Σοφοκλέους Αντιγόνη: Γ΄ Επεισόδιο (στ. 635-780) [Μετάφραση – Ερμηνευτικές ερωτήσεις]

 
Σοφοκλέους Αντιγόνη: Γ΄ Επεισόδιο (στ. 635-780) [Μετάφραση – Ερμηνευτικές ερωτήσεις]
 
ΑΙΜΟΝΑΣ
Πατέρα, δικός σου είμαι, κι εσύ έχοντας σκέψεις                                  635
σωστές με καθοδηγείς, τις οποίες εγώ, βέβαια, θα ακολουθήσω.
Κανένα γάμο δε θα θεωρήσω τόσο σπουδαίο,
ώστε να τον βάλω πάνω από τη δική σου συνετή καθοδήγηση.
 
ΚΡΕΟΝΤΑΣ
Έτσι, παιδί μου, αυτή τη γνώμη πρέπει να έχεις.                                               
Να ακολουθείς σε όλα την πατρική συμβουλή.                                       640
Γι’ αυτό τον λόγο οι άνδρες εύχονται παιδιά
υπάκουα να αποκτήσουν και να τα έχουν στο σπίτι.
Για να εκδικούνται τους εχθρούς για το κακό
και να τιμούν τους φίλους, όπως ακριβώς ο πατέρας.
Όποιος, όμως, γεννάει άχρηστα παιδιά,                                                  645
τι άλλο θα ‘λεγες πως γέννησε αυτός παρά βάσανα για τον εαυτό του
και πολύ γέλιο για τους εχθρούς του.
Ποτέ μην αλλάξεις, γιε μου, τις τωρινές σου σκέψεις
από έρωτα για μια γυναίκα· γνωρίζοντας ότι
παγερό αγκάλιασμα γίνεται αυτό,                                                            650
μια γυναίκα όταν είναι κακή σύζυγος. Γιατί
τι θα μπορούσε να γίνει μεγαλύτερος πόνος απ’ τον κακό φίλο;
Αλλά περιφρονώντας τη σαν να ήταν εχθρός σου, άφησε
αυτή την κόρη στον Άδη να παντρευτεί κάποιον άλλον.
Επειδή αυτή την έπιασα επ’ αυτοφώρω εγώ                                            655
να παραβαίνει τη διαταγή μου μόνη απ’ όλη την πόλη,
και δε θα βγω ψεύτης μπροστά σ’ όλους τους πολίτες·
θα την θανατώσω. Γι’ αυτά ας επικαλείται τον Δία
τον προστάτη της συγγένειας· γιατί αν αναθρέψω τους φυσικούς μου συγγενείς,
ώστε να είναι απείθαρχοι, θα ανέχομαι πολύ πιο απείθαρχους τους ξένους.
Γιατί όποιος είναι σωστός στους δικούς του,
θα φανεί και στους πολίτες ότι είναι δίκαιος.
Όποιος ξεπερνώντας τα όρια, παραβιάζει τους νόμους
ή σχεδιάζει να δίνει εντολές σ’ αυτούς που κυβερνούν,
δεν είναι δυνατόν να επαινεθεί αυτός από εμένα.                                  665
Αλλά όποιον εκλέξει η πόλη άρχοντα πρέπει να τον υπακούν όλοι
και στα ασήμαντα και στα δίκαια και στα αντίθετά τους.
Και εγώ θα μπορούσα να πιστέψω ότι ένας τέτοιος άνδρας
θα είχε τη θέληση και καλά να κυβερνά και καλά να κυβερνιέται·
κι αν τύχαινε κι είχε παραταχθεί στη θύελλα της μάχης,                      670
ότι θα έμενε πιστός και γενναίος σύντροφος.
Δεν υπάρχει μεγαλύτερο κακό απ’ την αναρχία:
Αυτή και πόλεις οδηγεί στο χαμό, καταστρέφει
οικογένειες, αυτή κάνει να σπάσει η παράταξη
και να τραπεί σε άτακτη φυγή ο στρατός· μα αυτών που πειθαρχούν
σώζει τους πολλούς η πειθαρχία.
Έτσι πρέπει να υπερασπίζεται κανείς τους νόμους,
και με κανένα τρόπο δεν πρέπει να νικιέται ένας άντρας από μια γυναίκα.
Είναι προτιμότερο -αν πρέπει- να χάσουμε την εξουσία από έναν άνδρα
παρά να μας αποκαλέσουν κατώτερους από γυναίκες.                         680
 
ΧΟΡΟΣ
Αν από τα γηρατειά δεν έχουμε χάσει τον νου,
μας φαίνεται ότι μιλάς σωστά για όσα λες.
 
ΑΙΜΟΝΑΣ
Πατέρα, οι θεοί προικίζουν με μυαλό τους ανθρώπους,
το πιο πολύτιμο από όλα τα πράγματα που υπάρχουν.
Εγώ ότι δεν μιλάς σωστά για αυτά, ούτε θα μπορούσα                         685
και μακάρι να μη μάθω να πω∙
θα μπορούσε όμως και κάποιος άλλος να έχει κάποια σωστή σκέψη.
Όπως και να ‘ναι, από τη φύση μου έχω χρέος να προσέχω από πριν για σένα
όσα λέει, πράττει ή έχει να σου προσάψει κανείς.
γιατί το βλέμμα σου προκαλεί φόβο στον κάθε πολίτη,                        690
για λόγια τέτοια, για τα οποία εσύ δεν θα ευχαριστηθείς ακούγοντάς τα.
Σ’ εμένα όμως είναι δυνατό να τα ακούω, εξαιτίας της ασημότητας της θέσης μου
πόσο δηλαδή η πόλη θρηνεί την κόρη αυτή·
λέγοντας πόσο ατιμωτικά πεθαίνει, σαν να ήταν η χειρότερη
απ’ όλες τις γυναίκες, για μια τόσο ένδοξη πράξη∙                                 695
εκείνη που δεν άφησε τον αδελφό της, πεσμένο μέσα στο αίμα,
άταφο, ούτε επέτρεψε να χαθεί από τα άγρια σκυλιά
ούτε από κάποιο όρνιο.
Δεν αξίζει αυτή να τιμηθεί με λαμπρή τιμή;
Τέτοια φήμη σκοτεινή κυκλοφορεί κρυφά.                                             700
Για μένα, πατέρα, από τη δική σου ευτυχία
δεν μπορεί να υπάρξει πολυτιμότερο απόκτημα.
Γιατί ποια χαρά είναι μεγαλύτερη για τα παιδιά
από τη δόξα του ευτυχισμένου πατέρα; Ή του πατέρα για τα παιδιά του;
Μη λοιπόν έχεις μόνον έναν τρόπο σκέψης,                                           705
πως αυτό που λες εσύ είναι σωστό και τίποτε άλλο.
Όσοι νομίζουν ότι μόνο αυτοί σκέπτονται σωστά ή
πως έχουν ομιλία που δεν κατέχει άλλος, αυτοί
όταν ανοιχτούν και εξεταστούν σε βάθος βρίσκονται ότι είναι άδειοι.
Για έναν άνδρα, ακόμη και αν είναι σοφός, το να μαθαίνει                            
πολλά δεν είναι ντροπή, όπως και το να μάθει να μην παρατραβάει το σκοινί.
Βλέπεις κοντά στο ορμητικό ρεύμα, όσα δέντρα
υποχωρούν, πώς διασώζουν τα κλαδιά τους
μα όσα αντιστέκονται πώς χάνονται σύρριζα.
Επίσης, όποιος τεντώνει πολύ τα πανιά του πλοίου                                           715
και δεν τα χαλαρώνει καθόλου στον άνεμο
ταξιδεύει με ανεστραμμένο το κατάστρωμα, αφού αναποδογυρίσει το πλοίο.
Μα δώσε τόπο στην οργή κι άλλαξε γνώμη.
Κι αν μπορώ κι εγώ να προσθέσω κάποια γνώμη, παρότι νεότερος,
εγώ, βέβαια, λέω ότι το πιο καλό είναι                                                     720
να γεννιέται κανείς πάνσοφος·
κι αφού αυτό συνήθως δε συμβαίνει έτσι
καλό είναι να μαθαίνεις από όσους μιλούν ορθά.
 
ΧΟΡΟΣ: Βασιλιά, κι εσύ εύλογο είναι, αν σου λέει κάτι ορθό
να το μάθεις∙ κι εσύ πάλι να ακούσεις αυτόν∙ μιλάτε και οι δύο σωστά.        725
ΚΡΕ: Σε αυτή την ηλικία θα διδαχτούμε πώς να σκεφτόμαστε
από έναν άνδρα τόσο νέο στην ηλικία;
ΑΙΜ: Να μη διδαχτείς τίποτε το άδικο∙ κι αν είμαι νέος
προτιμότερο είναι να μην ελέγχεις την ηλικία αλλά τις πράξεις.
ΚΡΕ: Είναι λοιπόν πράξη σωστή να τιμά κανείς όσους παρανομούν;             730
ΑΙΜ: Ποτέ δεν θα σε προέτρεπα να δείξεις σεβασμό στους κακούς.
ΚΡΕ: Δεν έχει λοιπόν προσβληθεί αυτή από τέτοια αρρώστια;
ΑΙΜ: Δεν συμφωνούν μ’ αυτό οι πολίτες της Θήβας.
ΚΡΕ: Γιατί η πόλη θα πει σ’ εμένα όσα πρέπει να διατάζω;
ΑΙΜ: Βλέπεις πώς το είπες αυτό, σαν μωρό παιδί;                                             735
ΚΡΕ: Για λογαριασμό άλλου ή για δικό μου θα πρέπει να κυβερνώ την πόλη;
ΑΙΜ: Δεν υπάρχει πόλη που να ανήκει σ’ έναν άνδρα.
ΚΡΕ: Η πόλη δεν ανήκει στον άρχοντά της;
ΑΙΜ: Ωραία, βέβαια, θα κυβερνούσες μια έρημη πόλη.
ΚΡΕ: Όπως φαίνεται, αυτός συμμαχεί με τη γυναίκα.                          740
ΑΙΜ: Αν είσαι γυναίκα, γιατί για σένα ενδιαφέρομαι.
ΚΡΕ: Πανάθλιε, ενώ έρχεσαι να αντιδικήσεις με τον πατέρα σου;
ΑΙΜ: Ναι, γιατί σε βλέπω να παίρνεις άδικες αποφάσεις.
ΚΡΕ: Αδικώ, επειδή τιμώ την εξουσία μου;
ΑΙΜ: Με δεν τη σέβεσαι, όταν καταπατάς τιμές των θεών.                              745
ΚΡΕ: Πρόστυχε χαρακτήρα, δούλε μιας γυναίκας.
ΑΙΜ: Έστω, αλλά δεν θα με βρεις να υποκύπτω σε αισχρές πράξεις.
ΚΡΕ: Τα λόγια σου, βέβαια, είναι όλα για εκείνη.
ΑΙΜ: Και για σένα βέβαια, και για μένα και για τους θεούς του κάτω κόσμου.
Μα και για σένα και για με και τους θεούς του Άδη.
ΚΡΕ: Με κανένα τρόπο δεν θα την παντρευτείς αυτή ζωντανή.          750
ΑΙΜ: Ο θάνατος εκείνης θα σκοτώσει κι άλλον.
ΚΡΕ: Αλήθεια, έρχεσαι με τόσο θράσος εναντίον μου, ώστε να με απειλείς;
ΑΙΜ: Τι απειλές να εκφράσει κανείς σε άδειες γνώμες;
ΚΡΕ: Με κλάματα θα με συνετίσεις, αν και είσαι άμυαλος;
ΑΙΜ: Αν δεν ήσουν πατέρας μου, θα έλεγα πως είσαι ανόητος.                       755
ΚΡΕ: Μη φλυαρείς σ’ εμένα, δούλε μιας γυναίκας.
ΑΙΜ: Θέλεις να μιλάς και να μην παίρνεις καμιά απάντηση στα λόγια σου.
ΚΡΕ: Αλήθεια; Μα τον ίδιο τον Όλυμπο, να ξέρεις
ότι δε θα με βρίζεις ατιμώρητα με τις κατηγορίες σου.
Φέρτε μου εδώ τη μισητή, ώστε μπροστά στα μάτια,                             760
κοντά, παρουσία του μνηστήρα, να πεθάνει.
ΑΙΜ: Όχι, βέβαια, μην το σκεφτείς ποτέ αυτό·
ούτε αυτή θα πεθάνει, κοντά μου τουλάχιστον, ούτε κι εσύ ποτέ σου
το πρόσωπό μου θα το δεις μπρος στα δικά σου μάτια,
για να δείχνεις την τρέλα σου σε όσους φίλους σου μπορούν να την ανεχτούν.
ΧΟΡ: Βασιλιά, ο άνδρας έφυγε βιαστικά
κι είναι επικίνδυνο αν πονέσει πολύ η ψυχή τόσο νέου.
ΚΡΕ: Ας πάει κι ας μεγαλοπιάνεται περισσότερο από ό,τι ταιριάζει σ’ έναν άνθρωπο∙
αυτές τις δύο κόρες πάντως δεν τις γλιτώνει από τον θάνατο.
ΧΟΡ: Και για τις δύο αυτές σκέφτεσαι να τις σκοτώσεις;                     770
ΚΡΕ: Όχι αυτή που δεν άγγιξε (τον νεκρό)∙ καλά το λες.
ΧΟΡ: Την άλλη με ποιον τρόπο σκέφτεσαι να τη θανατώσεις;
ΚΡΕΟΝΤΑΣ
Θα πάω σε απάτητο από τους ανθρώπους δρόμου
και θα την θάψω ζωντανή μέσα σε πετρώδη σπηλιά,
βάζοντας τροφή ίσα-ίσα για να αποτραπεί το μίασμα,                         775
ώστε να αποφύγει το μίασμα ολόκληρη η πόλη.
Κι εκεί παρακαλώντας τον Άδη, τον μόνο απ’ τους θεούς που σέβεται
ίσως γλιτώσει τον θάνατο,
ή θα μάθει, αν και αργά, πως είναι μάταιος κόπος
να τιμά κανείς όσους βρίσκονται στον Άδη.                                            780
 
Ερμηνευτικές ερωτήσεις στίχων 635 έως 680.  
 
1. Οι πρώτες λέξεις των στίχων 635 και 637 είναι πάτερ και ἐµοί. Για ποιο λόγο νοµίζετε ότι ο Αίµων προτάσσει στο λόγο του τις συγκεκριµένες λέξεις;
 
Ο Αίμονας, αν και έρχεται με την πρόθεση να εκφράσει τις εύλογες αντιρρήσεις του για την απάνθρωπη απόφαση του πατέρα του, επιθυμεί να τον προσεγγίσει με ηπιότητα. Επιλέγει, έτσι, να προτάξει τις λέξεις που υποδηλώνουν τη στενή μεταξύ τους σχέση, ώστε να διαβεβαιώσει τον Κρέοντα πως σαφώς αναγνωρίζει την πατρική υπεροχή και το χρέος που έχει ως γιος απέναντί του. Με αυτό τον τρόπο καθησυχάζει -προσωρινά έστω- τις ανησυχίες του Κρέοντα, με την ελπίδα πως θα φανεί εκείνος πιο δεκτικός απέναντί του. Ο Αίμονας, άλλωστε, δεν απορρίπτει συλλήβδην τις αποφάσεις, το κύρος, την εξουσία και την αγάπη του πατέρα του. Η δική του ένσταση αφορά τον τρόπο με τον οποίο εκείνος χειρίζεται το ζήτημα της Αντιγόνης.   
 
2. σοῦ καλῶς ἡγουµένου (638): Να αναφέρετε και να αιτιολογήσετε τον υπαινιγµό του Αίµονα προς τον Κρέοντα.
 
Η μετοχή ἡγουμένου είναι δίσημη· υποθετική κατά τον Αίμονα, αιτιολογική κατά τον Κρέοντα. Το μετοχικό σύνολο (σοῦ καλῶς ἡγουµένου), καθώς δεν αποτελεί δευτερεύουσα πρόταση και δεν έχει κάποιον σύνδεσμο εισαγωγής, μπορεί να ερμηνευτεί με διττό τρόπο. Έτσι, ενώ ο Αίμονας εννοεί «αν εσύ με καθοδηγείς σωστά», ο Κρέοντας καταλαβαίνει «επειδή με καθοδηγείς σωστά». Ο Αίμονας, επί της ουσίας, επισημαίνει στον πατέρα του πως είναι μεν πρόθυμος να ακολουθήσει τα όσα εκείνος του υποδεικνύει, μόνο όμως αν αυτά είναι σωστά. Το να θέσει, άρα, ο Αίμονας την πατρική καθοδήγηση πάνω από τον γάμο του δεν αποτελεί μια άνευ όρων και δεδομένη επιλογή.
 
3. ᾿Αλλ’ ὃν πόλις στήσειε, τοῦδε χρὴ κλύειν // καὶ σµικρὰ καὶ δίκαια καὶ τἀναντία (666-667): Πώς κρίνετε την άποψη που διατυπώνει ο Κρέων στους παραπάνω στίχους; Πιστεύετε ότι η θέση του βρίσκει σύµφωνους τους συµπολίτες του; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
 
«Αλλά όποιον εκλέξει η πόλη άρχοντα πρέπει να τον υπακούν όλοι
και στα ασήμαντα και στα δίκαια και στα αντίθετά τους.»
 
Η αξίωση του Κρέοντα για τυφλή υπακοή από τη μεριά των πολιτών λόγω και μόνο του βασιλικού του αξιώματος δεν είναι θεμιτή. Οι πολίτες, αν και όφειλαν προφανώς να δείχνουν σεβασμό στον βασιλιά τους, δεν θα δέχονταν με ευχαρίστηση διαταγές ή μια ευρύτερη πολιτική που θα είχε επιζήμιο για την πόλη τους αποτέλεσμα. Στα χρόνια του Κρέοντα ήταν βέβαια ο βασιλιάς εκείνος που είχε τον πρώτο λόγο στη διοίκηση της πόλης, αυτό όμως δε σήμαινε πως είχε τη δυνατότητα να λειτουργεί ως τύραννος. Γι’ αυτό, άλλωστε, ο ίδιος ανησυχούσε στο προηγούμενο επεισόδιο πως η ταφή του Πολυνείκη ήταν έργο πολιτικών του αντιπάλων προκειμένου να υπονομεύσουν την εξουσία του. Γνώριζε, άρα, ο Κρέοντας πως αν δεν υπηρετούσε με σωστό τρόπο το αξίωμά του θα βρισκόταν αντιμέτωπος με αντιδράσεις.
 
4. Οι θέσεις που διατυπώνει ο Κρέων στους στίχους 639-647 για τις σχέσεις γονέων-παιδιών, πιστεύετε ότι είναι αποδεκτές από το αθηναϊκό κοινό εκείνης της εποχής; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
 
Παρά το γεγονός ότι η διδασκαλία του δράματος αυτού έγινε το 442 π.Χ., πολύ μεταγενέστερα, δηλαδή, από τη μυθική εποχή του Κρέοντα, οι απόψεις που διατυπώνει ο ήρωας σχετικά με τον σεβασμό που όφειλαν να επιδεικνύουν τα παιδιά στους γονείς τους παρέμεναν ακόμη σε ισχύ στην πόλη της Αθήνας. Ο πατέρας αποτελούσε το πρόσωπο που ήλεγχε την οικογένεια και είχε τον πρώτο λόγο σε κάθε απόφαση που αφορούσε τα μέλη του οίκου του. Ως εκ τούτου, τα παιδιά είχαν τη σαφή υποχρέωση να υπακούν στις αποφάσεις του πατέρα τους.
 
5. Ποιες είναι οι θέσεις του Κρέοντα για τη συµπεριφορά των παιδιών προς τους γονείς τους; Πιστεύετε πως µπορούν να βρουν ανταπόκριση στην εποχή µας;
 
Ο Κρέοντας αναφέρει πως τα παιδιά οφείλουν να ακολουθούν την πατρική συμβουλή και να είναι υπάκουα. Οφείλουν, συνάμα, να έχουν τους ίδιους φίλους και εχθρούς με τον πατέρα τους, προκειμένου να τιμούν τους μεν και να εκδικούνται τους δε. Ενώ, αν τα παιδιά αποδεικνύονται «άχρηστα» αυτό συνιστά μεγάλο βάσανο για τον πατέρα, αφού, μεταξύ άλλων, προσφέρει ικανοποίηση στους αντιπάλους του.
Ο τρόπος με τον οποίο αντικρίζει ο Κρέοντας τη σχέση μεταξύ γονέα και παιδιού είναι σε μεγάλο βαθμό παρωχημένη στις μέρες μας. Δεν ελλείπει, βέβαια, η έννοια του σεβασμού, έχει διαφοροποιηθεί όμως ο τρόπος προσέγγισης των παιδιών. Πλέον οι γονείς διαμορφώνουν περισσότερο μια σχέση βασισμένη στο διάλογο και στη συζήτηση, λαμβάνοντας υπόψη τις κλίσεις, τις επιθυμίες και τις επιδιώξεις των παιδιών τους. Στόχος τους, άλλωστε, είναι να διαμορφώσουν αυτόνομες προσωπικότητες με κριτική ικανότητα και τη δυνατότητα αυτόβουλης και ανεξάρτητης δράσης.
 
6. Ποια ήταν η αναµενόµενη συµπεριφορά του Αίµονα προς τον πατέρα του, σύµφωνα µε τις αντιλήψεις που ίσχυαν στην εποχή του ποιητή;
 
Κατά τους Έλληνες ο σεβασμός των παιδιών προς τους γονείς ήταν ένα από τα θεμελιώδη καθήκοντά τους. Σύμφωνες με την αντίληψη αυτή είναι και οι απαιτήσεις του Κρέοντα από τον Αίμονα. Οποιαδήποτε άλλη στάση του Αίμονα θα θεωρηθεί απρεπής απέναντι στην πατρική εξουσία.
 
7. Ποια ηθική αρχή των αρχαίων Ελλήνων µπορείτε να αναγνωρίσετε στους στίχους 643-644;
 
Για τους αρχαίους βασική ηθική αρχή ήταν: φίλει τὸν φιλοῦντα καὶ μίσει τὸν μισοῦντα· γλυκὺν εἶναι φίλοις, ἐχθροῖς δὲ πικρόν. Θεωρούσαν, δηλαδή, πως έπρεπε να ανταποδίδουν με τη στάση τους ό,τι εισέπρατταν από τους άλλους, διατηρώντας φιλική στάση απέναντι στους φίλους και εχθρική απέναντι σ’ εκείνους που τους αντιμετώπιζαν με εχθρότητα. Γι’ αυτό η άποψη του Κρέοντα πως τα παιδιά όφειλαν να έχουν τους ίδιους φίλους και εχθρούς με τον πατέρα ανταποκρίνεται στη λογική των αρχαίων Ελλήνων.
 
8. Στους στίχους 663-665 ο Σοφοκλής παρουσιάζει τον Κρέοντα να παρερµηνεύει τον απώτερο στόχο της πράξης της Αντιγόνης. Από ποιες λέξεις φαίνεται αυτό;
 
Ο Κρέοντας παραγνωρίζοντας το γεγονός πως η Αντιγόνη έδρασε κινούμενη από αγάπη για τον αδερφό της και από σεβασμό για τους θεούς του Κάτω Κόσμου, της αποδίδει ως απώτερο κίνητρο την επιθυμία να φανεί ανώτερη από εκείνους που εξουσιάζουν την πόλη («τοὐπιτάσσειν τοῖς κρατοῦσιν νοεῖ»). Πρόκειται, βέβαια, για μια σκόπιμη παρερμηνεία των κινήτρων της ηρωίδας, εφόσον με αυτή την παρερμηνεία ο Κρέοντας θεωρεί πως μετριάζει το απάνθρωπο της απόφασής του να θανατώσει την αρραβωνιαστικιά του γιου. Οι θεατές, ωστόσο, γνώριζαν καλά ποιος ήταν ο σκοπός της ηρωίδας και δεν πείθονται από τη χάλκευση της πραγματικότητας που επιχειρεί ο Κρέοντας.
 
9. Να αναλύσετε δύο θέσεις του Κρέοντα που έχουν διαχρονικό χαρακτήρα.
 
α. Η άποψη του Κρέοντα πως «γίνεται παγερό αγκάλιασμα μια γυναίκα όταν είναι κακή σύζυγος» ενέχει διαχρονικό χαρακτήρα υπό την έννοια πως στο πλαίσιο ενός γάμου, αν απουσιάζει η ηθική ποιότητα (είτε από τον άντρα είτε από τη γυναίκα), τότε η σχέση αυτή χάνει την ουσία και την τρυφερότητά της. Είναι, δηλαδή, δύσκολο να διατηρηθεί ένας δεσμός αγάπης και αποδοχής, όταν ο ένας εκ των δύο δεν έχει καλό χαρακτήρα, καλή ποιότητα προσωπικότητας και καλό ήθος.
β. Διαχρονικό χαρακτήρα, επίσης, έχει η άποψη του Κρέοντα πως «δεν υπάρχει μεγαλύτερο κακό από την αναρχία». Η έλλειψη ενός πλαισίου νόμων και ηθικών αρχών ικανών να οριοθετήσουν τη συμπεριφορά των ατόμων, προκειμένου να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των συμπολιτών τους, μπορεί να οδηγήσει μια κοινωνία στην πλήρη διάλυσή της. Η αναρχία ως έννοια -και ως επιδίωξη ορισμένων- είναι δηλωτική κοινωνικής ανωριμότητας, ελλιπούς υπευθυνότητας και αδιαφορίας απέναντι στα οφέλη μιας κοινωνίας που λειτουργεί με οργάνωση και αλληλοσεβασμό.
 
10. Να αναφέρετε το επιχείρηµα που προβάλλει ο Κρέων στους στίχους 659-660, για να νοµιµοποιήσει και να υποστηρίξει ηθικά την απόφασή του να θανατώσει την Αντιγόνη.
 
Η θρασύτητα της Αντιγόνης, η οποία μόνη από όλους τους πολίτες παρακούει τη διαταγή του Κρέοντα, μειώνει το γόητρο του μονάρχη. Δεν μπορεί να δεχθεί την αμφισβήτηση της θέλησής του και μάλιστα από μια γυναίκα. Γι’ αυτό και πρέπει να τιμωρηθεί σκληρά, γιατί, διαφορετικά, δε θα μπορούσε αυτός να κυβερνήσει. Η επιμονή του όμως αυτή θα αποδειχθεί μοιραία για τον ίδιο.
 
11. Ποια επιχειρήµατα χρησιµοποιεί ο Κρέων στους στίχους 653-665 για να υποστηρίξει την απόφασή του για την Αντιγόνη; Είναι, κατά τη γνώµη σας, πειστικά; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
 
Ο Κρέοντας επικαλείται το γεγονός πως συνέλαβε την Αντιγίνη επ’ αυτοφώρω να παραβαίνει τη διαταγή του, οπότε δεν έχει καμία άλλη επιλογή παρά να τη θανατώσει, προκειμένου να μη φανεί αναξιόπιστος απέναντι στους πολίτες, οι οποίοι είχαν ενημερωθεί για την ποινή που θα αντιμετώπιζε όποιος ενταφίαζε τον Πολυνείκη. Παραλλήλως, τονίζει πως αν ανεχτεί την έλλειψη πειθαρχίας από τους συγγενείς του, τότε δεν θα είναι σε θέση να ελέγχει πια τους άλλους ανθρώπους, αφού εκείνοι θα θεωρούν ως δεδομένη την ατιμωρησία. Συμπληρώνει, μάλιστα, πως ένας άρχοντας που γνωρίζει πώς να φέρεται με δίκαιο και αντικειμενικό τρόπο στους δικούς του ανθρώπους, διαβεβαιώνει και τους άλλους πολίτες με τη στάση του για την αμεροληψία και τη δικαιοσύνη που τον διακρίνει. Ως τελευταίο επιχείρημα αναφέρει το γεγονός πως δεν θα μπορούσε να ανεχθεί και να αφήσει ατιμώρητη την πρόθεση κάποιου (της Αντιγόνης) να δίνει εντολές στους άρχοντες της πόλης.
Τα επιχειρήματα του Κρέοντα, αν ιδωθούν με πλήρη αποστασιοποίηση από οποιαδήποτε συναισθήματα συμπάθειας για την Αντιγόνη, έχουν στοιχεία πειστικότητας, υπό την έννοια πως βασίζονται αφενός στην ανάγκη του άρχοντα να εφαρμόζει τα όσα εξαγγέλλει και αφετέρου στην ηθική υποχρέωσή του να μη μεροληπτεί προς όφελος των συγγενών του. Παραλλήλως, ωστόσο, αν ληφθεί υπόψη το κίνητρο της «παράβασης» και η σκληρότητα της προβλεπόμενης γι’ αυτό ποινής γίνεται αντιληπτή μια διάθεση υπερβολής από τη μεριά του Κρέοντα, η οποία δεν μπορεί να αιτιολογηθεί με την επιχειρηματολογία αυτή.
 
12. Προωθείται ή όχι η εξέλιξη του µύθου στην ενότητα αυτή; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας αξιοποιώντας τις πληροφορίες του κειµένου.
 
Στο πλαίσιο των συγκεκριμένων στίχων δεν υπάρχει ουσιαστική εξέλιξη του μύθου, εφόσον ό,τι κυριαρχεί είναι ο μονόλογος του Κρέοντα και η παρουσίαση της δικής του οπτικής σχετικά με τη δράση της Αντιγόνης και τα καθήκοντα ενός άρχοντα. Ο Κρέοντας, μάλιστα, παρασυρμένος από την εντύπωσή του πως έχει τη στήριξη του γιου του εμφανίζεται απόλυτα αποφασισμένος να θανατώσει την Αντιγόνη. Διαπράττει, έτσι, ύβρη όταν σχολιάζει πως η Αντιγόνη δεν πρόκειται να σωθεί και «ας επικαλείται τον Δία τον προστάτη της συγγένειας». Η υπεροπτική αυτή στάση του Κρέοντα και η αίσθηση παντοδυναμίας που τον διακρίνει προοικονομεί δυσάρεστες για εκείνον και την οικογένειά του εξελίξεις.
 
13. Ποιες είναι οι συνέπειες της ανυπακοής στους νόµους κατά τον Κρέοντα και ποια είναι τα αποτελέσµατα της πειθαρχίας (675-676);
 
Η ανυπακοή στους νόμους επιφέρει εξαιρετικά επιζήμιες συνέπειες, διότι μπορεί σε κοινωνικό επίπεδο να οδηγήσει μια πόλη στην καταστροφή της, αφού θα διαρραγεί η εσωτερική της συνοχή. Μπορεί -σε προσωπικό επίπεδο- να καταστρέψει μια οικογένεια, καθώς η ύπαρξη αρχών και νόμων συναντάται όχι μόνο στο ευρύ πεδίο της πολιτείας, αλλά και σε κάθε μικρότερη συνεργασία και συνύπαρξη ατόμων. Αν, επομένως, τα μέλη μιας οικογένειας αρνούνται να ακολουθήσουν τις αρχές εκείνες που διατηρούν στέρεο το μεταξύ τους δεσμό, η οικογένεια αυτή θα διαλυθεί. Επιπροσθέτως σε στρατιωτικό επίπεδο, η ύπαρξη απείθαρχων και ανυπάκουων στρατιωτών μπορεί να οδηγήσει στο να διασπαστεί η παράταξη του στρατού και κατ’ επέκταση στην άτακτη φυγή των στρατιωτών.
Η πειθαρχία, από την άλλη, έστω κι αν τηρηθεί από ένα μέρος του στρατού, είναι ικανή να διασώσει την πλειονότητα των στρατιωτών, εφόσον κατορθώνει να αποτρέψει την πλήρη διάσπαση της παράταξης και επιτρέπει στον στρατό να συνεχίσει τη μάχη.
 
14. Να αναλύσετε το συµπέρασµα που διατυπώνει ο Κρέων στους στίχους 677-678 και να αναφέρετε τη δική σας άποψη γι’ αυτό.
 
Ο Κρέοντας καταλήγει σ’ ένα διττό συμπέρασμα, επισημαίνοντας αφενός πως με πειθαρχία και υπακοή οφείλει κανείς να υπερασπίζεται τους νόμους, και πως αφετέρου δεν πρέπει ένας άντρας να ηττάται από μια γυναίκα. Το πρώτο συμπέρασμα είναι ορθό, διότι είναι προφανές πως οι νόμοι είναι αυτοί που επιτρέπουν σε μια πολιτεία να λειτουργεί ομαλά, χωρίς να επικρατεί η ολέθρια κατάσταση της αναρχίας. Το δεύτερο, ωστόσο, συμπέρασμα, το οποίο κινείται σε πιο προσωπικό επίπεδο είναι άστοχο, καθώς ο Κρέοντας αναφέρεται ξεκάθαρα στην προσωπική του αντιπαράθεση με την Αντιγόνη. Μια αντιπαράθεση, όμως, που προέκυψε εξαιτίας ενός δικού του άδικου και αψυχολόγητου διατάγματος.
 
Ερμηνευτικές ερωτήσεις στίχων 681 έως 723.
 
1. Ποια είναι η στάση του χορού απέναντι στα επιχειρήµατα του Κρέοντα (681-682); Πώς τη δικαιολογείτε;
 
Ο χορός, με την παρέμβασή του, επιδοκιμάζει τα λόγια του Κρέοντα, όπως έκανε και προηγουμένως νόμῳ δὲ χρῆσθαι παντί, τοῦτ’ ἔνεστί σοι (στ. 213), όταν του αναγνώρισε το δικαίωμα να αποφασίζει για όλους και για όλα. Δεν εκφράζει φανερά την αντίθεσή του, αλλά τη διατυπώνει με τρόπο υποθετικό («Αν από τα γηρατειά δεν έχουμε χάσει τον νου»). Η στάση αυτή του χορού φανερώνει εκ νέου την απροθυμία των γερόντων να έρθουν σε αντιπαράθεση με τον βασιλιά από φόβο για τις πιθανές κυρώσεις. Κατ’ αυτό τον τρόπο η δειλία του χορού αναδεικνύει το ψυχικό σθένος των νεότερων προσώπων του δράματος, αφενός της Αντιγόνης και αφετέρου του Αίμονα, που δεν θα διστάσουν να συγκρουστούν με τον Κρέοντα.
 
2. Τι υποδηλώνει ο τρόπος µε τον οποίο ο Αίµων προσφωνεί τον πατέρα του (683);
 
Ο Αίμονας προσφωνεί τον Κρέοντα, όπως και στην αρχή της συνομιλίας τους, «πατέρα», προκειμένου να δώσει έμφαση στο γεγονός πως η μεταξύ τους επικοινωνία δεν σχετίζεται με τον πολιτικό ρόλο του Κρέοντα, αλλά συνιστά μια οικογενειακής φύσεως συζήτηση. Σκοπός του Αίμονα δεν είναι να αμφισβητήσει τα όρια της εξουσίας του βασιλιά-πατέρα του, αλλά να εστιάσει περισσότερο στην ουσία της μεταξύ τους σχέσης και στο πώς η αυστηρότητα του Κρέοντα επηρεάζει όχι μόνο τη ζωή της αρραβωνιαστικιάς του, αλλά και το ίδιο το όνομα και το κύρος του πατέρα του.   
 
3. Να κρίνετε τον τρόπο διατύπωσης της διαφωνίας του Αίµονα προς τον πατέρα του (685-687).
 
«Εγώ ότι δεν μιλάς σωστά για αυτά, ούτε θα μπορούσα
και μακάρι να μη μάθω να πω∙
θα μπορούσε όμως και κάποιος άλλος να έχει κάποια σωστή σκέψη.»
 
Με τη δυνητική και αόριστη διατύπωση ο Αίμων αμφισβητεί, με ευπρέπεια και σεβασμό, την εσφαλμένη απόφαση του Κρέοντα να καταδικάσει την Αντιγόνη. Η σχετικότητα της γνώσης: κανένας δεν τα γνωρίζει όλα και η παραδοχή της γνώμης του άλλου είναι στοιχεία διαλόγου και δημοκρατίας, που απηχούν τη διδασκαλία των σοφιστών.
Ο Αίμονας επιλέγει να διατυπώσει με ιδιαίτερη προσοχή και με συγκαλυμμένο τρόπο την αμφισβήτηση της ορθότητας των αποφάσεων του πατέρα του, προκειμένου να μην τον εκνευρίσει και χαθεί έτσι κάθε πιθανότητα να λάβει υπόψη του το ενδεχόμενο πως ίσως έχει κάνει λάθος. Γνωρίζοντας πόσο εύθικτος είναι ο πατέρας του παρουσιάζει το ενδεχόμενο πως ίσως υπάρχει και άλλος τρόπος να ιδωθούν τα γεγονότα ως πιθανότητα και όχι ως κάτι δεδομένο, θίγοντας, έτσι, έμμεσα και διπλωματικά την ανάγκη επανεξέτασης των πρόσφατων διαταγών του.  
 
4. Τι επιδιώκει ο Αίµων µε όσα αναφέρει για τον πατέρα του στους στίχους 688-689;
 
«Όπως και να ‘ναι, από τη φύση μου έχω χρέος να προσέχω από πριν για σένα
όσα λέει, πράττει ή έχει να σου προσάψει κανείς.»
 
Η αναφορά του Αίμονα στο γεγονός πως ως γιος του βασιλιά έχει χρέος να ακούει με προσοχή όσα λένε οι πολίτες για εκείνον και, κυρίως, εκείνα για τα οποία ενδεχομένως τον κατηγορούν έχει διττό στόχο. Ο Αίμονας αφενός επιθυμεί να τονίσει το ενδιαφέρον που έχει για τη φήμη και το κύρος του πατέρα του και αφετέρου να τον προετοιμάσει για τις αρνητικές απόψεις που διατυπώνονται εις βάρος του. Με διπλωματικό τρόπο ο Αίμονας θέλει να δώσει έμφαση στο έμπρακτο ενδιαφέρον για τον πατέρα του και να του παρουσιάσει, έτσι, τις αντιρρήσεις για την επικείμενη θανάτωση της Αντιγόνης προερχόμενες πρωτίστως από τους πολίτες.
 
5. Πώς παρουσιάζει ο Αίµων τις σχέσεις Κρέοντα και Θηβαίων στους στίχους 690-691 και ποια συµπεράσµατα βγάζουµε για τον τρόπο άσκησης της εξουσίας από τον Κρέοντα;
 
«γιατί το βλέμμα σου προκαλεί φόβο στον κάθε πολίτη,
για λόγια τέτοια, για τα οποία εσύ δεν θα ευχαριστηθείς ακούγοντάς τα.»
 
Ο Αίμονας παρουσιάζει τον πατέρα του, Κρέοντα, σε απόσταση από τους πολίτες, οι οποίοι φοβούμενοι την αντίδρασή του αποφεύγουν να του εκφράζουν τυχόν παράπονά τους. Η αποστασιοποίηση αυτή του Κρέοντα από τους Θηβαίους υποδηλώνει πως η άσκηση της εξουσίας του έχει απόλυτο και αυταρχικό χαρακτήρα, εφόσον ο Κρέοντας μοιάζει να θεωρεί δεδομένο πως οι πολίτες θα υπακούσουν στις διαταγές του χωρίς αντιρρήσεις και χωρίς περιθώρια για συζητήσεις ή συμβιβασμούς. Το ίδιο το πολίτευμα, άλλωστε, της βασιλείας δεν προέβλεπε ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών, οπότε ήταν περισσότερο στην ευχέρεια του εκάστοτε βασιλιά το κατά πόσο θα είναι δεκτικός στις παρατηρήσεις των πολιτών ή όχι.
 
6. Για ποιο λόγο, κατά τη γνώµη σας, ο Αίµων δεν αναφέρει το όνοµα της Αντιγόνης και δεν κάνει λόγο για τα συναισθήµατά του προς αυτήν;
 
Ο Αίμονας, αν και επιδιώκει να γλιτώσει την Αντιγόνη από τη θανατική καταδίκη που της επέβαλε ο πατέρας του, αποφεύγει να αναφέρει το όνομά της, όπως και το πώς αισθάνεται για εκείνη. Επιλέγει σκοπίμως να δώσει έμφαση στον αντίκτυπο που έχει η απόφαση αυτή στο καλό όνομα του πατέρα του και στο πώς βλέπουν την απόφαση αυτή οι πολίτες, προκειμένου να προσεγγίσει το όλο ζήτημα με γνώμονα το συμφέρον του πατέρα του. Γνωρίζει, άλλωστε, πως αν επικαλεστεί τα συναισθήματά του ή επιχειρήσει να υπερασπιστεί ο ίδιος το ήθος της Αντιγόνης, δεν θα βρει θετική ανταπόκριση από τον πατέρα του. Θεωρεί, έτσι, πως είναι πιθανότερο να μεταπείσει τον Κρέοντα με το να του επισημάνει το πώς η απόφασή του λειτουργεί αρνητικά για τον ίδιο ως βασιλιά της Θήβας.
 
7. Γιατί ο Αίµων χρησιµοποιεί τη ρητορική ερώτηση του στίχου 699 και δεν αναφέρει ευθέως την αντίθεση µεταξύ της κρίσης του λαού και της απόφασης του πατέρα του;
 
στ. 699: Δεν αξίζει αυτή να τιμηθεί με λαμπρή τιμή;
Ο Αίμονας επιδιώκει να θέσει τις σχετικές με την Αντιγόνη αντιρρήσεις των πολιτών -και έμμεσα του ίδιου- με όσο γίνεται πιο διαλλακτικό τρόπο, ώστε να αποφύγει το ενδεχόμενο να εξοργιστεί ο πατέρας του. Αν ο Αίμονας έθετε με πιο ευθύ τρόπο το πόσο αντίθετη είναι η απόφαση του πατέρα του με τη θέληση των πολιτών θα διακινδύνευε να προκαλέσει τον ευέξαπτο Κρέοντα, ο οποίος θα έπαυε πλέον να δίνει προσοχή στην ουσία των όσων του ανέφερε ο γιος του, αφού θα αισθανόταν προσωπικά θιγμένος. Ατυχώς, βέβαια, παρά τις προσπάθειες του Αίμονα να επισημάνει το λανθασμένο της βασιλικής διαταγής με έμμεσο, διακριτικό και προσεκτικό τρόπο, ο Κρέοντας θα εκλάβει αρνητικά την εγειρόμενη αμφισβήτηση και θα εκνευριστεί με τον γιο του.
 
8. Ποιους σκοπούς επιδιώκει ο Αίµων µε το λόγο που απευθύνει προς τον πατέρα του (683 - 723);
 
Ο απώτερος σκοπός του Αίμονα είναι να διασώσει την Αντιγόνη από το μένος του πατέρα του. Φροντίζει, ωστόσο, να συγκαλύψει την πρόθεσή του αυτή αποδίδοντας μεγαλύτερη έμφαση στο ενδιαφέρον του για τα συμφέροντα του πατέρα του. Επιδιώκει, δηλαδή, να διαφυλάξει την καλή φήμη του Κρέοντα, όπως και το βασιλικό του κύρος, φανερώνοντάς του το γεγονός πως οι πολίτες διαφωνούν με την απόφασή του να θανατώσει την Αντιγόνη. Με την πρόφαση πως ο ίδιος λόγω της απλής του ιδιότητας έχει τη δυνατότητα να αφουγκράζεται τις απόψεις των πολιτών επιχειρεί να προφυλάξει τον πατέρα του από τις κατηγορίες που του προσάπτουν οι Θηβαίοι. Θέλει, συνάμα, να κάμψει τον απόλυτο τρόπο, με τον οποίο αντικρίζει ο Κρέοντας τα ζητήματα της πόλης, ώστε να μην εμφανίζεται τόσο αυταρχικός και υπερβολικός στις αποφάσεις του.
 
9. Πώς χαρακτηρίζετε τον Αίµονα µε βάση τα επιχειρήµατα που χρησιµοποιεί για την υπεράσπιση των απόψεών του;
 
Ο Αίμονας επιδεικνύει ευφυή διπλωματικότητα, καθώς και γνήσια δημοκρατική διάθεση, εφόσον αφενός προσεγγίζει το ζήτημα της Αντιγόνης όχι ως προσωπική του υπόθεση, αλλά ως υπόθεση που προκαλεί τις αντιδράσεις των πολιτών απέναντι στον πατέρα του, και αφετέρου διότι εμφανίζεται υπέρμαχος της διαλλακτικότητας και της εξέτασης των «αντίθετων» απόψεων. Με την επιχειρηματολογία του αυτή φανερώνει τόσο την πνευματική και ψυχική του ωριμότητα όσο και την ουσιαστική γνώση της ψυχοσύνθεσης του πατέρα του. Γνωρίζει πώς να τον προσεγγίσει με διακριτικό και διπλωματικό τρόπο, προκειμένου να μην τον εξοργίσει και να μη θίξει τον εγωισμό του.
 
10. Να εντοπίσετε τα γνωµικά του κειµένου στους στίχους 683-723, να αναφέρετε ποιες απόψεις διατυπώνονται στο καθένα και να αναλύσετε το περιεχόµενο ενός από αυτά.
 
- Γιατί ποια χαρά είναι μεγαλύτερη για τα παιδιά
από τη δόξα του ευτυχισμένου πατέρα; Ή του πατέρα για τα παιδιά του;
- Όσοι νομίζουν ότι μόνο αυτοί σκέπτονται σωστά,
όταν ανοιχτούν και εξεταστούν σε βάθος βρίσκονται ότι είναι άδειοι.
- Για έναν άνδρα, ακόμη και αν είναι σοφός, το να μαθαίνει
πολλά δεν είναι ντροπή, όπως και το να μάθει να μην παρατραβάει το σκοινί.
- Βλέπεις κοντά στο ορμητικό ρεύμα, όσα δέντρα
υποχωρούν, πώς διασώζουν τα κλαδιά τους
μα όσα αντιστέκονται πώς χάνονται σύρριζα.
- καλό είναι να μαθαίνεις από όσους μιλούν ορθά
 
Ο λόγος του Αίμονα εμπεριέχει αρκετές φράσεις που έχουν διαχρονική αξία και μπορούν να σταθούν ως αυτόνομα γνωμικά. Μία από αυτές τις διατυπώσεις είναι εκείνη που επισημαίνει την κενότητα όσων θεωρούν πως μόνο αυτοί σκέφτονται σωστά. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερης αξίας γνωμικό υπό την έννοια πως στηλιτεύει την απολυτότητα -και κάποτε τον φανατισμό- που διακρίνει τα ελλιπώς καλλιεργημένα άτομα. Ένας άνθρωπος με ουσιαστική παιδεία δεν είναι ποτέ ισχυρογνώμων και απόλυτος, εφόσον αντιλαμβάνεται τη σχετικότητα της αλήθειας και το πλήθος των απόψεων που μπορούν να εκφραστούν για κάθε ζήτημα, δοθέντος πως κάθε άνθρωπος κρίνει την κοινωνική του πραγματικότητα με βάση το δικό του πλαίσιο αξιών. 
 
11. Να προσδιορίσετε τρία σηµεία του κειµένου από τα οποία φαίνεται ότι ο Αίµων είναι συνετός και έχει ορθή κρίση.
 
«θα μπορούσε όμως και κάποιος άλλος να έχει κάποια σωστή σκέψη»
Ο Αίμονας επισημαίνει στον πατέρα του πως οι άνθρωποι οφείλουν να έχουν κατά νου το ενδεχόμενο να υπάρχει και κάποια άλλη σωστή σκέψη, την οποία θα χρειαστεί να λάβουν υπόψη τους. Πρόκειται για μια προσέγγιση που φανερώνει τη διαλλακτικότητα και τη σύνεση του νεαρού ήρωα.
«Μη λοιπόν έχεις μόνον έναν τρόπο σκέψης,
πως αυτό που λες εσύ είναι σωστό και τίποτε άλλο.»
Ο Αίμονας, αφού παρουσιάζει στον πατέρα του τις αντιρρήσεις των πολιτών για την επικείμενη θανάτωση της Αντιγόνης, τον προτρέπει να μην αντικρίζει μονόπλευρα τα πράγματα, διότι αυτό ενδέχεται να τον ζημιώσει. Η προτροπή του Αίμονα στον πατέρα του εκφράζεται με αντικειμενικό και διακριτικό τρόπο, χωρίς ένταση, παρά το γεγονός πως η γυναίκα που πρόκειται να θανατωθεί είναι η αρραβωνιαστικιά του.
«Για έναν άνδρα, ακόμη και αν είναι σοφός, το να μαθαίνει
πολλά δεν είναι ντροπή, όπως και το να μάθει να μην παρατραβάει το σκοινί.»
Η άποψη του Αίμονα πως οι άνθρωποι οφείλουν να συμβιβάζονται και να μην οδηγούνται σε υπερβολές -είτε από πείσμα είτε από εγωισμό- είναι ιδιαιτέρως δηλωτική της ορθής κρίσης του, εφόσον αναγνωρίζει τις αρνητικές συνέπειες της υπερβολής και θεωρεί αναγκαίο αυτές να αποφεύγονται. 
 
12. Ποιους σκοπούς επιδιώκει ο Αίµων µε τις περιγραφές των φυσικών φαινοµένων που κάνει στους στίχους 712-717; Να εξηγήσετε πώς συνδέονται οι περιγραφές αυτές µε τη στάση του Κρέοντα.
 
Η αναφορά του Αίμονα στα ορμητικά νερά και στο ξερίζωμα των δέντρων που αντιστέκονται σε αυτά, όπως και η εικόνα του πλοίου που αναποδογυρίζεται από τους ισχυρούς ανέμους, διότι δεν χαλάρωσαν τα πανιά του, έχουν ένα κοινό σκοπό. Επιδιώκει, μέσω αυτών, ο Αίμονας να τονίσει στον πατέρα του πόσο αρνητική κατάληξη έχει η μάταιη προσπάθεια να αντισταθεί κάποιος στην ισχυρή κοινή θέληση των πολιτών. Από τη στιγμή που οι πολίτες θεωρούν άδικη τη θανατική καταδίκη της Αντιγόνης, ο Κρέοντας οφείλει να συμμορφωθεί με την άποψη αυτή και να μην εμμένει στη θέση του, διότι θα βρεθεί ο ίδιος να πληρώνει το τίμημα του πείσματός του. Κατ’ αυτό τον τρόπο, όπως ένα δέντρο ξεριζώνεται από τα ορμητικά νερά, διότι «αρνείται» να λυγίσει, προκειμένου να σωθεί, έτσι κι όποιος αρνείται να κάνει υποχωρήσεις μπροστά σε μια ορμητική τάση -εδώ την κοινή γνώμη-, κινδυνεύει να τα χάσει όλα.   
 
13. Ποιες απόψεις για την οικογενειακή ευτυχία διατυπώνει ο Σοφοκλής στους στίχους 701-704 και πώς τις κρίνετε;
 
Μέσω του Αίμονα ο Σοφοκλής διατυπώνει την άποψη πως η μεγαλύτερη χαρά για τα παιδιά είναι η ευτυχία και η φήμη του πατέρα τους, και αντιστρόφως πως το ίδιο ισχύει και για τον πατέρα, ο οποίος αντλεί τη δική του χαρά από την ευτυχία των παιδιών του. Επισημαίνει, δηλαδή, ο ποιητής πως η αμοιβαιότητα της αγάπης μεταξύ των μελών μιας οικογένειας είναι τέτοια, ώστε ο καθένας βιώνει τη χαρά και την επιτυχία του άλλου ως δική του χαρά και πηγή περηφάνειας. Οι σκέψεις αυτές του Σοφοκλή ισχύουν, σαφώς, διαχρονικά, εφόσον συνιστούν φανέρωμα κάθε υγιούς οικογενειακής σχέσης που τη διακρίνει η αμιγής αγάπη. Στην περίπτωση, βέβαια, του Αίμονα, αν και ο ίδιος θέτει την ευτυχία του πατέρα του πάνω από καθετί, γίνεται αντιληπτό πως ο Κρέοντας δεν λειτουργεί με αντίστοιχο τρόπο, αφού δεν αντιλαμβάνεται πόσο σημαντική είναι η Αντιγόνη για την ευτυχία του γιου του.
 
14. Μή νυν ἓν ἦθος µοῦνον ἐν σαυτῷ φόρει (705): Ποια σηµασία έχει το να θεωρεί ένας άνθρωπος, ιδίως όταν είναι ηγέτης, ότι µόνο η δική του γνώµη είναι σωστή;
 
Η απολυτότητα και η στρεβλή αίσθηση ενός ανθρώπου πως μόνο αυτός έχει δίκιο οδηγεί αφενός στην απαξίωση των άλλων ανθρώπων και αφετέρου στην αδιαλλαξία. Μια τέτοια στάση είναι, προφανώς, ιδιαιτέρως αρνητική, όταν ο άνθρωπος αυτός είναι πολιτικός ηγέτης, αφού η ηγεσία του αποκτά χαρακτηριστικά αυταρχισμού. Κινούμενος ένας τέτοιος ηγέτης από την εντύπωση πως μόνο εκείνος γνωρίζει το σωστό αρνείται να λάβει υπόψη του τις απόψεις των άλλων και λαμβάνει μονομερώς αποφάσεις αρνούμενος να εξετάσει τα επιμέρους ζητήματα κι από άλλες οπτικές.
 
15. Ποιες συνέπειες µπορεί να έχει η εµµονή ενός απόλυτου άρχοντα σε µια εσφαλµένη ιδέα και η άρνησή του να την αναθεωρήσει; Να απαντήσετε λαµβάνοντας υπόψη τις απόψεις που διατυπώνονται στους στίχους 705-723.
 
Η εμμονή ενός απόλυτου ηγέτη σε μια λανθασμένη ιδέα έχει κατ’ αρχάς αρνητικές συνέπειες για τον ίδιο, εφόσον μέσω αυτής της συμπεριφοράς εμφανίζεται ως αδιάλλακτο και χωρίς ποιότητα σκέψης άτομο. Οι πολίτες κατανοούν πως έχουν να αντιμετωπίσουν ένα πρόσωπο που δεν λαμβάνει υπόψη του τις αντιρρήσεις ή τις συμβουλές των άλλων και τείνει να λειτουργεί δεσποτικά. Ως εκ τούτου, ο ηγέτης αυτός κινδυνεύει να έρθει αντιμέτωπος με τη μαζική αντίδραση των πολιτών, η οποία ενδέχεται να του στερήσει την εξουσία. Παραλλήλως, βέβαια, δοθέντος πως οι αποφάσεις ενός ηγέτη επηρεάζουν άμεσα τη ζωή των πολιτών, οι συνέπειες μιας τέτοιας στάσης θα είναι αρνητικές για το σύνολο της κοινωνίας. Οι πολίτες αφενός θα βιώσουν τις επιπτώσεις των λανθασμένων χειρισμών του ηγέτη τους και αφετέρου είναι πιθανό να δουν την πολιτεία τους να οδηγείται στην καταστροφή, όπως το πλοίο που αναποδογυρίζεται εξαιτίας της απροθυμίας του καπετάνιου του να χαλαρώσει τα πανιά του απέναντι στους ισχυρούς ανέμους.
 
16. Πιστεύετε ότι ο Αίµων διαπνέεται από δηµοκρατικές αντιλήψεις; Να τεκµηριώσετε την άποψή σας µε βάση το περιεχόµενο του λόγου του.
 
Ο Αίμονας εμφανίζεται να είναι αρκετά δημοκρατικός στις απόψεις του, έστω κι αν ζει σε ένα περιβάλλον, όπου ο ανώτατος ηγέτης είναι ο βασιλιάς. Η τοποθέτησή του πως «θα μπορούσε και κάποιος άλλος να έχει κάποια σωστή σκέψη» υποδηλώνει το αίσθημα διαλλακτικότητας που τον διακρίνει και την προθυμία του να λάβει υπόψη τις απόψεις και άλλων προσώπων, ώστε να οδηγηθεί στην ορθότερη απόφαση. Γι’ αυτό τον λόγο, άλλωστε, συμβουλεύει τον πατέρα του «Μη λοιπόν έχεις μόνον έναν τρόπο σκέψης», με δεδομένη την άποψη των πολιτών πως η καταδικαστική απόφασή του για την Αντιγόνη είναι λανθασμένη. Θεωρεί, δηλαδή, ο Αίμονας πως ο ηγέτης οφείλει να λαμβάνει υπόψη του τις απόψεις των πολιτών, προκειμένου να λαμβάνει πιο δίκαιες και αντικειμενικές αποφάσεις. Επισημαίνει, μάλιστα, στον πατέρα του πως οι άνθρωποι που θεωρούν πως μόνο εκείνοι έχουν δίκιο είναι «κενοί», εφόσον δεν αντιλαμβάνονται πως ένα άτομο δεν μπορεί να αντικρίζει κάθε ζήτημα και σε κάθε περίπτωση με την αναγκαία αντικειμενικότητα και πληρότητα. Τον προτρέπει, έτσι, «να μαθαίνει από όσους μιλούν ορθά», όπως κάνει κάθε άνθρωπος δημοκρατικών αντιλήψεων που έχει επίγνωση της αδυναμίας του να τα γνωρίζει όλα και κατ’ επέκταση να αποφασίζει για όλα μόνος του με σωστό τρόπο.
 
17. Διαφαίνεται στα λόγια του Αίµονα το ενδιαφέρον του να σώσει το κύρος και την εξουσία του πατέρα του; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
 
Παρά το γεγονός ότι αντικειμενικός στόχος του Αίμονα είναι να γλιτώσει τη ζωή της Αντιγόνης, ο ίδιος παρουσιάζει -και τεκμηριώνει- την παρέμβασή του ως κινούμενη από το ενδιαφέρον του για το κύρος του πατέρα του. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στον Κρέοντα, έχει από τη φύση του -ως γιος, δηλαδή, του Κρέοντα- χρέος να προσέχει τα όσα λέγονται για εκείνον. Η υποχρέωση αυτή του Αίμονα ανταποκρίνεται, μάλιστα, τόσο στις αντιλήψεις εκείνης της εποχής όσο και στο διαχρονικό και εύλογο ενδιαφέρον των παιδιών για την ευημερία και ευτυχία των γονιών τους. Χάρη, λοιπόν, στο γεγονός ότι ο Αίμονας είναι πιο προσιτός στους πολίτες έχει τη δυνατότητα να μαθαίνει τις αντιρρήσεις τους και τη δυσαρέσκεια που αισθάνονται για τη βασιλική διαταγή εις βάρος της Αντιγόνης. Ο Αίμονας, άρα, προειδοποιεί τον πατέρα του πως έχει με την επιμονή του προκαλέσει αρνητικές εντυπώσεις στους πολίτες και πως αν συνεχίσει να κινείται αντίθετα προς τη θέληση των πολιτών κινδυνεύει να ανατραπεί, όπως τα δέντρα που προσπαθούν να αντισταθούν στα ορμητικά νερά. Το αίτημα του Αίμονα στον πατέρα του να δείξει διαλλακτικότητα και να φανεί προθυμότερος να συμβιβαστεί παρουσιάζεται κυρίως και πρωτίστως ως έκκληση που αποσκοπεί στην προστασία της εξουσίας και του κύρους του Κρέοντα. 
 
Ερμηνευτικές ερωτήσεις στίχων 724 έως 780
 
1. Ποια αντίληψη εκφράζει ο Κρέων στους στίχους 726-727 και ποια είναι η γνώµη σας γι’ αυτή;
 
Ο Κρέων εκφράζει την άποψη πως οι νεότεροι σε ηλικία δεν είναι σε θέση να δίνουν συμβουλές στους μεγαλύτερους. Η αντίληψη αυτή βασίζεται κυρίως στο γεγονός πως η μεγαλύτερη ηλικία συνδέεται με περισσότερη εμπειρία ζωής και, κατ’ επέκταση, με πιο ώριμη αντιμετώπιση των πραγμάτων. Η άποψη αυτή, αν και ευσταθεί, δεν έχει απόλυτο χαρακτήρα, διότι η ευθυκρισία και η λογική δεν συνιστούν προνόμιο μόνο των μεγαλύτερων. Είναι πολύ πιθανό ένας νέος σε ηλικία άνθρωπος να έχει την απαιτούμενη ωριμότητα, ώστε να προσφέρει συμβουλές ουσιαστικού περιεχομένου.
 
2. Νοµίζετε ότι η απροθυµία του Κρέοντα να ακούσει τη γνώµη ενός νέου ανθρώπου (εδώ του γιου του), έστω κι αν αυτός έχει σωστές αντιλήψεις, εξαρτάται από το χαρακτήρα του, όπως τον γνωρίσατε ως εδώ;
 
Ένας μεγάλος σε ηλικία άνθρωπος μόλις διαπιστώσει πως οι απόψεις που εκφράζει ένας νεότερος του είναι ορθές και διακρίνονται για τη σύνεσή τους δεν θα διστάσει να δώσει προσοχή στα λόγια του, αδιαφορώντας για το νεαρό της ηλικίας του. Στην προκειμένη περίπτωση, επομένως, εκείνο που αποτρέπει τον Κρέοντα από το να λάβει υπόψη του τη γνώμη του Αίμονα είναι ο εγωισμός και ο αυταρχισμός του ίδιου του Κρέοντα. Με την ίδια απαξίωση, άλλωστε, που αντιμετωπίζει τις συμβουλές του γιου αντιμετώπισε και τις παρεμβάσεις των γερόντων του χορού. Είναι, προφανές, άρα πως ο χαρακτήρας του Κρέοντα τον εμποδίζει από το να αναγνωρίσει και να αποδεχτεί την ορθότητα των απόψεων του γιου του.
 
3. Ποια επιχειρήµατα χρησιµοποιεί ο Αίµων στη συζήτηση µε τον πατέρα του στους στίχους 726-739; Πώς τον χαρακτηρίζετε για τις απόψεις του αυτές;
 
Ο Αίμονας στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης με τον πατέρα του αξιοποιεί ορισμένα επιχειρήματα, για να ενισχύσει το ορθό των συμβουλών που του προσέφερε:
α. Η ωριμότητα των απόψεων ενός ατόμου δεν κρίνεται με βάση την ηλικία του, αλλά με βάση τη συμπεριφορά και τα πεπραγμένα του.
β. Σε καμία περίπτωση δεν θα προέτρεπε τον πατέρα του να δείξει σεβασμό σε ένα άτομο ανέντιμο και ανήθικο.
γ. Ο άρχοντας οφείλει να λαμβάνει υπόψη του τη θέληση των πολιτών. Η απροθυμία του να κάνει τέτοιο είναι δηλωτική ανώριμης πολιτικής στάσης.
δ. Η πόλη δεν ανήκει στον άρχοντά της, αλλά στους πολίτες που τη συγκροτούν. Ο άρχοντάς της, άρα, δεν μπορεί να τους αγνοεί.
 
Οι απόψεις αυτές του Αίμονα φανερώνουν αφενός την πνευματική του ωριμότητα και τη διαλλακτικότητά του και αφετέρου τη δημοκρατική του σκέψη. Παρά το νεαρό της ηλικίας του εμφανίζεται να έχει συγκροτημένη σκέψη, μεγάλο σεβασμό για τις απόψεις των πολιτών, καθώς και την ικανότητα να υπερασπίζεται με ψυχραιμία και ισχυρή επιχειρηματολογία τις απόψεις του.
 
4. Ποιους σκοπούς επιδιώκει ο Κρέων µε τις συνεχείς ερωτήσεις που διατυπώνει στους στίχους 726-734;
 
Ο Κρέοντας επιδιώκει να αποδιοργανώσει τον Αίμονα με τις αλλεπάλληλες ερωτήσεις που του θέτει, προκειμένου να τον οδηγήσει σε αντιφάσεις ή ακόμη και να τον αναγκάσει να αποδεχτεί πως έχει κάνει λάθος στις εκτιμήσεις του. Με το πρώτο ερώτημα, για παράδειγμα, αμφισβητεί τη δυνατότητα του Αίμονα να του δίνει συμβουλές εξαιτίας της νεότητάς του. Ακολούθως του θέτει το ερώτημα κατά πόσο είναι σωστό να τιμά κάποιος όσους παρανομούν, δοθέντος του γεγονότος πως η Αντιγόνη παραβίασε ευθαρσώς τη βασιλική διαταγή. Οι προσπάθειες, ωστόσο, του Κρέοντα δεν οδηγούν στο ζητούμενο για εκείνον αποτέλεσμα, καταλήγουν όμως να φανερώσουν τον δικό του αυταρχισμό.
 
5. Πώς κρίνετε τον Κρέοντα από τις κατηγορίες που διατυπώνει εναντίον της Αντιγόνης στους στίχους 730 και 732;
 
Ο Κρέοντας κατηγορεί την Αντιγόνη πως είναι ένα πρόσωπο που δεν σέβεται τους νόμους και πως είναι άτομο κακού χαρακτήρα. Οι κατηγορίες αυτές, μάλιστα, διατυπώνονται παρά το γεγονός ότι ο Κρέοντας έχει ήδη ενημερωθεί από τον γιο του πως οι πολίτες της Θήβας θεωρούν την Αντιγόνη άξια σεβασμού και τιμής για την προσπάθειά της να ενταφιάσει τον νεκρό αδελφό της. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η εμμονή του Κρέοντα στην παραβίαση της διαταγής του -με την οποία καταφανώς διαφωνούν οι Θηβαίοι- και η απροθυμία του να αναγνωρίσει το σφάλμα του φανερώνουν τον μονόπλευρο, απόλυτο και δεσποτικό τρόπο σκέψης του. Ο εγωισμός του δεν του επιτρέπει να εκτιμήσει και να παραδεχτεί το αξιοθαύμαστο των πράξεων της Αντιγόνης.
 
6. Να διατυπώσετε τη γνώµη σας σχετικά µε τη στάση την οποία τηρεί ο Αίµων απέναντι στις απολυταρχικές αντιλήψεις του Κρέοντα.
 
Ο Αίμονας απορρίπτει τις απολυταρχικές αντιλήψεις του Κρέοντα, φτάνοντας, μάλιστα, στο σημείο να εκφραστεί με ειρωνικό τρόπο στον πατέρα του, παρά τις αρχικές προσπάθειές του να αντιμετωπίσει με τη χρήση λογικών επιχειρημάτων την αξία της διαλλακτικότητας και του σεβασμού στην κοινή γνώμη. Ειδικότερα, όταν ο Κρέοντας ισχυρίζεται πως δεν έχουν οι πολίτες το δικαίωμα να του υποδείξουν πώς να κυβερνά την πόλη, ο Αίμονας του επισημαίνει με καυστικό τρόπο πως μιλάει «σαν μωρό παιδί». Αντιστοίχως, όταν ο Κρέοντας δηλώνει πως η πόλη ανήκει στον άρχοντά της, ο Αίμονας τον ειρωνεύεται εκ νέου σχολιάζοντας πως θα διοικούσε εξαίρετα μια άδεια πόλη, αφού του είναι αδύνατο να κατανοήσει πως οφείλει να λαμβάνει υπόψη του τις απόψεις και τη θέληση των πολιτών.
 
7. Πώς πιστεύει ο Κρέων ότι πρέπει να διοικείται µια πολιτεία και ποια πρέπει, κατά την αντίληψή του, να είναι η σχέση του άρχοντα µε τους πολίτες; Να εντοπίσετε τους στίχους, όπου γίνονται φανερές οι αντιλήψεις του, και να τις αναλύσετε.
 
- Γιατί η πόλη θα πει σ’ εμένα όσα πρέπει να διατάζω;
- Για λογαριασμό άλλου ή για δικό μου θα πρέπει να κυβερνώ την πόλη;
- Η πόλη δεν ανήκει στον άρχοντά της;
 
Ο Κρέοντας έχει μια αριστοκρατική -και αυταρχική- αντίληψη της εξουσίας, σύμφωνα με την οποία ο μόνος αρμόδιος για τη λήψη ορθών αποφάσεων είναι ο άρχοντας της πόλης. Θεωρεί, ειδικότερα, πως δεν έχει καμία υποχρέωση να λαμβάνει υπόψη του τις επιθυμίες ή τη γνώμη των πολιτών, εφόσον μόνο ο ίδιος γνωρίζει ποιες είναι οι σωστές αποφάσεις. Επιδιώκει, έτσι, να διατηρεί απόσταση από τους πολίτες, καθώς η γνώμη τους του είναι αδιάφορη. Έτι περαιτέρω, ο Κρέοντας έχει την πεποίθηση πως η πόλη ανήκει στον άρχοντά της και πως, κατ’ επέκταση, η δική του βούληση είναι κυρίαρχη και απόλυτη. Η αυταρχική αυτή θέαση της εξουσίας οδηγεί, προφανώς, τον Κρέοντα σε λανθασμένους χειρισμούς, ο κυριότερος από τους οποίους είναι η απροθυμία του να λάβει υπόψη τις απόψεις και τη θέληση των πολιτών του. Είναι, άλλωστε, ίδιον της αυταρχικής εξουσίας η παραγνώριση της σημασίας που έχει η θέληση των πολιτών, μιας και οι εκάστοτε αποφάσεις του αυταρχικού ηγέτη επιβάλλονται ως απαραβίαστοι νόμοι με την απειλή αυστηρών κυρώσεων.  
 
8. Να αναφέρετε συνοπτικά ποια είναι τα κίνητρα του Αίµονα που τον ωθούν σε αντιπαράθεση µε τον πατέρα του.
 
Ο Αίμονας, αν και συγκρούεται με τον πατέρα του, έχει ως απώτερο στόχο να τον προφυλάξει από την υπερβολή των αντιδράσεών του και από την αρνητική γνώμη των πολιτών. Ο Αίμονας προσπαθεί, σαφώς, να μεταπείσει τον πατέρα του και να τον αποτρέψει από τη θανάτωση της Αντιγόνης, διότι πρόκειται για τη γυναίκα που αγαπά κι έχει αρραβωνιαστεί, αλλά τα συναισθήματά του αυτά δεν αναιρούν το ειλικρινές ενδιαφέρον για τη φήμη και το όνομα του πατέρα του. Ο Αίμονας γίνεται αποδέκτης της δυσαρέσκειας των πολιτών και βλέπει καθαρότερα από εκείνον το επικείμενο τίμημα του πείσματος και της αυταρχικότητάς του.
 
9. Ποια επιχειρήµατα επικαλείται ο Κρέων, για να υπερασπιστεί την ορθότητα των αποφάσεών του;
 
- Σε αυτή την ηλικία θα διδαχτούμε πώς να σκεφτόμαστε από έναν άνδρα τόσο νέο στην ηλικία;
Ο Κρέοντας επιχειρεί να απαξιώσει τις αντιρρήσεις που εκφράζει ο Αίμονας τονίζοντας το νεαρό της ηλικίας του. Κατά την άποψή του, η ορθότητα των αποφάσεών του δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από τα όσα εκφράζει ένας νέος, διότι δεν έχει την απαιτούμενη εμπειρία και ωριμότητα, προκειμένου να αντιληφθεί πλήρως τις παραμέτρους που καθιστούν ορθά τα όσα διατάζει ένας βασιλιάς.
 
- Είναι λοιπόν πράξη σωστή να τιμά κανείς όσους παρανομούν;
- Δεν έχει λοιπόν προσβληθεί αυτή από τέτοια αρρώστια;
Ο Κρέοντας θεωρεί πως η απόφασή του σχετικά με τη θανάτωση της Αντιγόνης δικαιολογείται από το γεγονός πως εκείνη παραβίασε προηγούμενη διαταγή του, αν και γνώριζε την ποινή που θα ακολουθούσε. Η απροθυμία, άρα, της Αντιγόνης να σεβαστεί τις βασιλικές διαταγές την καθιστά αξιόποινο -και ανεπιθύμητο στον βασιλιά- πρόσωπο.
 
- Γιατί η πόλη θα πει σ’ εμένα όσα πρέπει να διατάζω;
Ο Κρέοντας θεωρεί πως ως βασιλιάς γνωρίζει ποια είναι η σωστή κάθε φορά επιλογή, εφόσον δεν επηρεάζεται, όπως οι πολίτες, από παράγοντες, όπως είναι ο συναισθηματισμός, που συχνά θολώνουν την κρίση των ανθρώπων. Ο ίδιος έχει τη δυνατότητα να κρίνει αντικειμενικά και αποστασιοποιημένα, έχοντας πληρέστερη γνώση των γεγονότων και καθαρότερη κρίση από τους πολίτες.
 
- Για λογαριασμό άλλου ή για δικό μου θα πρέπει να κυβερνώ την πόλη;
- Η πόλη δεν ανήκει στον άρχοντά της;
Με βάση την οπτική του Κρέοντα ο άρχοντας μιας πόλης έχει τη δυνατότητα να αποφασίζει αυτοβούλως και να επωμίζεται την ευθύνη των αποφάσεών του, μιας και είναι εκείνος στον οποίο ανήκει το σύνολο της πόλης. Ο άρχοντας, δηλαδή, διακρίνει πιο αντικειμενικά τι είναι αυτό που λειτουργεί προς όφελος της πόλης του, καθώς είναι εκείνος που δεν ενδιαφέρεται για το καλό συγκεκριμένων ατόμων, αλλά για το καλό του συνόλου. Υπ’ αυτή την έννοια, ακόμη κι αν μια απόφασή του μοιάζει σκληρή ή άδικη, έχει προφανώς ληφθεί με βάση το απώτερο όφελος της πόλης.
 
10. Να περιγράψετε τα συναισθήµατα του Αίµονα και του Κρέοντα και να εντοπίσετε στο κείµενο τα σηµεία κορύφωσής τους (724-780).
 
Ο Αίμονας αισθάνεται βαθιά απογοητευμένος από την πεισματική άρνηση του πατέρα του να αντιληφθεί ότι φέρεται με άδικο τρόπο απέναντι στην Αντιγόνη («Ναι, γιατί σε βλέπω να παίρνεις άδικες αποφάσεις», «Με δεν τη σέβεσαι, όταν καταπατάς τιμές των θεών»). Σταδιακά, μάλιστα, το συναίσθημα αυτό τρέπεται σε θυμό («Αν δεν ήσουν πατέρας μου, θα έλεγα πως είσαι ανόητος»), αλλά και σε απόγνωση, εφόσον συνειδητοποιεί πως δεν θα μπορέσει να σώσει την αγαπημένη του («Ο θάνατος εκείνης θα σκοτώσει κι άλλον»). Ο Αίμονας, άλλωστε, όπως αυτό το δηλώνει ο πατέρας του, δακρύζει ή και κλαίει παρασυρμένος από την κλιμάκωση των αρνητικών του συναισθημάτων («Με κλάματα θα με συνετίσεις, αν και είσαι άμυαλος;»). Η απόγνωση, μάλιστα, που αισθάνεται ο Αίμονας τον οδηγεί στην απόφαση να τερματίσει τη ζωή του, αφού δεν θέλει να ζει χωρίς την Αντιγόνη («ούτε κι εσύ ποτέ σου το πρόσωπό μου θα το δεις μπρος στα δικά σου μάτια»).
Ο Κρέοντας, όπως ήταν αναμενόμενο, θυμώνει με την παρέμβαση του γιου, αφού την εκλαμβάνει ως μια ακόμη προσπάθεια να αμφισβητηθεί η εξουσία του («Γιατί η πόλη θα πει σ’ εμένα όσα πρέπει να διατάζω;»). Οδηγείται, έτσι, γοργά στο σημείο να μιλά με απαξιωτικό τρόπο στον γιο του («Πανάθλιε, ενώ έρχεσαι να αντιδικήσεις με τον πατέρα σου;», «Πρόστυχε χαρακτήρα, δούλε μιας γυναίκας»). Ο Κρέοντας, βέβαια, δεν αρκείται στο να προσβάλει λεκτικά τον γιο του. Επιδιώκει να τον πληγώσει, ώστε να του δείξει πως δεν μπορεί και δεν πρέπει να έρχεται σε αντιπαράθεση με τον βασιλιά της πόλης («Φέρτε μου εδώ τη μισητή, ώστε μπροστά στα μάτια, κοντά, παρουσία του μνηστήρα, να πεθάνει»). Ο θυμός αυτός του Κρέοντα, ωστόσο, θα αποτελέσει τον παράγοντα που θα τον εμποδίσει από το να αντιληφθεί ότι ο Αίμονας έχει πάρει την απόφαση να αυτοκτονήσει («Ας πάει κι ας μεγαλοπιάνεται περισσότερο από ό,τι ταιριάζει σ’ έναν άνθρωπο»), γεγονός που θα οδηγήσει σε μια ακραίως επώδυνη κατάσταση για τον βασιλιά στη συνέχεια.
 
11. Να επισηµάνετε τρία από τα εκφραστικά µέσα µε τα οποία αποδίδει ο ποιητής τη συναισθηµατική φόρτιση και την κλιµακούµενη ένταση ανάµεσα στον Αίµονα και στον Κρέοντα.
 
Οι συνεχείς ερωτήσεις εκ µέρους του Κρέοντα (726-727, 730, 732, 734, 736, 738, 742, 744), η χρήση αντιθέσεων και αντιθέτων (730, 731, 744, 754, 759), οι συχνές ειρωνείες (735, 736, 741, 753, 754), οι φράσεις που φέρουν έντονο συναισθηµατικό φορτίο, όπως ύβρεις και χαρακτηρισµοί (741, 742, 746, 756, 730, 747, 752), η συχνή χρήση δεικτικών αντωνυµιών (726, 727, 732, 733, 736, 748, 751), οι λέξεις ή φράσεις µε επιτατική σηµασία, όπως: µηδέν (728), ἄγαν (735), ποτέ (750, 762), οὐδαµά (763), οι παρηχήσεις (733, 736, 757, 758), η επανάληψη λέξεων, η χρήση συνωνύµων και οµορρίζων (729-730, 737, 739, 743-744, 751, 753-754, 757, 764) κλπ.
 
12. Ποια συναισθήµατα προκαλεί στους θεατές η ρήξη πατέρα - γιου και µε ποιον από τους ήρωες νοµίζετε ότι ταυτίζονται σ’ αυτή τη σκηνή (726-765);
 
Η σύγκρουση πατέρα – γιου αποτελεί νέα κλιμάκωση του δράματος, μέσω της οποίας οι θεατές αφενός κατανοούν το μάταιο της προσπάθειας να μεταπειστεί ο Κρέοντας, και αφετέρου συνειδητοποιούν πως υπάρχουν πρόσθετοι λόγοι ανησυχίας, εφόσον ο Αίμονας αποχωρεί σε έντονη συναισθηματική κατάσταση έχοντας υπονοήσει πως σκοπεύει να βλάψει τον εαυτό του. Οι θεατές της εποχής θα είχαν αμφίθυμα συναισθήματα, καθώς από τη μία δεν θα ενέκριναν το προσβλητικό ύφος του γιου απέναντι στον πατέρα του, αλλά από την άλλη θα ένιωθαν πως ο Αίμονας είχε δίκιο και πως οι απόψεις του ήταν σωστές.
Ο Αίµων είναι η φωνή της συνείδησης του κοινού ανθρώπου, των κοινών ηθικών αντιλήψεων και µ’ αυτόν ο Σοφοκλής φανερώνει την εµπιστοσύνη του στο µέσο άνθρωπο, όταν αντιµετωπίζει ένα πραγµατικό πρόβληµα για το δίκαιο και το άδικο.
 
13. Ποια απειλή ακούει από τον Αίµονα ο Κρέων και ποιες είναι οι αντιδράσεις του;
 
Ο Αίμονας, ερχόμενος αντιμέτωπος με την πεισματική άρνηση του πατέρα του να αναθεωρήσει την απόφασή του να θανατώσει την Αντιγόνη, τον απειλεί πως «ο θάνατος εκείνης θα σκοτώσει κι άλλον». Η απειλή αυτή συνιστά μια σαφή προειδοποίηση πως είναι αποφασισμένος να φτάσει στα άκρα για χάρη της αγαπημένης του και να αφαιρέσει την ίδια του τη ζωή. Ο Κρέοντας, ωστόσο, αντί να αναγνωρίσει αυτή την ανησυχητική προειδοποίηση, συνεχίζει να κρίνει καθετί με τον συνήθη εγωκεντρισμό του και εκλαμβάνει τα λόγια του γιου του ως απειλή για τη δική του ζωή. Καταλήγει, έτσι, ο Κρέοντας να θυμώνει με τον γιο του και να τα εκλαμβάνει ως απρεπή εκδήλωση θράσους. Αποτυγχάνει, έτσι, ο Κρέοντας να διαγνώσει έγκαιρα τον κίνδυνο που απειλεί τη ζωή του παιδιού του, αφού δεν έχει την αναγκαία ενσυναίσθηση για να κατανοήσει τα συναισθήματα των άλλων προσώπων.
 
14. Να κρίνετε τη συµπεριφορά του Αίµονα απέναντι στον πατέρα του και να αναφέρετε συγκεκριµένα στοιχεία της τα οποία επιδοκιµάζετε και άλλα που απορρίπτετε. Να αιτιολογήσετε την άποψή σας.
 
Ο Αίμονας κατά τη διάρκεια της αντιπαράθεσής του με τον πατέρα του διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την ψυχραιμία του και επιχειρεί να αναδείξει το θετικό των προθέσεών του τονίζοντας συνεχώς πως η παρέμβασή του οφείλεται στο ενεργό ενδιαφέρον για το καλό όνομα του πατέρα του. Η διαλλακτικότητα του Αίμονα και οι δημοκρατικές του αντιλήψεις καθιστούν τα περισσότερα από όσα αναφέρει ορθά και εντός των ορίων του οφειλόμενου προς τον πατέρα του σεβασμού. Οι στιγμές, ωστόσο, που επιτρέπει στο θυμό του να κυριαρχήσει, με αποτέλεσμα να εκφράζεται με ασεβή τρόπο είναι προφανώς απορριπτέες («Τι απειλές να εκφράσει κανείς σε άδειες γνώμες;», «Αν δεν ήσουν πατέρας μου, θα έλεγα πως είσαι ανόητος», «…για να δείχνεις την τρέλα σου σε όσους φίλους σου μπορούν να την ανεχτούν»).  
 
15. Ποια στοιχεία του κειµένου θα µπορούσαν να µας δώσουν σκηνοθετικές οδηγίες για την ερµηνεία του ρόλου του Αίµονα; Να εντοπίσετε τουλάχιστον τρία διαφορετικά στοιχεία και να εξηγήσετε τι είδους πληροφορίες µας δίνει το καθένα για την ερµηνεία του ρόλου.
 
- Οι συνεχείς ερωτήσεις και γενικά τα σηµεία της στίξης µας δίνουν οδηγίες για την ένταση και το χρωµατισµό της φωνής καθώς και το ρυθµό του λόγου, πότε είναι γρήγορος, πότε αργός, πότε έχουµε παύσεις κλπ.
- Οι δεικτικές και οι προσωπικές αντωνυµίες υποδηλώνουν τις χειρονοµίες, τη στάση και την κίνηση του σώµατος.
- Τα σχόλια που κάνει ο χορός µας δίνουν πληροφορίες για το χαρακτήρα και την ψυχική κατάσταση των ηρώων.
- Ο αριθµός και το πρόσωπο των ρηµάτων µας πληροφορούν για το ποιος απευθύνεται
σε ποιον ή σε ποιους και καθοδηγούν έτσι την κίνηση του σώµατος και το ύφος του ήρωα που µιλάει.
- Οι κλητικές προσφωνήσεις δηλώνουν έντονο συναίσθηµα και συνοδεύονται συνήθως από συγκεκριµένες κινήσεις του σώµατος.
- Λέξεις ή φράσεις µε έντονο συναισθηµατικό φορτίο, όπως ύβρεις και ειρωνείες, διαµορφώνουν την ένταση και τη χροιά της φωνής, το ρυθµό του λόγου και δίνουν οδηγίες για τις εξωτερικές αντιδράσεις του «αντιπάλου».
 
16. Ποια στάση τηρεί ο χορός κατά τη διάρκεια της αντιπαράθεσης µεταξύ Αίµονα και Κρέοντα; Να γράψετε αν, κατά τη γνώµη σας, υποστηρίζει κάποιον από τους δύο και να αιτιολογήσετε την άποψή σας.
 
«Βασιλιά, κι εσύ εύλογο είναι, αν σου λέει κάτι ορθό
να το μάθεις∙ κι εσύ πάλι να ακούσεις αυτόν∙ μιλάτε και οι δύο σωστά.»
 
Ο χορός, παρά το γεγονός πως εν γένει διαφωνεί με την αυταρχικότητα του Κρέοντα, αποφεύγει για μια ακόμη φορά να διατυπώσει την άποψή του κατά τρόπο που να φανερώνει την αντίθεσή του στις ενέργειες ή τις αντιλήψεις του βασιλιά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, πάντως, έστω και με έμμεσο τρόπο, παροτρύνει τον Κρέοντα να λάβει υπόψη του τις ιδέες που εξέφρασε ο Αίμονας, παρ’ όλο που σπεύδει να εγκρίνει το σύνολο των σκέψεων που διατύπωσε κι ο Κρέοντας. Η διπλωματική προσέγγιση του χορού μοιάζει να ακυρώνει την εμπιστοσύνη που εκδηλώνει στην ορθότητα των απόψεων του Αίμονα, δεν παύει όμως να δηλώνει τη συμφωνία του με τις δημοκρατικές και διαλλακτικές θέσεις του νεαρού ήρωα. Κατά τη διάρκεια, ωστόσο, της έντονης αντιπαράθεσης των δύο προσώπων ο χορός παραμένει σιωπηλός μη θέλοντας να προδώσει τα συναισθήματά του. Στη συνέχεια, όμως, εμφανίζεται να ανησυχεί για την ψυχική κατάσταση του Αίμονα, γεγονός που υποδηλώνει το ενδιαφέρον του χορού για τον γιο του Κρέοντα και ενισχύει την αίσθηση πως τον εκτιμά.
 
17. Η πιθανότητα να αυτοκτονήσει ο Αίµων δεν περνά από το µυαλό του Κρέοντα. Να εξηγήσετε πού οφείλεται η αδυναµία του Κρέοντα να αντιληφθεί τα υπονοούµενα του γιου του και να κάνει κάτι για να προλάβει το κακό.
 
Αυτή η αδυναµία του Κρέοντα επιβάλλεται και από την οικονοµία του έργου. Σύμφωνα με τον  H. Rohdich: «Το δράµα χρησιµοποιεί τη θεατρική µορφή του Κρέοντα ως όχηµα για να πραγµατοποιήσει τις διπλές του προθέσεις, να είναι δηλαδή έργο της τραγικής ουσίας της ζωής και παρ’ όλα αυτά να καταφάσκει τη δυνατότητα αυτοπροσδιορισµού που είναι δοσµένη στον άνθρωπο. Αυτή τη θεατρική µορφή την αναδεικνύει σε εµπόδιο πάνω στο οποίο προσκρούει ο Αίµων και δροµολογεί έτσι το τραγικό επακόλουθο τέλος που θα εκπληρώσει τις αλήθειες του δράµατος. Παρουσιάζοντας εντούτοις τον ηγέτη της πόλης στον αγώνα µ’ εκείνον (τον Αίµονα) µε την εικόνα του απολυταρχικού ατοµικιστή, απαξιώνοντάς τον πολιτικά και αφαιρώντας του τη δυνατότητα να εµφανίζεται ως αντιπρόσωπος της πόλης, δηµιουργεί την εντύπωση ότι από το τυφλό του πείσµα και µόνο έχασε την ευκαιρία ενός «καλού τέλους» που του έδειχνε ο Αίµων. Έτσι γίνεται προσωπική του υπόθεση η ενοχή του Κρέοντα και µαζί της η καταστροφή που θα προκληθεί από την αρχική υπέρβαση της πολιτικής εξουσίας».
[Απόδοση του αποσπάσµατος στην ελληνική: Γεώργιος Γιαννικόπουλος].
 
18. Οι τελικές αποφάσεις του Κρέοντα δείχνουν ότι δεν έµεινε εντελώς ανεπηρέαστος από τη λογοµαχία που είχε µε τον Αίµονα. Από ποια στοιχεία γίνεται αντιληπτή η επίδραση που δέχτηκε από το γιο του;
 
«Μολονότι ο Κρέων δεν το παραδέχεται και µε δυσκολία το αντιλαµβάνεται ο ίδιος, όµως ως ένα βαθµό έχει συγκινηθεί από τον Αίµονα. Το δείχνει µε δυο τρόπους. Πρώτα-πρώτα, αν και προηγουµένως είχε αποφασίσει να τιµωρήσει την Ισµήνη όπως και την Αντιγόνη, τώρα µε µια και µόνον πρόταση του χορού συµφωνεί πως είναι αθώα και λέει ότι δε θα την τιµωρήσει (771).
Δεύτερο, αν και ο Κρέων είναι ακόµη αποφασισµένος να τιµωρήσει την Αντιγόνη, τώρα αλλάζει το είδος της ποινής και δίνει εξηγήσεις. Θα την κλείσει σε µια βραχώδη σπηλιά µακριά από τους ανθρώπους (773-774) και θα της δώσει αρκετή τροφή, για να τη διατηρήσει ζωντανή. Κατά δεύτερο λόγο ελπίζει ίσως πως ο περιορισµός θα εξαναγκάσει την Αντιγόνη να µετανοήσει (779-780). (...) Αυτός ο συνδυασµός των δυο σκέψεων δείχνει πως έχει κλονιστεί και είναι ανήσυχος. Δεν είναι ακόµη έτοιµος να παραδεχτεί πως έχει άδικο, προσπαθεί όµως να αλλάξει την τιµωρία και να την κάνει να φανεί σαν να ήταν πραγµατικά για το καλύτερο. Πέφτει έξω. Η Αντιγόνη αυτοκτονεί και ο θάνατός της πέφτει βαριά πάνω στον Κρέοντα».
 
19. Ποιο ύφος χαρακτηρίζει τη συµπεριφορά του Κρέοντα προς τον Αίµονα; Να επισηµάνετε τα στοιχεία που το συνθέτουν και να τα αιτιολογήσετε (635-780).
 
Ο Κρέοντας ακόμη κι όταν συνομιλεί με τον ίδιο του τον γιο δεν ξεχνά ούτε στιγμή το αξίωμά του και τον θεσμικό του ρόλο. Είναι ο βασιλιάς της Θήβας, ο οποίος έρχεται σε αντιπαράθεση με έναν απλό πολίτη. Απουσιάζει, έτσι, η ενσυναίσθηση και το πατρικό ενδιαφέρον, γεγονός που εξηγεί την αδυναμία του Κρέοντα να αντιληφθεί εγκαίρως και ορθά την προειδοποίηση του γιου του πως σκοπεύει να αφαιρέσει την ίδια του τη ζωή («Αλήθεια, έρχεσαι με τόσο θράσος εναντίον μου, ώστε να με απειλείς;»). Η ίδια έλλειψη πατρικής στοργής διακρίνει γενικότερα τη συμπεριφορά του Κρέοντα, ο οποίος επί της ουσίας απαιτεί από τον γιο του να συμμορφωθεί με τις υποδείξεις του («Με κανένα τρόπο δεν θα την παντρευτείς αυτή ζωντανή») και τον απειλεί με σκληρές κυρώσεις σε διαφορετική περίπτωση, όπως όταν με απροκάλυπτη αναλγησία ζητά να γίνει η θανάτωση της Αντιγόνης μπροστά στα μάτια του γιου του («Φέρτε μου εδώ τη μισητή, ώστε μπροστά στα μάτια, κοντά, παρουσία του μνηστήρα, να πεθάνει»). Ο Κρέοντας, άλλωστε, δεν διστάζει να μιλά με άσχημο τρόπο στον γιο του («Πρόστυχε χαρακτήρα, δούλε μιας γυναίκας») και να ειρωνεύεται τη συναισθηματική του φόρτιση («Με κλάματα θα με συνετίσεις, αν και είσαι άμυαλος;). Ο Κρέοντας παρασυρμένος από την εντύπωσή του πως «όλοι» προσπαθούν να υπονομεύσουν την εξουσία του αρνείται -ή και αδυνατεί- να αντιληφθεί την ορθότητα των ενστάσεων που του εκφράζουν. Αντικρίζει, έτσι, στο πρόσωπο του γιου του έναν ακόμη αμφισβητία της εξουσίας του και επιχειρεί να τον συντρίψει.