Λατινικά Β Λυκείου: Ενεργητική – Παθητική Σύνταξη

Jeremy Geddes 

Λατινικά Β Λυκείου: Ενεργητική – Παθητική Σύνταξη

Κατά τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική γίνονται οι εξής αλλαγές:  

Ενεργητική: Magnus timor exercitum occupavit (μεγάλος φόβος κατέλαβε το στράτευμα)

Παθητική: Magno timore exercitus occupatus est (το στράτευμα καταλήφθηκε από μεγάλο φόβο)

• Μετατρέπουμε το ρήμα ενεργητικής στον αντίστοιχο χρόνο παθητικής φωνής (προσέχοντας το πρόσωπο και τον αριθμό του νέου υποκειμένου του).  

• Το Αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται πλέον Υποκείμενο του παθητικού ρήματος και τίθεται σε Ονομαστική πτώση.

• Το Υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος τρέπεται σε Ποιητικό αίτιο, το οποίο εκφέρεται με απλή (απρόθετη) Αφαιρετική, όταν είναι άψυχο και με εμπρόθετη Αφαιρετική, όταν είναι έμψυχο. Προσέχουμε πως όταν η λέξη ξεκινά με φωνήεν χρησιμοποιούμε την πρόθεση ab, ενώ όταν ξεκινά με σύμφωνο χρησιμοποιούμε την πρόθεση a.

- Κατά τη μετατροπή προσέχουμε πως αν υπάρχουν ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί στους βασικούς όρους, μετατρέπονται ανάλογα, ώστε να έχουν και στη νέα σύνταξη την ίδια πτώση με τον όρο που προσδιορίζουν.

Στο παραπάνω παράδειγμα το επίθετο magnus που προσδιορίζει το Υποκείμενο timor, τρέπεται σε Αφαιρετική ακολουθώντας την πτώση του υποκείμενου που γίνεται πια Ποιητικό Αίτιο (timore) σε Αφαιρετική.

- Αν το ρήμα είναι χρόνου Παρακειμένου ή Υπερσυντελίκου, προσέχουμε το υποκείμενό του, ώστε να γράψουμε το σωστό τύπο της μετοχής στον περιφραστικό τύπο.

Στον παραπάνω παράδειγμα το Υποκείμενο του ρήματος είναι το αρσενικό exercitus, γι’ αυτό και θέτουμε τη μετοχή σε αρσενικό γένος occupatus est.

Κείμενο 16 (XVI) Άσκηση σχολικού βιβλίου

Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική και να δηλωθεί το ποιητικό αίτιο:

π.χ. Plinius tres apros capit (Ο Πλίνιος πιάνει τρία αγριογούρουνα)

= Tres apri a Plinio capiuntur (Τρία αγριογούρουνα πιάστηκαν από τον Πλίνιο)

Imperator hostes vincit (Ο στρατηγός νικά τους εχθρούς)

= Hostes ab imperatore vincuntur (Οι εχθροί νικήθηκαν από το στρατηγό)

Terror Cassium concutit (Ο τρόμος συνταράσσει τον Κάσσιο)

= Cassius terrore concutitur (Ο Κάσσιος συνταράχθηκε από τον τρόμο)

Romani magnum numerum hostium capiunt (Οι Ρωμαίοι συλλαμβάνουν μεγάλο αριθμό εχθρών)

= Magnus numerus hostium a Romanis capitur (Μεγάλος αριθμός εχθρών συνελήφθηκε από τους Ρωμαίους)

Nos arma proicimus (Εμείς καταθέτουμε τα όπλα)

= Arma proiciuntur a nobis (Τα όπλα κατατέθηκαν από εμάς)

Vos legatos mittitis (Εσείς στέλνετε πρέσβεις)

= Legati a vobis mittuntur (Πρέσβεις στέλνονται από εσάς)

Κείμενο 19 (XIX) Άσκηση σχολικού βιβλίου

Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική και να δηλωθεί το ποιητικό αίτιο.

Antonius socios Catilinae deprehendit (πρκ.) [Ο Αντώνιος συνέλαβε τους συντρόφους του Κατιλίνα]

= Socii Catilinae ab Antonio deprehensi sunt (Οι σύντροφοι του Κατιλίνα συνελήφθησαν από τον Αντώνιο)

Antonius Catilinam proelio vicit (Ο Αντώνιος νίκησε τον Κατιλίνα στη μάχη)

= Catilina ab Antonio proelio victus est (Ο Κατιλίνας νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο)

Ego pastorem improbum vi prohibui (Εγώ με βία εμπόδισα τον αχρείο βοσκό)

= Pastor improbus a me vi prohibitus est (Ο αχρείος βοσκός εμποδίστηκε με βία από εμένα)

Tu bovum mugitum audivisti (Εσύ άκουσες το μουγκρητό των βοδιών)

= Bovum mugitus a te auditus est (Το μουγκρητό των βοδιών ακούστηκε από σένα)

Vos boves in speluncam traxistis (Εσείς τραβήξατε τα βόδια στη σπηλιά)

= Boves a vobis in speluncam tracti sunt (Τα βόδια τραβήχτηκαν στη σπηλιά από εσάς)

Incolae Herculem honoraverunt (Οι κάτοικοι τιμούσαν τον Ηρακλή)

= Hercules ab incolis honoratus est (Ο Ηρακλής τιμήθηκε από τους κατοίκους)

Στην αντίστροφη μετατροπή από Παθητική σύνταξη σε Ενεργητική, έχουμε εύλογα τις ακόλουθες αλλαγές:

-          Το Ποιητικό Αίτιο τίθεται σε Ονομαστική και λειτουργεί ως Υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος.

-          Το ρήμα παθητικής φωνής τρέπεται σε ρήμα ενεργητικής φωνής του αντίστοιχου χρόνου.

-          Το Υποκείμενο τίθεται σε Αιτιατική πτώση και λειτουργεί ως Αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος.

Προσέχουμε κατά τη μετατροπή της σύνταξης να αλλάξουμε τις πτώσεις των ομοιόπτωτων προσδιορισμών και των συνημμένων μετοχών, ώστε να συμφωνούν με τη νέα πτώση των όρων που προσδιορίζουν.

Παραδείγματα μετατροπής από τα Κείμενα του Σχολικού βιβλίου: 

Κείμενο 19

-          Παθητική σύνταξη: Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est (Ο Κατιλίνας διώχθηκε απ’ την πόλη από τον Κικέρωνα)

Ενεργητική σύνταξη: Cicero Catilinam ex urbe expulit

-          Παθητική σύνταξη: Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse cum exercitu suo, proelio victus, interfectus est (Από τον Αντώνιο, τον άλλο ύπατο, ο ίδιος ο Κατιλίνας με το στρατό του, αφού νικήθηκε στη μάχη, σκοτώθηκε)

Ενεργητική σύνταξη: Antonius, alter Consul, Catilinam ipsum cum exercitu suo, proelio victum, interfecit

Κείμενο 20

-          Παθητική σύνταξη: Ab his in castra delatus est tristis et trepidus (Από αυτούς μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και έντρομος)

Ενεργητική σύνταξη: Hi (εννοείται: αυτόν = eum) in castra detulerunt tristem et trepidum

Ο αφηγητής μοιάζει ενσωματωμένος περισσότερο στην κοινωνία των προσφύγων και λιγότερο στην κοινωνία της πόλης του.

Ivana Stojakovic 

Γιώργος Ιωάννου "Μες στους Προσφυγικούς Συνοικισμούς" 

Ο αφηγητής μοιάζει ενσωματωμένος περισσότερο στην κοινωνία των προσφύγων και λιγότερο στην κοινωνία της πόλης του. Σε ποια σημεία του κειμένου προβάλλεται περισσότερο,  κατά τη γνώμη σας,  αυτό;  Πού πιστεύετε ότι οφείλεται;

Οι γονείς του Ιωάννου είναι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, γεγονός που του δημιουργεί την πεποίθηση πως θα έπρεπε να βρίσκεται κι αυτός μαζί με τους άλλους πρόσφυγες. Ο μόνος λόγος, άλλωστε, που δεν μεγάλωσε σε κάποιον προσφυγικό συνοικισμό είναι το γεγονός ότι οι δικοί του ήρθαν στη Θεσσαλονίκη λίγα χρόνια πριν γίνει η ανταλλαγή πληθυσμών και ξεκινήσει το μεγάλο κύμα προσφύγων. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο αφηγητής όντας παιδί προσφύγων αισθάνεται περισσότερο οικείους τους πρόσφυγες απ’ ό,τι τους απρόσωπους και αδιάφορους κατοίκους της πόλης.

«Κι όμως πόση συγκίνηση έχει να κοιτάζεις ή να συζητάς στα καφενεία και να διαισθάνεσαι τη δική σου ή μια άλλη πανάρχαια ράτσα. Ακούς εκείνες τις φωνές με τη ζεστή προφορά και σου ‘ρχεται ν’ αγκαλιάσεις.» Ο αφηγητής αισθάνεται κοντά στους πρόσφυγες την οικειότητα εκείνη που χαρίζει η κοινή καταγωγή, αισθάνεται τους ακατάλυτους δεσμούς αίματος και νιώθει τον εαυτό του κομμάτι της κοινωνίας τους. Το δέσιμο άλλωστε και η ανθρώπινη επαφή και ζεστασιά που παρατηρεί στους προσφυγικούς συνοικισμούς, είναι κάτι που λείπει από τη ζωή του και του δημιουργείται η επιθυμία να βρίσκεται κι αυτός μαζί τους. «Τουλάχιστο, ας ήμουν σ’ ένα προσφυγικό συνοικισμό με ανθρώπους της ράτσας μου τριγύρω.»

Οι ήρεμοι ρυθμοί ζωής των προσφύγων, η συνεχής επικοινωνία που υπάρχει μεταξύ τους, οι απλές κουβέντες στα καφενεία και η ανθρωπιά που χαρακτηρίζει τις μεταξύ τους σχέσεις, έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τους φρενήρεις ρυθμούς των κατοίκων της πόλης και την πλήρη αποξένωση που υπάρχει ανάμεσά τους. «Σταματώ πολλές φορές στη μέση του πεζοδρομίου, κι όπως το κούτσουρο που κόβει το νερό, έτσι περιστρέφονται γύρω μου οι διαβάτες.», «Συγκατοικώ με ανθρώπους που αδιαφορούν τελείως για μένα, κι εγώ γι’ αυτούς.» Ο Ιωάννου αδυνατεί να κατανοήσει την τάση των ανθρώπων της πόλης να μη θέλουν να δημιουργήσουν σχέσεις μεταξύ τους, να αποφεύγουν κάθε επικοινωνία και να προτιμούν να κινούνται αδιάφοροι μέσα σ’ ένα απρόσωπο πλήθος.

Ο ίδιος, άλλωστε, αισθάνεται μόνος τους και το κυριότερο χωρίς να έχει κατορθώσει να δημιουργήσει μια δική του οικογένεια κι ένα δικό του σπίτι, ώστε να έχει και η δική του ζωή τα θεμέλια εκείνα που θα του χάριζαν την πολύτιμη αίσθηση ότι ανήκει κάπου, ότι βρίσκεται μαζί με δικούς του ανθρώπους. «Εγώ όμως από τώρα είμαι βαριά παραπονεμένος. Μέσα στους ξένους και στα ξένα πράγματα ζω διαρκώς∙ στα έτοιμα και στα ενοικιασμένα.» Εκείνο που επιθυμεί ο αφηγητής είναι να βρεθεί ανάμεσα σε ανθρώπους που να τους αισθάνεται δικούς του, να αισθανθεί ότι αποκτά και η δική του ζωή ρίζες και φυσικά να πάψει να είναι μόνος και ξένος ανάμεσα στους άλλους ανθρώπους, γι’ αυτό και στο τέλος του πεζογραφήματος δηλώνει πως ζηλεύει εκείνους που ζουν στον τόπο τους, στον τόπο που γεννήθηκαν, κι εκφράζει την ευχή να μπορούσε τουλάχιστον να ζει σ’ έναν προσφυγικό συνοικισμό με ανθρώπους της ράτσας του.