Έκθεση Α΄ Λυκείου: Οι κούφιες λέξεις (Τράπεζα Θεμάτων)

Bertil Nilsson

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Οι κούφιες λέξεις (Τράπεζα Θεμάτων)

Οι κούφιες λέξεις

Ο άνθρωπος από παμπάλαιους χρόνους έχει επινοήσει τις «λέξεις» και την πλοκή τους, ως αληθινές απεικονίσεις ή ως συμβολικές παραστάσεις πραγμάτων και γεγονότων, για να συνεννοείται με τους ομοίους του. Να εκφράζει τις σκέψεις και τα αισθήματα, τις επιδιώξεις, τις διαθέσεις και τις επιθυμίες του, και να επικοινωνεί μαζί τους. Οι λέξεις όμως έγιναν όχι μόνο για να αποκαλύπτουν, αλλά και για να κρύβουν από τον άλλο τα ψυχικά μας βιώματα, όταν από ντροπή, συμφέρον ή δόλο θέλουμε να τα αποσιωπήσουμε ή να τα παραμορφώσουμε.

Εκεί κυρίως όπου οι λέξεις πρόκειται να εκφράσουν αφηρημένες έννοιες, η πλάνη (όχι σπάνια και η απάτη) είναι αρκετά συνηθισμένη. Τόσο περισσότερο μάλιστα, όσο τα λεκτικά σύμβολα που μεταχειριζόμαστε έχουν κατά κάποιον τρόπο εγκατασταθεί μόνιμα στη γλώσσα μας και κανείς δεν μπαίνει στον κόπο να εξετάσει την προέλευση, την κατασκευή και τη χρήση τους. Τότε καταλαβαίνουμε «περίπου» τι εννοούν, τα δεχόμαστε όμως και τα επαναλαμβάνουμε με την πεποίθηση ότι και αυτός που μας ακούει καταλαβαίνει «αρκετά» το νόημά τους.

Τα παραδείγματα αφθονούν και καθένας μπορεί να προσφέρει τα δικά του. Τι σημαίνουν, για παράδειγμα, φραστικά σύμβολα σαν αυτά εδώ: «η ουσία της ιδέας», «ο πνευματικός κόσμος», «εσωτερικές και εξωτερικές ιδιότητες», και τα παρόμοια; Πολλά απ’ αυτά, θα παρατηρήσει κανείς, είναι εκφράσεις μεταφορικές και πρέπει να συμπεράνει το νόημά τους από τα συμφραζόμενα. Ασφαλώς. Αλλά είτε μεταφορικά, είτε κυριολεκτικά τις εννοήσουμε, πάλι η σημασία τους βρίσκεται ανάμεσα στο «περίπου» και στο «αρκετά», με αποτέλεσμα ο ακροατής να μένει μετέωρος, και ο ευκολόπιστος να γοητεύεται από τη ρητορική τους αξία, ενώ ο απαιτητικός άδικα ψάχνει να βρει το νόημά τους και μένει αμετάπειστος.

Ας ονομάσουμε «κούφιες» τις λέξεις-έννοιες που είτε από τη φύση τους είτε από τη βιασύνη μας έχουν θολό και ακαθόριστο το νοηματικό τους περιεχόμενο. Όταν φεύγουμε από τα συγκεκριμένα πράγματα και προχωρούμε προς αφηρημένα σχήματα, η γλώσσα μας γεμίζει απ’ αυτές, χωρίς όμως να δυσχεραίνεται πολύ στην πρακτική καθημερινότητά της η ζωή μας. Εκείνη που υποφέρει είναι η θεωρητική μας σκέψη.

Πώς θα απαλλαγούμε από το βαρύ και άχρηστο, κάποτε και επικίνδυνο, φορτίο των κούφιων λέξεων; Τη λύση του προβλήματος θα αναζητήσουμε στην ανάταξη της Παιδείας μας, στον αναπροσανατολισμό της από τις αφαιρέσεις προς τα συγκεκριμένα, από τις εικασίες προς τα πράγματα. Και τούτο πρέπει να γίνει σε δύο χρόνους. Πρώτα να μάθουμε να αφαιρούμε το μεταφορικό ντύσιμο από τις εκφράσεις μας ή να συνειδητοποιούμε ότι αυτό που λέμε δεν είναι η πραγματική, αλλά η συμβολική ιδιότητα του αντικειμένου.

Το δεύτερο που πρέπει να διδαχτούμε, πάλι από νωρίς, είναι για κάθε λέξη που μεταχειριζόμαστε να εξετάζουμε εάν αντιστοιχεί σ’ αυτό που επιθυμούμε να πούμε. Είναι ανάγκη επιτέλους να μάθουμε ότι εκείνο που λέμε πρέπει πρώτα εμείς να το καταλαβαίνουμε και ύστερα οι άλλοι. Και το καταλαβαίνουμε τότε μόνο, όταν εκφράζει πραγματικά, κυριολεκτικά αυτό που επιθυμούμε να πούμε, για να μας νιώσει και ο άλλος. Αν τύχει να δούμε τον άλλο αμήχανο, με μάτι θολό, απόδειξη ότι δεν «εννοεί», να εγκαταλείπουμε αμέσως τα σύννεφα – τις παραβολές, τις υπερβολές, τα υπονοούμενα – και να μιλούμε με σαφήνεια και ακρίβεια.

Ε.Π. Παπανούτσος. (2002). Οι κούφιες λέξεις. Στο: Κ. Τσιρόπουλος (επιμ.). Τα δοκίμια των Ελλήνων, 164-169. Αθήνα: Μέγας Αστρολάβος-Ευθύνη (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Πώς αντιμετωπίζει ο συγγραφέας του κειμένου τις «κούφιες λέξεις»; (60 – 80 λέξεις)

Ο συγγραφέας θεωρεί πως οι κούφιες λέξεις, αυτές δηλαδή που έχουν ασαφές και ακαθόριστο νόημα, συνιστούν ένα επικίνδυνο φορτίο για τη γλώσσα. Διότι, σύμφωνα με την άποψή του, δυσχεραίνουν την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, αφού τόσο εκείνος που τις χρησιμοποιεί όσο κι εκείνος που τις ακούει δεν καταλαβαίνουν πλήρως και απόλυτα το νόημά τους. Επιτρέπουν, επομένως, τόσο την ύπαρξη ακούσιων παρανοήσεων, όσο και το ενδεχόμενο της σκόπιμης εξαπάτησης, γεγονός που καθιστά αναγκαία την απομάκρυνσή τους.  

Α1. Γιατί, σύμφωνα με το κείμενο, η θεωρητική σκέψη «υποφέρει» εξαιτίας των «κούφιων λέξεων»; (60 – 80 λέξεις)

Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ενώ οι κούφιες λέξεις επηρεάζουν ελάχιστα την πρακτική καθημερινότητα, αφού στο πλαίσιό της οι λέξεις χρησιμοποιούνται κυριολεκτικά, δημιουργούν ιδιαίτερο πρόβλημα στη θεωρητική σκέψη. Αυτό συμβαίνει διότι σε μια συζήτηση για θεωρητικά ζητήματα, όπου είναι αναγκαία η προσέγγιση αφηρημένων εννοιών, αυξάνεται κατά πολύ η χρήση τους. Εκεί οι ομιλητές καταφεύγουν επανειλημμένα στα έτοιμα, μα ασαφή, λεκτικά σύμβολα, που κινούνται κυρίως σε μεταφορικό επίπεδο, και τα οποία ενδεχομένως να έχουν τη δυνατότητα να προκαλούν ιδιαίτερη αίσθηση, αλλά δεν έχουν ξεκάθαρο νόημα.

Α1. Ποιες λέξεις αποκαλεί ο συγγραφέας «κούφιες» και με ποιους τρόπους, κατά την άποψή του, θα απαλλαγούμε από αυτές; (60 – 80 λέξεις)

Ο συγγραφέας αποκαλεί κούφιες τις λέξεις που είτε από την ίδια τους τη φύση είτε από τη βιασύνη των ομιλητών έχουν ακαθόριστο και θολό νοηματικό περιεχόμενο. Ενώ, προκειμένου ν’ απαλλαγούμε από αυτές, προτείνει την ανάταξη της Παιδείας με σαφή προσανατολισμό προς τις συγκεκριμένες έννοιες και προς τα πράγματα. Ανάταξη, η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί σε δυο στάδια, καθώς αρχικά θα πρέπει να μάθουμε να αφαιρούμε τη μεταφορική διάσταση των λέξεων ή έστω να συνειδητοποιήσουμε πως τις χρησιμοποιούμε με τη συμβολική και όχι την κυριολεκτική τους σημασία. Έπειτα, θα πρέπει να διδαχτούμε πως κάθε λέξη που χρησιμοποιούμε οφείλει να αντιστοιχεί ακριβώς σε αυτό που θέλουμε να πούμε.

Α2. Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο (Ο άνθρωπος... παραμορφώσουμε) του κειμένου;

Στην πρώτη παράγραφο ο συγγραφέας ακολουθεί παραγωγική συλλογιστική πορεία, αφού από μια ευρύτερη διαπίστωση (έχει επινοήσει τις λέξεις για να συνεννοείται), προχωρά σε μια ειδικότερη λειτουργία των λέξεων, αυτή της απόκρυψης ψυχικών βιωμάτων.

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην πρώτη παράγραφο (Ο άνθρωπος... παραμορφώσουμε) και τη δεύτερη παράγραφο (Εκεί... νόημά τους) του κειμένου.

~ Οι λέξεις ως μέσο δήλωσης, μα και απόκρυψης.

~ Οι αφηρημένες έννοιες αίτιο ελλιπούς συνεννόησης.

Α2. Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Εκεί... νόημά τους) του κειμένου.

Θεματική περίοδος: Εκεί κυρίως όπου οι λέξεις πρόκειται να εκφράσουν αφηρημένες έννοιες, η πλάνη (όχι σπάνια και η απάτη) είναι αρκετά συνηθισμένη.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Τόσο περισσότερο μάλιστα... και τη χρήση τους.

Κατακλείδα: Τότε καταλαβαίνουμε «περίπου» τι εννοούν... το νόημά τους.

Β1.α. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου με έντονη γραφή: αληθινές, αποκαλύπτουν, αφηρημένες, μόνιμα, δεχόμαστε.

αληθινές: ψεύτικες, πλαστές, εικονικές

αποκαλύπτουν: αποκρύπτουν

αφηρημένες: συγκεκριμένες

μόνιμα: προσωρινά

δεχόμαστε: απορρίπτουμε

Β1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση με κάθε αντώνυμη λέξη.

~ Στο διαδίκτυο ο χρήστης έρχεται σ’ επαφή με μιαν εικονική πραγματικότητα.

~ Η υπερβολική παροχή πληροφοριών είναι ένας έντεχνος τρόπος απόκρυψης των ουσιωδών ζητημάτων.

~ Στο τέλος της συνεδρίασης ο διευθυντής ζήτησε συγκεκριμένες προτάσεις για την επίλυση του προβλήματος.

~ Οι περισσότεροι υπουργοί διατηρούν προσωρινά τη θέση τους, γι’ αυτό και σπάνια ασχολούνται σε βάθος με το αντικείμενο που τους ανατίθεται.

~ Είχε κάθε δικαίωμα να απορρίψει την πρόταση συνεργασίας που του έγινε.

Β1. Να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: αληθινές, αποκαλύπτουν, λέξεις, έννοιες, γλώσσα.

Η γλώσσα αποτελεί ένα πολύτιμο μέσο έκφρασης, καθώς με τις κατάλληλες λέξεις ο άνθρωπος μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις ανησυχίες του. Ενώ, συνάμα, καθίσταται εφικτή η προσέγγιση σύνθετων εννοιών που απαιτούν μια πιο ουσιαστική εμβάθυνση, προκειμένου να αποκαλύψουν όλο το εύρος τους. Η γλώσσα, μάλιστα, επιτρέπει τόσο την απόδοση της αληθινής πραγματικότητας, όσο και το πλάσιμο ενός καθαρά φανταστικού κόσμου, προσφέροντας διέξοδο στη δημιουργικότητα του ατόμου.

Β1. «κάθε λέξη που μεταχειριζόμαστε να εξετάζουμε εάν αντιστοιχεί σ’ αυτό που επιθυμούμε να πούμε»

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω περίοδο, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων.

Θα πρέπει να εξετάζουμε εάν κάθε λέξη που μεταχειριζόμαστε αντιστοιχεί σ’ αυτό που επιθυμούμε να πούμε, καθώς μόνο έτσι διασφαλίζεται η ακρίβεια και η σαφήνεια όσων λέμε. Είναι, άλλωστε, εύλογο πως αν οι λέξεις που χρησιμοποιούμε δεν αποδίδουν ακριβώς αυτό που έχουμε κατά νου, ο συνομιλητής μας ενδέχεται να κατανοήσει κάτι διαφορετικό από ό,τι είχαμε πρόθεση να του μεταφέρουμε. Μένουμε, δηλαδή, εκτεθειμένοι σε πιθανές παρανοήσεις και καθιστούμε ανεπαρκή τη μεταξύ μας επικοινωνία.  

Β2.α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο παραδείγματα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας.

~ Οι κούφιες λέξεις

~ να εγκαταλείπουμε αμέσως τα σύννεφα

Β2.β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

~ Το επίθετο κούφιες μεταδίδει την αίσθηση κενότητας που χαρακτηρίζει τις λέξεις εκείνες που έχουν ασαφές ή ακαθόριστο νόημα.

~ Ο ομιλητής κινείται «στα σύννεφα», όταν επιχειρεί να εκφράσει σκέψεις ή ιδέες με τρόπο που δεν γίνεται αντιληπτός απ’ τον συνομιλητή του. Με τη φράση αυτή δηλώνεται πως κάποιες φορές γίνεται χρήση περίπλοκων εννοιών ή ασαφών λέξεων στο πλαίσιο της επικοινωνίας με άτομα που αδυνατούν να τις κατανοήσουν πλήρως ή δεν γνωρίζουν καν το νόημά τους.

Β2. «ο ευκολόπιστος [..] γοητεύεται από τη ρητορική τους αξία»

1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της σύνταξης από τον συγγραφέα.

Με την παθητική σύνταξη δίνεται έμφαση στην ενέργεια (ή στο αποτέλεσμα της ενέργειας) του υποκειμένου.

Ενώ, συμπληρωματικά, στη συγκεκριμένη πρόταση η εμφατική πρόταξη του ουσιαστικοποιημένου επιθέτου «ευκολόπιστος», τονίζει ένα βασικό γνώρισμα εκείνων που γοητεύονται από τη ρητορική αξία κενών επί της ουσίας λέξεων και εκφραστικών σχημάτων.

2. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

~ Η ρητορική τους αξία γοητεύει τον ευκολόπιστο

Β2.α. Ο τίτλος του κειμένου είναι κυριολεκτικός/δηλωτικός ή μεταφορικός / συνυποδηλωτικός;

Ο τίτλος του κειμένου «Οι κούφιες λέξεις» είναι μεταφορικός, καθώς με τη χρήση του επιθέτου κούφιες, το οποίο κυριολεκτικά δεν μπορεί να χαρακτηρίσει τις λέξεις, ο συγγραφέας επιχειρεί να μεταδώσει παραστατικότερα την αίσθηση απουσίας νοήματος.

Β2.β. Να δώσετε έναν σύντομο κυριολεκτικό/δηλωτικό τίτλο στο κείμενο.

~ Η ανάγκη σαφήνειας στη μεταξύ μας επικοινωνία. 

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Αλλαγές στον γραπτό κόσμο (Τράπεζα Θεμάτων)

Sébastien Del Grosso

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ [ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ]

[Αλλαγές στον γραπτό κόσμο]

Μεγάλη συζήτηση έχει πραγματοποιηθεί στον χώρο της διδασκαλίας των γλωσσών ως προς τις θετικές συνέπειες που έχει η χρήση των υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου. Ακόμη, ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στην ανάλυση νέων μορφών γραπτού λόγου, οι οποίες έχουν σχέση με το γράψιμο στα περιβάλλοντα της σύγχρονης αλλά και της ασύγχρονης επικοινωνίας. Όμως, πολύ μικρότερη βαρύτητα έχει δοθεί στις επιπτώσεις που προκύπτουν από την ευρεία υιοθέτηση των υπολογιστών ως μέσων παραγωγής γραπτού λόγου στις λιγότερo ομιλούμενες γλώσσες.

Επίσης, είναι γνωστές οι συζητήσεις που διεξάγονται τόσο σε επιστημονικούς κύκλους όσο και στον Τύπο και αφορούν την ανάδυση και τη χρήση του λατινοελληνικού αλφαβήτου (Greeklish). Τα περισσότερα δεδομένα που διαθέτουμε για το θέμα αυτό προέρχονται από παλιές, σχετικά, έρευνες. Σε πρόσφατη, όμως, έρευνα διαπιστώθηκε πως ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών χρησιμοποιεί τα Greeklish. Η διαπίστωση έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αν λάβουμε υπόψη ότι τα παιδιά αυτά εξοικειώθηκαν με τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών μετά από το 2000.

Ωστόσο, παρόμοια φαινόμενα έχουν επισημανθεί και σε άλλες γλώσσες και χώρες. Αν δούμε το ζήτημα κάπως ευρύτερα, θα διαπιστώσουμε ότι ανάλογες συζητήσεις διεξάγονται και για την αγγλική γλώσσα, οι οποίες μάλιστα είναι το ίδιο έντονες, όπως οι ελληνικές. Μεγάλο μέρος του Τύπου και των μέσων ενημέρωσης γενικότερα επισημαίνει με έντονη ανησυχία ότι η γραπτή αγγλική γλώσσα μεταβάλλεται, ενώ δεν λείπουν και δημοσιεύματα που επισημαίνουν ότι «η Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία σηματοδοτεί τον σταδιακό θάνατο της αγγλικής γλώσσας». Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αλλαγές που έχουμε δεν αφορούν μόνο κάποιες γλώσσες. 

Έρευνες δείχνουν ότι παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές στη γραπτή γλώσσα, εξαιτίας ευρύτερων αλλαγών (οικονομικών, κοινωνικών, πολιτισμικών), οι οποίες, όμως, δεν σχετίζονται αποκλειστικά με τα νέα μέσα επικοινωνίας. Επιπλέον, εκδηλώνεται μια τάση για προφορικότητα στον γραπτό λόγο, κυρίως τον δημοσιογραφικό. Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι αυτές οι παγκόσμιες τάσεις για αλλαγές στον γραπτό λόγο έχουν τις τοπικές τους εκδοχές και οι νέες τεχνολογίες παίζουν σίγουρα κάποιο ρόλο στο είδος και στο εύρος των αλλαγών αυτών, αλλά δεν είναι οι αποκλειστικά υπεύθυνες.

Δ. Κουτσογιάννης κ.ά. (2011)

1. Η σύγχρονη επικοινωνία πραγματοποιείται όταν τα άτομα επικοινωνούν ή συνεργάζονται μέσω διαδικτύου σε «πραγματικό χρόνο», δηλαδή την ίδια χρονική στιγμή.

2. Η ασύγχρονη επικοινωνία πραγματοποιείται σε οποιοδήποτε χρόνο. Παραδείγματα τέτοιας επικοινωνίας είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα μηνύματα κ.α.

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, παρατηρούνται αλλαγές στην αγγλική γλώσσα; (60-80 λέξεις)

Οι αλλαγές στην αγγλική γλώσσα οφείλονται κατά κύριο λόγο στην τεχνολογικά διαμεσολαβημένη επικοινωνία. Στην επικοινωνία, δηλαδή, που πραγματοποιείται με τη βοήθεια υπολογιστών και κινητών τηλεφώνων, καθώς στο πλαίσιο των ανταλλασσόμενων γραπτών μηνυμάτων δεν γίνεται προσεκτική χρήση του λόγου. Οι νέοι, κυρίως, καταφεύγουν συχνά σε συντομογραφίες, σε συνθηματικές εκφράσεις, αλλά και σε πρόχειρα διατυπωμένες προτάσεις, χωρίς να δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη σύνταξη και στο είδος του χρησιμοποιούμενου λεξιλογίου. Εκείνο, άλλωστε, που τους απασχολεί περισσότερο είναι να επιτύχουν μια όσο το δυνατόν ταχύτερη επικοινωνία, έστω κι αν αυτό γίνεται εις βάρος της γλώσσας.

Α1. Με ποια επιχειρήματα τεκμηριώνεται στο κείμενο η άποψη πως για τις αλλαγές στον γραπτό λόγο δεν ευθύνονται μόνο οι νέες τεχνολογίες; (60-80 λέξεις)

Ο συγγραφέας προκειμένου να τονίσει πως οι νέες τεχνολογίες δεν είναι οι μόνες υπεύθυνες για τις αλλαγές στο γραπτό λόγο επικαλείται έρευνες, οι οποίες φανερώνουν τη σημασία κι άλλων παραγόντων. Έτσι, επισημαίνεται η σημασία του οικονομικού παράγοντα, που μπορεί να επηρεάσει είτε τη συνολική παιδεία μιας χώρας, αν δεν παρέχονται τα κατάλληλα κονδύλια, είτε και μεμονωμένων ατόμων, αν αυτά για παράδειγμα αναγκάζονται να εγκαταλείψουν νωρίς το σχολείο. Αντιστοίχως, ο γραπτός λόγος επηρεάζεται από πολιτισμικούς παράγοντες, όπως ενδεχομένως είναι η μίμηση άλλων ισχυρότερων πολιτισμών, αλλά και από κοινωνικούς, οι οποίοι καθρεφτίζουν τις κυρίαρχες τάσεις και επιλογές μιας κοινωνίας σε τομείς όπως είναι η αποζήτηση της πνευματικής καλλιέργειας ή ο παραγκωνισμός της. Συνάμα, ο συγγραφέας αναφέρεται στην παρείσδυση στοιχείων προφορικότητας στο γραπτό λόγο, κυρίως των δημοσιογράφων· γεγονός που έχει αντίκτυπο και στον τρόπο γραφής των υπόλοιπων πολιτών.   

Α1. Για ποιους λόγους ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών, σύμφωνα με το κείμενο, κάνει χρήση του λατινοελληνικού αλφαβήτου (Greeklish); (60-80)

Η διάδοση των υπολογιστών και κατ’ επέκταση η αύξηση της τεχνολογικά διαμεσολαβημένης επικοινωνίας, έχει ιδιαίτερο αντίκτυπο στον γραπτό λόγο. Οι νέοι άνθρωποι κυρίως -αλλά και μέρος των ενηλίκων-, υιοθέτησαν το λατινοελληνικό αλφάβητο για τη γραφή μηνυμάτων στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, προκειμένου να τα συντάσσουν αφενός γρηγορότερα και αφετέρου χωρίς να ανησυχούν για την ορθογραφία των λέξεων. Η απουσία τόνων και η παραγνώριση των κανόνων ορθογραφίας, επιτρέπει την ταχύτερη πληκτρολόγηση, και άρα διευκολύνει την ανεπίσημη επικοινωνία στο πλαίσιο των προσωπικών μηνυμάτων.

Α2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος (Ωστόσο… γλώσσες) του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η παράγραφος αναπτύσσεται με αναλογία (κυριολεκτική αναλογία), καθώς ο συγγραφέας τονίζει πως ό,τι συμβαίνει στην ελληνική γλώσσα βρίσκει το ανάλογό του και σε παρόμοια φαινόμενα που αντιμετωπίζει η αγγλική γλώσσα.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου (Ωστόσο… γλώσσες) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Ωστόσο, παρόμοια φαινόμενα έχουν επισημανθεί και σε άλλες γλώσσες και χώρες.

Λεπτομέρειες / Σχόλια: Αν δούμε το ζήτημα κάπως ευρύτερα... τον σταδιακό θάνατο της αγγλικής γλώσσας.

Κατακλείδα: Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αλλαγές που έχουμε δεν αφορούν μόνο κάποιες γλώσσες.

Α2.α.Με ποιες διαρθρωτικές λέξεις επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο και ανάμεσα στη δεύτερη και την τρίτη παράγραφο του κειμένου;

β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

Η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «επίσης», το οποίο δηλώνει την πρόθεση του συγγραφέα να συμπληρώσει νοηματικά, όσα έχουν προηγηθεί, προσθέτοντας επιπλέον πληροφορίες. Ειδικότερα, το νέο στοιχείο που αναφέρεται στο πλαίσιο της δεύτερης παραγράφου, σε σχέση με την επίδραση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου, είναι η διάδοση της χρήσης του λατινοελληνικού αλφαβήτου.  

Η συνοχή ανάμεσα στη δεύτερη και την τρίτη παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση του αντιθετικού συνδέσμου «ωστόσο», με τον οποίο δηλώνεται η έννοια της αντίθεσης. Ειδικότερα, ο συγγραφέας επιχειρεί να τονίσει πως τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική γλώσσα δεν αποτελούν τοπικό μόνο ζήτημα, καθώς κι άλλες γλώσσες έχουν έρθει αντιμέτωπες με ανάλογα προβλήματα.

Β1. «η χρήση των υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου»

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω φράση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50- 60 λέξεων.

Η χρήση των υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου υπήρξε ιδιαίτερα επωφελής χάρη στις δυνατότητες επεξεργασίας κειμένου που παρέχουν. Σε αντίθεση, έτσι, με το παραδοσιακό χειρόγραφο κείμενο, ο χρήστης του υπολογιστή είναι σε θέση να επεξεργάζεται ποικιλοτρόπως το κείμενό του, χωρίς να χρειάζεται να το γράφει εκ νέου. Έχει, συνάμα, την επιλογή του ορθογραφικού ελέγχου, που του επιτρέπει την επισήμανση και διόρθωση λαθών, ώστε το τελικό κείμενο να είναι όσο γίνεται καλύτερο.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις ακόλουθες λέξεις/φράσεις του κειμένου: θετικές συνέπειες, παραγωγή γραπτού λόγου, υπολογιστών, χρησιμοποιεί, παιδιά.

Η χρήση των υπολογιστών έχει θετικές συνέπειες στην παραγωγή γραπτού λόγου από τα παιδιά. Χάρη στις πολλαπλές δυνατότητες επεξεργασίας κειμένου που παρέχονται από τον υπολογιστή, η γραφή γίνεται πολύ πιο εύκολη απ’ την παραδοσιακή χειρόγραφη μορφή. Το παιδί που χρησιμοποιεί τον υπολογιστή είναι πλέον σε θέση να παρέμβει σε οποιοδήποτε σημείο του κειμένου του, κάνοντας όσες διορθώσεις επιθυμεί, χωρίς να χρειάζεται να γράψει απ’ την αρχή όλο το κείμενο.

Β1. «[Η] ευρεία χρήση των νέων μέσων επικοινωνίας διεισδύει στην καθημερινότητα των παιδιών». Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων.

Η ευρεία χρήση των νέων μέσων επικοινωνίας διεισδύει στην καθημερινότητα των παιδιών με θετικές, αλλά και έντονα αρνητικές συνέπειες. Από τη μια πλευρά, η επικοινωνία των νέων ανθρώπων γίνεται ευκολότερη και οικονομικότερη, καθώς μέσω των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να επικοινωνούν με φίλους τους σε οποιοδήποτε μέρος της χώρας ή του κόσμου κι αν βρίσκονται. Από την άλλη, ωστόσο, η ευκολία αυτής της εικονικής επικοινωνίας, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα θέλγητρα του διαδικτύου, ενέχει τον κίνδυνο του σταδιακού εκφυλισμού της πραγματικής κοινωνικότητας πολλών παιδιών.

Β2. Ποιες από τις υπογραμμισμένες λέξεις ή φράσεις των παρακάτω προτάσεων χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με  μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία;

1. «[επιπτώσεις] προκύπτουν από την ευρεία υιοθέτηση των υπολογιστών»

~ μεταφορική / συνυποδηλωτική  

2. «Είναι γνωστές οι συζητήσεις»

~ κυριολεκτική

3. «Η Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία σηματοδοτεί τον σταδιακό

θάνατο της αγγλικής γλώσσας»

~ μεταφορική / συνυποδηλωτική

Β2. α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο όρους του ειδικού λεξιλογίου. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

ασύγχρονη επικοινωνία  / Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία

Ο συγγραφέας αναφερόμενος στις επιπτώσεις που έχει η διαδεδομένη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου, υπεισέρχεται στο ειδικότερο θέμα της επικοινωνίας μέσω των υπολογιστών και ως εκ τούτου οφείλει να αποδώσει με έγκυρο και επιστημονικό τρόπο τις ειδικές συνθήκες της σύγχρονης επικοινωνίας. Το ειδικό λεξιλόγιο του επιτρέπει, επομένως, να αναφερθεί σε συγκεκριμένες πτυχές του εξεταζόμενου ζητήματος· πτυχές γνώριμες σε όσους είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση των υπολογιστών.