Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Ευρώπη: μια ιδέα υπό κατασκευήν

Susan Schmitz 

 
Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Ευρώπη: μια ιδέα υπό κατασκευήν
 
2^ες Επαναληπτικές Πανελλαδικές Εξετάσεις 2023
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Ευρώπη: μια ιδέα υπό κατασκευήν
 
     Οποιαδήποτε απάντηση στο ερώτημα τι είναι Ευρωπαίος δεν μπορεί ποτέ να καλύψει την πολυμορφία των ανθρώπων που είτε θεωρούν τον εαυτό τους Ευρωπαίο είτε θεωρούνται από τους άλλους Ευρωπαίοι. Κατ’ αυτό το σκεπτικό ο κάθε ορισμός του Ευρωπαίου ή μάλλον των Ευρωπαίων μπορεί να έχει κάποια αλήθεια όσον αφορά τον κύκλο της διανόησης και της δημιουργίας πολιτισμού γενικότερα. Από αυτήν τη σκοπιά νομίζω ότι ο ορισμός του Ευρωπαίου από τον Paul Valery1 (θεωρεί στοιχεία του τον αρχαιοελληνικό ορθολογισμό, τη ρωμαϊκή νομοθετική οργάνωση της κοινωνίας και την πνευματικότητα τη χριστιανική) είναι κατά τη γνώμη μου ο πρώτος ορισμός που προσπαθεί να καθορίσει την πνευματική καταβολή2 των Ευρωπαίων.
     Νομίζω όμως ότι η πορεία της ευρωπαϊκής σκέψης μάς επιτρέπει να παρουσιάσουμε
μια πιο δυναμική εξέλιξη της εικόνας του Ευρωπαίου. Θεωρώ λοιπόν ότι οι Ευρωπαίοι, και μιλάμε εδώ για τους ανθρώπους της σκέψης και της διανόησης, χαρακτηρίζονται από το ότι θέτουν υπό αμφισβήτηση κάθε κατακτημένο ή κατεστημένο, με την πρόθεση όχι μόνο να αναιρέσουν το παλαιό χωρίς να απαρνηθούν τις καταβολές τους, αλλά και για να προχωρήσουν προς το άγνωστο. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί μια συνεχής μετακίνηση των γνωστικών συνόρων με απώτερο σκοπό να δημιουργηθεί ένας ευρύτερος χώρος δράσης και αντίδρασης, θέσεων και αντιθέσεων.
     Αυτή η αέναη μετακίνηση οδήγησε τους Ευρωπαίους στην εξερεύνηση νέων δρόμων, στην κατάκτηση αποικιών από την αρχαιότητα ώς τις μέρες μας, και αυτό νομίζω ότι μπορούμε να πούμε ότι είναι η συνεχής ουτοπία3 (ου τόπος) που κινητοποιεί τον κάθε σκεπτόμενο Ευρωπαίο. Αυτή η ουτοπία, η οποία είναι κατά τη γνώμη μου το βασικό στοιχείο των Ευρωπαίων σήμερα, εκδηλώνεται με την προσπάθειά τους να επιβάλουν αυτό που εκφράζουν τα τέσσερα δέλτα: η Δημοκρατία, τα Δικαιώματα του ανθρώπου, ο Διάλογος και η Διανομή των αγαθών. Και αυτό ίσως να είναι και η πιο συγκλονιστική ιστορική ουτοπία. […]
     Η έννοια της Ευρώπης δεν είναι μια γεωγραφική έννοια αλλά μια έννοια πολιτισμική, στην οποία πρέπει να ενταχθούν ο Νέος Κόσμος και ο πολιτισμός της Αμερικής με πολλές διαφοροποιήσεις φυσικά. Σήμερα όλα δείχνουν πως για χάρη ενός κοινού πεπρωμένου χρειάζεται να επανεξετάσουμε ορισμένα από τα ιστορικά γεγονότα ή και φαινόμενα του ευρωπαϊκού παρελθόντος.
     Υπάρχει τελικά Ευρώπη ή δεν υπάρχει; Αν δεχθεί κάποιος την πολυμορφία της Ευρώπης – Ευρώπη σλαβική, Ευρώπη ορθόδοξη, προτεσταντική, καθολική, Βόρεια και Νότια Ευρώπη, Ευρώπη της ελιάς και Ευρώπη του αμπελώνα για παράδειγμα – καταλήγει μοιραία να δεχθεί ότι η έννοια της Ευρώπης είναι μια ιδέα υπό κατασκευήν. Είναι μια Ευρώπη της οποίας τα διάφορα μέρη μοιράζονται το πνεύμα ενός κοινού ονόματος και το πεπρωμένο ενός οράματος που αρχίζει να διαφαίνεται στον παγκόσμιο ορίζοντα.
 
[Κείμενο της Ελένης Γλύκατζη - Αρβελέρ από τον ημερήσιο Τύπο]. Διασκευασμένο για τις ανάγκες της γραπτής εξέτασης.
 
1Paul Valery: Γάλλος ποιητής 2καταβολή: κληρονομιά 3ουτοπία: απραγματοποίητη ιδεολογία
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Η Ευρώπη ως ερώτημα
     Τα άρθρα και τα βιβλία που μιλούν για την Ευρώπη και το μέλλον της είναι αμέτρητα. Βαρετά και ανούσια, στην πλειονότητά τους, ιδίως όσα την προσεγγίζουν μέσα από το πρίσμα της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών και των τραπεζών. Πού και πού ωστόσο ξεμυτίζουν και σημαντικά κείμενα όπως αυτό που κυκλοφόρησε στη γλώσσα μας τη χρονιά που πέρασε: Τζώρτζ Στάινερ1, «Η ιδέα της Ευρώπης».
     Ο Στάινερ, ο μέγας αναγνώστης και κήρυκας της ανθρωπιστικής παιδείας, προκειμένου να εξηγήσει την ιδέα της Ευρώπης, διάλεξε να μη μιλήσει τόσο για βιβλία και για γράμματα αλλά περισσότερο για τον τρόπο με τον οποίον εκφράζεται αυτή η ιδέα, υλικά και φυσικά, στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Για τον Στάινερ, η Ευρώπη είναι πρώτα απ’ όλα τα καφενεία της (τόπος διακριτός από τα εστιατόρια και τα μπαρ), εκεί όπου πηγαίνεις για να συναντήσεις φίλους, ομοϊδεάτες ή συνωμότες, αλλά και για να διαβάσεις (ή να γράψεις) μοναχός σου. Δεύτερον, η Ευρώπη ανέκαθεν περπατιέται, δεν υπάρχουν εδώ Σαχάρες και τούντρες2. Τρίτον, τα οδωνύμια3 των ευρωπαϊκών πόλεων, αυτά που αντικρίζουμε κάθε μέρα, φέρουν ονόματα δημιουργών, επιστημόνων και πολιτικών (αντίθετα προς τις αμερικανικές λεωφόρους που αριθμούνται), και μαζί με άλλα οδόσημα4 ορίζουν τις πόλεις μας ως τόπους μνήμης. Τέταρτον, η Ευρώπη είναι τελικά «ιστορία δύο πόλεων», της Αθήνας και της Ιερουσαλήμ, τα αντίπαλα ιδεώδη των οποίων προσπαθεί να συμφιλιώσει. Πέμπτον, η Ευρώπη είναι ο μόνος πολιτισμός που πιστεύει ότι μπορεί κάποτε να τελειώσει.
     Αν πάντως η Ευρώπη έχει μέλλον – και ο Στάινερ πιστεύει ότι παρά ταύτα έχει! –, αυτό βρίσκεται αυτονόητα στην ενοποίησή της, αλλά ακόμη περισσότερο στον σεβασμό των πολιτιστικών, γλωσσικών, κοινωνικών, διατροφικών και άλλων ιδιαιτεροτήτων. Τούτο σε απλά ελληνικά σημαίνει αντίσταση στη σαρωτική κυριαρχία της αγγλοαμερικανικής γλώσσας και κουλτούρας. Το δύσκολο εγχείρημα της Ευρώπης συμπυκνώνεται, κατά τον Στάινερ, στην εξισορρόπηση δύο αντιφατικών αξιώσεων, της πολιτικοοικονομικής ενοποίησης αφενός και της δημιουργικής ιδιαιτερότητας αφετέρου.
     Αντίστοιχα, ο συγγραφέας Μίλαν Κούντερα υποστηρίζει με έμφαση ότι για ένα μικρό έθνος η υπεράσπιση της γλώσσας και της κουλτούρας του είναι αξεχώριστη από την πολιτική αυτονομία και ανεξαρτησία του, όμως το κρίσιμο ερώτημα είναι άλλο: για ποιον λόγο να υπάρχει ένα μικρό έθνος και να μην ενσωματώνεται και να αφομοιώνεται σε ευρύτερες εθνικές και γλωσσικές οντότητες; Μόνο ένας λόγος, απαντάει ο Κούντερα, μπορεί να δικαιώσει την ύπαρξη ενός μικρού έθνους: η πρωτότυπη και ξεχωριστή συμβολή του στον πολιτισμό της Ευρώπης (και του κόσμου όλου), μια συμβολή που, αν λείψει αυτό το μικρό έθνος και η γλώσσα του, θα χαθεί για πάντα. […].
     Τελικά, η Ευρώπη θα εξακολουθεί να είναι Ευρώπη όσο θα αντιμετωπίζεται ως ερώτημα. Οι απαντήσεις, όπως πάντα, θα διαφέρουν. Καθένας έχει τη δική του Ευρώπη. Δεν είναι κακό αυτό, αρκεί να μην παίρνει τροπή αποκλειστική και διχαστική.
 
1Τζώρτζ Στάινερ: φιλόσοφος του πολιτισμού 2 τούντρες: περιοχές στην αρκτική ζώνη της γης με χαμηλή και φτωχή βλάστηση 3οδωνύμια: ονόματα δρόμων 4οδόσημα: επιγραφές δρόμων
 
[Κείμενο του Σταύρου Ζουμπουλάκη από τον ημερήσιο Τύπο]. Ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της γραπτής εξέτασης.
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Νίκος Καζαντζάκης, Ο ανήφορος (απόσπασμα)
 
Σε μια φιλική συζήτηση ο Κοσμάς, μέλος της παρέας, περιγράφει ένα όνειρό του.
 
– Είδα ένα γορίλλα να κρατά αναμμένο δαυλό και να τρέχει χαρούμενος να βάνει φωτιά
σε μια μεγάλη πολιτεία. Τινάχτηκα από τον ύπνο κι όλα πια είχαν ξεκαθαρίσει μέσα μου· κατάλαβα ποιος είναι ο μεγάλος κίντυνος1 που απειλεί τον μεταπολεμικό μας κόσμο.
– Μιλάτε σαν προφήτης, είπε κάποιος, προφήτης από μακρινή ανατολίτικη επαρχία.
Στοχάζεστε κι αποφασίζετε με τα όνειρα… Ποιος κίντυνος;
– Τούτος. Ο νους του ανθρώπου ξετυλίχθηκε πολύ γοργότερα, πολύ εντονότερα από την ψυχή του. Ο νους του κατέχτησε κοσμογονικές δυνάμες2 και τις έθεσε στη διάθεση του σημερινού ανθρώπου, που δεν έφτασε ακόμη σε τόση ηθική ωριμότητα ώστε τις δυνάμες αυτές να τις χρησιμοποιήσει για το καλό του κόσμου. Υπάρχει σήμερα έλλειψη ισορροπίας, δυσαρμονία ανάμεσα στη διανοητική και την ηθική εξέλιξη του ανθρώπου. Ο γορίλλας πήρε στα χέρια του τη φωτιά· να ο κίντυνος!
– Σωστά! φώναξε η Ιρλαντέζα, σωστά!
Ο φιλόσοφος πετάχτηκε να μιλήσει· μα ο Λιούης έβαλε το δάχτυλο στο στόμα· ο φιλόσοφος ανατινάχτηκε δυο τρεις φορές στην πολυθρόνα του, μα σώπασε. Ο Κοσμάς, σα να μιλούσε πια μόνος του, εξακολούθησε, συγκεντρωμένος:
– Αυτός είναι ο κίντυνος. Τώρα που τον είδαμε, πώς μπορούμε να τον πολεμήσουμε; Άρχισε κιόλας και βάνει φωτιά στον κόσμο ο γορίλλας, πώς μπορούμε να τον σταματήσουμε; Θαρρώ, μονάχα ένας τρόπος υπάρχει: να επιστρατέψουμε όλες τις φωτεινές δυνάμες που υπάρχουν μέσα στον κάθε άνθρωπο και στον κάθε λαό. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνούμε πως ο κόσμος πια αποτελεί έναν τόσο ενιαίο οργανισμό, που δεν μπορεί ένας λαός να σωθεί αν δεν σωθούν όλοι.
 
1 κίντυνος: κίνδυνος 2 δυνάμες: δυνάμεις
 
[Μυθιστόρημα του Ν. Καζαντζάκη, Ο ανήφορος, Διόπτρα 2022]. Έχει διατηρηθεί η γλωσσική ιδιοτυπία του κειμένου.
 
Θέμα Α
Α1 . Να αποδώσετε συνοπτικά τις απόψεις του Στάινερ για την ιδέα της Ευρώπης και το μέλλον της, όπως τις παρουσιάζει ο συγγραφέας του Κειμένου 2 (70-80 λέξεις).
Μονάδες 20
 
Ο Στάινερ προσεγγίζει την ιδέα της Ευρώπης μέσω των απτών εκφάνσεών της στην καθημερινότητα των πολιτών. Ευρώπη είναι οι χώροι συνάντησης φίλων, αλλά και τα ονόματα των δρόμων της που υπενθυμίζουν τους επιστήμονες και τους δημιουργούς της. Ευρώπη είναι η διαμάχη και η απόπειρα συμφιλίωσης χριστιανισμού και αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Το μέλλον της Ευρώπης, μάλιστα, βρίσκεται στην ενοποίησή της και στην αποδοχή των διαφορετικών γλωσσικών και πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων της. Η οικονομική ένωση, άλλωστε, οφείλει να συμβαδίσει με τη δημιουργική αυτή ιδιαιτερότητα.   
 
Θέμα Β
Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση, με βάση το περιεχόμενο των αντίστοιχων Κειμένων 1 και 2 (χωρίς αναφορά σε χωρία των κειμένων):
 
1. Στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 υποστηρίζεται ότι οι Ευρωπαίοι
α. δεν αμφιβάλλουν για το κατακτημένο.
β. απαρνούνται τις καταβολές τους.
γ. αμφισβητούν το κατεστημένο.
 
2. Στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 υποστηρίζεται ότι η ουτοπία των Ευρωπαίων προσδιορίζεται
α. ως μια ασταμάτητη εξερεύνηση νέων δρόμων.
β. ως μια αέναη στασιμότητα της σκέψης.
γ. ως κάτι εφήμερο και προσωρινό.
 
3. Στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 2 ο Στάινερ
α. απορρίπτει την ιδέα της Ευρώπης.
β. αναδεικνύει τη γενική εικόνα της ιδέας της Ευρώπης.
γ. εξηγεί την πραγμάτωση της ιδέας της Ευρώπης στην καθημερινή ζωή.
 
4. Στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 2 υποστηρίζεται ότι
α. η Ευρώπη δεν ευνοεί την ανθρώπινη επαφή.
β. οι ευρωπαϊκές πόλεις προσδιορίζονται ως χώροι μνήμης.
γ. ο ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι αιώνιος.
 
5. Στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 2 υποστηρίζεται ότι
α. το μέλλον της Ευρώπης είναι δυσοίωνο.
β. το μέλλον της Ευρώπης έγκειται στην ενότητα και την αποδοχή της διαφορετικότητας.
γ. το μέλλον της Ευρώπης συνδέεται κυρίως με την οικονομική της ενοποίηση.
Μονάδες 15
 
1 = γ
2 = α
3 = γ
4 = β
5 = β
 
Β2. Να επισημάνετε δύο διαφορετικές λειτουργίες που επιτελεί ο τίτλος του Κειμένου 1.
Μονάδες 10
 
Ο τίτλος του Κειμένου 1 «Ευρώπη: μια ιδέα υπό κατασκευήν» αφενός παρουσιάζει το θέμα του κειμένου, το οποίο σχετίζεται με την Ευρώπη και αφετέρου, μέσω της επεξηγηματικής φράσης που ακολουθεί την άνω και κάτω τελεία υποδηλώνει τον διερευνητικό χαρακτήρα του κειμένου. Το γεγονός ότι η Ευρώπη παρουσιάζεται ως ιδέα υπό κατασκευή προϊδεάζει τον αναγνώστη πως ό,τι ακολουθεί συνιστά περισσότερο έναν ανοιχτό προβληματισμό σχετικά με την ταυτότητα της Ευρώπης παρά μια οριστική απάντηση. Προκύπτει, έτσι, μέσω του επεξηγηματικού σχολίου που κάνει ο συγγραφέας ένα κάλεσμα προς τον αναγνώστη για προβληματισμό και διερώτηση.
 
Β3. Να εντοπίσετε ένα κοινό στοιχείο στις απόψεις που διατυπώνονται στα χωρία «Υπάρχει τελικά Ευρώπη… στον παγκόσμιο ορίζοντα.» (Κείμενο 1) και «Τελικά, η Ευρώπη… αποκλειστική και διχαστική» (Κείμενο 2 ). (60 -70 λέξεις)
Μονάδες 10
 
Οι δύο συγγραφείς αντιμετωπίζουν την έννοια της Ευρώπης ως ένα ανοιχτό ερώτημα λόγω του πολυποίκιλου χαρακτήρα της. Η πολυμορφία αυτή που επηρεάζεται από γεωγραφικούς, θρησκευτικούς και οικονομικούς παράγοντες επιτρέπει συχνά διαφορετικές ερμηνείες για το τι είναι η Ευρώπη, χωρίς αυτό να αποτρέπει την αποδοχή ύπαρξης κάποιας εσωτερικής συνεκτικής σχέσης. Οι διαφορετικές ερμηνείες, επομένως, γίνονται από τους συγγραφείς αποδεκτές, αρκεί να μην είναι απόλυτες, εφόσον ακόμη η έννοια της Ευρώπης βρίσκεται υπό διαδικασία προσδιορισμού.
 
Θέμα Γ
Γ1. Για ποιον κίνδυνο, κατά τη γνώμη σας, γίνεται λόγος στο απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Ν. Καζαντζάκη και ποια διέξοδος προτείνεται;
Απαντήστε τεκμηριωμένα αξιοποιώντας τρεις διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Με δεδομένο ότι το μυθιστόρημα γράφτηκε το 1946 στον απόηχο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, πιστεύετε ότι το θέμα του παραμένει επίκαιρο; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Ο κίνδυνος που, κατά τη γνώμη μου, απασχολεί τον συγγραφέα είναι οι διευρυμένες συνέπειες μιας εμπόλεμης σύρραξης λόγω των όπλων μαζικής καταστροφής. Όπως διαφαίνεται από το αλληγορικό όνειρο του ήρωα, ο «γορίλλας» με τον «αναμμένο δαυλό» συμβολίζει τα βίαια ένστικτα των ανθρώπων, τα οποία δεν έχουν τιθασευτεί, εφόσον ο εκπολιτισμός και η ηθικοποίησή τους δεν έχει προχωρήσει επαρκώς («δεν έφτασε ακόμη σε τόση ηθική ωριμότητα»). Ο προσωποποιημένος νους των ανθρώπων έχει κατακτήσει «κοσμογονικές δυνάμες», τις οποίες όμως δεν χρησιμοποιεί για καλό. Η ατομική βόμβα, για παράδειγμα, είναι μια τέτοια κοσμογονική δύναμη που εν δυνάμει μπορεί να επιφέρει την καταστροφή του κόσμου. Απέναντι σ’ ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ο ήρωας του κειμένου προτείνει ως μόνη λύση την επιστράτευση των θετικών αρετών, των «φωτεινών» δυνάμεων, όπως τις χαρακτηρίζει μεταφορικά. Οι θετικές ποιότητες των ανθρώπων και των λαών είναι οι μόνες που μπορούν να αποτρέψουν μια καταστροφική κλιμάκωση ενός παγκόσμιου πολέμου.
Το ενδεχόμενο μιας εξαιρετικά βίαιης και καταστροφικής σύγκρουσης μεταξύ κρατών που έχουν στη διάθεσή του επικίνδυνα πυρηνικά όπλα παραμένει ατυχώς ακόμη επίκαιρο, καθώς οι διακρατικοί ανταγωνισμοί και οι εντάσεις συνεχίζουν να υφίστανται. Παρά τις προσδοκίες πως ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε ικανό μάθημα για τους κινδύνους που ελλοχεύουν από την απερίσκεπτη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής, ακόμη και σήμερα παραμένει πιθανή μια ανάλογη εξέλιξη.
 
Θέμα Δ
Δ1. «Αν πάντως η Ευρώπη έχει μέλλον – και ο Στάινερ πιστεύει ότι παρά ταύτα έχει! –, αυτό βρίσκεται αυτονόητα στην ενοποίησή της, αλλά ακόμη περισσότερο στον σεβασμό των πολιτιστικών, γλωσσικών, κοινωνικών, διατροφικών και άλλων ιδιαιτεροτήτων».
α) Με αφορμή το παραπάνω απόσπασμα του Κειμένου 2 , θεωρείτε την ποικιλομορφία πλεονέκτημα ή μειονέκτημα για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό;
β) Ποιες προσδοκίες έχετε ως νέοι/ε ς για το μέλλον σας ζώντας στην Ευρώπη;
Το κείμενό σας (350-400 λέξεις) να έχει τη μορφή ομιλίας που εκφωνείτε, εκπροσωπώντας το σχολείο σας σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανταλλαγής μαθητών/τριών. Μπορείτε να αξιοποιήσετε δημιουργικά υλικό από τα Κείμενα 1 και 2.
Μονάδες 30
 
1^ο ζητούμενο
- Η ποικιλομορφία συνιστά βασικό πλεονέκτημα της Ευρώπης, εφόσον επιτρέπει στους πολίτες των επιμέρους χωρών να αντιληφθούν και να αναγνωρίσουν τη σημασία του σεβασμού απέναντι στη διαφορετικότητα και την ετερότητα. Οι άλλοι Ευρωπαίοι, αν και με διαφορετικές συνήθειες ή αντιλήψεις, δεν παύουν να μοιράζονται τις ίδιες κεντρικής σημασίας αξίες, όπως είναι η δημοκρατία και ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Διαφαίνεται, έτσι, πως οι επιμέρους διαφοροποιήσεις δεν παρεμποδίζουν την αρμονική συνύπαρξη και συνεργασία των κρατών, όταν η μεταξύ τους συνεννόηση βασίζεται σε κοινά θεμέλια.
 
- Η κοινή επιθυμία, άλλωστε, των Ευρωπαίων να στηρίξουν και να εδραιώσουν τις κοινές τους αξίες, της δημοκρατίας, του διαλόγου και του ανθρωπισμού καθιστά ευχερέστερη την ευόδωση του στόχου αυτού. Με τη συνδρομή όλων των Ευρωπαίων είναι σαφώς ευχερέστερο να διαμορφωθεί μια ενιαία και ισχυρή δυναμική υποστήριξης των παγκοσμίως επωφελών αυτών αξιών, επιτρέποντας στην Ευρώπη να αποτελέσει πρότυπο συνεργασίας, ανθρωπισμού και δημοκρατικότητας. Το ευρωπαϊκό μήνυμα έχει, άλλωστε, ιδιαίτερο συμβολισμό και αξία, εφόσον επιδεικνύει τη δυνατότητα κρατών με ποικίλες μεταξύ τους διαφοροποιήσεις να συνεργάζονται ειρηνικά και αποτελεσματικά. Πρόκειται για ένα μήνυμα που μπορεί να αποτελέσει οδηγό για όλα τα υπόλοιπα κράτη στις άλλες ηπείρους.
 
- Το γεγονός, μάλιστα, πως στο πλαίσιο της Ευρώπης η διαφορετική ταυτότητα των επιμέρους κρατών όχι μόνο δεν αποτελεί αιτία προστριβών, αλλά αφορμή και ερέθισμα για γόνιμες συγκρίσεις αναδεικνύει την αξία της ποικιλομορφίας. Οι Ευρωπαίοι πολίτες μετακινούνται συχνά σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες -είτε ως τουρίστες, είτε στο πλαίσιο διακρατικών συνεργασιών- κι έχουν, έτσι, την ευκαιρία να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν τα διαφορετικά πολιτισμικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των άλλων χωρών. Υπάρχουν, έτσι, Έλληνες πολίτες, οι οποίοι αποφασίζουν να μετακινηθούν διαρκέστερα σε μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα, διότι εκτιμούν την οικονομική τους σταθερότητα, όπως υπάρχουν Ευρωπαίοι πολίτες που επιλέγουν την Ελλάδα ως χώρα εγκατάστασης, διότι εκτιμούν την ιδιαίτερη ποιότητα του ελληνικού τρόπου ζωής. Μετακινήσεις και εσωτερικές μεταναστεύσεις, οι οποίες καθίστανται εφικτές ακριβώς χάρη στο πνεύμα συνεργασίας και αμοιβαιότητας μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών.
 
2^ο ζητούμενο
-  Με δεδομένο πως η Ευρώπη απάντησε στην καταστροφική δίνη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με τη δημιουργία της ΕΟΚ και κατόπιν της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να αποτραπούν οποιεσδήποτε μελλοντικές συγκρούσεις και διαμάχες, ευελπιστώ πως το συνεργατικό αυτό πνεύμα θα παραμείνει αλώβητο και στο μέλλον, μιας και έχει ήδη αποδείξει την αποτελεσματικότητά του στη διασφάλιση της ειρήνης. Η οικονομική συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών μας επιτρέπει να ελπίζουμε σε μια διαρκή ειρηνική συνύπαρξη, η οποία θα δίνει σ’ εμάς τους νέους ανθρώπους τη δυνατότητα να σχεδιάζουμε το μέλλον μας με σιγουριά∙ βέβαιοι πως δεν θα βιώσουμε βίαιες ανατροπές, όπως αυτές που βίωσαν οι Ευρωπαίοι του παρελθόντος.
 
- Με την περαιτέρω, μάλιστα, διεύρυνση και εμβάθυνση της συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών δημιουργείται η προσδοκία μιας ακόμη ουσιαστικότερης βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης στην Ευρώπη. Με συλλογική προσπάθεια και διάθεση συνεννόησης μπορούν να τεθούν στο επίκεντρο προβλήματα που συνεχίζουν να ταλανίζουν τις επιμέρους χώρες, όπως είναι τα φαινόμενα ρατσισμού, ανεργίας και περιβαλλοντικής κρίσης. Ευελπιστώ, λοιπόν, πως οι ευρωπαϊκές χώρες θα υιοθετήσουν αποφασιστικότερες πολιτικές για την από κοινού αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, καθιστώντας την επίλυσή τους προσιτή πραγματικότητα αντί για μόνιμη ευχή.
 
- Σε πιο προσωπικό επίπεδο έχω την προσδοκία πως θα μου δοθεί η δυνατότητα να αξιοποιήσω όλο το εύρος ευκαιριών που διασφαλίζει η ευρωπαϊκή συνεργασία στους νέους. Θα ήθελα, ειδικότερα, να γνωρίσω την εμπειρία των σπουδών σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα -πιθανά μέσω του προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών-, όπως και την ευκαιρία να εργαστώ για κάποιο διάστημα σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Θεωρώ πως με τον τρόπο αυτό θα εμπλουτίσω σημαντικά την οπτική μου απέναντι στον κόσμο, θα αποκτήσω πολύτιμες εμπειρίες και θα έχω τη δυνατότητα να διαμορφώσω μια πιο ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Η επαφή, άλλωστε, με διαφορετικούς πολιτισμούς και διαφορετικές κοινωνίες διευρύνει ουσιαστικά το πώς κατανοούμε και το πώς αντικρίζουμε τους άλλους ανθρώπους.   

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Ηθική της διάθεσης των μοσχευμάτων

 
Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Ηθική της διάθεσης των μοσχευμάτων
 
Κείμενο 1: Ηθική της διάθεσης των μοσχευμάτων
 
Το κείμενο του Αντώνη Αντωνιάδη έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό «Θέματα αναισθησιολογίας και εντατικής ιατρικής».
 
     Ουδείς θεωρεί ανήθικη τη λήψη οργάνων για μεταμόσχευση μετά θάνατον από ενήλικα άτομα, τα οποία εν ζωή δήλωσαν ότι επιθυμούν να είναι δότες οργάνων μετά τον θάνατό τους. Όταν πρόκειται περί ανηλίκου η συγκατάθεση για δωρεά εκφράζεται από τον νόμιμο κηδεμόνα του.
     Υπάρχει όμως μεγάλη ασυμφωνία όσον αφορά τα άτομα που έχουν το δικαίωμα να δώσουν συγκατάθεση για τη δωρεά οργάνων του νεκρού, καθώς επίσης και για τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο θα εκφράσει την επιθυμία ή την άρνηση όταν ζει ακόμα να είναι δότης οργάνων μετά τον θάνατό του.
     Η υιοθέτηση της άποψης της μεταθανάτιας προσωπικότητας του ανθρώπου, ως υπόλειμμα της εν ζωής προσωπικότητας, γεγονός που υποστηρίζεται και από την Ελληνική νομοθεσία, καθιστά προφανές ότι δεν είναι νοητή οποιαδήποτε διάθεση οργάνων του νεκρού ανθρώπινου σώματος, παρά μόνο με τη θέληση του νεκρού που εκφράστηκε ελεύθερα και ενσυνείδητα εν ζωή, είτε θετικά είτε με ρητή αντίρρησή του.
     Όταν όμως δεν υπάρχει σύστημα όπου είναι καταγεγραμμένη η συγκατάθεση ή η αντίρρηση για τη δωρεά οργάνων του νεκρού τότε η οικογένεια του νεκρού θεωρείται ότι μπορεί να εκφράσει την άποψη που είχε ο νεκρός εν ζωή.
     Δεν θα υπήρχαν ηθικά διλήμματα σχετικά με τη λήψη οργάνων εάν υπήρχε σε εθνικό επίπεδο καταγεγραμμένη η σαφής άρνηση εκείνων των πολιτών που μετά από πλήρη ενημέρωση δεν δέχονται να είναι δότες οργάνων μετά θάνατον.
     Η δυνατότητα λήψης οργάνων από ένα νεκρό προφανώς εγείρει και το ερώτημα πώς ορίζεται ο θάνατος. Και ενώ η ερώτηση από τους ιατρούς θεωρείται καθαρά επιστημονική, εντούτοις εγείρονται αντιδράσεις συναισθηματικές, θρησκευτικές και φιλοσοφικές, οι οποίες περιπλέκουν το θέμα και θέτουν επιπλέον ερωτήματα. Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ διατηρήσεως ζωντανών ορισμένων κυττάρων και της ζωής του ανθρώπου; Είμαστε ευχαριστημένοι με τον ορισμό του θανάτου ως παύση των καρδιακών παλμών, οι οποίοι όμως μπορεί να ξαναρχίσουν με καρδιακό μασάζ ή μας ικανοποιεί το μοναδικό κριτήριο της μη αναστρέψιμης βλάβης που οδηγεί αναμφίβολα στον θάνατο;
     Σ’ όλες αυτές τις ερωτήσεις η Ιατρική απαντάει: η ζωή σταματάει όταν το εγκεφαλικό στέλεχος υποστεί μη αναστρέψιμη βλάβη. Ο ορισμός αυτός που ονομάζεται «εγκεφαλικός θάνατος» είναι καθοριστικός για τη λήψη βιώσιμων οργάνων, τα οποία εάν λαμβάνονταν μετά την καρδιακή παύση στην πλειονότητά τους θα ήταν ακατάλληλα για μεταμόσχευση.  
     Τα κριτήρια διαπίστωσης του θανάτου όταν πρόκειται περί νεκρού του οποίου τα όργανα θα χρησιμοποιηθούν για μεταμόσχευση είναι πολύ πιο αυστηρά από εκείνα που χρησιμοποιούνται για τη συμπλήρωση ενός κοινού πιστοποιητικού θανάτου.
     Το πρόβλημα, πάντως, της συνεχούς αύξησης των αναγκών σε μοσχεύματα καθιστά επιτακτικότερη την ανάγκη δίκαιης διάθεσης στους ασθενείς και ο χρόνος αναμονής επιμηκύνεται.
     Σε ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας όλα τα άτομα έχουν τα ίδια δικαιώματα παροχής υπηρεσιών υγείας επομένως και η κατανομή των μοσχευμάτων πρέπει να διέπεται από αυστηρώς ιατρικά κριτήρια που συνήθως καθορίζονται από γιατρούς.
     Στην περίπτωση αυτή δεν λαμβάνονται υπόψη άλλοι παράγοντες, όπως κοινωνικοοικονομικοί, ηλικία, φύλο ή άλλα ηθικοθρησκευτικά χαρακτηριστικά των υποψηφίων ληπτών. Τα κριτήρια για τη χορήγηση οργάνων για μεταμόσχευση πρέπει να είναι απόλυτα καθορισμένα, προσπελάσιμα από όλους και οι ασθενείς θα πρέπει να γνωρίζουν κατά το δυνατόν με ακρίβεια που βρίσκονται στον κατάλογο αναμονής μέχρι να έρθει η σειρά τους για μεταμόσχευση.
     Ο μεγαλύτερος κίνδυνος στις μεταμοσχεύσεις είναι το ανθρώπινο σώμα να θεωρηθεί αντικείμενο. Ενόψει αυτού του κινδύνου εγείρονται δύο βασικές ερωτήσεις: Το ανθρώπινο σώμα έχει κάποια «τιμή»; Η αξία ενός ατόμου είναι διαφορετική από εκείνη κάποιου άλλου ατόμου;
     Στις ερωτήσεις αυτές πρέπει να υπάρχουν διεθνώς αποδεκτές απαντήσεις.
 
Κείμενο 2: [Επιτυχής μεταμόσχευση πνεύμονα]
 
     Ένας άνδρας 62 ετών είναι ο λήπτης πνεύμονα σε μεταμόσχευση που πραγματοποιήθηκε στις 10 Ιουλίου στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο. Ο άνδρας μάλιστα έλαβε και εξιτήριο και πλέον προσαρμόζεται στη νέα ζωή που του προσέφερε η επιστήμη.
     Πρόκειται για μια εξαιρετικά πολύπλοκη και δύσκολη χειρουργική επέμβαση και έγινε δυσκολότερη λόγω των αντίξοων συνθηκών που έχει φέρει η πανδημία. Το χειρουργείο διήρκεσε 10 ώρες και έγινε από ομάδα χειρουργών και αναισθησιολόγων του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου. Η επίσημη ανακοίνωση του Ωνάσειου αναφέρει: «Στον 62χρονο άνδρα, στον οποίο απέμεναν μόλις λίγοι μήνες ζωής, δόθηκε μια δεύτερη ευκαιρία. Η επιτυχημένη μεταμόσχευση αποτελεί για όλους μας μια υπενθύμιση της ανάγκης για επάρκεια μοσχευμάτων στη χώρα μας, καθώς και της σημασίας που έχει η αύξηση των δωρητών οργάνων για το πολύτιμο «δώρο» της ζωής».
     Πρόκειται, λοιπόν, για την πρώτη μεταμόσχευση πνεύμονα στη χώρα μας μετά από 10 χρόνια, η οποία και στέφθηκε με επιτυχία, ανοίγοντας τον δρόμο για μια συνεχή προσπάθεια ενίσχυσης της μεταμοσχευτικής δραστηριότητας στην Ελλάδα. Με αφορμή την επιτυχή αυτή ολοκλήρωση της μεταμόσχευσης, ο καθηγητής Ιωάννης Ν. Μπολέτης, έκανε σχετικές δηλώσεις:
     «Θέλω καταρχάς να συγχαρώ την ομάδα μας, τους γιατρούς και τους νοσηλευτές του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου που έλαβαν μέρος σε αυτή την εξαιρετικά πολύπλοκη και δύσκολη μεταμόσχευση, μεταφέροντας παράλληλα τις ευχές όλων μας για γρήγορη και πλήρη ανάρρωση του 62χρονου λήπτη του μοσχεύματος. Η πρώτη μεταμόσχευση πνεύμονα στη χώρα μας, μετά από 10 χρόνια, αποτελεί μια κομβική στιγμή στην 27χρονη πορεία του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου και ένα σημαντικό βήμα στην προσπάθεια προώθησης της μεταμοσχευτικής δραστηριότητας στην Ελλάδα.
     Μέσα από την Εθνική Πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση, την πολύτιμη εμπειρία και την τεχνογνωσία του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων και τη μέχρι τώρα εμπειρία των διαφόρων μονάδων μεταμόσχευσης, μπαίνουμε σε μια “νέα εποχή” για τις μεταμοσχεύσεις, με στόχο να βγει η χώρα μας από το σημερινό τέλμα.
     Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι μεταμοσχεύσεις είναι η μοναδική θεραπευτική απάντηση σε τελικού σταδίου ανεπάρκεια οργάνων και πως ο καθένας μας μπορεί να βρεθεί σε αυτή τη θέση. Το “κλειδί”, ωστόσο, σε αυτή την προσπάθεια βρίσκεται στα χέρια όλων μας, καθώς προϋπόθεση για περισσότερες μεταμοσχεύσεις είναι η αύξηση των δωρητών οργάνων».
 
Γεωργία Σκιτζή, 15-10-2020 https://www.healthweb.gr/nea-ygeias/epistimonika-nea/onaseio-metamosxeysi-me-epityxia-i-proti-epemvasi-se-pneymona-stin-ellada
 
Κείμενο 3: Νικηφόρος Βρεττάκος, Φιλοσοφία
Το ποίημα δημοσιεύτηκε στο περιοδικός «Τομές», τ. 9, Φεβρουάριος 1977. Βλ. Αλέξανδρος Αργυρίου, Η Ελληνική Ποίηση, Ανθολογία και Γραμματολογία, τόμος Δ΄, εκδ. Σοκόλη, Αθήνα, 1979, σ. 208.
 
Το σύμπαν ολόκληρο είναι ένα όστρακο
που εκκολάφθηκε μέσα του τ’ ακριβό
μαργαριτάρι ο άνθρωπος.
 
ΘΕΜΑΤΑ
 
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά (περίπου 80 λέξεις) τα ζητήματα που σχετίζονται με τη συγκατάθεση ή μη για τη δωρεά οργάνων, όπως αυτά παρουσιάζονται στο Κείμενο 1.
Μονάδες 20
 
Αν το άτομο έχει δώσει τη συγκατάθεσή του για τη μετά θάνατο διάθεση των οργάνων του η μεταμόσχευση θεωρείται ηθικά αποδεκτή. Αντιστοίχως, αν έχει ρητά αρνηθεί, δε θεωρείται αποδεκτή η λήψη των οργάνων. Αν, ωστόσο, δεν υπάρχει καταγεγραμμένη η βούλησή του, τότε την απόφαση τη λαμβάνει η οικογένεια, όπως και στην περίπτωση ανηλίκων. Η καταγραφή των ατόμων που αρνούνται ρητά να δωρίσουν τα όργανά τους θα επέλυε ηθικά ζητήματα σχετικά με τη δυνατότητα λήψης ή με το ποιος δύναται να δώσει την αναγκαία συγκατάθεση.  
 
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να αξιολογήσετε τη συνάφεια του τίτλου του Κειμένου 2 με το θέμα του (μονάδες 5) και τη θέση που παίρνει η αρθρογράφος απέναντι σε αυτό (μονάδες 10).
Μονάδες 15
 
Ο τίτλος του Κειμένου 2, αν και ελλειπτικός, χάρη στην αξιοποίηση ονοματοποίησης («μεταμόσχευση») μεταδίδει με σαφήνεια το θέμα του, το οποίο προφανώς σχετίζεται με μια επιτυχημένη μεταμόσχευση πνεύμονα. Πέρα, μάλιστα, από την ενημέρωση που προσφέρει για το περιεχόμενο προϊδεάζει για το επίσημο ύφος του κειμένου μέσω της λιτής και επιγραμματικής διατύπωσής του.
Η πρόταξη του επιθέτου «επιτυχής» υποδηλώνει τη θετική στάση που τηρεί η αρθρογράφος απέναντι στη σωτήρια για πολλούς ασθενείς διαδικασία των μεταμοσχεύσεων. Διαφαίνεται, έτσι, πως η αρθρογράφος θα επιχειρήσει να υποστηρίξει την αναγκαιότητα της δωρεάς οργάνων, εφόσον μέσω αυτής διασφαλίζεται η ζωή ανθρώπων που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας.
 
Β2. Το Κείμενο 1, ως κείμενο αποδεικτικού λόγου, έχε σκοπό να ενημερώσει και να πείσει τον αναγνώστη. Να εντοπίσετε δύο γλωσσικές επιλογές που ενισχύουν την πειστικότητα των νοημάτων (μονάδες 4) και να εξηγήσετε πώς υπηρετούν την πρόθεση του συγγραφέα (μονάδες 6).
Μονάδες 10
 
Μια βασική γλωσσική επιλογή που ενισχύει την πειστικότητα των νοημάτων του Κειμένου 1 είναι η αναφορική -κυριολεκτική- λειτουργία της γλώσσας που κυριαρχεί στο κείμενο και υπογραμμίζει την επιστημονική προσέγγιση του θέματος. Παραλλήλως, ο συγγραφέας αξιοποιεί επιστημονικό λεξιλόγιο ( π.χ. «όταν το εγκεφαλικό στέλεχος υποστεί μη αναστρέψιμη βλάβη») μέσω του οποίου γίνεται εμφανής η ουσιαστική γνώση του υπό διερεύνηση θέματος και η ακρίβεια των παρεχόμενων πληροφοριών.
Την πειστικότητα του κειμένου ενισχύει, επίσης, η αξιοποίηση μακροπερίοδου λόγου και υποτακτικής σύνταξης μέσω των οποίων ο συγγραφέας επιχειρεί να αποδώσει με πληρότητα τα νοήματα του κειμένου (π.χ. «Η υιοθέτηση της άποψης της μεταθανάτιας προσωπικότητας του ανθρώπου, ως υπόλειμμα της εν ζωής προσωπικότητας, γεγονός που υποστηρίζεται και από την Ελληνική νομοθεσία, καθιστά προφανές ότι δεν είναι νοητή οποιαδήποτε διάθεση οργάνων του νεκρού ανθρώπινου σώματος, παρά μόνο με τη θέληση του νεκρού που εκφράστηκε ελεύθερα και ενσυνείδητα εν ζωή, είτε θετικά είτε με ρητή αντίρρησή του.»)
 
Β3.α. «Όταν πρόκειται περί ανηλίκου η συγκατάθεση για δωρεά εκφράζεται από τον νόμιμο κηδεμόνα του.» Να μετατρέψετε, κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές, την παραπάνω πρόταση του Κειμένου 1 στην αντίθετη σύνταξη (μονάδες 2) και να σχολιάσετε τις διαφοροποιήσεις που παρατηρείται στο ύφος του λόγου (μονάδες 4).
 
Μετατροπή: «Ο νόμιμος κηδεμόνας εκφράζει τη συγκατάθεση για δωρεά όταν πρόκειται περί ανηλίκου.»
 
Με τη μετατροπή της περιόδου σε ενεργητική σύνταξη το ύφος γίνεται πιο άμεσο και λιγότερο επίσημο. Παραλλήλως, η έμφαση δίνεται στο πρόσωπο που ενεργεί (ο νόμιμος κηδεμόνας) και κατ’ επέκταση τονίζεται πως είναι αυτό που έχει την ευθύνη για να λάβει τη σχετική απόφαση.  
 
β. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι μεταμοσχεύσεις είναι η μοναδική θεραπευτική απάντηση σε τελικού σταδίου ανεπάρκεια οργάνων και πως ο καθένας μας μπορεί να βρεθεί σε αυτή τη θέση. Το “κλειδί”, ωστόσο, σε αυτή την προσπάθεια βρίσκεται στα χέρια όλων μας, καθώς προϋπόθεση για περισσότερες μεταμοσχεύσεις είναι η αύξηση των δωρητών οργάνων».
Να εντοπίσετε στο απόσπασμα του Κειμένου 2 ένα σημείο στο οποίο το μήνυμα εκφέρεται με βεβαιότητα (μονάδες 2) και να μετατρέψετε τον τρόπο εκφοράς του έτσι, ώστε να δηλώνεται πιθανότητα (μονάδες 2)
Μονάδες 10
 
Βεβαιότητα: «οι μεταμοσχεύσεις είναι η μοναδική θεραπευτική απάντηση σε τελικού σταδίου ανεπάρκεια οργάνων»
 
Πιθανότητα: «οι μεταμοσχεύσεις ίσως / ενδεχομένως είναι η μοναδική θεραπευτική απάντηση σε τελικού σταδίου ανεπάρκεια οργάνων»
 
ΘΕΜΑ Γ
Τι είναι ο άνθρωπος για το ποιητικό υποκείμενο στο Κείμενο 3; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αξιοποιώντας τρεις (3) κειμενικούς δείκτες. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε μαζί του και γιατί; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Ο άνθρωπος αποτελεί, σύμφωνα με το ποιητικό υποκείμενο, ένα πολύτιμο όν για χάρη του οποίου υπάρχει και λειτουργεί όλο το σύμπαν. Το πολύτιμο της ανθρώπινης ύπαρξης τονίζεται με μια αλληγορία στο πλαίσιο της οποίας το σύμπαν παραλληλίζεται με όστρακο και ο άνθρωπος με μαργαριτάρι που εκκολάπτεται μέσα σε αυτό. Χαρακτηρίζεται, μάλιστα, ο άνθρωπος «ακριβό» μαργαριτάρι προκειμένου να αποδοθεί με έμφαση η ξεχωριστή του αξία. Η άποψη αυτή του ποιητικού υποκειμένου τιτλοφορείται «Φιλοσοφία» είτε καθώς αποτελεί τη στάση ζωής που υιοθετεί είτε για να υπονοηθούν οι ιδιαίτερες νοητικές δυνατότητες του ανθρώπου μέσω των οποίων προέκυψε η φιλοσοφική ενασχόληση. Η λογική ικανότητα των ανθρώπου, άλλωστε, όπως και τα σημαντικά πνευματικά του επιτεύγματα αποτελούν στοιχεία που επιτρέπουν την τοποθέτησή του σε υψηλότερο επίπεδο έναντι των άλλων όντων.
Προσωπικά συμφωνώ με το ποιητικό υποκείμενο σε ό,τι αφορά την ανάγκη να αναγνωρίζουμε πως κάθε συνάνθρωπός μας αποτελεί ένα μοναδικό ον, το οποίο οφείλουμε να σεβόμαστε. Η έννοια του ανθρωπισμού, άλλωστε, οφείλει να διαπνέει τις πράξεις και τις αντιλήψεις μας, καθώς μόνο έτσι μπορεί η παγκόσμια κοινωνία να οδηγηθεί σε ουσιαστική βελτίωση.
 
ΘΕΜΑ Δ
Ως εκπρόσωπος του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου σου καλείσαι να συντάξεις μια ομιλία (350-400 λέξεων) στο πλαίσιο ημερίδας για το μέλλον των μεταμοσχεύσεων (αξιοποιώντας δημιουργικά τα κείμενα που σας δόθηκαν).
α) Να σχολιάσεις τις προκλήσεις που σχετίζονται με τη δωρεά οργάνων στη σύγχρονη εποχή, και
β) Να αναφέρεις τρεις συγκεκριμένους τρόπους με τους οποίους μπορούν αυτές οι προκλήσεις να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.
Μονάδες 30
 
1^ο Ζητούμενο
- Αρκετοί πιθανοί δωρητές οργάνων διστάζουν να δηλώσουν εγκαίρως και ρητώς τη σχετική επιθυμία τους, διότι έχουν τον φόβο πως ίσως η λήψη των οργάνων τους γίνει προτού εκλείψει κάθε ελπίδα για τη δική τους επιβίωση. Έχουν, δηλαδή, την ανησυχία πως ίσως η διαδικασία της λήψης ξεκινήσει πρόωρα, διότι δεν κατανοούν επαρκώς το πώς καθορίζεται από τους γιατρούς η οριστική στιγμή του θανάτου.
- Η έλλειψη έγγραφων και ρητών δηλώσεων από τη μεριά πιθανών δωρητών είτε αποτρέπει τη διαδικασία, αν δεν υπάρχει επαρκές περιθώριο χρόνου μέχρι να εντοπιστούν τα μέλη της οικογένειάς τους προκειμένου να δώσουν τη συγκατάθεσή τους, είτε δημιουργεί περιττά και επώδυνα διλήμματα στους οικείους του δότη, διότι καλούνται αιφνιδίως και υπό έντονη συναισθηματική φόρτιση να αποφασίσουν για ένα ζήτημα που ίσως να τους προκαλεί αποτροπιασμό ως βίαιη παρέμβαση στο σώμα του αγαπημένου τους προσώπου.
- Οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες για μοσχεύματα σε συνδυασμό με την άνιση ύπαρξη σχετικής προσφοράς θέτει ζητήματα σχετικά με το ποιος θα πρέπει να προηγηθεί, όταν βρεθεί το κατάλληλο μόσχευμα. Προκύπτει, δηλαδή, το ερώτημα αν θα πρέπει να δίνεται το προβάδισμα στα νεότερα άτομα εις βάρος των μεγαλύτερων σε ηλικία, καθώς και το κατά πόσο κάποια πρόσωπα υψηλού κοινωνικού ή οικονομικού status ενδέχεται να προηγηθούν.
- Λόγω της κρισιμότητας του ζητήματος τίθεται το ζήτημα αν πρόσωπα με ευρεία οικονομική άνεση θα έμπαιναν στον πειρασμό να αναζητήσουν το σωτήριο μόσχευμα με αθέμιτο τρόπο. Θα μπορούσε, δηλαδή, να υπάρξει -αν όχι στις δυτικές χώρες- σε κράτη λιγότερο οργανωμένα μια μακάβρια παράνομη διακίνηση μοσχευμάτων, η οποία δεν θα ελέγχεται από τις επίσημες αρχές και δεν θα ακολουθεί προφανώς τα ίδια αυστηρά κριτήρια λήψης των μοσχευμάτων.
- Η δυσκολία των σχετικών επεμβάσεων δημιουργεί ένα ακόμη ζήτημα, εφόσον δεν είναι δεδομένο πως τέτοιου είδους επεμβάσεις μπορούν να υλοποιηθούν στα νοσοκομεία όλης της χώρας. Δημιουργείται, έτσι, μια κατάσταση κατά την οποία η ευθύνη μετατίθεται στα μεγάλα νοσοκομεία των αστικών κέντρων, εξαναγκάζοντας τους ασθενείς περιφερειακών περιοχών να μετακινούνται κατ’ ανάγκη σε κάποια μεγάλη πόλη για τη ζητούμενη επέμβαση.
 
2^ο ζητούμενο
-  Ο ιδιαίτερα σημαντικός χαρακτήρας του ζητήματος καθιστά αναγκαία τη συστηματική και πλήρη ενημέρωση των πολιτών προκειμένου να κατανοήσουν υπό ποιες συνθήκες γίνεται η λήψη οργάνων του δότη και πόσο αυστηρά είναι τα κριτήρια, για να θεωρηθεί το άτομο νεκρό. Χρειάζεται, δηλαδή, να αντιμετωπιστεί η άγνοια επί του θέματος αυτού, ώστε περισσότεροι πολίτες να κατανικήσουν τις όποιες ανησυχίες τους και να δηλώσουν την επιθυμία τους να γίνουν δωρητές οργάνων.
- Μέσω της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης των πολιτών θα μπορέσει να υπάρξει μια ευρύτερη βάση δεδομένων, στην οποία θα είναι καταγεγραμμένη η βούληση των πιθανών δοτών, ώστε να απαλλάσσεται η οικογένειά τους από την ανάγκη να λαμβάνει μια τέτοια απόφαση σε στιγμές ψυχικής οδύνης και αναστάτωσης.
- Στο πλαίσιο της ενημέρωσης των πολιτών είναι σημαντικό, επίσης, να αποσαφηνιστούν τα κριτήρια βάσει των οποίων ένας ασθενής επιλέγεται έναντι άλλων προκειμένου να λάβει το υπάρχον μόσχευμα. Μια τέτοια αποσαφήνιση θα αποτρέψει την ύπαρξη καχυποψίας ή ανησυχίας πως ίσως ευκατάστατα άτομα έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τη σειρά με την οποία προσφέρονται τα μοσχεύματα στους σε αναμονή ασθενείς.
- Η έλλειψη μοσχευμάτων μπορεί να αντιμετωπιστεί, ως ένα βαθμό, μέσα από διακρατικές συνεργασίες προκειμένου η εύρεση συμβατών δοτών να μην περιορίζεται στα στενά όρια και στο μικρό ποσοστό δοτών ενός και μόνο κράτους. Μια ευρύτερη πηγή άντλησης μοσχευμάτων θα αύξανε την εύρεση κατάλληλων δοτών και θα μείωνε πιθανώς το διάστημα αναμονής για τους ασθενείς.
- Το απαιτητικό των σχετικών επεμβάσεων καθιστά απαραίτητη την πληρέστερη στελέχωση των μονάδων που τις πραγματοποιούν, καθώς και την εξοικείωση περισσότερων ιατρών με τη διαδικασία αυτή. Μέσω προγραμμάτων εκπαίδευσης και πρακτικής άσκησης θα μπορούσε να αυξηθεί ο αριθμός των ιατρών με εξειδίκευση και εμπειρία στις κρίσιμες αυτές επεμβάσεις.
 

Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η καλλιέργεια και η αξία του (Αυτο) Σεβασμού

Studio Grafiikka

 
Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η καλλιέργεια και η αξία του (Αυτο) Σεβασμού
 
Επαναληπτικές Πανελλαδικές 2023
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Η καλλιέργεια και η αξία του (Αυτο) Σεβασμού
 
     Οι άνθρωποι που δεν σέβονται, είναι άνθρωποι φοβικοί, ανασφαλείς, με αγκυλώσεις και παρωπίδες, που δυσκολεύονται να συνυπάρξουν σε ένα κοινωνικό σύνολο ή σε μια ομάδα που περικλείει τόσο πολλή διαφορετικότητα. Το κυριότερο χαρακτηριστικό των ανθρώπων αυτών είναι ότι πιστεύουν πως μειώνοντας τον άλλον αποκτούν μεγαλύτερη υπόσταση οι ίδιοι· αυτό είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των ανθρώπων που «φωνάζουν» ότι είναι σημαντικοί. Δεν χρειάζεται να «φωνάζεις» ποιος είσαι, χρειάζεται απλώς να πορεύεσαι με βάση τον σεβασμό, καθώς η ένδειξη σεβασμού αντικατοπτρίζει και τον αυτοσεβασμό σου.
     Για να αποδεχτείς τον άλλον, δεν χρειάζεται να συμφωνείς ούτε χρειάζεται να ταιριάζεις μαζί του. Τον αποδέχεσαι γιατί τον σέβεσαι, σέβεσαι πώς είναι ο άλλος σαν άνθρωπος, σέβεσαι το γεγονός ότι δεν μπορείς να αλλάξεις τους άλλους ανθρώπους, σέβεσαι το ότι οι άνθρωποι γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε σε διαφορετικές κοινωνίες, κουλτούρες και «πιστεύω», που είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα τα έχουμε κάνει μέρος της δικής μας ζωής.
     Μάθε να παρατηρείς, να ακούς, να αισθάνεσαι τι συμβαίνει γύρω σου και σταμάτα να περιστρέφεις τα πάντα γύρω από σένα, είναι μια καλή αρχή για να μπορέσεις κάποια στιγμή να σεβαστείς τον διπλανό σου.
     Ο σεβασμός είναι θέμα παιδείας και εσωτερικής ισορροπίας και πολύ λιγότερο θέμα μόρφωσης. Δυστυχώς στις μέρες μας είναι δυσεύρετος. Εάν γυρίσουμε πολύ πίσω, θα συνειδητοποιήσουμε ότι ο σεβασμός χάθηκε από τότε που αρχίσαμε να πιστεύουμε ή μας έκαναν να πιστέψουμε ότι όλοι οι άλλοι έχουν λιγότερη αξία μπροστά στο δικό μας «εγώ», από τότε που η προσωπική μας αντίληψη για το δίκαιο και το σωστό υπερίσχυσε της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
     Χάσαμε κάθε ίχνος προσανατολισμού, στην ανάγκη μας να θεωρούμε τον εαυτό μας τον πιο σημαντικό άνθρωπο μειώνοντας τους άλλους. Χάσαμε τον σεβασμό, στην προσπάθειά μας να επιβιώσουμε μέσα σε έναν κόσμο που αποζητά να σε προετοιμάσει ως λύκο έτοιμο να αντιμετωπίσεις ό,τι βρεθεί μπροστά σου. Χάσαμε τον σεβασμό με την ιδέα ότι πάντα εμείς ξέρουμε καλύτερα από τους άλλους, τον χάσαμε όταν ξεκινήσαμε να πιστεύουμε πως είμαστε αρκετά δυνατοί ώστε να μην έχουμε ανάγκη τους άλλους, και το κυριότερο, όταν μας έμαθαν ότι σημασία έχει να παίρνεις αυτό που θέλεις, χωρίς να νοιάζεσαι για τον άλλον.
     Σημαντικοί γινόμαστε μέσα από τις πράξεις μας και τη στάση ζωής μας, και όχι μέσα από κούφιες φιλοσοφίες, αόριστα και χαώδη ρητά. Ο σεβασμός είναι κόσμημα κι αυτό το κόσμημα μάθε να το φοράς και να το προσέχεις καθημερινά. Ίσως να είναι και το μόνο που σε κάνει πραγματικά πιο όμορφο…
 
[Αντώνης Σπανός, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής, https://www.peripsixisanalisi.gr/]. Ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της γραπτής εξέτασης.
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Συζητώντας για τον σεβασμό
 
     Στοιχείο του πολιτισμού είναι και αυτός. Μόνο που η περίπτωσή του μπερδεύει την καθημερινότητα. Ίσως επειδή εμφανίζεται πολλές φορές στη θεωρία και λιγότερες στην πράξη, έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα στην εποχή μας. Και ας τον μνημονεύουν οι πολιτικοί σχεδιασμοί, στην προσπάθειά τους να διαμορφώσουν νέα δεδομένα στις σχέσεις του κράτους με τον πολίτη και τούμπαλιν1. Το ευτύχημα είναι πως υπάρχει ακόμα και εξακολουθεί να περιλαμβάνεται στο, κοινώς αποδεκτό, πλαίσιο συμπεριφοράς για τα μέλη μιας κοινωνίας. Τουλάχιστον επισήμως. Γιατί, ανεπισήμως, τρέχα γύρευε.
     Αλλά τι είναι σεβασμός; «Το να υπολήπτεται2, να τιμά κανείς διάφορα πρόσωπα…», ήταν η πρώτη απάντηση που ακούστηκε προ ημερών στη φιλική συντροφιά και έδωσε την αφορμή να συζητηθεί, βιαστικά, ένα θέμα συνυφασμένο με την κοινωνική πορεία, σύμφωνα με τις όποιες γνώσεις ή εμπειρίες του καθενός και την ψυχική διάθεση της στιγμής.
     «Είναι η εκτίμηση που νιώθουμε για τους γονείς και τους παππούδες μας ή τους δασκάλους των μαθητικών μας χρόνων, που δεν αρκέστηκαν στα σχολικά βιβλία και μας έμαθαν πως η θέληση συμβαδίζει με την πρόοδο και ότι η σύνεση οδηγεί στην ορθή κρίση για τις προσπάθειες και τις επιλογές μας», είπε ο νεότερος της παρέας.
     «Η αναγνώριση όχι αποκλειστικά του κύρους κάποιων ανθρώπων αλλά και της αξίας που έχουν στο ρεύμα της ζωής οι κανόνες για την κοινωνική συμβίωση, οι νόμοι που αποσκοπούν στο κοινό όφελος, οι παραδόσεις που γαλούχησαν3 τις περασμένες γενιές και γεφυρώνουν το παρελθόν του τόπου μας με το μέλλον του», συμπλήρωσε ο τρίτος.
     Ωστόσο, η συζήτηση δεν περιορίστηκε στην ανταλλαγή απόψεων για τον σεβασμό. Είχε και συνέχεια. Γιατί ο τέταρτος της φιλικής συντροφιάς μπορεί να μην είχε αντιρρήσεις και να συμφώνησε, λίγο ή πολύ, με τους προλαλήσαντες4, πλην όμως βρήκε την ευκαιρία και ‒ «σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος» κατά τον στίχο του Κωνσταντίνου Καβάφη ‒ τους μίλησε για τις επιπτώσεις που έχουν και στη συμπεριφορά των ανθρώπων τα προβλήματα του πλανήτη, τις ανησυχίες που προκαλούν οι άγνωστες ή και περίεργες επιδιώξεις της εποχής μας, τα κενά που αφήνουν οι αμφισβητήσεις των παλαιών δεδομένων της ζωής και για το άγχος της επιβίωσης… «Σε μονόδρομο χωρίς επιστροφή και με αόρατο τέρμα βαδίζουμε», συνέχισε. «Αλλά, τι μπορεί να κάνει, τώρα πια, ένας σκεπτόμενος άνθρωπος; Τουλάχιστον, ας φροντίσει να διατηρήσει ανέπαφο τον αυτοσεβασμό του και ζωντανή τη συνέπειά του σε αρχές και αξίες. Από κει και πέρα, στο χέρι του είναι να σέβεται τον διπλανό του, για να έχει την απαίτηση να του φέρεται κι εκείνος με τον ίδιο τρόπο. Και ακόμη να αποδεικνύει με τα λόγια και τις πράξεις του τον σεβασμό του στο περιβάλλον, στην ταλαιπωρημένη Φύση, που δημιουργεί την εντύπωση ότι πασχίζει, έστω και καθυστερημένα, με απρόοπτα ξεσπάσματα και ακραία καιρικά φαινόμενα, να ξαναβρεί τις χαμένες της ισορροπίες, για να ανασάνουν με ανακούφιση τα έμβια όντα».
     Οι άλλοι της παρέας τον άκουσαν σιωπηλοί. Ποιος ξέρει, ίσως και να συμφωνούσαν
με τις απόψεις του…
 
1. τούμπαλιν: αντίστροφα, 2. υπολήπτεται: εκτιμά βαθιά και σέβεται, 3. γαλούχησαν: διαπαιδαγώγησαν, ανέθρεψαν, μόρφωσαν, 4. προλαλήσαντες: αυτοί που μίλησαν προηγουμένως.
 
[Σπύρος Τσίρος, από τον ημερήσιο τύπο, 30.05.2007].
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Κρίτων Αθανασούλης
Ανεβαίνω
 
Πάρτε με στην αγκαλιά σας και πέστε μου: είσαι ζαλισμένος.
Βάλτε με να καθίσω με τη συντροφιά σας και πέστε μου: ήσουν πολύ μοναχός.
Στρώστε μου ένα κρεβάτι μ’ απαλά χέρια και πέστε μου: πολύ κουράστηκες.
Πέστε ο ένας στον άλλο πως από σήμερα μ’ ανεβάζουν τα χέρια σας
σ’ ένα φως που γεννιέται μέσα σε μάτια αποφασισμένα.
Σύντροφοι αυτής της πορείας, βγάλτε από μέσα μου
τη λάσπη που η ψυχή μου πατεί λερώνεται κι αγωνίζεται να ξεπεράσει.
Πιο πέρα είναι ο καλοκαιρινός δρόμος. Λίγο πιο πέρα ανθίζουν οι ακακίες,
τραγουδούν οι σειρήνες. Και μεις βουλώνουμε τ’ αυτιά μας φοβισμένοι
μήπως χαθούμε μέσα σε μια γλυκιά μουσική.
Εμπρός, λοιπόν. Το άστρο μού κρέμασε μια αχτίνα. Ανεβαίνω κρατώντας
αυτή τη φωτεινή κλωστή, αιωρούμαι στην αγκαλιά τόσων κινδύνων.
Αν πέσω, ας πέσω, όλα τα χέρια σας ανοιγμένα θα με κρατήσουν και δε
θα πεθάνω ποτέ, μέσα σ’ αυτά τ’ αγαπημένα σας χέρια.
 
[Σπύρος Κοκκίνης, Ανθολογία Νεοελληνικής Ποίησης, Από τα Άνθη Ευλαβείας έως τις μέρες μας, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 2008, σελ. 26].
 
Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά τους λόγους για τους οποίους παρουσιάζεται έλλειμμα σεβασμού στην εποχή μας στο Κείμενο 1 (70-80 λέξεις).
Μονάδες 20
 
Το έλλειμμα σεβασμού στην εποχή μας προκύπτει λόγω της ενίσχυσης των συναισθημάτων ανασφάλειας, ιδεοληψίας και δυσκολίας συμβίωσης με το διαφορετικό. Φαινόμενα που φανερώνουν την ελλιπή παιδεία, τον εγωκεντρισμό και την απαξίωση του άλλου. Οι σύγχρονοι άνθρωποι, άλλωστε, τείνουν να αναδεικνύουν τον εαυτό τους μειώνοντας τους άλλους, θεωρώντας πως δεν τους έχουν ανάγκη. Η προσπάθεια, συνάμα, της επιβίωσης σε έναν ανταγωνιστικό κόσμο οδηγεί στην πεποίθηση πως προέχουν οι ατομικές ανάγκες και επιθυμίες έναντι της ενσυναίσθησης.   
 
Θέμα Β
Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση, με βάση το περιεχόμενο των αντίστοιχων Κειμένων 1 και 2 (χωρίς αναφορά σε χωρία των κειμένων):
 
1. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 υποστηρίζεται ότι
α. η ύπαρξη σεβασμού δυσχεραίνει τις ανθρώπινες σχέσεις.
β. το έλλειμμα σεβασμού οφείλεται κυρίως στο αίσθημα ανασφάλειας.
γ. ο σεβασμός δεν σχετίζεται με τον αυτοσεβασμό.
 
2. Στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 υποστηρίζεται ότι η αντίληψη για την αποδοχή του άλλου
α. είναι αποτέλεσμα του σεβασμού στον άνθρωπο.
β. προϋποθέτει κοινές αντιλήψεις και στάσεις.
γ. δεν συνδέεται με τον σεβασμό της διαφορετικότητας.
 
3. Στην πέμπτη παράγραφο του Κειμένου 1 υποστηρίζεται ότι σήμερα απουσιάζει ο σεβασμός
α. επειδή υπερισχύει η ανάγκη της συνύπαρξης.
β. επειδή κυριαρχεί ο αυτοσεβασμός.
γ. επειδή επικρατεί η κυριαρχία του «εγώ».
 
4. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι
α. το θέμα του σεβασμού απασχολεί επισήμως τον δημόσιο λόγο.
β. ο σεβασμός σήμερα εκδηλώνεται έμπρακτα.
γ. ο σεβασμός δεν αφορά τις σχέσεις των πολιτών με το κράτος.
 
5. Στην πέμπτη παράγραφο του Κειμένου 2 ο τέταρτος συνομιλητής της συντροφιάς
α. αντέδρασε στις απόψεις των συνομιλητών του σχετικά με το περιεχόμενο του σεβασμού.
β. διεύρυνε το θέμα του σεβασμού στα γενικότερα προβλήματα της εποχής μας.
γ. αδιαφόρησε για τις συνέπειες του αυτοσεβασμού.
Μονάδες 15
 
1 = β
2 = α
3 = γ
4 = α
5 = β
 
Β2. Στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 («Σημαντικοί γινόμαστε… πιο όμορφο») ο συγγραφέας χρησιμοποιεί μια αναλογία. Ποια είναι τα δύο μέρη της και τι επιτυγχάνει με αυτή;
Μονάδες 10
 
Στο πλαίσιο της αναλογίας που αξιοποιεί ο συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο, ο σεβασμός, ως πρώτο μέρος της αναλογίας, παραλληλίζεται με ένα κόσμημα∙ λέξη που αποτελεί το δεύτερο μέρος της αναλογίας.
Μέσω της αναλογίας αυτής ο συγγραφέας επιτυγχάνει να τονίσει εμφατικά και με παραστατικό τρόπο την ιδιαίτερη σημασία που έχει η έμπρακτη εκδήλωση του σεβασμού, που πρέπει να μας χαρακτηρίζει σε όλες τις ανθρώπινες εκδηλώσεις. Με το να επιδεικνύει, άλλωστε, σεβασμό το άτομο στους άλλους γίνεται αντιληπτό από εκείνους με πολύ θετικό τρόπο, εφόσον αναγνωρίζουν την εσωτερική του ομορφιά. 
Με την αξιοποίηση, επομένως, της αναλογίας ο συγγραφέας περνά με σαφή και εύληπτο τρόπο το μήνυμά του στους αναγνώστες. Με τον εικονοπλαστικό, μάλιστα, λόγο προσδίδει στο κείμενο αισθητική αξία και παραστατικότητα, καθιστώντας το ενδιαφέρον και ελκυστικό.
 
Β3. Να συγκρίνετε τις απόψεις των συγγραφέων στα δύο χωρία: «Δεν χρειάζεται … αυτοσεβασμό σου» (Κείμενο 1) και «Τουλάχιστον, ας φροντίσει … αρχές και αξίες» (Κείμενο 2) ως προς τη σχέση του αυτοσεβασμού με τον σεβασμό (60-70 λέξεις).
Μονάδες 10
 
Οι δύο συγγραφείς επισημαίνουν τη στενή σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις έννοιες του αυτοσεβασμού και το σεβασμού. Στο πρώτο κείμενο τονίζεται πως η έκφραση σεβασμού στους άλλους υποδηλώνει την ύπαρξη ουσιαστικού αυτοσεβασμού. Αποτελούν, άρα, οι έννοιες αυτές τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Αντιστοίχως, στο δεύτερο κείμενο δηλώνεται πως ο αυτοσεβασμός λειτουργεί ως βάση για τις άλλες ηθικές ποιότητες, όπως είναι ο σεβασμός στους άλλους. Για να υπάρχει, δηλαδή, σεβασμός αναγκαία προϋπόθεση είναι η ύπαρξη του αυτοσεβασμού. 
 
Θέμα Γ
Γ1. Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σου, το βασικό θέμα του Κειμένου 3; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου με τρεις διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Πώς θα ανταποκρινόσουν εσύ στο κάλεσμα του ποιητικού υποκειμένου; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Βασικό, κατά τη γνώμη μου, θέμα του κειμένου αποτελεί η ανάγκη ενός απογοητευμένου και καταπονημένου ανθρώπου να λάβει βοήθεια και συμπαράσταση από τους συνανθρώπους του. Με τη χρήση προστακτικής έγκλισης («πάρτε», «βάλτε», «στρώστε») το ποιητικό υποκείμενο προσδίδει επιτακτική χροιά στην έκκλησή του για αλληλεγγύη, φανερώνοντας έτσι με ενάργεια την ψυχική του οδύνη. Όπως επισημαίνει, μάλιστα, με τη χρήση μεταφορικού λόγου («μήπως χαθούμε μέσα σε μια γλυκιά μουσική») θεωρεί πως από φόβο και δισταγμό οι άνθρωποι χάνουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τη θαλπωρή και την ομορφιά της συναδέλφωσης που τους προσμένει, αν εμπιστευτούν ο ένας τον άλλον. Το ποιητικό υποκείμενο, πάντως, έχει την ελπίδα και την πίστη πως οι συνάνθρωποί του θα ανταποκριθούν τελικά στο αίτημά του, γι’ αυτό και είναι έτοιμος να τους εμπιστευτεί τη ζωή του, όπως αυτό εκφράζεται με σχήμα αντίθεσης («ανεβαίνω», «ας πέσω»). Έχει τη βεβαιότητα πως τα ανοιγμένα χέρια τους θα τον κρατήσουν και θα τον διασώσουν.
Προσωπικά θεωρώ πως έχουμε ηθική υποχρέωση να συμπαραστεκόμαστε στους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη. Όταν, μάλιστα, κάποιος γύρω μας βρίσκει το κουράγιο να ζητήσει τη βοήθειά μας, φανερώνοντας την απόγνωσή του, τότε το να δείξουμε αδιαφορία μοιάζει σχεδόν απάνθρωπο. Υπ’ αυτή την έννοια, θα ανταποκρινόμουν στο κάλεσμα του ποιητικού υποκειμένου, παραμερίζοντας το όποιο αίσθημα καχυποψίας και δισταγμού.
 
Θέμα Δ
Δ1. Συμμετέχετε σε συνεδρίαση της Βουλής των Εφήβων, με θέμα «Σεβασμός και Ανθρώπινα Δικαιώματα». Στη συνεδρίαση κυριαρχεί η άποψη ότι επικρατεί σημαντικό έλλειμμα σεβασμού στη σύγχρονη εποχή. Στην ομιλία σας (350-400 λέξεων):
α) διατυπώνετε τη συμφωνία ή τη διαφωνία σας σχετικά με την άποψη αυτή, τεκμηριώνοντάς την με ενδεικτικά παραδείγματα, και
β) αναφέρετε τους τρόπους με τους οποίους εσείς εκδηλώνετε τον σεβασμό απέναντι στον εαυτό σας και τους άλλους.
Να αξιοποιήσετε δημιουργικά τα Κείμενα 1 και 2.
Μονάδες 30
 
Αξιότιμε, κύριε Πρόεδρε
Αγαπητοί έφηβοι Βουλευτές,
 
     Η σημερινή μας συζήτηση αγγίζει ένα θέμα κρίσιμης για την κοινωνία μας σημασίας, τον «Σεβασμό και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα». Η έννοια του σεβασμού διατρέχει -φαινομενικά- τις ανθρώπινες σχέσεις χάρη στη συμβολή της εκπαίδευσης και της πνευματικής καλλιέργειας των πολιτών. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, αρκετοί άνθρωποι επιφυλάσσουν τον σεβασμό μόνο για εκείνους που θεωρούν ισότιμους ή και ανώτερους, ενώ συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν χωρίς σεβασμό εκείνους που θεωρούν κοινωνικά υποδεέστερους.
     Το έλλειμμα αυτό του σεβασμού γίνεται αντιληπτό από τη σταθερή πορεία των φαινομένων ρατσισμού που πλήττουν τις σύγχρονες κοινωνίες. Η διαφορετικότητα, σε κάθε της μορφή, παραμένει παράγοντας υπονόμευσης της αξίας του άλλου ατόμου στη σκέψη εκείνων των πολιτών που δεν είναι πρόθυμοι ή σε θέση να αναγνωρίσουν το πολυποίκιλο της ανθρώπινης φύσης. Ως εκ τούτου, πολλοί διατηρούν αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης μόνο για εκείνους που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά, αντιλήψεις ή προτιμήσεις. Καθετί «διαφορετικό» όμως αντιμετωπίζεται με απαξίωση και περιφρόνηση, αν όχι με βιαιότητα και εχθρότητα.  
     Ενδεικτικό, άλλωστε, του ελλείμματος σεβασμού είναι το γεγονός πως τα εγκλήματα και οι ανθρωποκτονίες παραμένουν σε αδικαιολόγητα υψηλά επίπεδα. Πρόκειται, μάλιστα, για εγκληματικές ενέργειες που συχνά υποκρύπτουν ρατσιστικό υπόβαθρο πέρα από τις όποιες προσωπικές αντιπαλότητες ή διενέξεις. Αν εξαιρέσουμε τα εγκλήματα που σχετίζονται με τον υπόκοσμο, οι ανθρωποκτονίες εις βάρος των γυναικών ή τα εγκλήματα εις βάρος μεταναστών φανερώνουν πως οι σύγχρονες κοινωνίες δεν αναγνωρίζουν, όπως θα έπρεπε, απόλυτη αξία στην ανθρώπινη ζωή.
     Παράλληλα, η παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων σε τομείς όπως είναι η εργασία, όπου οι εργαζόμενοι δεν λαμβάνουν το μισθό και την ασφάλιση που τους αναλογεί, υποδηλώνει πως και το οικονομικό συμφέρον λειτουργεί ως βασικός παράγοντας για την υποτίμηση και την εκμετάλλευση του συνανθρώπου. Είναι, άρα, όπως αντιλαμβάνεστε, εμφανές ότι ο ουσιαστικός σεβασμός ελλείπει στην εποχή μας, εφόσον οι άλλοι άνθρωποι μπορεί εύκολα να αντιμετωπιστούν με εχθρότητα ή να εκληφθούν ως αντικείμενα προς εκμετάλλευση.  
    Προσωπικά θεωρώ πως ο σεβασμός προς τους άλλους αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση του αυτοσεβασμού, διότι δεν θα μπορούσα να αναγνωρίσω κάποια ηθική ποιότητα στον εαυτό μου, αν δεν αντιμετώπιζα κάθε συνάνθρωπό μου με σεβασμό. Ανεξάρτητα από την κοινωνική κατάσταση, την εθνότητα, τη φυλή ή το φύλο του άλλου ανθρώπου θεωρώ απαράβατο κανόνα την έμπρακτη ένδειξη σεβασμού απέναντί του, σκεπτόμενος πάντοτε το πώς θα ήθελα να με αντιμετωπίζουν και να μου συμπεριφέρονται οι άλλοι. Θα ήταν, κατά τη γνώμη μου, παράλογο να αναμένω σεβασμό από τους άλλους, αν δεν έδειχνα πρώτος πως αναγνωρίζω την αξία κάθε ανθρώπου γύρω μου.
     Προκειμένου, βέβαια, να αποκτήσει η κοινωνία μας μια πραγματικά ανθρώπινη όψη δεν επαρκούν μόνο οι απλές καθημερινές πράξεις σεβασμού, αλλά μια καθολική αποδοχή της αδιαπραγμάτευτης αξίας κάθε ανθρώπου. Μόνο αν κάθε πολίτης αισθανθεί την αποδοχή και τον έμπρακτο σεβασμό των συνανθρώπων του θα έχουμε διαμορφώσει μια κοινωνία σεβασμού και αποδοχής.
 
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!