Σοφοκλέους, Αντιγόνη: Β΄ Στάσιμο (582-625) Ερμηνευτικές ερωτήσεις
όποιος από θεού του σείστηκε συθέμελα το σπίτι,
να σέρνει συμφορές σωρό στο σόι του δε σώνει·
όπως το κύμα του γιαλού
την ανεμόδαρτη την άμμο πίσσα σωριάζει στο βυθό,
όταν ορμά με την ανεμική της Θράκης
το θεοσκότεινο το πέλαγος 590
κι όταν βογκούν στενάζοντας τα πληγωμένα βράχια.
Αιώνες θωρώ στο σπίτι των Λαβδακιδών
πάθη νεκρών πάνω σε πάθη να πέφτουν·
η μια την άλλη γενιά δεν μπορεί ν’ αλαφρώσει·
κάποιος θεός τη ρημάζει κι αλύτρωτη μένει.
Τώρα στο σπίτι του Οιδίποδα φάνηκε φως 600
απάνω στη στερνή του ρίζα·
όμως των θεών του κάτω κόσμου
το φονικό τη θερίζει δρεπάνι,
η τύφλα του νου κι ο αστόχαστος λόγος.
ποιος αλαζόνας άνθρωπος θα γονατίσει;
ο ύπνος δεν την καταλεί, που μας γερνάει,
ούτε κι οι μήνες των θεών, που δε νυστάζουν.
Αιώνιος δυνάστης κυβερνάς
στη λαμπερή φωτοχυσία του Ολύμπου. 610
Μέλλον, παρόν και παρελθόν
αυτός ο νόμος τα σφραγίζει:
ο βίος των θνητών καιρό δε σέρνεται πολύ
έξω από της συμφοράς το μονοπάτι.
σ’ άλλους απάτη γίνονται κούφιας λαχτάρας·
φωλιάζει στον ανίδεο,
ώσπου να γλείψει της φωτιάς η φλόγα το ποδάρι του·
κάποιος φανέρωσε λόγο βαρύ, γι’ αυτό σοφό: 620
το κακό φαντάζει καλό
στο νου εκείνου
που θεός στη συμφορά τον πάει·
κι έξω από συμφορές για λίγο χρόνο χαίρεται.
(Έρχεται ο Αίμονας.)
φτάνει τάχα πικραμένος για τη μοίρα
που προσμένει την Αντιγόνη την άμοιρη
και περίλυπος για το χαμένο ταίρι; 630
ΚΡ. Αμέσως θα το μάθουμε κι απο μάντεις καλύτερα.
Παιδί μου, μήπως άκουσες την τελεσίδικη ποινή
για τη μνηστή σου και φτάνεις χολωμένος στον πατέρα σου,
ή ό,τι και να κάνουμε μας αγαπάς ακόμη;
1η αντιστροφή: Τα αλλεπάλληλα πάθη του οίκου των Λαβδακιδών, ο οποίος δέχεται τα χτυπήματα της θεϊκής οργής.
2η στροφή: Η δύναμη του Δία είναι ακατάλυτη, ενώ η ζωή των ανθρώπων καταδικασμένη να οδηγηθεί στις συμφορές.
2η αντιστροφή: Οι πλάνες ελπίδες οδηγούν τον άνθρωπο στον χαμό του, αφού οι θεοί συγχύζουν τη σκέψη όποιου θέλουν να τον καταστρέψουν.
Ο Οιδίπους, γιος του Λαΐου, σκότωσε, χωρίς να το γνωρίζει τον πατέρα του και παντρεύτηκε τη μητέρα του, την Ιοκάστη, με την οποία απέκτησε δύο γιους, τον Πολυνείκη και τον Ετεοκλή, και δύο κόρες, την Αντιγόνη και την Ισμήνη. Όταν αποκαλύφθηκε η τραγική αλήθεια, η Ιοκάστη απαγχονίστηκε και ο Οιδίπους αυτοτυφλώθηκε και αυτοεξορίστηκε. Σε σωζόμενο απόσπασμα της Θηβαΐδας αναφέρεται ότι ο Οιδίποδας καταράστηκε τους δυο γιους του να μοιράσουν την κληρονομιά του με οπλισμένο χέρι και να κατεβούν στον Αδη αλληλοσφαγμένοι, επειδή είχαν παραβεί την εντολή του να μη χρησιμοποιήσουν ποτέ το ασημένιο τραπέζι του Κάδμου και το χρυσό κύπελλο (δέπας), με το οποίο έπινε κρασί ο Λάιος.
Τα δύο αδέλφια, Πολυνείκης και Ετεοκλής, συμφώνησαν να βασιλέψουν διαδοχικά ανά ένα χρόνο. Πρώτος βασίλεψε ο Ετεοκλής, ο οποίος όμως αρνήθηκε να παραδώσει την εξουσία στον Πολυνείκη. Ο Πολυνείκης έφυγε από τη Θήβα και πήγε στο Άργος, όπου παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά Άδραστου. Μαζί με τον πεθερό του και άλλους πέντε Αργείους ηγεμόνες εκστράτευσε εναντίον της Θήβας, για να διεκδικήσει την εξουσία. Οι επτά Αργείοι αρχηγοί τάχθηκαν απέναντι από τους επτά Θηβαίους ήρωες που υπερασπίζονταν τις επτά πύλες της Θήβας. Απέναντι από τον Ετεοκλή ήταν ο Πολυνείκης. Η τελική μονομαχία των δύο αδερφών επιβεβαίωσε την κατάρα του Οιδίποδα. Τα δύο αδέρφια έπεσαν αλληλοσκοτωμένα μπροστά στα τείχη της πόλης, η οποία όμως σώθηκε.
Σε αντίθεση, πάντως, με το δεύτερο στάσιμο στο πρώτο κυριαρχεί μια πιο αισιόδοξη διάθεση, εφόσον σε αυτό απαριθμούνται τα επιτεύγματα την ανθρώπινης νόησης και επινοητικότητας σε ό,τι μοιάζει να αποτελεί έναν λυρικό έπαινο για το ανθρώπινο γένος. Με τον έπαινο αυτό προσφέρεται στους θεατές μια σύντομη ανάπαυλα από την εντεινόμενη αγωνία για το μέλλον της Αντιγόνης, χωρίς, εντούτοις, να απουσιάζουν οι αναφορές εκείνες που τους προκαλούν προβληματισμό και τους καθοδηγούν στο να διερευνήσουν προσεκτικότερα τα κίνητρα και την ποιότητα των όσων πράττουν οι κεντρικοί ήρωες. Με τη δήλωση, ειδικότερα, του χορού πως δεν θα ήθελε ποτέ να βρεθεί ομοτράπεζος με όποιον τρέφει το άδικο και δείχνει ασέβεια στους θεϊκούς και στους ανθρώπινους νόμους, οι θεατές παρακινούνται να αναρωτηθούν σχετικά με το ποιος είναι ο ήρωας εκείνος που πράττει με τρόπο ασεβή.
Ο δραματουργός επιλέγει να διατηρήσει στο πρώτο στάσιμο τη θετική διάθεση που χαρακτηρίζει και την πάροδο, προκειμένου να αποφύγει τη συνεχιζόμενη ένταση. Μετά το τέλος, άλλωστε, του β΄ επεισοδίου οι συγκρούσεις, η κορύφωση της αγωνίας και οι δυσμενείς εξελίξεις θα είναι συνεχείς, οπότε ο Σοφοκλής φροντίζει να μην επιβαρύνει εξαρχής το συναισθηματικό κλίμα.