Αρχαία Ελληνικά: Παραθετικά επιθέτων & επιρρημάτων

Michael Tompsett

Αρχαία Ελληνικά: Παραθετικά επιθέτων & επιρρημάτων 

Οι βαθμοί των επιθέτων είναι τρεις:
1) Όταν το επίθετο φανερώνει απλώς μια ιδιότητα ή ποιότητα ενός όντος, χωρίς σύγκριση προς άλλο, λέγεται επίθετο θετικού βαθμού ή απλώς θετικό: ὁ δίκαιος ἀνήρ.
2) Όταν το επίθετο φανερώνει ότι ένα ον έχει μια ιδιότητα ή ποιότητα σε βαθμό ανώτερο συγκριτικά προς ένα άλλο ή προς πολλά άλλα που λογαριάζονται σαν ένα, λέγεται επίθετο συγκριτικού βαθμού, ή απλώς συγκριτικό: οὗτός ἐστι δικαιότερος ἐκείνου – χρυσὸς κρείσσων πολλῶν χρημάτων.
3) Όταν το επίθετο φανερώνει ότι ένα ον έχει μια ιδιότητα ή ποιότητα σε πολύ μεγάλο βαθμό ανώτερο από όλα τα άλλα του ίδιου είδους, λέγεται επίθετο υπερθετικού βαθμού ή απλώς υπερθετικό· και:
α) το υπερθετικό που φανερώνει ότι ένα ον έχει μια ιδιότητα ή ποιότητα σε πολύ μεγάλο βαθμό, απόλυτα, χωρίς να γίνεται σύγκριση προς άλλα, λέγεται υπερθετικό απόλυτο: οὗτός ἐστι δικαιότατος·
β) το υπερθετικό που φανερώνει ότι ένα ον έχει μια ιδιότητα ή ποιότητα στον πιο μεγάλο βαθμό συγκριτικά προς όλα τα άλλα του ίδιου είδους μαζί λέγεται υπερθετικό σχετικό: Ἀριστείδης ἦν δικαιότατος πάντων τῶν Ἀθηναίων.
 
- Το συγκριτικό και το υπερθετικό ενός επιθέτου μαζί λέγονται μ’ ένα όνομα παραθετικά του επιθέτου.
 
- Όπως στη νέα ελληνική, έτσι και στην αρχαία, τα παραθετικά των επιθέτων σχηματίζονται ή με μία λέξη (και τότε λέγονται μονολεκτικά) ή με δύο λέξεις (και τότε λέγονται περιφραστικά).
 
Κανονικός σχηματισμός μονολεκτικών παραθετικών
Τα μονολεκτικά παραθετικά των επιθέτων στην αρχαία ελληνική, όπως και στη νέα, σχηματίζονται κανονικά από το θετικό, αφού στο θέμα (του αρσεν. γένους) προστεθούν ορισμένες καταλήξεις που λέγονται παραθετικές καταλήξεις. Οι πιο συνηθισμένες παραθετικές καταλήξεις είναι:
για το συγκριτικό: -τερος, -τέρα, -τερον·
για το υπερθετικό: -τατος, -τάτη, -τατον.
Έτσι τα παραθετικά που σχηματίζονται με τις παραπάνω καταλήξεις είναι δευτερόκλιτα επίθετα, τρικατάληκτα με τρία γένη. Π.χ.
 
Παραθετικά με τις καταλήξεις αυτές σχηματίζουν τα επίθετα της β΄ κλίσης:
 
1. Τρικατάληκτα με 3 γένη (σε -ος, -η, -ον και -ος, -α, -ον)
πτωχός-ή-όν:          Συγκριτικός: πτωχότερος, πτωχοτέρα, πτωχότερον
                                    Υπερθετικός: πτωχότατος, πτωχοτάτη, πτωχότατον
 
ὑψηλός-ή-όν:         Συγκριτικός: ὑψηλότερος, ὑψηλοτέρα, ὑψηλότερον
                                    Υπερθετικός: ὑψηλότατος, ὑψηλοτάτη, ὑψηλότατον
 
σεμνός-ή-όν:          Συγκριτικός: σεμνότερος, σεμνοτέρα, σεμνότερον
                                    Υπερθετικός: σεμνότατος, σεμνοτάτη, σεμνότατον
 
πονηρός-ά-όν:       Συγκριτικός: πονηρότερος, πονηροτέρα, πονηρότερον
                                    Υπερθετικός: πονηρότατος, πονηροτάτη, πονηρότατον
 
ἀνδρεῖος-εία- εῖον: Συγκριτικός: ἀνδρειότερος, ἀνδρειοτέρα, ἀνδρειότερον
                                    Υπερθετικός: ἀνδρειότατος, ἀνδρειοτάτη, ἀνδρειότατον
 
γενναῖος-αία-αῖον: Συγκριτικός: γενναιότερος, γενναιοτέρα, γενναιότερον
                                    Υπερθετικός: γενναιότατος, γενναιοτάτη, γενναιότατον
 
ἐπιτήδειος-εία-ειον: Συγκριτικός: ἐπιτηδειότερος, ἐπιτηδειοτέρα, ἐπιτηδειότερον
                                      Υπερθετικός: ἐπιτηδειότατος, ἐπιτηδειοτάτη, ἐπιτηδειότατον
 
ἀρχαῖος-αία-αῖον: Συγκριτικός: ἀρχαιότερος, ἀρχαιοτέρα, ἀρχαιότερον
                                    Υπερθετικός: ἀρχαιότατος, ἀρχαιοτάτη, ἀρχαιότατον
 
2. Δικατάληκτα με τρία γένη (σε -ος, -ον)
διάσημος-ος-ον:   Συγκριτικός: διασημότερος, διασημοτέρα, διασημότερον
                                    Υπερθετικός: διασημότατος, διασημοτάτη, διασημότατον
 
ἔνδοξος-ος-ον:      Συγκριτικός: ἐνδοξότερος, ἐνδοξοτέρα, ἐνδοξότερον
                                    Υπερθετικός: ἐνδοξότατος, ἐνδοξοτάτη, ἐνδοξότατον
 
βάναυσος-ος-ον: Συγκριτικός: βαναυσότερος, βαναυσοτέρα, βαναυσότερον
                                  Υπερθετικός: βαναυσότατος, βαναυσοτάτη, βαναυσότατον
 
Παραθετικά με τις καταλήξεις αυτές σχηματίζουν τα επίθετα της γ΄ κλίσης:
 
1. Τρικατάληκτα φωνηεντόληκτα (σε -υς, -εια, -υ)
βαρύς-εῖα-ύ:           Συγκριτικός: βαρύτερος, βαρυτέρα, βαρύτερον
                                    Υπερθετικός: βαρύτατος, βαρυτάτη, βαρύτατον
 
βαθύς-εῖα-ύ:           Συγκριτικός: βαθύτερος, βαθυτέρα, βαθύτερον
                                    Υπερθετικός: βαθύτατος, βαθυτάτη, βαθύτατον
 
εὐρύς-εῖα-ύ:            Συγκριτικός: εὐρύτερος, εὐρυτέρα, εὐρύτερον
                                    Υπερθετικός: εὐρύτατος, εὐρυτάτη, εὐρύτατον
 
θρασύς-εῖα-ύ:        Συγκριτικός: θρασύτερος, θρασυτέρα, θρασύτερον
                                    Υπερθετικός: θρασύτατος, θρασυτάτη, θρασύτατον
 
ὀξύς-εῖα-ύ:               Συγκριτικός: ὀξύτερος, ὀξυτέρα, ὀξύτερον
                                    Υπερθετικός: ὀξύτατος, ὀξυτάτη, ὀξύτατον
 
2. Σιγμόληκτα δικατάληκτα (αρσ. και θηλ. σε -ης, ουδ. σε -ες)
ἀληθής-ής-ές:         Συγκριτικός: ἀληθέστερος, ἀληθεστέρα, ἀληθέστερον
                                    Υπερθετικός: ἀληθέστατος, ἀληθεστάτη, ἀληθέστατον
 
ἀγενής-ής-ές:         Συγκριτικός: ἀγενέστερος, ἀγενεστέρα, ἀγενέστερον
                                    Υπερθετικός: ἀγενέστατος, ἀγενεστάτη, ἀγενέστατον
 
σαφής-ής-ές:         Συγκριτικός: σαφέστερος, σαφεστέρα, σαφέστερον
                                    Υπερθετικός: σαφέστατος, σαφεστάτη, σαφέστατον
 
ἐπιμελής-ής-ές:     Συγκριτικός: ἐπιμελέστερος, ἐπιμελεστέρα, ἐπιμελέστερον
                                  Υπερθετικός: ἐπιμελέστατος, ἐπιμελεστάτη, ἐπιμελέστατον
 
εὐσεβής-ής-ές:       Συγκριτικός: εὐσεβέστερος, εὐσεβεστέρα, εὐσεβέστερον
                                    Υπερθετικός: εὐσεβέστατος, εὐσεβεστάτη, εὐσεβέστατον
 
ἀκριβής-ής-ές:       Συγκριτικός: ἀκριβέστερος, ἀκριβεστέρα, ἀκριβέστερον
                                    Υπερθετικός: ἀκριβέστατος, ἀκριβεστάτη, ἀκριβέστατον
 
3. Τρικατάληκτα ενρινόληκτα
μέλας-αινα-ας:      Συγκριτικός: μελάντερος, μελαντέρα, μελάντερον
(μαύρος)                    Υπερθετικός: μελάντατος, μελαντάτη, μελάντατον
 
τάλας-αινα-ας:      Συγκριτικός: ταλάντερος, ταλαντέρα, ταλάντερον
(δυστυχής)                Υπερθετικός: ταλάντατος, ταλαντάτη, ταλάντατον
 
4. Τρικατάληκτα αφωνόληκτα σε -εις, -εσσα, -εν
χαρίεις-εσσα-εν:       Συγκριτικός: χαριέστερος, χαριεστέρα, χαριέστερον
(θ. χαριετ)                 Υπερθετικός: χαριέστατος, χαριεστάτη, χαριέστατον
 
5. Δικατάληκτα αφωνόληκτα σε -ις, -ι
ἄχαρις-ις-ι:              Συγκριτικός: ἀχαρίστερος, ἀχαριστέρα, ἀχαρίστερον
                                    Υπερθετικός: ἀχαρίστατος, ἀχαριστάτη, ἀχαρίστατον
 
εὔχαρις-ις-ι:            Συγκριτικός: εὐχαρίστερος, εὐχαριστέρα, εὐχαρίστερον
                                    Υπερθετικός: εὐχαρίστατος, εὐχαριστάτη, εὐχαρίστατον
 
1. Τα παραθετικά σε -ότερος, -ότατος 
Τα παραθετικά των δευτερόκλιτων επιθέτων διατηρούν το χαρακτήρα του θετικού ο, αν προηγείται συλλαβή φύσει ή θέσει μακρόχρονη.
α) φύσει μακρόχρονη ή απλώς μακρόχρονη, αν έχει μακρόχρονο φωνήεν ή δίφθογγο:
η – ω – οι – ει – αι – ου – υι – αυ – ευ – ηυ.  
β) θέσει μακρόχρονη, αν έχει βραχύχρονο φωνήεν, αλλά ύστερα από αυτό ακολουθούν στην ίδια λέξη δύο ή περισσότερα σύμφωνα ή ένα διπλό (ζ, ξ, ψ):
θερ-μός, ἐ-χθρός·
 
ξηρός-ά-όν:            Συγκριτικός: ξηρότερος, ξηροτέρα, ξηρότερον
                                    Υπερθετικός: ξηρότατος, ξηροτάτη, ξηρότατον
 
πτωχός-ή-όν:          Συγκριτικός: πτωχότερος, πτωχοτέρα, πτωχότερον
                                    Υπερθετικός: πτωχότατος, πτωχοτάτη, πτωχότατον
 
γενναῖος-αία-αῖον: Συγκριτικός: γενναιότερος, γενναιοτέρα, γενναιότερον
                                    Υπερθετικός: γενναιότατος, γενναιοτάτη, γενναιότατον
 
θερμός-ή-όν:          Συγκριτικός: θερμότερος, θερμοτέρα, θερμότερον
                                    Υπερθετικός: θερμότατος, θερμοτάτη, θερμότατον
 
ἔνδοξος-ος-ον:      Συγκριτικός: ἐνδοξότερος, ἐνδοξοτέρα, ἐνδοξότερον
                                    Υπερθετικός: ἐνδοξότατος, ἐνδοξοτάτη, ἐνδοξότατον
 
Παραθετικά σε -ότερος, -ότατος σχηματίζουν επίσης:
α) Όσα επίθετα έχουν ως δεύτερο συνθετικό τις λέξεις: θυμός, κῦρος, λύπη, νίκη, τιμή, κίνδυνος, ψυχή
π.χ. ἔγκυρος, εὔθυμος, φιλόνικος, ἀκίνδυνος, ἐπικίνδυνος, εὔψυχος, ἔντιμος, ἄλυπος.
 
εὔθυμος-ος-ον:      Συγκριτικός: εὐθυμότερος, εὐθυμοτέρα, εὐθυμότερον
                                    Υπερθετικός: εὐθυμότατος, εὐθυμοτάτη, εὐθυμότατον
 
ἔντιμος-ος-ον:        Συγκριτικός: ἐντιμότερος, ἐντιμοτέρα, ἐντιμότερον
                                    Υπερθετικός: ἐντιμότατος, ἐντιμοτάτη, ἐντιμότατον
 
β) Τα επίθετα των οποίων το δίχρονο είναι μακρόχρονο: ἀνιαρός, ἰσχυρός, ψιλός, πρᾱος, λιτός, φλύαρος. Καθώς και τα: κενός, στενός, ξένος, τα οποία προήλθαν από τους τύπους: κεινός, στεινός, ξεῖνος.
ἀνιαρός-ά-όν:        Συγκριτικός: ἁνιαρότερος, ἁνιαροτέρα, ἁνιαρότερον
(ενοχλητικός)           Υπερθετικός: ἁνιαρότατος, ἁνιαροτάτη, ἁνιαρότατον
 
στενός-ή-όν:           Συγκριτικός: στενότερος, στενοτέρα, στενότερον
                                    Υπερθετικός: στενότατος, στενοτάτη, στενότατον
 
ἰσχυρός-ά-όν:        Συγκριτικός: ἰσχυρότερος, ἰσχυροτέρα, ἰσχυρότερον
                                    Υπερθετικός: ἰσχυρότατος, ἰσχυροτάτη, ἰσχυρότατον
 
2. Τα παραθετικά σε -ώτερος, -ώτατος
Εκτείνουν το χαρακτήρα του θετικού σε ω  και σχηματίζουν παραθετικά σε -ώτερος, -ώτατος αν προηγείται συλλαβή βραχύχρονη:
 
νέος-α-ον:               Συγκριτικός: νεώτερος, νεωτέρα, νεώτερον
                                    Υπερθετικός: νεώτατος, νεωτάτη, νεώτατον
 
σοφός-ή-όν:           Συγκριτικός: σοφώτερος, σοφωτέρα, σοφώτερον
                                    Υπερθετικός: σοφώτατος, σοφωτάτη, σοφώτατον
 
 
Παραθετικά σε -ώτερος / -ώτατος σχηματίζουν επίσης, τα ακόλουθα επίθετα των οποίων το δίχρονο φωνήεν μπροστά από το «ο» είναι βραχύχρονο:  
α) Όσα επίθετα λήγουν σε: -ιος, -ιμος, -ικος, ινος
π.χ. δόκιμος, πλούσιος, ἄξιος, τίμιος, χρήσιμος, νόμιμος, τραγικός, βασιλικός, πρωινός, ἀληθινός, ἀρχικός, ἠθικός, θετικός, λογικός, σωματικός, φυσικός, ψυχικός· ἐαρινός, νυκτερινός, πεδινός, χειμερινός.
 
πλούσιος-α-ον:      Συγκριτικός: πλουσιώτερος, πλουσιωτέρα, πλουσιώτερον
                                    Υπερθετικός: πλουσιώτατος, πλουσιωτάτη, πλουσιώτατον
 
ἄξιος-ξία-ξιον:       Συγκριτικός: ἀξιώτερος, ἀξιωτέρα, ἀξιώτερον
                                    Υπερθετικός: ἀξιώτατος, ἀξιωτάτη, ἀξιώτατον
 
ἠθικός-ή-όν:           Συγκριτικός: ἠθικώτερος, ἠθικωτέρα, ἠθικώτερον
                                    Υπερθετικός: ἠθικώτατος, ἠθικωτάτη, ἠθικώτατον
 
τίμιος-α-ον:            Συγκριτικός: τιμιώτερος, τιμιωτέρα, τιμιώτερον
                                    Υπερθετικός: τιμιώτατος, τιμιωτάτη, τιμιώτατον
 
β) Όσα επίθετα λήγουν σε: -αλος, -ανος, -αρος, -άκος, -άτος
π.χ. ὁμαλός, ἁπαλός, ῥοδαλός, ἱκανός, πιθανός, βάρβαρος, νεαρός, σοβαρός, μαλθακός, δυνατός. (Εξαιρείται το ἀνιαρός)
 
δυνατός-ή-όν:        Συγκριτικός: δυνατώτερος, δυνατωτέρα, δυνατώτερον
                                    Υπερθετικός: δυνατώτατος, δυνατωτάτη, δυνατώτατον
 
ἁπαλός-ή-όν:          Συγκριτικός: ἁπαλώτερος, ἁπαλωτέρα, ἁπαλώτερον
                                    Υπερθετικός: ἁπαλώτατος, ἁπαλωτάτη, ἁπαλώτατον
 
ἱκανός-ή-όν:           Συγκριτικός: ἱκανώτερος, ἱκανωτέρα, ἱκανώτερον
                                    Υπερθετικός: ἱκανώτατος, ἱκανωτάτη, ἱκανώτατον
 
σοβαρός-ά-όν:      Συγκριτικός: σοβαρώτερος, σοβαρωτέρα, σοβαρώτερον
                                    Υπερθετικός: σοβαρώτατος, σοβαρωτάτη, σοβαρώτατον
 
γ) Όσα επίθετα λήγουν σε: -υρος, -χος, -άρος
π.χ. ἥσυχος, ὀχυρός, βλοσυρός, καθαρός.
 
 ἥσυχος-ος-ον:       Συγκριτικός: ἡσυχώτερος, ἡσυχωτέρα, ἡσυχώτερον
                                    Υπερθετικός: ἡσυχώτατος, ἡσυχωτάτη, ἡσυχώτατον
 
ὀχυρός-ά-όν:          Συγκριτικός: ὀχυρώτερος, ὀχυρωτέρα, ὀχυρώτερον
                                    Υπερθετικός: ὀχυρώτατος, ὀχυρωτάτη, ὀχυρώτατον
 
καθαρός-ά-όν:      Συγκριτικός: καθαρώτερος, καθαρωτέρα, καθαρώτερον
                                    Υπερθετικός: καθαρώτατος, καθαρωτάτη, καθαρώτατον
 
Παραδείγματα κλίσης συγκριτικού και υπερθετικού βαθμού
Συγκριτικός βαθμός:
ὁ σοφώτερος - τοῦ σοφωτέρου - τῷ σοφωτέρῳ - τόν σοφώτερον - (ὦ) σοφώτερε
οἱ σοφώτεροι - τῶν σοφωτέρων - τοῖς σοφωτέροις - τούς σοφωτέρους - (ὦ) σοφώτεροι
 
ἡ σοφωτέρα - τῆς σοφωτέρας - τῇ σοφωτέρᾳ - τήν σοφωτέραν - (ὦ) σοφωτέρα
αἱ σοφώτεραι - τῶν σοφωτέρων - ταῖς σοφωτέραις - τάς σοφωτέρας - (ὦ) σοφώτεραι
 
τό σοφώτερον - τοῦ σοφωτέρου - τῷ σοφωτέρῳ - τό σοφώτερον - (ὦ) σοφώτερον
τά σοφώτερα - τῶν σοφωτέρων - τοῖς σοφωτέροις - τά σοφώτερα - (ὦ) σοφώτερα
 
Υπερθετικός βαθμός:
ὁ σοφώτατος - τοῦ σοφωτάτου - τῷ σοφωτάτῳ - τόν σοφώτατον - (ὦ) σοφώτατε
οἱ σοφώτατοι - τῶν σοφωτάτων - τοῖς σοφωτάτοις - τούς σοφωτάτους - (ὦ) σοφώτατοι
 
ἡ σοφωτάτη - τῆς σοφωτάτης - τῇ σοφωτάτῃ - τήν σοφωτάτην - (ὦ) σοφωτάτη
αἱ σοφώταται - τῶν σοφωτάτων - ταῖς σοφωτάταις - τάς σοφωτάτας - (ὦ) σοφώταται
 
τό σοφώτατον - τοῦ σοφωτάτου - τῷ σοφωτάτῳ - τό σοφώτατον - (ὦ) σοφώτατον
τά σοφώτατα - τῶν σοφωτάτων - τοῖς σοφωτάτοις - τά σοφώτατα - (ὦ) σοφώτατα
 
Συγκριτικός βαθμός:
ὁ σεμνότερος - τοῦ σεμνοτέρου - τῷ σεμνοτέρῳ - τόν σεμνότερον - (ὦ) σεμνότερε
οἱ σεμνότεροι - τῶν σεμνοτέρων - τοῖς σεμνοτέροις - τούς σεμνοτέρους - (ὦ) σεμνότεροι
 
ἡ σεμνοτέρα - τῆς σεμνοτέρας - τῇ σεμνοτέρᾳ - τήν σεμνοτέραν - (ὦ) σεμνοτέρα
αἱ σεμνότεραι - τῶν σεμνοτέρων - ταῖς σεμνοτέραις - τάς σεμνοτέρας - (ὦ) σεμνότεραι
 
τό σεμνότερον - τοῦ σεμνοτέρου - τῷ σεμνοτέρῳ - τό σεμνότερον - (ὦ) σεμνότερον
τά σεμνότερα - τῶν σεμνοτέρων - τοῖς σεμνοτέροις - τά σεμνότερα - (ὦ) σεμνότερα
 
Υπερθετικός βαθμός:
ὁ σεμνότατος - τοῦ σεμνοτάτου - τῷ σεμνοτάτῳ - τόν σεμνότατον - (ὦ) σεμνότατε
οἱ σεμνότατοι - τῶν σεμνοτάτων - τοῖς σεμνοτάτοις - τούς σεμνοτάτους - (ὦ) σεμνότατοι
 
ἡ σεμνοτάτη - τῆς σεμνοτάτης - τῇ σεμνοτάτῃ - τήν σεμνοτάτην - (ὦ) σεμνοτάτη
αἱ σεμνόταται - τῶν σεμνοτάτων - ταῖς σεμνοτάταις - τάς σεμνοτάτας - (ὦ) σεμνόταται
 
τό σεμνότατον - τοῦ σεμνοτάτου - τῷ σεμνοτάτῳ - τό σεμνότατον - (ὦ) σεμνότατον
τά σεμνότατα - τῶν σεμνοτάτων - τοῖς σεμνοτάτοις - τά σεμνότατα - (ὦ) σεμνότατα
 
Αναλογικός σχηματισμός παραθετικών
Τα παραθετικά μερικών επιθέτων της αρχαίας ελληνικής δε σχηματίζονται κανονικά με την απλή προσθήκη των παραθετικών καταλήξεων -τερος, -τατος στο θέμα τους, παρά διαμορφώνονται από αναλογία προς τα παραθετικά άλλων επιθέτων και λήγουν όπως αυτά (πβ. τα νεοελ.: ελαφρός — ελαφρύτερος όπως το βαρύτερος, χοντρός — χοντρύτερος όπως το παχύτερος, αντί για τα κανονικά ελαφρότερος, χοντρότερος).
Έτσι διαμορφώνονται οι ακόλουθες αναλογικές παραθετικές καταλήξεις:
 
α) -έστερος, -έστατος
Κατά τα παραθετικά των σιγμόληκτων επιθέτων σε -ης, -ες (ἀληθής, ἀληθέσ-τερος, ἀληθέσ-τατος) σχηματίζουν τα παραθετικά τους τα τριτόκλιτα επίθετα σε -ων, -ον (γεν. -ονος) ὁ, ἡ εὐσχήμων, τὸ εὔσχημον· ὁ, ἡ ἐλεήμων, τὸ ἐλεῆμον·, καθώς και τα επίθετα ἄκρατος (=αυτός που δεν έχει ανακατευτεί με άλλον, ανόθευτος), ἄσμενος (= ευχαριστημένος), ἐρρωμένος (= δυνατός) και πένης:
 
σώφρων-ον: Συγκριτικός: σωφρονέστερος, σωφρονεστέρα, σωφρονέστερον
                      Υπερθετικός: σωφρονέστατος, σωφρονεστάτη, σωφρονέστατον
 
εὐδαίμων-ον: Συγκριτικός: εὐδαιμονέστερος, εὐδαιμονεστέρα, εὐδαιμονέστερον
                        Υπερθετικός: εὐδαιμονέστατος, εὐδαιμονεστάτη, εὐδαιμονέστατον
 
νοήμων-ον: Συγκριτικός: νοημονέστερος, νοημονεστέρα, νοημονέστερον
                        Υπερθετικός: νοημονέστατος, νοημονεστάτη, νοημονέστατον  
 
ἄκρατος-ον:            Συγκριτικός: ἀκρατέστερος, ἀκρατεστέρα, ἀκρατέστερον
(ανόθευτος)  Υπερθετικός: ἀκρατέστατος, ἀκρατεστάτη, ἀκρατέστατον &
                        Υπερθετικός: ἀκρατότατος, ἀκρατοτάτη, ἀκρατότατον
 
ἄσμενος-η-ον:        Συγκριτικός: ἀσμενέστερος, ἀσμενεστέρα, ἀσμενέστερον
(χαρούμενος)       Υπερθετικός: ἀσμενέστατος, ἀσμενεστάτη, ἀσμενέστατον &
                                    Συγκριτικός:  ἀσμενώτερος, ἀσμενωτέρα, ἀσμενώτερον
                                    Υπερθετικός: ἀσμενώτατος, ἀσμενωτάτη, ἀσμενώτατον
 
ἐρρωμένος-η-ον: Συγκριτικός: ἐρρωμενέστερος, ἐρρωμενεστέρα, ἐρρωμενέστερον
(δυνατός)      Υπερθετικός: ἐρρωμενέστατος, ἐρρωμενεστάτη, ἐρρωμενέστατον
 
πένης-ητος:            Συγκριτικός: πενέστερος, πενεστέρα, πενέστερον
(φτωχός)                   Υπερθετικός: πενέστατος, πενεστάτη, πενέστατον
 
β) -ούστερος, -ούστατος
Το επίθετο ἁπλοῦς και τα συνηρημένα επίθετα της β΄ κλίσης με β΄ συνθ. το όνομα νοῦς σχηματίζουν τα παραθετικά τους σε -ούστερος, -ούστατος (κατά τα παραθετικά σε -έστερος, -έστατος με συναίρεση):
 
ἁπλοῦς-ῆ-οῦν:         Συγκριτικός: ἁπλούστερος, ἁπλουστέρα, ἁπλούστερον
                                    Υπερθετικός: ἁπλούστατος, ἁπλουστάτη, ἁπλούστατον
 
εὔνους-η-ουν:        Συγκριτικός: εὐνούστερος, εὐνουστέρα, εὐνούστερον
(ευμενής)                   Υπερθετικός: εὐνούστατος, εὐνουστάτη, εὐνούστατον
 
γ) -ίστερος, -ίστατος
Τα μονοκατάληκτα επίθετα  ἅρπαξ, βλάξ, λάλος (φλύαρος),  κλέπτης, πλεονέκτης σχηματίζουν τα παραθετικά τους σε -ίστερος, -ίστατος (κατά τα παραθετικά του ἄχαρις: ἀχαρίστερος, ἀχαρίστατος·):
 
ἅρπαξ:                       Συγκριτικός: ἁρπαγίστερος, ἁρπαγιστέρα, ἁρπαγίστερον
                                    Υπερθετικός: ἁρπαγίστατος, ἁρπαγιστάτη, ἁρπαγίστατον
 
βλὰξ:                          Συγκριτικός: βλακίστερος, βλακιστέρα, βλακίστερον
                                    Υπερθετικός: βλακίστατος, βλακιστάτη, βλακίστατον
 
λάλος:                        Συγκριτικός: λαλίστερος, λαλιστέρα, λαλίστερον
                                    Υπερθετικός: λαλίστατος, λαλιστάτη, λαλίστατον
 
κλέπτης:                   Συγκριτικός: κλεπτίστερος, κλεπτιστέρα, κλεπτίστερον
                                    Υπερθετικός: κλεπτίστατος, κλεπτιστάτη, κλεπτίστατον
 
πλεονέκτης:Συγκριτικός: πλεονεκτίστερος, πλεονεκτιστέρα, πλεονεκτίστερον
                       Υπερθετικός: πλεονεκτίστατος, πλεονεκτιστάτη, πλεονεκτίστατον
 
δ) -αίτερος, -αίτατος
Το επίθ. παλαιός σχηματίζει τα παραθετικά του με θέμα το επίρρ. πάλαι σε -αίτερος, -αίτατος:
 
παλαιός, -η, -ον:    Συγκριτικός: παλαίτερος, παλαιτέρα, παλαίτερον
                                    Υπερθετικός: παλαίτατος, παλαιτάτη, παλαίτατον
 
Ανάλογα προς αυτό σχηματίστηκαν τα παραθετικά:
 
γεραιός, -α, -ον:                Συγκριτικός: γεραίτερος, γεραιτέρα, γεραίτερον
(= γέροντας, σεβαστός)      Υπερθετικός: γεραίτατος, γεραιτάτη, γεραίτατον
 
σχολαῖος, -α, -ον: Συγκριτικός: σχολαίτερος, σχολαιτέρα, σχολαίτερον
(= αργοκίνητος)       Υπερθετικός: σχολαίτατος, σχολαιτάτη, σχολαίτατον
 
Από αυτά αποσπάστηκε η κατάληξη -αίτερος, -αίτατος, με την οποία σχηματίζουν τα παραθετικά τους ορισμένα επίθετα σε -ος:
 
ἴσος-η-ον:    Συγκριτικός: ἰσαίτερος, ἰσαιτέρα, ἰσαίτερον
                        Υπερθετικός: ἰσαίτατος, ἰσαιτάτη, ἰσαίτατον
 
ὄψιος-η-ον:  Συγκριτικός: ὀψιαίτερος, ὀψιαιτέρα, ὀψιαίτερον
(= όψιμος)     Υπερθετικός: ὀψιαίτατος, ὀψιαιτάτη, ὀψιαίτατον
 
πλησίος-α-ον: Συγκριτικός: πλησιαίτερος, πλησιαιτέρα, πλησιαίτερον
                             Υπερθετικός: πλησιαίτατος, πλησιαιτάτη, πλησιαίτατον
 
πρῷος-α-ον:  Συγκριτικός:  πρῳαίτερος, πρῳαιτέρα, πρῳαίτερον
(= πρωινός)   Υπερθετικός: πρῳαίτατος, πρῳαιτάτη, πρῳαίτατον
 
εὔδιος-α-ον: Συγκριτικός: εὐδιαίτερος, εὐδιαιτέρα, εὐδιαίτερον
(γαλήνιος)     Υπερθετικός: εὐδιαίτατος, εὐδιαιτάτη, εὐδιαίτατον &
                        Συγκριτικός: εὐδιέστερος, εὐδιεστέρα, εὐδιέστερον
                        Υπερθετικός: εὐδιέστατος, εὐδιεστάτη, εὐδιέστατον
 
ἥσυχος -η-ον: Συγκριτικός: ἡσυχαίτερος, ἡσυχαιτέρα, ἡσυχαίτερον
                        Υπερθετικός: ἡσυχαίτατος, ἡσυχαιτάτη, ἡσυχαίτατον &
                        Συγκριτικός: ἡσυχώτερος, ἡσυχωτέρα, ἡσυχώτερον
                        Υπερθετικός: ἡσυχώτατος, ἡσυχωτάτη, ἡσυχώτατον
 
ἴδιος-α-ον:  Συγκριτικός: ἰδιαίτερος, ἰδιαιτέρα, ἰδιαίτερον
(ιδιωτικός)    Υπερθετικός: ἰδιαίτατος, ἰδιαιτάτη, ἰδιαίτατον &
                        Συγκριτικός: ἰδιώτερος, ἰδιωτέρα, ἰδιώτερον
                        Υπερθετικός: ἰδιώτατος, ἰδιωτάτη, ἰδιώτατον
 
φίλος-η-ον: Συγκριτικός: φιλαίτερος, φιλαιτέρα, φιλαίτερον
                        Υπερθετικός: φιλαίτατος, φιλαιτάτη, φιλαίτατον &
                        Συγκριτικός: φίλτερος, φιλτέρα, φίλτερον
                        Υπερθετικός: φίλτατος, φιλτάτη, φίλτατον &
                        Συγκριτικός: φιλίων, φιλίων, φίλιον
 
Ανώμαλα παραθετικά (σε -ίων, -ιστος)
Μερικά επίθετα της αρχαίας ελληνικής δε σχηματίζουν τα παραθετικά τους με τις παραθετικές καταλήξεις -τερος, -τατος, παρά παίρνουν στο συγκριτικό την κατάληξη -ίων (αρσ. και θηλ.), -ιον (ουδέτ.) και στον υπερθετικό την κατάληξη -ιστος, -ίστη, -ιστον. Επειδή τα παραθετικά αυτά σχηματίζονται πολλές φορές με διάφορες φθογγικές παθήσεις ή και με θέμα διαφορετικό από το θέμα του θετικού, λέγονται ανώμαλα παραθετικά. Τα επίθετα αυτά είναι:
 
1. αἰσχρός, αἰσχρά, αἰσχρόν (= επονείδιστος, κακοήθης, απρεπής, φαύλος)
Συγκριτικός: ὁ, ἡ αἰσχίων, τὸ αἴσχιον
Υπερθετικός: αἴσχιστος, αἰσχίστη, αἴσχιστον
 
2. ἐχθρός, ἐχθρά, ἐχθρόν (= εχθρός, μισητός, απεχθής)
Συγκριτικός: ὁ, ἡ ἐχθίων, τὸ ἔχθιον, και ομαλά: ὁ ἐχθρότερος, ἡ ἐχθροτέρα, τό ἐχθρότερον
Υπερθετικός: ὁ ἔχθιστος, ἡ ἐχθίστη, τό ἔχθιστον,  και ομαλά: ὁ ἐχθρότατος, ἡ ἐχθροτάτη, τό ἐχθρότατον
 
3. ἡδύς, ἡδεῖα, ἡδύ (= γλυκός, ευχάριστος, (μτφρ) προσφιλής, ευπρόσδεκτος)
Συγκριτικός: ὁ, ἡ ἡδίων, τὸ ἥδιον
Υπερθετικός: ὁ ἥδιστος, ἡ ἡδίστη, τό ἥδιστον
 
4. καλός, καλή, καλόν (= ωραίος, όμορφος, δίκαιος, έντιμος, ευγενής)
Συγκριτικός: ὁ, ἡ καλλίων, τὸ κάλλιον
Υπερθετικός: ὁ κάλλιστος, ἡ καλλίστη, τό κάλλιστον
 
5. μέγας, μεγάλη, μέγα (= μεγάλος, υψηλός, ισχυρός, σπουδαίος, ορμητικός)
Συγκριτικός: ὁ, ἡ μείζων, τὸ μεῖζον
Υπερθετικός: ὁ μέγιστος, ἡ μεγίστη, τό μέγιστον
 
6. ῥᾴδιος, ῥᾳδία, ῥᾴδιον & ὁ, ἡ ῥᾴδιος, τό ῥᾴδιον (= εύκολος, πρόθυμος, απερίσκεπτος)
Συγκριτικός: ὁ, ἡ ῥᾴων, τὸ ῥᾷον
Υπερθετικός: ὁ ῥᾷστος, ἡ ῥᾴστη, τό ῥᾷστον
 
7. ταχύς, ταχεῖα, ταχύ (= γρήγορος, αιφνίδιος) 
Συγκριτικός: ὁ, ἡ θάττων, τὸ θᾶττον
Υπερθετικός: τάχιστος, ταχίστη, τάχιστον
 
8. ἀγαθός, ἀγαθή, ἀγαθόν (= καλός, γενναίος, ευγενής, ενάρετος)
Συγκριτικός: ὁ, ἡ ἀμείνων, τὸ ἄμεινον / Υπερθ: ἄριστος, ἀρίστη, ἄριστον
Συγκριτικός: ὁ, ἡ βελτίων, τὸ βέλτιον / Υπερθ: ὁ βέλτιστος, ἡ βελτίστη, τό βέλτιστον
Συγκριτικός: ὁ, ἡ κρείττων, τὸ κρεῖττον / Υπερθ: κράτιστος, κρατίστη, κράτιστον
Συγκριτικός: ὁ, ἡ λῴων, τὸ λῷον / Υπερθ: λῷστος, λῴστη, λῷστον
 
9. κακός, κακή, κακόν (= κακός, ανάξιος, άθλιος, οδυνηρός)
Συγκριτικός: ὁ, ἡ κακίων, τὸ κάκιον / Υπερθ: ὁ κάκιστος, ἡ κακίστη, τό κάκιστον
Συγκριτικός: ὁ, ἡ χείρων, τὸ χεῖρον / Υπερθ: ὁ χείριστος, ἡ χειρίστη, τό χείριστον
 
10. μακρός, μακρά, μακρόν (= μακρύς, μακρινός, μακροχρόνιος)
Συγκριτικός: ὁ μακρότερος, ἡ μακροτέρα, τό μακρότερον
Υπερθετικός: ὁ μακρότατος, ἡ μακροτάτη, τό μακρότατον
Υπερθετικός: ὁ μήκιστος, ἡ μηκίστη, τό μήκιστον
 
11. μικρός, μικρά, μικρόν (= μικρός, λίγος, μηδαμινός, ασήμαντος)
Συγκριτικός: ὁ μικρότερος, ἡ μικροτέρα, τό μικρότερον
Υπερθετικός: ὁ μικρότατος, ἡ μικροτάτη, τό μικρότατον
Συγκριτικός: ὁ, ἡ ἐλάττων, τὸ ἔλαττον / Υπερθ: ὁ ἐλάχιστος, ἡ ἐλαχίστη, τό ἐλάχιστον
Συγκριτικός: ὁ, ἡ ἥττων, τὸ ἧττον / Υπερθ: ὁ ἥκιστος, ἡ ἡκίστη, τό ἥκιστον
Το ἥκιστα (πληθυντικό ουδετέρου, υπερθετικού) σε επιρρηματική χρήση: = ελάχιστα
 
12. ὀλίγος, ὀλίγη, ὀλίγον (= πολύ λίγος, μικρός)
Συγκριτικός: ὁ, ἡ μείων, τὸ μεῖον / Υπερθ: ὁ ὀλίγιστος, ἡ ὀλιγίστη, τό ὀλίγιστον
 
13. πολύς, πολλή, πολύ (= πολύς, ισχυρός, πυκνός, σπουδαίος)
Συγκριτικός: ὁ, ἡ πλείων, τὸ πλέον / Υπερθ: ὁ πλεῖστος, ἡ πλείστη, τό πλεῖστον
 
Κλίση συγκριτικών σε -ίων, -ιον (και -ων, -ον)
 
Ενικός
ὁ αἰσχίων, τοῦ αἰσχίονος, τῷ αἰσχίονι, τόν αἰσχίονα / αἰσχίω, (ὦ) αἴσχιον
ἡ αἰσχίων, τῆς αἰσχίονος, τῇ αἰσχίονι, τήν αἰσχίονα / αἰσχίω, (ὦ) αἴσχιον
τό αἴσχιον, τοῦ αἰσχίονος, τῷ αἰσχίονι, τό αἴσχιον, (ὦ) αἴσχιον
 
Πληθυντικός
οἱ αἰσχίονες /αἰσχίους, τῶν αἰσχιόνων, τοῖς αἰσχίοσι(ν), τούς αἰσχίονας /αἰσχίους,  (ὦ) αἰσχίονες /αἰσχίους
αἱ αἰσχίονες /αἰσχίους, τῶν αἰσχιόνων, ταῖς αἰσχίοσι(ν), τάς αἰσχίονας /αἰσχίους,  (ὦ) αἰσχίονες /αἰσχίους
τά αἰσχίονα /αἰσχίω, τῶν αἰσχιόνων, τοῖς αἰσχίοσι(ν), τά αἰσχίονα /αἰσχίω, (ὦ) αἰσχίονα /αἰσχίω
 
Ενικός
ὁ ἡδίων, τοῦ ἡδίονος, τῷ ἡδίονι, τόν ἡδίονα /ἡδίω, (ὦ) ἥδιον
ἡ ἡδίων, τῆς ἡδίονος, τῇ ἡδίονι, τήν ἡδίονα /ἡδίω, (ὦ) ἥδιον
τό ἥδιον, τοῦ ἡδίονος, τῷ ἡδίονι, τό ἥδιον, (ὦ) ἥδιον
 
Πληθυντικός
οἱ ἡδίονες /ἡδίους, τῶν ἡδιόνων, τοῖς ἡδίοσι(ν), τούς ἡδίονας /ἡδίους, (ὦ) ἡδίονες /ἡδίους
αἱ ἡδίονες /ἡδίους, τῶν ἡδιόνων, ταῖς ἡδίοσι(ν), τάς ἡδίονας /ἡδίους, (ὦ) ἡδίονες /ἡδίους
τά ἡδίονα /ἡδίω, τῶν ἡδιόνων, τοῖς ἡδίοσι(ν), τά ἡδίονα /ἡδίω, (ὦ) ἡδίονα /ἡδίω
 
Ενικός
ὁ ῥᾴων, τοῦ ῥᾴονος, τῷ ῥᾴονι, τόν ῥᾴονα /ῥᾴω, (ὦ) ῥᾷον
ἡ ῥᾴων , τῆς ῥᾴονος, τῇ ῥᾴονι, τήν ῥᾴονα /ῥᾴω, (ὦ) ῥᾷον
τό ῥᾷον, τοῦ ῥᾴονος, τῷ ῥᾴονι, τό ῥᾷον, (ὦ) ῥᾷον
 
Πληθυντικός
οἱ ῥᾴονες /ῥᾴους, τῶν ῥᾳόνων, τοῖς ῥᾴοσι(ν), τούς ῥᾴονας /ῥᾴους, (ὦ) ῥᾴονες /ῥᾴους
αἱ ῥᾴονες /ῥᾴους, τῶν ῥᾳόνων, ταῖς ῥᾴοσι(ν), τάς ῥᾴονας /ῥᾴους, (ὦ) ῥᾴονες /ῥᾴους
τά ῥᾴονα /ῥᾴω, τῶν ῥᾳόνων, τοῖς ῥᾴοσι(ν), τά ῥᾴονα /ῥᾴω, (ὦ) ῥᾴονα /ῥᾴω
 
Ενικός
ὁ ἀμείνων, τοῦ ἀμείνονος, τῷ ἀμείνονι, τόν ἀμείνονα /ἀμείνω, (ὦ) ἄμεινον
ἡ ἀμείνων, τῆς ἀμείνονος, τῇ ἀμείνονι, τήν ἀμείνονα /ἀμείνω, (ὦ) ἄμεινον
τό ἄμεινον, τοῦ ἀμείνονος, τῷ ἀμείνονι, τό ἄμεινον, (ὦ) ἄμεινον
 
Πληθυντικός
οἱ ἀμείνονες /ἀμείνους, τῶν ἀμεινόνων, τοῖς ἀμείνοσι(ν), τούς ἀμείνονας /ἀμείνους, (ὦ) ἀμείνονες /ἀμείνους
αἱ ἀμείνονες /ἀμείνους, τῶν ἀμεινόνων, ταῖς ἀμείνοσι(ν), τάς ἀμείνονας /ἀμείνους, (ὦ) ἀμείνονες /ἀμείνους
τά ἀμείνονα /ἀμείνω, τῶν ἀμεινόνων, τοῖς ἀμείνοσι(ν), τά ἀμείνονα /ἀμείνω, (ὦ) ἀμείνονα /ἀμείνω

Ενικός
ὁ ἐχθίων, τοῦ ἐχθίονος, τῷ ἐχθίονι, τόν ἐχθίονα /ἐχθίω, (ὦ) ἔχθιον

ἡ ἐχθίων, τῆς ἐχθίονος, τῇ ἐχθίονι, τήν ἐχθίονα /ἐχθίω, (ὦ) ἔχθιον

τό ἔχθιον, τοῦ ἐχθίονος, τῷ ἐχθίονι, τό ἐχθιον, (ὦ) ἔχθιον

Πληθυντικός
οἱ ἐχθίονες /ἐχθίους, τῶν ἐχθιόνων, τοῖς ἐχθίοσι(ν), τούς ἐχθίονας /ἐχθίους, (ὦ) ἐχθίονες /ἐχθίους

αἱ ἐχθίονες /ἐχθίους, τῶν ἐχθιόνων, ταῖς ἐχθίοσι(ν), τάς ἐχθίονας /ἐχθίους, (ὦ) ἐχθίονες /ἐχθίους

τά ἐχθίονα /ἐχθίω, τῶν ἐχθιόνων, τοῖς ἐχθίοσι(ν), τά ἐχθίονα /ἐχθίω, (ὦ) ἐχθίονα /ἐχθίω 

Ενικός
ὁ καλλίων, τοῦ καλλίονος, τῷ καλλίονι, τόν καλλίονα /καλλίω, (ὦ) κάλλιον

ἡ καλλίων, τῆς καλλίονος, τῇ καλλίονι, τήν καλλίονα /καλλίω, (ὦ) κάλλιον

τό κάλλιον, τοῦ καλλίονος, τῷ καλλίονι, τό κάλλιον, (ὦ) κάλλιον 

Πληθυντικός

οἱ καλλίονες /καλλίους, τῶν καλλιόνων, τοῖς καλλίοσι(ν), τούς καλλίονας /καλλίους, (ὦ) καλλίονες /καλλίους

αἱ καλλίονες /καλλίους, τῶν καλλιόνων, ταῖς καλλίοσι(ν), τάς καλλίονας /καλλίους, (ὦ) καλλίονες /καλλίους

τά καλλίονα /καλλίω, τῶν καλλιόνων, τοῖς καλλίοσι(ν), τά καλλίονα /καλλίω, (ὦ) καλλίονα /καλλίω 

Ενικός

ὁ βελτίων, τοῦ βελτίονος, τῷ βελτίονι, τόν βελτίονα /βελτίω, (ὦ) βέλτιον

ἡ βελτίων, τῆς βελτίονος, τῇ βελτίονι, τήν βελτίονα /βελτίω, (ὦ) βέλτιον

τό βέλτιον, τοῦ βελτίονος, τῷ βελτίονι, τό βέλτιον, (ὦ) βέλτιον

Πληθυντικός

οἱ βελτίονες /βελτίους, τῶν βελτιόνων, τοῖς βελτίοσι(ν), τούς βελτίονας /βελτίους, (ὦ) βελτίονες /βελτίους

αἱ βελτίονες /βελτίους, τῶν βελτιόνων, ταῖς βελτίοσι(ν), τάς βελτίονας /βελτίους, (ὦ) βελτίονες /βελτίους

τά βελτίονα /βελτίω, τῶν βελτιόνων, τοῖς βελτίοσι(ν), τά βελτίονα /βελτίω, (ὦ) βελτίονα /βελτίω

Ενικός

ὁ κρείττων, τοῦ κρείττονος, τῷ κρείττονι, τόν κρείττονα /κρείττω, (ὦ) κρεῖττον

ἡ κρείττων, τῆς κρείττονος, τῇ κρείττονι, τήν κρείττονα /κρείττω, (ὦ) κρεῖττον

τό κρεῖττον, τοῦ κρείττονος, τῷ κρείττονι, τό κρεῖττον, (ὦ) κρεῖττον

Πληθυντικός
οἱ κρείττονες /κρείττους, τῶν κρειττόνων, τοῖς κρείττοσι(ν), τούς κρείττονας /κρείττους, (ὦ) κρείττονες /κρείττους

αἱ κρείττονες /κρείττους, τῶν κρειττόνων, ταῖς κρείττοσι(ν), τάς κρείττονας /κρείττους, (ὦ) κρείττονες /κρείττους

τά κρείττονα /κρείττω, τῶν κρειττόνων, τοῖς κρείττοσι(ν), τά κρείττονα /κρείττω, (ὦ) κρείττονα /κρείττω
 
Παραδείγματα κλίσης υπερθετικού βαθμού
 
Ενικός
ὁ ἔχθιστος, τοῦ ἐχθίστου, τῷ ἐχθίστῳ, τόν ἔχθιστον, (ὦ) ἔχθιστε
ἡ ἐχθίστη, τῆς ἐχθίστης, τῇ ἐχθίστῃ, τήν ἐχθίστην, (ὦ) ἐχθίστη
τό ἔχθιστον, τοῦ ἐχθίστου, τῷ ἐχθίστῳ, τό ἔχθιστον, (ὦ) ἔχθιστον
 
Πληθυντικός
οἱ ἔχθιστοι, τῶν ἐχθίστων, τοῖς ἐχθίστοις, τούς ἐχθίστους, (ὦ) ἔχθιστοι
αἱ ἔχθισται, τῶν ἐχθίστων, ταῖς ἐχθίσταις, τάς ἐχθίστας, (ὦ) ἔχθισται
τά ἔχθιστα, τῶν ἐχθίστων, τοῖς ἐχθίστοις, τά ἔχθιστα, (ὦ) ἔχθιστα
 
Ενικός
ὁ ῥᾷστος, τοῦ ῥᾴστου, τῷ ῥᾴστῳ, τόν ῥᾷστον, (ὦ) ῥᾷστε
ἡ ῥᾴστη, τῆς ῥᾴστης, τῇ ῥᾴστῃ, τήν ῥᾴστην, (ὦ) ῥᾴστη
τό ῥᾷστον, τοῦ ῥᾴστου, τῷ ῥᾴστῳ, τό ῥᾷστον, (ὦ) ῥᾷστον
 
Πληθυντικός
οἱ ῥᾷστοι, τῶν ῥᾴστων, τοῖς ῥᾴστοις, τούς ῥᾴστους, (ὦ) ῥᾷστοι
αἱ ῥᾷσται, τῶν ῥᾴστων, ταῖς ῥᾴσταις, τάς ῥᾴστας, (ὦ) ῥᾷσται
τά ῥᾷστα, τῶν ῥᾴστων, τοῖς ῥᾴστοις, τά ῥᾷστα, (ὦ) ῥᾷστα
 
Ενικός
ὁ πλεῖστος, τοῦ πλείστου, τῷ πλείστῳ, τόν πλεῖστον, (ὦ) πλεῖστε
ἡ πλείστη, τῆς πλείστης, τῇ πλείστῃ, τήν πλείστην, (ὦ) πλείστη
τό πλεῖστον, τοῦ πλείστου, τῷ πλείστῳ, τό πλεῖστον, (ὦ) πλεῖστον
 
Πληθυντικός
οἱ πλεῖστοι, τῶν πλείστων, τοῖς πλείστοις, τούς πλείστους, (ὦ) πλεῖστοι
αἱ πλεῖσται, τῶν πλείστων, ταῖς πλείσταις, τάς πλείστας, (ὦ) πλεῖσται
τά πλεῖστα, τῶν πλείστων, τοῖς πλείστοις, τά πλεῖστα, (ὦ) πλεῖστα

Ενικός

ὁ κάλλιστος, τοῦ καλλίστου, τῷ καλλίστῳ, τόν κάλλιστον, (ὦ) κάλλιστε

ἡ καλλίστη, τῆς καλλίστης, τῇ καλλίστῃ, τήν καλλίστην, (ὦ) καλλίστη

τό κάλλιστον, τοῦ καλλίστου, τῷ καλλίστῳ, τό κάλλιστον, (ὦ) κάλλιστον 

Πληθυντικός

οἱ κάλλιστοι, τῶν καλλίστων, τοῖς καλλίστοις, τούς καλλίστους, (ὦ) κάλλιστοι

αἱ κάλλισται, τῶν καλλίστων, ταῖς καλλίσταις, τάς καλλίστας, (ὦ) κάλλισται

τά κάλλιστα, τῶν καλλίστων, τοῖς καλλίστοις, τά κάλλιστα, (ὦ) κάλλιστα

Ενικός

ὁ βέλτιστος, τοῦ βελτίστου, τῷ βελτίστῳ, τόν βέλτιστον, (ὦ) βέλτιστε

ἡ βελτίστη, τῆς βελτίστης, τῇ βελτίστῃ, τήν βελτίστην, (ὦ) βελτίστη

τό βέλτιστον, τοῦ βελτίστου, τῷ βελτίστῳ, τό βέλτιστον, (ὦ) βέλτιστον

Πληθυντικός
οἱ βέλτιστοι, τῶν βελτίστων, τοῖς βελτίστοις, τούς βελτίστους, (ὦ) βέλτιστοι

αἱ βέλτισται, τῶν βελτίστων, ταῖς βελτίσταις, τάς βελτίστας, (ὦ) βέλτισται

τά βέλτιστα, τῶν βελτίστων, τοῖς βελτίστοις, τά βέλτιστα, (ὦ) βέλτιστα

 

Ενικός

ὁ κράτιστος, τοῦ κρατίστου, τῷ κρατίστῳ, τόν κράτιστον, (ὦ) κράτιστε

ἡ κρατίστη, τῆς κρατίστης, τῇ κρατίστῃ, τήν κρατίστην, (ὦ) κρατίστη

τό κράτιστον, τοῦ κρατίστου, τῷ κρατίστῳ, τό κράτιστον, (ὦ) κράτιστον

Πληθυντικός
οἱ κράτιστοι, τῶν κρατίστων, τοῖς κρατίστοις, τούς κρατίστους, (ὦ) κράτιστοι

αἱ κράτισται, τῶν κρατίστων, ταῖς κρατίσταις, τάς κρατίστας, (ὦ) κράτισται

τά κράτιστα, τῶν κρατίστων, τοῖς κρατίστοις, τά κράτιστα, (ὦ) κράτιστα
 
Περιφραστικά παραθετικά. Παραθετικά μετοχών
 
Τα περιφραστικά παραθετικά σχηματίζονται στην αρχαία ελληνική, όπως και στη νέα, με το θετικό του επιθέτου και με ορισμένο ποσοτικό επίρρημα εμπρός από αυτό. Έτσι ο συγκριτικός βαθμός σχηματίζεται με το επίρρ. μᾶλλον και ο υπερθ. με το επίρρ. μάλιστα εμπρός από το θετικό:
 
θετ. ἐπιμελὴς             συγκρ. μᾶλλον ἐπιμελὴς      υπερθ. μάλιστα ἐπιμελὴς
 
(πβ. τα νεοελλ.: μικρός — πιο μικρός — ο πιο μικρός ή πολύ μικρός).
 
Όλα τα επίθετα που σχηματίζουν μονολεκτικά παραθετικά μπορούν να σχηματίσουν παράλληλα και περιφραστικά παραθετικά.
Σχηματίζουν τα παραθετικά τους μόνο περιφραστικά οι μετοχές και μερικά μονοκατάληκτα επίθετα που χρησιμοποιούνται και ως ουσιαστικά.
 
1. Μετοχές: δυνάμενος – μᾶλλον δυνάμενος – μάλιστα δυνάμενος· συμφέρων – μᾶλλον συμφέρων – μάλιστα συμφέρων· ὠφελῶν – μᾶλλον ὠφελῶν – μάλιστα ὠφελῶν κ.ά. (πβ. τα νεοελλ.: αντρειωμένος – πιο αντρειωμένος – ο πιο αντρειωμένος ή πολύ άντρειωμένος).
 
2. Μονοκατάληκτα επίθετα: εἴρων – μᾶλλον εἴρων – μάλιστα εἴρων· ἔνδακρυς – μᾶλλον ἔνδακρυς – μάλιστα ἔνδακρυς. Έτσι και τα εὔελπις, κόλαξ, ὑβριστής, φιλόγελως κ.ά.
 
Ελλειπτικά παραθετικά
Σε μερικά επίθετα λείπει ο θετικός βαθμός ή και ένας από τους δύο άλλους βαθμούς. Τα παραθετικά των επιθέτων αυτών λέγονται ελλειπτικά παραθετικά.
Τα περισσότερα ελλειπτικά παραθετικά παράγονται από επιρρήματα, προθέσεις ή μετοχές:
 
1. (ἄνω)                      ἀνώτερος                   ἀνώτατος
2. (κάτω)                   κατώτερος                 κατώτατος
3. (προ)                      πρότερος                   πρῶτος
4. (ὑπὲρ)                    ὑπέρτερος                  ὑπέρτατος
5. ἐπικρατῶν             ἐπικρατέστερος         ---
6. πρωτιμώμενος      προτιμότερος            ---
7. ---                           ὕστερος                      ὕστατος
8. ---                           ---                               ὕπατος
9. ---                           ---                               ἔσχατος                     
             
Μερικά επίθετα δε σχηματίζουν παραθετικά, γιατί φανερώνουν ιδιότητα, ποιότητα ή κατάσταση που δεν παρουσιάζει βαθμούς. Τέτοια επίθετα είναι:
1. Όσα φανερώνουν ύλη: λίθινος, ἀργυροῦς, γήινος· τοπική ή χρονική σχέση: χερσαῖος, θαλάσσιος, θερινός, ἡμερήσιος· μέτρο: σταδιαῖος, πηχυαῖος· καταγωγή, συγγένεια: πατρῷος, μητρικός· μόνιμη κατάσταση: θνητός, νεκρὸς κ.ά.
2. Μερικά σύνθετα με α΄ συνθετικό το στερητικό ἀ-: ἀθάνατος, ἄυλος, ἄυπνος, ἄψυχος κ.ά.
3. Μερικά σύνθετα με α΄ συνθετικό το επίθετο πᾶς ή την πρόθ. ὑπὲρ (που έχουν μόνα τους υπερθετική σημασία): πάνσοφος, πάντιμος, πάγκαλος – ὑπερμεγέθης, ὑπέρλαμπρος κ.ά.
 
Παραθετικά επιρρημάτων
Πολλά επιρρήματα της αρχαίας επιδέχονται σύγκριση και γι’ αυτό σχηματίζουν παραθετικά (όπως και στη νέα: ωραία – ωραιότερα ή πιο ωραία – ωραιότατα ή πάρα πολύ ωραία).
 
Σχηματίζουν έτσι παραθετικά στην αρχαία ελληνική:
1. Επιρρήματα σε -ως που παράγονται από επίθετα. Τα επιρρήματα αυτά στον συγκριτικό έχουν τύπο όμοιο με την ενική αιτιατ. του ουδετ. του συγκριτικού επιθέτου και στον υπερθετικό έχουν τύπο όμοιο με την πληθυντική αιτιατ. του ουδετέρου του υπερθετικού επιθέτου:
 
(δίκαιος):      δικαίως          δικαιότερον               δικαιότατα
(σοφός):        σοφῶς            σοφώτερον                σοφώτατα
(ἀληθὴς):       ἀληθῶς           ἀληθέστερον             ἀληθέστατα
(σώφρων):     σωφρόνως     σωφρονέστερον        σωφρονέστατα
(ἡδύς):           ἡδέως             ἥδιον                          ἥδιστα
(καλός):         καλῶς             κάλλιον                      κάλλιστα
 
2. Τα επιρρήματα εὖ (αντίστοιχο του επιθέτου ἀγαθός), ὀλίγον και πολύ:
εὖ – ἄμεινον – ἄριστα και βέλτιον – βέλτιστα και κρεῖττον – κράτιστα.
ὀλίγον – μεῖον – ὀλίγιστα και ἔλαττον – ἐλάχιστα και ἧττον – ἥκιστα.
πολύ – πλέον – πλεῖστα (ή πλεῖστον).
 
3. Το επίρρ. μάλα (= πολύ), που οι τρεις βαθμοί του είναι:
θετ. μάλα – συγκριτ. μᾶλλον – υπερθ. μάλιστα.
 
4. Μερικά τοπικά επιρρήματα που παίρνουν παραθετικές καταλήξεις -τέρω, -τάτω:
 
ἄνω:               ἀνωτέρω                     ἀνωτάτω
ἄπωθεν:        ἀπωτέρω                    ἀπωτάτω
(= μακριά)
ἐγγὺς:             ἐγγυτέρω                   ἐγγυτάτω
(=κοντά)        ἐγγύτερον                 ἐγγύτατα
                         ἔγγιον                        ἔγγιστα
 
ἔξω:                ἐξωτέρω                     ἐξωτάτω
ἔσω (εἴσω):   ἐσωτέρω                     ἐσωτάτω
κάτω:            κατωτέρω                  κατωτάτω
πόρρω:         πορρωτέρω                πορρωτάτω
πέρα:             περαιτέρω                 ---
 
5. Μερικά χρονικά επιρρήματα με παραθετικές καταλήξεις -(αί)τερον, -(αί)τατα 
 
πάλαι:           παλαίτερον                παλαίτατα
πρωί:             πρωιαίτερον              πρωιαίτατα &
                        πρῳαίτερον               πρῳαίτατα
ὀψέ:                ὀψιαίτερον                ὀψιαίτατα
(= αργά)
 
Και τα παραθετικά των επιρρημάτων, όπως και των επιθέτων, εκφέρονται κάποτε περιφραστικά με το μᾶλλον, μάλιστα και το θετικό· π.χ.
 
σοφῶς            μᾶλλον σοφῶς                       μάλιστα σοφῶς
ἡδέως              μᾶλλον ἡδέως                        μάλιστα ἡδέως
 

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: «Το δράμα της λήψης αποφάσεων» [Κριτήριο]

 Todd Klassy

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: «Το δράμα της λήψης αποφάσεων» [Κριτήριο]

Κείμενο I: Το δράμα της λήψης αποφάσεων
 
     Κάθε χρόνο εκατομμύρια νέοι πρέπει να αποφασίσουν τι θα σπουδάσουν στο πανεπιστήμιο. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική και πολύ δύσκολη απόφαση. Δέχεσαι πιέσεις από τους γονείς, τους φίλους και τους καθηγητές σου, οι οποίοι έχουν διαφορετικές απόψεις και συμφέροντα. Έχεις επίσης να αντιμετωπίσεις τους φόβους και τις φαντασιώσεις σου. Η κρίση σου συσκοτίζεται και χειραγωγείται από χολιγουντιανές ταινίες, μυθιστορήματα της σειράς και εκλεπτυσμένες διαφημιστικές καμπάνιες. Είναι πολύ δύσκολο να κάνεις μια σωστή επιλογή γιατί δεν ξέρεις τι χρειάζεται για να πετύχεις σε κάθε επάγγελμα και δεν είναι σίγουρο πως έχεις μια ρεαλιστική εικόνα για τις δυνάμεις και τις αδυναμίες σου. Τι χρειάζεται για να πετύχεις ως δικηγόρος; Πώς λειτουργώ υπό πίεση; Είμαι καλός στην ομαδική δουλειά;
     Μια φοιτήτρια μπορεί να πάει στη νομική επειδή έχει ανακριβή εικόνα για τις ικανότητές της και μια ακόμα πιο στρεβλή άποψη για την πραγματική δουλειά του δικηγόρου (δεν εκφωνείς δραματικούς λόγους και φωνάζεις όλη μέρα «Ένσταση, κύριε πρόεδρε!»). Στο μεταξύ, η φίλη της αποφασίζει να εκπληρώσει το παιδικό της όνειρο και να κάνει σπουδές επαγγελματικού χορού, παρότι δεν έχει την απαραίτητη σωματοδομή και πειθαρχία. Χρόνια αργότερα μετανιώνουν κι οι δυο πικρά για τις επιλογές τους. Στο μέλλον θα μπορούμε να βασιζόμαστε στην Google για τέτοιου είδους επιλογές. Η Google θα μπορεί να μου πει ότι θα έχανα το χρόνο μου στη νομική ή στη σχολή μπαλέτου – αλλά ότι θα γινόμουν ένας θαυμάσιος (και πολύ ευτυχισμένος) ψυχολόγος ή υδραυλικός.
     Όταν η τεχνητή νοημοσύνη θα αρχίσει να παίρνει καλύτερες αποφάσεις για τη σταδιοδρομία και ίσως και για τις σχέσεις μας, η αντίληψή μας για την ανθρωπότητα και για τη ζωή αναγκαστικά θα αλλάξει. Οι άνθρωποι σκέφτονται τη ζωή σαν ένα δράμα που αφορά τη λήψη αποφάσεων. Η φιλελεύθερη δημοκρατία και ο καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς βλέπουν το άτομο σαν έναν αυτόνομο φορέα που κάνει διαρκώς επιλογές σχετικά με τον κόσμο. Τα έργα τέχνης -είτε πρόκειται για θεατρικά του Σαίξπηρ, μυθιστορήματα της Τζέιν Όστεν ή φτηνιάρικες κωμωδίες του Χόλιγουντ- συνήθως περιστρέφονται γύρω από κάποια κρίσιμη απόφαση που πρέπει να πάρει ο ήρωας. Να ζει κανείς ή να μη ζει; Να παντρευτώ τον κ. Κόλινς ή τον κ. Ντάρσι;
     Τι θα απογίνει αυτή η άποψη για τη ζωή καθώς θα βασιζόμαστε για τις επιλογές μας όλο και περισσότερο στην τεχνητή νοημοσύνη; Για την ώρα εμπιστευόμαστε το Netflix για να μας προτείνει ταινίες και τους Χάρτες Google για να διαλέξουν αν θα στρίψουμε δεξιά ή αριστερά. Όταν όμως θα αρχίσουμε να βασιζόμαστε στην τεχνητή νοημοσύνη για να αποφασίσουμε τι θα σπουδάσουμε, πού θα εργαστούμε και ποιον να παντρευτούμε, η ανθρώπινη ζωή θα πάψει να είναι ένα δράμα αποφάσεων. Οι δημοκρατικές εκλογές και οι ελεύθερες αγορές δεν θα έχουν πια πολύ νόημα. Το ίδιο και οι θρησκείες και τα έργα τέχνης. Φανταστείτε την Άννα Καρένινα να βγάζει το κινητό της και να ρωτάει τον αλγόριθμο του Facebook αν πρέπει να μείνει παντρεμένη με τον Καρένιν ή να κλεφτεί με τον γοητευτικό κόμη Βρόνσκι.
     Καθώς η αυθεντία θα περνάει από τους ανθρώπους στους αλγόριθμους μπορεί να πάψουμε να βλέπουμε τον κόσμο σαν πεδίο αυτόνομων ατόμων που αγωνίζονται να κάνουν τις σωστές επιλογές.
 
Yuval Noah Harari, 21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
 
Κείμενο II: Η ποίηση και η ζωή
 
Δεν τελειώνει η ποίηση, όπως
κι ο ουρανός δεν τελειώνει, οι ανταύγειες της ζωής
διατηρούνε το σχήμα της μέσα στην ποίηση. Όσο
θα πηγαίνει και θα ‘ρχεται η θάλασσα, όσο
θα γεννιούνται λουλούδια και χρώματα, όσο
θα δίνουν οι άνθρωποι ο ένας στον άλλο το χέρι τους,
θα υπάρχει και η ποίηση. Η ποίηση γεννιέται
μαζί με τα πράγματα, μαζί με τον έρωτα,
μαζί με τον πόνο. Παραδείγματος χάρη,
πολλών μου σελίδων η ποίηση γεννήθηκε μαζί με τα μάτια σου.
 
Νικηφόρος Βρεττάκος «Οδοιπορία», Τόμος Β΄
 
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά (60-70 λέξεις) το περιεχόμενο των τριών πρώτων παραγράφων του Κειμένου I.
Μονάδες 15
 
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να αξιολογήσετε:
α. την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα του τίτλου του Κειμένου I (μονάδες 5)
β. τη σχέση του τίτλου αυτού με το θέμα του κειμένου και τη θέση που φαίνεται να παίρνει για αυτό ο αρθρογράφος. (μονάδες 10)
Μονάδες 15
 
Β2.
Να εξηγήσετε σε τι αποσκοπεί η εναλλαγή εγκλίσεων στο πλαίσιο της δεύτερης παραγράφου του Κειμένου I.
Μονάδες 15
 
Β3.
Πώς τεκμηριώνει ο συγγραφέας (Κείμενο I) στην 4η παράγραφο τη διαπίστωσή του πως η ζωή: «θα πάψει να είναι ένα δράμα αποφάσεων». Θεωρείτε την τεκμηρίωσή του πειστική;
Μονάδες 10
 
ΘΕΜΑ Γ
Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το κύριο θέμα του ποιήματος (Κείμενο II); Να τεκμηριώσετε την άποψή σας αξιοποιώντας τους κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
ΘΕΜΑ Δ
Πρόκειται να συμμετάσχετε με ομιλία 300-350 λέξεων σε συζήτηση που γίνεται στο σχολείο σας σχετικά με τον επαγγελματικό προσανατολισμό. Έχοντας διαβάσει το κείμενο και με την ιδιότητά σας ως μαθητή/μαθήτριας της Γ΄ Λυκείου, αποφασίζετε στην ομιλία σας να εξηγήσετε γιατί η επιλογή αντικειμένου σπουδών αποτελεί μια «πολύ δύσκολη απόφαση».
Μονάδες 30
 
Ενδεικτικές απαντήσεις
 
ΘΕΜΑ Α
Ο συγγραφέας αναφέρεται στη θεώρηση της ζωής από τους ανθρώπους ως ενός «δράματος» σχετικά με τη λήψη αποφάσεων. Η επιλογή αντικειμένου σπουδών, για παράδειγμα, από τους νέους συνιστά μια τέτοια κρίσιμη και δύσκολη απόφαση. Υπό την πίεση οικείων και φίλων, αγνοώντας τις πραγματικές απαιτήσεις κάθε επαγγέλματος, αλλά και τις δικές τους δυνατότητες, οι νέοι καλούνται να κάνουν τη «σωστή» επιλογή. Η αντίληψη αυτή, ωστόσο, ενδέχεται να αλλάξει δραστικά, όταν ανάλογες επιλογές θα λαμβάνονται με τη συνδρομή της τεχνητής νοημοσύνης.
 
ΘΕΜΑ Β
Β1.α. Η αξιοποίηση της ονοματοποίησης στο πλαίσιο του αρηματικού αυτού τίτλου, ενισχύει τη νοηματική του πυκνότητα και κατ’ επέκταση την αποτελεσματική δήλωση του κεντρικού του μηνύματος. Η μεταφορική χρήση, άλλωστε, της λέξης «δράμα», η οποία λειτουργεί ως σχόλιο σε ό,τι αφορά τη «λήψη αποφάσεων» προσδίδει μια χιουμοριστική χροιά στον τίτλο και κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Συνάμα, ο διαπιστωτικός χαρακτήρας του τίτλου έχει περαιτέρω αντίκτυπο στον αναγνώστη, εφόσον αναφέρεται σε μία κατάσταση οικεία στους περισσότερους ανθρώπους. Επιτυγχάνει, υπ’ αυτή την έννοια, να επηρεάσει και συναισθηματικά τον αποδέκτη, καθώς προσεγγίζει ένα συχνό του βίωμα.
 
Β1.β. Στον τίτλο του κειμένου επισημαίνεται η δυσκολία που συνοδεύει τη λήψη αποφάσεων για τους ανθρώπους και υποδηλώνεται το πόσο αυτή η κατάσταση τους ταλαιπωρεί. Πρόκειται για ένα θέμα το οποίο ο συντάκτης προσεγγίζει κυρίως με την παρουσίαση σχετικών παραδειγμάτων. Εκτενέστερα παρουσιάζονται οι διάφορες  παράμετροι που καθιστούν για τους νέους εξαιρετικά δύσκολη την επιλογή αντικειμένου σπουδών, ενώ ακολουθούν και συντομότερες αναφορές για άλλες κρίσιμες αποφάσεις, όπως είναι η επιλογή συζύγου ή η επιλογή χώρου εργασίας. Ο συγγραφέας τονίζει, μάλιστα, όχι μόνο τη δυσκολία λήψης αυτών των αποφάσεων, αλλά και την πιθανότητα αυτές να είναι λανθασμένες.
Σε ό,τι αφορά το θέμα αυτό η άποψη του συγγραφέα είναι πως στο μέλλον οι άνθρωποι θα πάψουν να βλέπουν τη ζωή «σαν ένα δράμα» που σχετίζεται με τη λήψη αποφάσεων, διότι θα μπορούν να λαμβάνουν βοήθεια από τους αλγόριθμους και την τεχνητή νοημοσύνη. Δημοφιλείς εφαρμογές, όπως είναι η Google και το Facebook, θα μπορούν να αξιοποιούν το πλήθος των δεδομένων που διαθέτουν για κάθε χρήστη παρέχοντάς του εξατομικευμένη καθοδήγηση.
 
Β2. Στο πλαίσιο της δεύτερης παραγράφου ο συγγραφέας καταφεύγει σε εναλλαγές μεταξύ υποτακτικής και οριστικής έγκλισης, προκειμένου να υποδείξει ποια στοιχεία του παραδείγματος που καταγράφει κινούνται στην κατεύθυνση του ενδεχόμενου ή του επιθυμητού και ποια συνιστούν μια πραγματική και βέβαιη κατάσταση. Ειδικότερα, όταν αναφέρεται στις πιθανές επιλογές σπουδών των δύο φοιτητριών αξιοποιεί την υποτακτική για να δηλώσει το ενδεχόμενο (μπορεί να πάει στη νομική) και το επιθυμητό (αποφασίζει να εκπληρώσει το παιδικό της όνειρο). Όταν, όμως, επεξηγεί γιατί οι επιλογές αυτές είναι λανθασμένες χρησιμοποιεί την οριστική προκειμένου να τονίσει πως οι αιτίες αυτές αποτελούν μια δεδομένη πραγματικότητα για πολλούς νέους ανθρώπους. Υπ’ αυτή την έννοια, η άγνοια των ικανοτήτων είναι κάτι το πραγματικό (επειδή έχει ανακριβή εικόνα για τις ικανότητές της / παρότι δεν έχει την απαραίτητη σωματοδομή και πειθαρχία), όπως και η ελλιπής πληροφόρηση για τις απαιτήσεις των επαγγελμάτων (-επειδή έχει- μια ακόμη πιο στρεβλή άποψη για την πραγματική δουλειά του δικηγόρου). Αντιστοίχως η προοπτική να μετανιώσουν για τις λανθασμένες τους επιλογές συνιστά μια βέβαιη κατάσταση (χρόνια αργότερα μετανιώνουν κι οι δυο πικρά).
Ακολούθως, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την υποτακτική έγκλιση για να δηλώσει κάτι που είναι δυνατό να συμβεί με την αξιοποίηση της τεχνολογίας (θα μπορούμε να βασιζόμαστε στην Google / θα μπορεί να μου πει), καθώς και την οριστική για να υποδηλώσει την εγκυρότητα των σχετικών συμβουλών (ότι θα έχανα το χρόνο μου / ότι θα γινόμουν ένας θαυμάσιος ψυχολόγος ή υδραυλικός).
 
Β3. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται πως οι άνθρωποι θα πάψουν να βλέπουν τη ζωή σαν ένα δράμα αποφάσεων, όταν θα αρχίσουν να βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη για να λαμβάνουν κρίσιμες αποφάσεις. Στο πλαίσιο του συλλογισμού αυτού το τελικό, θετικό αποτέλεσμα για τους ανθρώπους, ότι, δηλαδή, δεν θα αγωνιούν πια σχετικά με τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων, θα προκύψει όταν στη διαδικασία αυτή αξιοποιηθούν οι ισχυρές δυνατότητες των αλγορίθμων να επεξεργάζονται πλήθος δεδομένων προκειμένου να οδηγούνται σε αξιόπιστα συμπεράσματα. Το επιχείρημα αυτό λαμβάνει περαιτέρω τεκμηρίωση με τη χρήση οικείων παραδειγμάτων από την καθημερινή ζωή. Όπως, δηλαδή, οι άνθρωποι εμπιστεύονται τους Χάρτες της Google για να τους κατευθύνουν στον επιθυμητό προορισμό ή όπως εμπιστεύονται το Netflix για να τους προτείνει ταινίες, με βάση τις συνήθεις επιλογές τους, κατά τρόπο παρόμοιο, οι αλγόριθμοι επεξεργαζόμενοι τις πληροφορίες που διαθέτουν για κάθε άτομο θα μπορούν να του παρέχουν καθοδήγηση και για πιο σύνθετες και κρίσιμες αποφάσεις.
Η τεκμηρίωση της διαπίστωσης του συγγραφέα είναι πειστική, εφόσον η προϋπόθεση που θέτει, η αξιοποίηση, δηλαδή, της τεχνητής νοημοσύνης, έχει ήδη υπαρκτό συμβουλευτικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. Η ενίσχυση, επομένως, της ήδη υπάρχουσας εμπιστοσύνης των ανθρώπων στην αξιοπιστία των πορισμάτων της τεχνητής νοημοσύνης μοιάζει εύλογη και πολύ πιθανή. Υπ’ αυτή την έννοια και με δεδομένο πως το πέρασμα σε αυτή τη διαδικασία θα γίνει σταδιακά, η διαπίστωση του συγγραφέα εμφανίζεται επαρκώς τεκμηριωμένη.

[Η τεκμηρίωση του συγγραφέα μπορεί να θεωρηθεί ανεπαρκής, αν ληφθεί υπόψη πως προχωρά σε μια εικασία για ένα μελλοντικό γεγονός, βασιζόμενος σε παραδείγματα χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία σχετίζονται με αποφάσεις σαφώς υποδεέστερης σημασίας. Η επιλογή ταινιών ή η οδήγηση με τη βοήθεια του GPS δεν μπορούν να συγκριθούν με την επιλογή αντικειμένου σπουδών ή την επιλογή συντρόφου, που λαμβάνονται με τον συνυπολογισμό πολλών επιμέρους παραγόντων.]
 
ΘΕΜΑ Γ
Κύριο, κατά τη γνώμη μου, θέμα του ποιήματος είναι η διαρκής και στενή σχέση ανάμεσα στην ποιητική τέχνη και τον ανθρώπινο βίο, όπως αυτό δηλώνεται ήδη από τον τίτλο (Η ποίηση και η ζωή). Με τη χρήση μιας αναλογίας (Δεν τελειώνει η ποίηση, όπως κι ο ουρανός), καθώς και χρονικών προτάσεων δοσμένων με ασύνδετο σχήμα (όσο θα πηγαίνει…, όσο θα γεννιούνται…, όσο θα δίνουν…) το ποιητικό υποκείμενο επιχειρεί να αναδείξει τόσο το αέναο της ποίησης, όσο και τα ποικίλα ερεθίσματα που τροφοδοτούν τη δημιουργία της. Η ποίηση, άλλωστε, όπως αυτό φανερώνεται με τη χρήση μιας μεταφοράς (οι ανταύγειες της ζωής διατηρούνε το σχήμα της) κι ενός ακόμη ασύνδετου σχήματος (μαζί με τα πράγματα, μαζί με τον έρωτα, μαζί με τον πόνο) έχει τη δυνατότητα να αποτυπώνει, να διαφυλάττει και να διαιωνίζει κάθε συναίσθημα και κάθε έκφανση του φυσικού ή ψυχικού κάλλους, γι’ αυτό και διατηρεί σταθερή τη θέση της πλάι στους ανθρώπους. Το ποιητικό υποκείμενο, μάλιστα, καταφεύγει σ’ ένα παράδειγμα από τη δική του ζωή, προκειμένου να καταστήσει εμφανέστερη την επαφή της ποιητικής τέχνης με τον ανθρώπινο βίο (πολλών μου σελίδων η ποίηση γεννήθηκε μαζί με τα μάτια σου).
Προσωπικά θεωρώ πως η συνεχής παρουσία της ποίησης στη ζωή των ανθρώπων είναι εύλογη, εφόσον μέσω της ιδιαίτερης αυτής τέχνης οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να μοιράζονται μεταξύ τους τις εμπειρίες, τα συναισθήματα, τους φόβους αλλά και τις ελπίδες τους. 
 
ΘΕΜΑ Δ
Αξιότιμοι κύριοι καθηγητές, αγαπητοί συμμαθητές
 
     Στην ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αυτή συζήτηση που διενεργείται στο σχολείο μας σχετικά με τον επαγγελματικό προσανατολισμό, θα ήθελα να συνεισφέρω, ως μαθητής της Γ΄ Λυκείου, κατευθύνοντας την προσοχή σας σε μια κρίσιμη πτυχή του θέματος αυτού. Στις παραμέτρους που καθιστούν για εμάς τους νέους εξαιρετικά δύσκολη την επιλογή αντικειμένου σπουδών.
     Ένα πρώτο κρίσιμο στοιχείο είναι το γεγονός πως δεν έχουμε πάντοτε μια ξεκάθαρη εικόνα των δυνατοτήτων, όπως και των αδυναμιών μας, εφόσον κινούμαστε συνήθως σ’ ένα οικείο πλαίσιο μαθητικών δραστηριοτήτων. Μη έχοντας έρθει αντιμέτωποι με την ευκαιρία ή την πρόκληση να αξιοποιήσουμε τις ικανότητές μας σ’ ένα επαγγελματικό περιβάλλον ή σ’ ένα πλαίσιο που θα χρειαστεί να λειτουργήσουμε τελείως αυτόνομα, ώστε να διαπιστώσουμε το πώς ανταποκρινόμαστε, περισσότερο εικάζουμε το ποιες είναι οι δυνατότητές μας παρά τις γνωρίζουμε.
     Κατά τρόπο αντίστοιχο, βέβαια, δεν έχουμε σαφή εικόνα μήτε των ειδικότερων απαιτήσεων που έχουν οι επιμέρους πανεπιστημιακές σχολές, μήτε, πολύ περισσότερο, τα διάφορα επαγγέλματα. Χωρίς τη διάθεση να φανώ υπερβολικός, στο μεγαλύτερο βαθμό διαμορφώνουμε μια μερική εικόνα για τις σχολές και τα επαγγέλματα που μας ενδιαφέρουν από πληροφορίες που συλλέγουμε τυχαία και αποσπασματικά. Η αναλυτική, ειλικρινής και έγκυρη ενημέρωση που θα θέλαμε να λαμβάνουμε για τα κρίσιμα αυτά ζητήματα απουσιάζει τόσο από τον χώρο του σχολείου όσο και από την τοπική μας κοινωνία.
      Μόνοι οδηγοί μας σε ό,τι θα έπρεπε να συνιστά μια προσεκτική αξιολόγηση και συνεκτίμηση δεδομένων είναι οι γονείς, οι καθηγητές και οι φίλοι μας. Το ζήτημα, ωστόσο, είναι πως, αν και δοσμένες με αγαθές προθέσεις, οι συμβουλές των γονιών μας, όπως και των ανθρώπων του περιβάλλοντός μας, εμπεριέχουν -συγκαλυμμένες κάποτε- δικές τους προσδοκίες ή είναι βασισμένες σε κριτήρια που δεν ανταποκρίνονται κατ’ ανάγκη σε ό,τι επιζητούμε εμείς. Μια τόσο σημαντική επιλογή, όμως, όπως είναι η επιλογή αντικειμένου σπουδών δεν μπορεί να γίνει με γνώμονα το τι μοιάζει επαγγελματικά αξιοποιήσιμο στους γονείς μας, ούτε με βάση το τι θέλουν να σπουδάσουν οι φίλοι μας.
     Προκειμένου να προχωρήσουμε στην κρίσιμη αυτή απόφαση με αίσθηση επαρκούς βεβαιότητας, χρειαζόμαστε αφενός ευκαιρίες να γνωρίσουμε καλύτερα το εύρος των δυνατοτήτων και των αδυναμιών μας, κι αφετέρου ουσιαστική πληροφόρηση για τις διαθέσιμες επιλογές. Ζητούμενα στα οποία θα μπορούσε να δώσει, ως ένα βαθμό, απάντηση το ίδιο το σχολείο, τόσο με την υιοθέτηση περισσότερων δραστηριοτήτων αυτενέργειας, όσο και με τη συστηματικότερη παρουσίαση των ποικίλων επαγγελματικών επιλογών.
 
Σας ευχαριστώ θερμά για την προσοχή σας!
 
 

Ιστορία Προσανατολισμού: Το αγροτικό ζήτημα [Επεξεργασία πηγών]

Marcel Rebro

Ιστορία Προσανατολισμού: Το αγροτικό ζήτημα [Επεξεργασία πηγών]
 
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα που σας δίνονται, να αναφερθείτε στις νομοθετικές ρυθμίσεις του 1870-1871 και του 1917 για την επίλυση του αγροτικού ζητήματος στην Ελλάδα, και ειδικότερα:
α. στους στόχους και το περιεχόμενο των ρυθμίσεων (μονάδες 15)
β. στην υλοποίησή τους (μονάδες 10).
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Α
Οι λόγοι που ωθούν την κυβέρνηση Κουμουνδούρου στη σημαντική αυτή θεσμική μεταβολή είναι πολλαπλοί.
α) Λόγοι οικονομικοί: Με την αγροτική μεταρρύθμιση του 1871 το κράτος επιχειρεί να επαυξήσει τα δικά του έσοδα από τα ποσά της εξαγοράς, όπως και των τραπεζών και των εμπορικών ομάδων, καθώς έρχεται να ενισχύσει τις φυτείες και το μικρό ή μεσαίο οικογενειακό κλήρο. Με την επέκταση των εξαγωγών του αγροτικού προϊόντος των φυτειών, οι εμπορικές ομάδες θα δουν μια ταχεία ανάπτυξή τους, ενώ ταυτόχρονα θα ενισχυθεί ο ρόλος τους στη δανειοδότηση των τρεχουσών αναγκών των νέων τώρα μικροπαραγωγών.
Με την παραχώρηση της δημόσιας γης, το κράτος θα στερηθεί το 25% της ακαθάριστης παραγωγής, αλλά θα αποκτήσει νέες πηγές εσόδων, τους φόρους και τους δασμούς, που θα επιβληθούν στο αυξημένο τώρα αγροτικό προϊόν των φυτειών, καθώς θα έχουμε μια επέκταση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και αύξηση της παραγωγής.
β) Λόγοι κοινωνικοί: Αν και δεν υπάρχει κάποιο συγκροτημένο κίνημα ακτημόνων, οι καταπατήσεις των εθνικών και εκκλησιαστικών γαιών εκ μέρους μη κληρούχων ή μικροϊδιοκτητών σε διάφορες περιοχές της χώρας, ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο, που δημιουργούν εστίες εντάσεων, συνηγορούν για την προικοδότηση αυτών των κοινωνικών ομάδων με «λαχίδια»* εθνικής γης. […]
Το όλο εγχείρημα μπορούμε να το δούμε ως ένα μέρος της όλης προσπάθειας του Α. Κουμουνδούρου, που αγκαλιάζει την περίοδο 1860- 1880 και αποσκοπεί με την ανάπτυξη της γεωργίας […] στην προώθηση της εκβιομηχάνισης στην Ελλάδα.
* λαχίδια: τεμάχια γης.
 
Θ. Καλαφάτης, «Η αγροτική οικονομία. Όψεις της αγροτικής ανάπτυξης», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τ.5, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2003, σ. 72.
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Β
Πρόθεση των Φιλελευθέρων ήταν να ενισχύσουν το εθνικό φρόνημα των χωρικών, βασικής πηγής οπλιτών για τους επερχόμενους πολέμους, αλλά και να ενισχύσουν την έλξη που ασκούσε το ελληνικό εθνικό πρόγραμμα μεταξύ των ποικίλων χριστιανικών πληθυσμών της Βόρειας Ελλάδας. Η ρητή υπόσχεση μιας εκτεταμένης αγροτικής μεταρρύθμισης εντάσσεται στην πολιτική αυτή, η οποία είχε άμεσα θετικά αποτελέσματα και προς τις δύο κατευθύνσεις. Αρχικά, η απαλλοτρίωση των τσιφλικιών (ειδικώς βεβαίως των χριστιανών γαιοκτημόνων) προβλεπόταν να γίνει εκουσίως, με διάφορα προγράμματα χρηματοδότησης των ακτημόνων αγοραστών και με αργούς ρυθμούς. Η όξυνση, όμως, των ενδοαστικών συγκρούσεων και ο Διχασμός του πολιτικού κόσμου έσπρωξε την Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης να υιοθετήσει ένα πιο ριζοσπαστικό πρόγραμμα υποχρεωτικής απαλλοτρίωσης.
 
Σ. Δ. Πετμεζάς, «Αγροτική oικονομία. Tα όρια του μοντέλου αγροτικής ανάπτυξης του 19ου αιώνα», στο Χ. Χατζηιωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα. Όψεις πολιτικής και οικονομικής ιστορίας 1900-1940, Αθήνα, Βιβλιόραμα, 2009, σ. 219.
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Γ
Η λύση που επελέγη ήταν η αναπαραγωγή, στη Βόρειο Ελλάδα, του νοτιοελλαδικού κοινωνικού προτύπου, το οποίο στηριζόταν στη μικρή ιδιοκτησία και την οικογενειακή αγροτική εκμετάλλευση. Το πρότυπο αυτό είχε αποδειχτεί αρκετά επιτυχημένο, αν όχι από οικονομική οπωσδήποτε από πολιτική άποψη, καθώς είχε συμβάλει [...] στη σταθεροποίηση της κρατικής εξουσίας και του πολιτεύματος.
Η διανομή γης ήταν το κυριότερο όπλο που διέθετε το ελληνικό κράτος προκειμένου να νομιμοποιήσει την κυριαρχία του στη Βόρειο Ελλάδα. […]
Η αγροτική μεταρρύθμιση άρχισε τελικά να υλοποιείται από το 1923 και ύστερα […]. Η γη που διένειμε τότε το κράτος ανήκε προηγουμένως κυρίως σε Τούρκους και Βουλγάρους που είχαν αποχωρήσει, στο πλαίσιο της ανταλλαγής των πληθυσμών, αλλά και σε έλληνες μεγαλογαιοκτήμονες.
 
Α. Φραγκιάδης, Ελληνική οικονομία 19ος – 20ός αιώνας. Από τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση της Ευρώπης, Αθήνα, Νεφέλη 2007, σσ. 130-131.
 
Ενδεικτική απάντηση
α) Η οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος της διανομής των «εθνικών γαιών» έγινε με νομοθετικές ρυθμίσεις κατά την περίοδο 1870-1871. Ρυθμίσεις, όπως σχολιάζεται στο Κείμενο Α, που εντάσσονταν στη γενικότερη προσπάθεια της κυβέρνησης Κουμουνδούρου κατά την περίοδο 1860-1880 να προωθήσει την εκβιομηχάνιση της χώρας μέσω της ανάπτυξης της γεωργίας. Στόχος των νομοθετημάτων ήταν να εξασφαλιστούν κατά προτεραιότητα οι ακτήμονες χωρικοί, με την παροχή γης, απαραίτητης για την επιβίωσή τους. Ταυτόχρονα, το κράτος προσπαθούσε να εξασφαλίσει, μέσα από τη διαδικασία της εκποίησης, τα μεγαλύτερα δυνατά έσοδα, που θα έδιναν μια ανάσα στο διαρκές δημοσιονομικό αδιέξοδο. Σε ό,τι αφορά το οικονομικό σκέλος των στοχεύσεων της κυβέρνησης, όπως πληροφορούμαστε από το Κείμενο Α, το κράτος αποσκοπούσε όχι μόνο στην αύξηση των δικών του εσόδων, αλλά και στη στήριξη των τραπεζών και των εμπορικών ομάδων, μέσα από την ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής τόσο των φυτειών, όσο και των μικρών ή μεσαίων οικογενειακών κλήρων. Περαιτέρω, η κυβέρνηση Κουμουνδούρου είχε και λόγους κοινωνικής υφής, που θέλησε να εξυπηρετήσει, όπως προκύπτει από το Κείμενο Α. Ειδικότερα, το να παραχωρηθούν κομμάτια γης στους ακτήμονες χωρικούς έμοιαζε επιβεβλημένο λόγω των εντάσεων που προκαλούνταν από τις καταπατήσεις είτε εθνικών κτημάτων είτε εκκλησιαστικών, από ακτήμονες ή μικροϊδιοκτήτες σε διάφορες περιοχές της χώρας και ιδίως στην Πελοπόννησο. Η κυβέρνηση, μάλιστα, το θεωρούσε αυτό αναγκαίο, έστω κι αν δεν υπήρχε κάποιο συγκροτημένο κίνημα ακτημόνων που να το διεκδικεί.  Σύμφωνα, λοιπόν, με τις σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις, οι δικαιούχοι αγρότες μπορούσαν να αγοράσουν όση γη ήθελαν, με ανώτατο όριο τα 80 στρέμματα για ξηρικά εδάφη και τα 40 στρέμματα για αρδευόμενα. Οι στόχοι που έθετε η κυβέρνηση Κουμουνδούροι ήταν αντιφατικοί και στην πραγματικότητα μόνο ο πρώτος, δηλαδή η αποκατάσταση των ακτημόνων χωρικών, επιτεύχθηκε σε ικανοποιητικό βαθμό.
Το αποφασιστικό βήμα προς την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης έγινε στα ταραγμένα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και του «εθνικού διχασμού». Το 1917 η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη αποφάσισε την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης. Ο στόχος ήταν διπλός: αφενός η στήριξη και ο πολλαπλασιασμός των ελληνικών ιδιοκτησιών γης στις νεοαποκτηθείσες περιοχές και αφετέρου η αποκατάσταση των προσφύγων και η πρόληψη κοινωνικών εντάσεων στον αγροτικό χώρο. Σχετικά με τον στόχο της στήριξης των ελληνικών ιδιοκτησιών στις περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, στο Κείμενο Γ επισημαίνεται πως επιλέχθηκε η αξιοποίηση και στην περιοχή εκείνη του κοινωνικού προτύπου των νότιων περιοχών της χώρας, το οποίο έδινε έμφαση στις μικρές ιδιοκτησίες και στην οικογενειακής μορφής εκμετάλλευση της αγροτικής γης. Το μοντέλο αυτό, αν και δεν είχε κατ’ ανάγκη σημαντική απόδοση σε οικονομικό επίπεδο, ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικό από πολιτική άποψη, εφόσον υποβοηθούσε τη σταθεροποίηση της κρατικής εξουσίας, καθώς και του πολιτεύματος. Η δυνατότητα, άλλωστε, του ελληνικού κράτους να διανείμει την εκεί γη αποτελούσε το πιο δραστικό μέσο που είχε στη διάθεσή του για να νομιμοποιήσει την κυριαρχία του στις περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. Συμπληρωματικές ως προς την προσπάθεια αυτή της κυβέρνησης Βενιζέλου είναι οι πληροφορίες του Κειμένου Β, σύμφωνα με τις οποίες πρόθεση του κόμματος του Βενιζέλου ήταν αφενός να ενισχυθεί μέσω της διανομής κτημάτων το εθνικό φρόνημα των χωρικών, καθώς από αυτούς θα αντλούνταν οι απαιτούμενοι οπλίτες για τις επικείμενες πολεμικές ενέργειες της χώρας, κι αφετέρου να προσελκυστεί το ενδιαφέρον όχι μόνο των ντόπιων Ελλήνων, αλλά και των άλλων χριστιανικών πληθυσμών της Βόρειας Ελλάδας για το εθνικό πρόγραμμα διανομής. Τονίζεται, μάλιστα, πως η σαφής δέσμευση της κυβέρνησης να προχωρήσει σε μια εκτεταμένη αγροτική μεταρρύθμιση είχε άμεσο και θετικό αντίκτυπο στις δύο αυτές επιμέρους επιδιώξεις.
Με βάση αυτά τα νομοθετήματα η απαλλοτρίωση των μεγάλων αγροτικών ιδιοκτησιών έγινε δυνατή στα αμέσως μετά τον πόλεμο χρόνια, όταν η ανάγκη αποκατάστασης των προσφύγων βρέθηκε στο επίκεντρο του κρατικού ενδιαφέροντος.
 
β) Από το 1870 ως το 1911 διανεμήθηκαν 2.650.000 στρέμματα με 370.000 παραχωρητήρια, πράγμα που δείχνει ότι οι φιλοδοξίες ή οι δυνατότητες των αγροτών για απόκτηση καλλιεργήσιμης έκτασης ήταν περιορισμένες αλλά και ο πολυτεμαχισμός της γης ήδη μεγάλος. Πρέπει να επισημανθεί ότι για τις περιοχές που χαρακτηρίζονταν ως φυτείες, ελαιόδεντρα και αμπέλια, ο μέσος όρος έκτασης των ιδιοκτησιών ήταν σαφώς μικρότερος εκείνων που προορίζονταν για καλλιέργεια δημητριακών.
Επρόκειτο όμως για σημαντική διανομή καλλιεργήσιμων γαιών, ιδιαίτερα αν συγκριθεί με τα 600.000 στρέμματα εθνικών γαιών που είχαν διανεμηθεί τα προηγούμενα χρόνια, από το 1833 μέχρι το 1870. Ωστόσο, μόνο το 50% περίπου του αντιτίμου των παραχωρούμενων γαιών πληρώθηκε τελικά στο κράτος από τους αγοραστές της εθνικής αυτής ιδιοκτησίας. Πέρα από την οικονομική αυτή απώλεια, όπως συμπληρωματικά αναφέρεται στο Κείμενο Α, το κράτος παραχωρώντας τα δημόσια κτήματα έχασε επιπροσθέτως το 25% της ακαθάριστης παραγωγής. Απέκτησε, ωστόσο, άλλες πηγές εσόδων και ειδικότερα τους φόρους και τους δασμούς που επιβάλλονταν στην αυξημένη πια αγροτική παραγωγή, εφόσον χάρη στη διανομή της γης προέκυψε ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριοποίησης και, ως εκ τούτου, αύξηση της παραγωγής. Επιπροσθέτως, η μεγαλύτερη απόδοση των φυτειών οδήγησε σε επέκταση τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων και κατ’ επέκταση σε ενίσχυση των εμπορικών ομάδων, οι οποίες άρχισαν να λειτουργούν παράλληλα και ως δανειοδότες των νέων μικροπαραγωγών.
Αργότερα, η αναδιανομή που έγινε, με βάση τα νομοθετήματα της κυβέρνησης Βενιζέλου, έφτασε στο 85% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων στη Μακεδονία και στο 68% στη Θεσσαλία. Στο σύνολο της καλλιεργήσιμης γης της χώρας το ποσοστό αυτό ανήλθε σε 40%. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Κειμένου Β, στο πρώτο στάδιο εφαρμογής των μέτρων της αγροτικής μεταρρύθμισης, η απαλλοτρίωση των τσιφλικιών που ανήκαν σε χριστιανούς θα γινόταν σε εκούσια βάση και θα συνδυαζόταν με προγράμματα χρηματοδότησης των ακτημόνων, ώστε σταδιακά να γίνει η εξαγορά της διαθέσιμης γης. Στην πορεία, ωστόσο, η ένταση τόσο των ενδοαστικών συγκρούσεων όσο και του Διχασμού, οδήγησε την κυβέρνηση Βενιζέλου στην εφαρμογή ενός δραστικότερου προγράμματος, το οποίο βασιζόταν πια στην υποχρεωτική απαλλοτρίωση. Μετά από λίγα χρόνια, άλλωστε, κάτω από την πίεση του προσφυγικού προβλήματος, η αγροτική μεταρρύθμιση ολοκληρώθηκε και οδήγησε την αγροτική οικονομία της χώρας σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας. Όπως μάλιστα διευκρινίζεται στο Κείμενο Γ, η πραγματοποίηση της αγροτικής μεταρρύθμισης ξεκίνησε ουσιαστικά από το 1923 και μετά. Στο πλαίσιό της, η γη που διανεμήθηκε από το κράτος βρισκόταν προηγουμένως κυρίως στα χέρια Τούρκων και Βουλγάρων, οι οποίοι απομακρύνθηκαν από τη χώρα κατά τη διαδικασία ανταλλαγής πληθυσμών. Κάποιες εκτάσεις από αυτές που διανεμήθηκαν, πάντως, ανήκαν και σε Έλληνες μεγαλογαιοκτήμονες. Με τη σειρά της, βέβαια, η νέα κατάσταση δημιούργησε νέα προβλήματα. Οι μικροκαλλιεργητές δυσκολεύονταν να εμπορευματοποιήσουν την παραγωγή τους και έπεφταν συχνά θύματα των εμπόρων. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση προωθήθηκε η ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας, κρατικών οργανισμών παρέμβασης και παραγωγικών συνεταιρισμών. Το αγροτικό ζήτημα απέκτησε έτσι νέο περιεχόμενο, χωρίς να προκαλέσει τις εντάσεις που γνώρισαν άλλα κράτη της Ευρώπης (Ισπανία, Βουλγαρία, Ρουμανία κ.λπ.).