές της υγείας, της ψυχικής ικανότητας και των συνθηκών ζωής που σχετίζονται με την ηλικία μπορεί να αντανακλούν τον τρόπο με τον οποίο συμπονετικά αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους όταν προκύπτουν προβλήματα. Η υιοθέτηση μιας λογικής που περιλαμβάνει την αυτοσυμπόνια συνήθως επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οι ηλικιωμένοι νιώθουν για τη γήρανση και τον εαυτό τους, καθώς και τις αντιδράσεις τους στις αναπόφευκτες προκλήσεις, αποτυχίες και απώλειες. Επιπλέον, σε αντίθεση με πολλούς προγνωστικούς παράγοντες της ευημερίας, η αυτοσυμπόνια μπορεί να διδαχθεί σε ανθρώπους που ασκούν ιδιαίτερη κριτική στον εαυτό τους.
Κύρκου Άννα
 
Βασικός ισχυρισμός: Η έννοια της αυτοσυμπόνιας -της με επιείκεια αντιμετώπισης του εαυτού-, ως κριτήριο, επιτρέπει την καλύτερη κατανόηση του βαθμού ευημερίας των ηλικιωμένων.
Αιτιολόγηση ισχυρισμού: Η γράφουσα αιτιολογεί τον βασικό της ισχυρισμό αξιοποιώντας ως τεκμήριο τις διαπιστωμένες διαφορές στον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν οι άνθρωποι απέναντι στις αλλαγές που επέρχονται, καθώς μεγαλώνουν ηλικιακά και επηρεάζεται η ηλικία τους. Οι ηλικιωμένοι που έχουν «αυτοσυμπόνια» αντιμετωπίζουν ηπιότερα τη γήρανση και τις αδυναμίες ή τις αποτυχίες που τη συνοδεύουν. Ως εκ τούτου, η αυτοσυμπόνια -η οποία μπορεί να διδαχθεί ακόμη και σε αυτούς που στέκουν ιδιαιτέρως κριτικά απέναντι στον εαυτό τους- συνιστά έναν θετικό παράγοντα για την ευημερία των ηλικιωμένων.   
 
4. Στα πλαίσια, όμως, της αλματώδους τεχνολογικής προόδου οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι ταχέως μεταβαλλόμενες και ουσιαστικές σε τέτοιο βαθμό που ο νομοθέτης της πνευματικής ιδιοκτησίας στην πράξη αδυνατεί να τις παρακολουθήσει. Καινούργιες μορφές ψηφιακών έργων και νέοι τρόποι εκμετάλλευσης και διάδοσης αυτών στο κοινό ανακύπτουν συνεχώς. Το internet και το ψηφιακό περιβάλλον γενικότερα διακρίνονται από συνεχή ρευστότητα, έλλειψη ορίων εδαφικότητας και αναρχία ·η νομοθετική επέμβαση σε αυτά και η άσκηση νομικού ελέγχου προς διαφύλαξη των δικαιωμάτων του δημιουργού είναι πρακτικά εξαιρετικά δυσχερής. Τα πνευματικά δημιουργήματα στο ψηφιακό πεδίο χάνουν την υλική τους υπόσταση, αντιγράφονται και διανέμονται ευχερέστατα, χωρίς να μπορεί να ελεγχθεί στην πράξη η κυκλοφορία τους και να αποτραπεί αποτελεσματικά η προσβολή των πνευματικών δικαιωμάτων που αυτά ενσωματώνουν.
Χαράλαμπος Γ. Γεωργακόπουλος
 
Βασικός ισχυρισμός: Ο βασικός ισχυρισμός του γράφοντος συνίσταται στην αδυναμία του νομοθέτη να διαμορφώσει εγκαίρως ένα κατάλληλο και πλήρες νομοθετικό πλαίσιο για την προφύλαξη της πνευματικής ιδιοκτησίας, λόγω των διαρκών τεχνολογικών εξελίξεων.
Αιτιολόγηση ισχυρισμού: Ο ισχυρισμό του γράφοντος αιτιολογείται με την αξιοποίηση σχήματος αιτίου-αποτελέσματος. Η δημιουργία ψηφιακών έργων -ή η ψηφιοποίηση προγενέστερων- και η ταχύτατη διάδοσή τους μέσω της αντιγραφής τους και της εύκολης διαδικτυακής διανομής τους, έχει ως αποτέλεσμα το να μην μπορεί να ελεγχθεί -ή να αποτραπεί- η κυκλοφορία τους και κατ’ επέκταση να διαπιστωθεί η παραβίαση των πνευματικών τους δικαιωμάτων. Η ίδια η φύση, άλλωστε, του διαδικτύου που διακρίνεται για τη ρευστότητα και την αναρχία του, καθιστά πρακτικά ανέφικτο τον αποτελεσματικό έλεγχο για τη διαφύλαξη των πνευματικών δικαιωμάτων του δημιουργού.
 
5. Εκτός από τις ανταμοιβές, τις ευκαιρίες ανάπτυξης και τις εμπειρίες που μπορεί να προσφέρει ένας οργανισμός, το περιβάλλον εργασίας που μπορεί να παρέχει είναι ένα αρκετά σημαντικό κομμάτι για την επιλογή εργοδότη. Παρέχοντας ένα φιλικό περιβάλλον, με σωστή επικοινωνία μεταξύ των εργαζομένων αλλά και με τον ίδιο τον οργανισμό, αυτόματα η ελκυστικότητα αυξάνεται αφού οι επιθυμίες και αξίες του εργαζόμενου ευθυγραμμίζονται με αυτές του οργανισμού. Με τον τρόπο αυτό, το εργασιακό περιβάλλον ενθαρρύνει τις πιο αυθεντικές συμπεριφορές οι οποίες δεν εστιάζουν μόνο στα υλικά αγαθά, αλλά αναζητούν τρόπους με τους οποίους μπορούν να εκφραστούν κατά την εργασία τους και να επικοινωνήσουν ελεύθερα χωρίς δισταγμούς. Ένας ελκυστικός εργοδότης χαρακτηρίζεται από τις αποδοχές που προσφέρει αλλά και από την συμπεριφορά που αναπτύσσει απέναντι στους υπαλλήλους. Εύκολη επικοινωνία, κατανόηση και σεβασμός είναι κάποια χαρακτηριστικά συμπεριφοράς που ψάχνει κάποιος έτσι ώστε να εργαστεί σε έναν οργανισμό. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, ο ίδιος ο εργαζόμενος θα θέλει να αποδώσει κατάλληλα, χωρίς πίεση από τους ανωτέρους του για την ολοκλήρωση της εργασίας του.
Σπανού Ειρήνη
 
Βασικός ισχυρισμός: Ο βασικός ισχυρισμός της γράφουσας είναι πως το περιβάλλον εργασίας που παρέχει μια εταιρεία συνιστά σημαντική παράμετρο για να θεωρηθεί ελκυστική από έναν υποψήφιο εργαζόμενο.
Αιτιολόγηση ισχυρισμού: Η γράφουσα αιτιολογεί τον ισχυρισμό της αξιοποιώντας το σχήμα αιτίου-αποτελέσματος. Αν το περιβάλλον εργασίας είναι φιλικό και υπάρχει σωστή επικοινωνία μεταξύ των υπαλλήλων, αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της ελκυστικότητας μιας εταιρείας για νέους υποψήφιους υπαλλήλους. Η σωστή επικοινωνία, άλλωστε, τόσο μεταξύ των υπαλλήλων όσο και με την εργοδοσία, επιτρέπει στους εργαζόμενους να συμπεριφέρονται πιο «αυθεντικά», πιο κοντά δηλαδή στον πραγματικό τους εαυτό, με αποτέλεσμα να αισθάνονται πιο άνετα να εκφράζονται την ώρα της εργασίας τους, χωρίς να διστάζουν ή να καταπιέζονται. Παραλλήλως, αν ο εργοδότης έχει καλή επικοινωνία με τους υπαλλήλους του, δείχνει κατανόηση και σεβασμό απέναντί τους, τότε ως πρόσθετο θετικό αποτέλεσμα προκύπτει η αυτόβουλη επιθυμία των υπαλλήλων να αποδώσουν καλύτερα στην εργασία τους.  

Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Γλωσσικές επιλογές & διαμόρφωση ύφους κειμένου

 
Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Γλωσσικές επιλογές & διαμόρφωση ύφους κειμένου
 
Παράδειγμα επιστημονικού κειμένου
Το ακόλουθο απόσπασμα έχει αντληθεί από το περιοδικό Κοινωνική Πολιτική και αποτελεί μέρος ενός εκτενούς επιστημονικού άρθρου με τίτλο «Η Τεκνοθεσία και η Αναδοχή Ανηλίκων ως Θεσμοί Παιδικής Προστασίας στην Ελλάδα». Συγγραφείς του άρθρου είναι οι: Σάββας Βαμβακίδης, Γεώργιος Φιλιππίδης και Σεβαστή Χατζηφωτίου.
 
Οι θεσμοί της Αναδοχής και της Τεκνοθεσίας στην Ελλάδα.
 
     Η φροντίδα της οικογένειας και του παιδιού και η παιδική προστασία αποτελούν το μεγαλύτερο εύρος των παρεμβάσεων της επιστήμης της Κοινωνικής Εργασίας στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο. Οι έννοιες της φροντίδας και της παιδικής προστασίας εμπλέκουν την εφαρμογή πολιτικών για τις οικογένειες και το παιδί που κατά μεγάλο βαθμό ασκούνται από τις κοινωνικές υπηρεσίες και τους κοινωνικούς λειτουργούς, οι οποίοι αναλαμβάνουν την ευθύνη για την υλοποίησή τους. Οι κοινωνικές υπηρεσίες επιφορτίζονται με την ευθύνη διεκπεραίωσης διαδικασιών διερεύνησης μιας κατάστασης, στην οποία υπάρχει ανησυχία για κακοποίηση και παραμέληση.
     Ο όρος της παιδικής προστασίας παραπέμπει σε παρεμβάσεις που στοχεύουν στην προστασία των παιδιών από τον κίνδυνο κακοποίησης, τον οποίο μπορεί να αντιμετωπίζουν οι ανήλικοι στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Σύμφωνα πάλι με το Dictionary of Social Work, «ως παιδική προστασία ορίζεται το σύνολο των ενεργειών που πραγματοποιούνται από κοινωνικούς λειτουργούς και άλλους επαγγελματίες για την περιφρούρηση ή προστασία των παιδιών από σκόπιμη βλάβη ή παραμέληση».
     Ο όρος κακοποίηση-παραμέληση παιδιών περιγράφει ένα φαινόμενο κατά το οποίο ο ενήλικος που έχει την ευθύνη της φροντίδας ενός παιδιού προκαλεί ή αφήνει να προκληθούν στο ανήλικο, σωματικές κακώσεις μέχρι ακόμη και το θάνατο του ανηλίκου ή συνθήκες τέτοιες ώστε να δημιουργηθούν σοβαρές διαταραχές ψυχικής, νοητικής, συναισθηματικής ή κοινωνικής φύσεως.
     Ο τομέας της παιδικής προστασίας εστιάζει στην αξιολόγηση των κινδύνων που πιθανά να αντιμετωπίζουν τα ανήλικα τέκνα είτε στο σπίτι τους, είτε στο ευρύτερο συγγενικό και φιλικό περιβάλλον τους. Η διαγνωστική εκτίμηση και η αξιολόγηση του κινδύνου κακοποίησης παιδιών αποτελεί βασικό αντικείμενο των παρεμβάσεων και δράσεων του τομέα αυτού. Οι κοινωνικοί λειτουργοί συντονίζουν τις διαδικασίες, παρακολουθούν την εξέλιξη και τη διερεύνηση της υπόθεσης και προβαίνουν στην καταγγελία του δράστη αν τα προληπτικά μέτρα που λαμβάνουν δεν αποδώσουν. Επιπλέον, αναλαμβάνουν την παρακολούθηση της οικογένειας διευθετώντας πρακτικά θέματα, όπως η οικονομική στήριξη και η παραπομπή σε οικογενειακό θεραπευτή, ενώ συνεργάζονται με το σχολείο και με τους υπολοίπους υπαλλήλους υγείας και πρόνοιας.
     Σε περιπτώσεις όπου ένα παιδί εγκαταλείπεται ή κρίνεται ότι πρέπει να απομακρυνθεί προσωρινά από το οικογενειακό του περιβάλλον, θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα άμεσης προσωρινής ρύθμισης της επιμέλειάς του και τοποθέτησής του σε ανάδοχη οικογένεια ή σε ειδική δομή επείγουσας φιλοξενίας, για τη φάση αξιολόγησης της κατάστασης και των αναγκών του μέχρι την οριστική λήψη αποφάσεων για την επιμέλεια και τη φροντίδα του. Όταν κρίνεται αναγκαία η απομάκρυνση του παιδιού από την οικογένειά του θα πρέπει να ενημερώνεται και να προετοιμάζεται το ίδιο κατάλληλα, ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά του. Η αξιολόγηση θα πρέπει να ολοκληρώνεται γρήγορα και να οδηγεί στη διατύπωση ενός «εξατομικευμένου» σχεδίου για την μακροπρόθεσμη τοποθέτηση του παιδιού σε ανάδοχη ή θετή οικογένεια ή σε μικρές δομές (σπίτια) που να προσομοιάζουν με οικογένειες ή για την επιστροφή στη φυσική του οικογένεια όπου αυτό είναι εφικτό και προς το συμφέρον του παιδιού.  
 
Σχόλιο: Στο κείμενο αυτό οι συγγραφείς διαμορφώνουν ένα επίσημο, αντικειμενικό και αποστασιοποιημένο ύφος γραφής, προκειμένου η οπτική τους να έχει την αντικειμενικότητα που προσιδιάζει σε ένα επιστημονικό άρθρο. Η διαμόρφωση του ύφους αυτού επιτυγχάνεται με ποικίλες γλωσσικές επιλογές:
α. Το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στο κείμενο είναι το γ΄ ενικό και πληθυντικό, μέσω του οποίου διασφαλίζεται η ζητούμενη αντικειμενικότητα και αποστασιοποίηση («αποτελούν», «εμπλέκουν», «παραπέμπει», «ορίζεται» κ.ά.). Έτσι, παρά το γεγονός ότι στο κείμενο θίγεται ένα θέμα ιδιαίτερα φορτισμένο, όπως είναι η παιδική κακοποίηση («αφήνει να προκληθούν στο ανήλικο σωματικές κακώσεις μέχρι ακόμη και το θάνατο του ανηλίκου») οι συγγραφείς αποστασιοποιούνται με τη χρήση του γ΄ ρηματικού προσώπου και την αποφυγή συναισθηματικά φορτισμένου λεξιλογίου ή προσωπικών σχολίων επί του θέματος.
β. Συνεχής αξιοποίηση ονοματοποίησης, μέσω της οποίας το κείμενο γίνεται νοηματικά πυκνότερο, εφόσον οι ενέργειες αποδίδονται με τη χρήση ουσιαστικών («φροντίδας», «προστασίας», «εφαρμογή», «παρεμβάσεις», «παραμέληση» κ.ά.).
γ. Χρήση ειδικού λεξιλογίου/ορολογίας, και ειδικότερα όρων της κοινωνικής επιστήμης («παιδική προστασία», «περιφρούρηση από σκόπιμη βλάβη», «διαταραχές ψυχικής ή κοινωνικής φύσεως», «διαγνωστική εκτίμηση» κ.ά.).
δ. Δεοντική τροπικότητα, μέσω της οποίας καταγράφονται οι ενέργειες που κρίνονται απαραίτητες για τη διασφάλιση της προστασίας του ανήλικου παιδιού («πρέπει να απομακρυνθεί», «θα πρέπει να ενημερώνεται», «θα πρέπει να ολοκληρώνεται» κ.ά.).
ε. Μακροπερίοδος λόγος με υποτακτική σύνδεση προτάσεων, προκειμένου να αποδοθούν αναλυτικά οι προϋποθέσεις και οι ενέργειες παρέμβασης των κοινωνικών λειτουργών (π.χ. Σε περιπτώσεις όπου ένα παιδί εγκαταλείπεται ή κρίνεται ότι πρέπει να απομακρυνθεί προσωρινά από το οικογενειακό του περιβάλλον, θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα άμεσης προσωρινής ρύθμισης της επιμέλειάς του και τοποθέτησής του σε ανάδοχη οικογένεια ή σε ειδική δομή επείγουσας φιλοξενίας, για τη φάση αξιολόγησης της κατάστασης και των αναγκών του μέχρι την οριστική λήψη αποφάσεων για την επιμέλεια και τη φροντίδα του.)
στ. Σαφήνεια στις διατυπώσεις με κυριολεκτική χρήση του λόγου, αποφυγή της πολυσημίας και ακρίβεια στη χρήση του λεξιλογίου, ώστε τα νοήματα να μεταδίδονται με καθαρότητα και να αποφεύγονται οι παρερμηνείες («Ο όρος της παιδικής προστασίας παραπέμπει σε παρεμβάσεις που στοχεύουν στην προστασία των παιδιών από τον κίνδυνο κακοποίησης, τον οποίο μπορεί να αντιμετωπίζουν οι ανήλικοι στο οικογενειακό τους περιβάλλον»).
ζ. Αποφαντικές -δηλωτικές- προτάσεις, με οριστική έγκλιση, προκειμένου να καταγράφονται με αντικειμενικό τρόπο έγκυρες πληροφορίες και απόψεις σχετικά με το υπό διερεύνηση θέμα («Η φροντίδα της οικογένειας και του παιδιού και η παιδική προστασία αποτελούν το μεγαλύτερο εύρος των παρεμβάσεων της επιστήμης της Κοινωνικής Εργασίας στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο»).
η. Ρήματα χρόνου ενεστώτα, προκειμένου να προσδίδεται διαχρονικότητα στο περιεχόμενο του κειμένου, εφόσον το θέμα αφορά μια συνεχιζόμενη κατάσταση («Ο όρος της παιδικής προστασίας παραπέμπει σε παρεμβάσεις που στοχεύουν στην προστασία των παιδιών από τον κίνδυνο κακοποίησης, τον οποίο μπορεί να αντιμετωπίζουν οι ανήλικοι στο οικογενειακό τους περιβάλλον»).
 
Παράδειγμα ομιλίας
 
Ομιλία του Προέδρου της Βουλής κ. Κωνσταντίνου Τασούλα στο Συνέδριο Digital Technologies and the Stakes for Representative Democracy, Αθήνα, 10-6-2022 (απόσπασμα)
 
     Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί φίλοι από τα Κοινοβούλια της Εσθονίας, της Κύπρου της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με μεγάλη χαρά και τιμή σας υποδέχομαι σήμερα στην Αίθουσα Γερουσίας του Ελληνικού Κοινοβουλίου, προκειμένου να ξεκινήσει αυτή η τριήμερη πολιτική και επιστημονική συνεδρίαση με θέμα τις ψηφιακές τεχνολογίες και τι απειλή αντιπροσωπεύουν για τα δημοκρατικά πολιτεύματα, για το αντιπροσωπευτικό σύστημα.
     Είχα την τύχη να διαβάσω πριν ελάχιστες μέρες σε μία αθηναϊκή εφημερίδα, μία ενδιαφέρουσα συνέντευξη του κ. Alexandre Quintanilha, του Πορτογάλου συναδέλφου και συμφωνώ απόλυτα μαζί του ότι δεν πρέπει να περιοριστούμε βλέποντας τη μία πλευρά των ψηφιακών εξελίξεων και την παρενέργεια που έχουν στο αντιπροσωπευτικό οικοσύστημα, να περιοριστούμε εις την εκφώνηση, ενδεχομένως, επιταφίων για την αντιπροσωπευτική δημοκρατία.
     Όπως καθετί, έτσι και η ψηφιακή επανάσταση η οποία καλπάζει κάθε μέρα και περισσότερο, έχει για τη δημοκρατία τις θετικές πλευρές, έχει και τις προκλήσεις τις οποίες ωστόσο είμαστε σε θέση να τις αντιμετωπίσουμε. Το σημερινό Συνέδριο που ξεκινάει σήμερα, δεν θα είχε νόημα, εάν  το 1780 ένας διαγωνισμός που έγινε από  την Ακαδημία Επιστημών και Γραμμάτων του Βερολίνου είχε φέρει αποτέλεσμα. Τι διαγωνισμό είχε κάνει το 1780 η Ακαδημία επιστημών και γραμμάτων του Βερολίνου; Το θέμα του διαγωνισμού, το οποίο το είχε ζητήσει ο Γάλλος εγκυκλοπαιδιστής Ντ’ Αλαμπέρ, είχε στόχο να απαντηθεί ένα ερώτημα: «Είναι ωφέλιμο να λέμε ψέματα στο λαό»; Αυτός ήταν ο διαγωνισμός στο Βερολίνο λίγα χρόνια πριν την Γαλλική Επανάσταση.
     Το βραβείο ήταν τεράστιο, 50 χρυσά δουκάτα, έλαβαν μέρος  42 σπουδαίοι φιλόσοφοι, επιστήμονες και εγκυκλοπαιδιστές, οι οποίοι απάντησαν σε αυτό το ερώτημα. Ήταν όμως αδιέξοδη η εξέλιξη αυτής της επιβράβευσης, διότι η κριτική επιτροπή μάλλον πελάγωσε και προκειμένου να ξεφύγει από το να πάρει σαφή θέση, μοίρασε τα 50 χρυσά δουκάτα δίνοντας βραβείο σε δύο φιλόσοφους. Σε έναν που απάντησε ότι είναι ωφέλιμο να λέμε ψέματα και σε έναν που απάντησε ότι δεν είναι ωφέλιμο να λέμε ψέματα. Πήρε ο καθένας από 25 χρυσά δουκάτα και έτσι έληξε άδοξα ο διαγωνισμός και καλούμαστε εμείς, χωρίς το έπαθλο των δουκάτων, να το αντιμετωπίσουμε λόγω της τρομακτικής εξέλιξης της ψηφιακής τεχνολογίας και των απειλών που έχει για το αντιπροσωπευτικό σύστημα.
     Επειδή συμβαίνει να πολιτεύομαι πάρα πολλά χρόνια και να εκλέγομαι και την παλαιότερη εποχή που η τεχνολογία δεν ήταν τόσο προχωρημένη στην πολιτική, και τώρα που η τεχνολογία έχει πολιορκήσει πλήρως την πολιτική, θεωρώ ότι η τεχνολογία βασικά αφήνει ανέπαφο τον πυρήνα της πολιτικής. Όταν ένας κυβερνάει καλά, είτε ως πρωθυπουργός, είτε ως δήμαρχος, είτε ως έπαρχος και βελτιώνει τη ζωή των πολιτών, βελτιώνει την οικονομική τους κατάσταση, βελτιώνει την πρόσβασή τους στην Υγεία, στην Παιδεία, προστατεύει το περιβάλλον, είναι δύσκολο οποιαδήποτε ψηφιακή απειλή να τον ταρακουνήσει. Όταν όμως τα πράγματα δεν είναι καλά, τότε η ψηφιακή επίθεση μπορεί να τον διαλύσει, ενώ αν δεν υπήρχε αυτό τότε τα πράγματα μπορεί να ήταν και πιο εύκολα. Νιώθω δηλαδή ότι η ψηφιακή ανάμειξη στην πολιτική είναι για να χειροτερέψει μία κακή εικόνα που υπάρχει, όχι όμως να ανατρέψει μία θετική πραγματικότητα.
     Η εποχή μας όμως είναι γεμάτη κρίσεις,  έχουμε την πανδημία, έχουμε το περιβάλλον, στην πραγματικότητα θεωρώ ότι ζούμε χωρίς να το έχουμε παραδεχτεί με τα απομεινάρια του περιβάλλοντος, όχι το περιβάλλον όπως το ξέραμε πριν λίγα χρόνια. Αυτή τη στιγμή αναπνέουμε τα απομεινάρια του περιβάλλοντος και μόνο αν το καταλάβουμε αυτό θα μπορέσουμε να το βελτιώσουμε. Τώρα λοιπόν με τις διαρκείς κρίσεις, ο πολιτικός, το αντιπροσωπευτικό σύστημα στη δημοκρατία, γιατί για αυτό μιλάμε, είναι αντιμέτωπος διαρκώς με δυσαρέσκεια, με δυσκολία. Για αυτό και η αποδόμηση του είναι κάτι το οποίο μπορεί να γίνει ανά πάσα στιγμή. Δεν είναι τυχαίο ότι στο πρόσφατο έκτακτο Συμβούλιο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενώσεως με θέμα την ουκρανική κρίση και τα μέτρα που θα έπρεπε να πάρει η Ευρωπαϊκή Ένωση κατά της Ρωσίας για να την πιέσει στο θέμα της εισβολής στην Ουκρανία, δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι εκτός από την απαγόρευση του πετρελαίου, εκτός από την ενίσχυση της Ουκρανίας, εκτός από το έκτο κύμα των κυρώσεων, υπάρχει, 31 Μαΐου (πριν από λίγες ημέρες), στα Συμπεράσματα, η 17η παράγραφος, η οποία λέει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να πείσει και άλλες, τρίτες, χώρες να στηρίξουν την Ουκρανία, αλλά θα πρέπει επίσης να πείσει όλους αυτούς να αντιμετωπίσουν το ψευδές ρωσικό αφήγημα και τη χειραγώγηση των πληροφοριών και να αποτρέψουν την αποφυγή και την καταστρατήγηση των κυρώσεων. Η χειραγώγηση λοιπόν των πληροφοριών και το ψευδές αφήγημα είναι πια έντονα μέσα στη ζωή μας, όχι μόνο τοπικά αλλά και γεωπολιτικά, γεωστρατηγικά. Άρα είναι ένα θέμα το οποίο καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.
     Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έχει σύντομα (το 2023) ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο, στο οποίο θα επιχειρεί να βάλει σε τάξη όλους αυτούς τους διαδικτυακούς «συντρόφους» μας, να βάλει σε τάξη τη ρητορική μίσους, να βάλει σε τάξη τους αλγόριθμους, να βάλει σε τάξη τον έλεγχο των ψευδών ειδήσεων, και είναι όντως μια φιλόδοξη νομοθεσία. Πιστεύω όμως ότι όλες αυτές οι απόπειρες, τελικά, δεν αρκούν. Γιατί πάντα η επινοητικότητα εκείνων οι οποίοι θέλουν να παραπλανήσουν είναι πολύ πιο μπροστά από την επινοητικότητα εκείνων που θέλουν να εμποδίσουν την παραπλάνηση. Οπότε πάμε πάλι πίσω στα κλασικά. Πάμε πάλι πίσω στα κλασικά ζητήματα της πληροφόρησης.
     Ποια είναι η αντίδραση στην παραπληροφόρηση τελικά; Ο μεγαλύτερος Έλληνας ιστορικός της αρχαιότητας, ο Θουκυδίδης, που περιγράφει την αιτία της παρακμής της κλασικής Αθήνας, μέσω του Πελοποννησιακού Πολέμου, μας δίνει μια εξήγηση που είναι σαν να έρχεται από το σήμερα κι όχι 2.500 χρόνια πριν. Στην Κέρκυρα, το ωραιότατο νησί που πολλοί ελπίζω να το ξέρετε από τον τουρισμό, στην Κέρκυρα είχε συμβεί ένας πολύ σκληρός εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους αριστοκρατικούς και τους δημοκρατικούς. Σκληρότατος εμφύλιος πόλεμος, τραγικός! Και μέσα στις συμφορές του εμφυλίου πολέμου και τα δεινά, ο Θουκυδίδης λέει ότι άλλαζαν την έννοια των λέξεων, για να κάνουν τις λέξεις «υπηρέτες των πράξεών τους». […]
 
Σχόλιο: Ο ομιλητής, αν και εκφωνεί μια επίσημη ομιλία, επιδιώκει συνειδητά να διαμορφώσει ένα ύφος που ισορροπεί μεταξύ οικειότητας και επισημότητας, προκειμένου να προσελκύσει το ενδιαφέρον των ακροατών του και να προσδώσει στον λόγο του την απαιτούμενη ζωντάνια, τα αναγκαία ερεθίσματα σκέψης, αλλά και τις πληροφορίες εκείνες που θα τον καθιστούν όχι μόνο ενδιαφέροντα, αλλά και επιμορφωτικό. Η διαμόρφωση του οικείου αυτού ύφους επιτυγχάνεται με διάφορες γλωσσικές επιλογές του ομιλητή.
α. Χρήση α΄ ρηματικού προσώπου (ενικού και πληθυντικού), ώστε ο ομιλητής να προσδώσει στον λόγο του αφενός προσωπικό χαρακτήρα και αφετέρου να μεταδώσει στους ακροατές του πως το υπό συζήτηση θέμα τους αφορά άμεσα («Είχα την τύχη να διαβάσω πριν ελάχιστες μέρες», «να το αντιμετωπίσουμε λόγω της τρομακτικής εξέλιξης της ψηφιακής τεχνολογίας» κ.ά.).
β. Αξιοποίηση καθημερινού λεξιλογίου, μέσω του οποίου ενισχύεται η αίσθηση πως πρόκειται για μια συζήτηση μεταξύ φιλικών προσώπων («καλπάζει κάθε μέρα και περισσότερο», «μπορεί να τον διαλύσει», «θεωρώ ότι ζούμε χωρίς να το έχουμε παραδεχτεί με τα απομεινάρια του περιβάλλοντος», «Οπότε πάμε πάλι πίσω στα κλασικά» κ.ά.).
γ. Αξιοποίηση προσφωνήσεων που φανερώνουν το αίσθημα της οικειότητας («αγαπητοί φίλοι», «με μεγάλη χαρά και τιμή σας υποδέχομαι»).
δ. Χρήση του α΄ πληθυντικού της κτητικής αντωνυμίας που φανερώνει συλλογικότητα («Η εποχή μας όμως είναι γεμάτη κρίσεις», «είναι πια έντονα μέσα στη ζωή μας»).
ε. Αξιοποίηση ρητορικών ερωτήσεων, προκειμένου να κινητοποιήσει τη σκέψη των ακροατών και να δεσμεύσει την προσοχή τους («Ποια είναι η αντίδραση στην παραπληροφόρηση τελικά;).
στ. Αξιοποίηση αφήγησης, προκειμένου να δοθεί στην ομιλία ένας πιο βιωματικός και προσωπικός χαρακτήρας («     Επειδή συμβαίνει να πολιτεύομαι πάρα πολλά χρόνια και να εκλέγομαι και την παλαιότερη εποχή που η τεχνολογία δεν ήταν τόσο προχωρημένη στην πολιτική, και τώρα που η τεχνολογία έχει πολιορκήσει πλήρως την πολιτική…»).
ζ. Χρήση σχήματος επανάληψης, για να ενισχυθεί η προφορική διάσταση του λόγου και να ενισχυθεί η αίσθηση του αυθορμητισμού του («Οπότε πάμε πάλι πίσω στα κλασικά. Πάμε πάλι πίσω στα κλασικά ζητήματα της πληροφόρησης.», «με τα απομεινάρια του περιβάλλοντος, όχι το περιβάλλον όπως το ξέραμε πριν λίγα χρόνια. Αυτή τη στιγμή αναπνέουμε τα απομεινάρια του περιβάλλοντος»).
η. Αξιοποίηση ασύνδετου σχήματος, προκειμένου να προσδώσει ρυθμό στην ομιλία και να αποδώσει με επιγραμματικό τρόπο νοήματα οικεία στους ακροατές («βελτιώνει τη ζωή των πολιτών, βελτιώνει την οικονομική τους κατάσταση, βελτιώνει την πρόσβασή τους στην Υγεία, στην Παιδεία, προστατεύει το περιβάλλον»).