Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

Τράπεζα Θεμάτων: Ιστορία Β΄ Λυκείου [Απαντήσεις Θεμάτων: 17480, 17481, 17482, 17483]

Κωνσταντίνος Μάντης | Τράπεζα Θεμάτων (Ιστορία Β΄ Λυκείου)

Jacob Philippe Hackert

Τράπεζα Θεμάτων: Ιστορία Β΄ Λυκείου [Απαντήσεις Θεμάτων: 17480, 17481, 17482, 17483]

ΘΕΜΑ 1

1.α. (1) Να βάλετε στη σωστή χρονολογική σειρά τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα, αρχίζοντας από τα αρχαιότερα:

1. Οριστικό Σχίσμα Εκκλησιών

2. Ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο

3. Ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο

4. Μάχη του Κλειδίου

5. Πτώση της Βαστίλλης

(μονάδες 5)

1^ο Μάχη του Κλειδίου [1014]

2^ο Οριστικό Σχίσμα Εκκλησιών [1054]

3^ο Ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο [25 Ιουλίου 1261]

4^ο Ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο [1492]

5^ο Πτώση της Βαστίλλης [14 Ιουλίου 1789]

(2) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): Ομουρτάγ, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειος, Κρούμος, Νικηφόρος Α', Αίμος, Κωνσταντινούπολη, Πόντος.

Τις εχθροπραξίες ανάμεσα στους Βουλγάρους και τους Βυζαντινούς εγκαινίασε ο χάνος Κρούμος. Ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Α΄ εξεστράτευσε τότε κατά των Βουλγάρων και προχώρησε βαθιά στη βουλγαρική επικράτεια. Στις διαβάσεις του Αίμου ο στρατός του εκμηδενίστηκε ολοκληρωτικά. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας έπεσε στο πεδίο της μάχης. Η εμφάνιση του βουλγαρικού στρατού μπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης αποτέλεσε το αποκορύφωμα των επιθετικών ενεργειών των Βουλγάρων. Ο επόμενος Βούλγαρος ηγεμόνας Ομουρτάγ συνήψε 30ετή συνθήκη ειρήνης με το Βυζάντιο.

(μονάδες 5)

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: σκλαβηνίες, φυσιοκράτες. (μονάδες 8+7=15)

Σκλαβηνίες: Οι Σλάβοι εγκαταστάθηκαν μόνιμα σε εδάφη της σημερινής Ελλάδας, δημιουργώντας τις λεγόμενες σκλαβηνίες, νησίδες σλαβικού πληθυσμού, σκορπισμένες ανάμεσα στους ντόπιους.

Φυσιοκράτες: Εναντίον της οικονομικής αντίληψης του μερκαντιλισμού στρέφονται οι οικονομολόγοι που ονομάζονται φυσιοκράτες και οι οπαδοί της φιλελεύθερης οικονομίας. Σύμφωνα με τους φυσιοκράτες, που θεωρούσαν τη γεωργία ως βασική πηγή πλούτου, έπρεπε να εφαρμοστούν και στην οικονομία οι νόμοι της φύσης, που δεν εμποδίζουν την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα. Οι σπουδαιότεροι φυσιοκράτες ήταν ο Κεναί (1694-1774), ο Γκουρναί (1712-1759) και ο Τυργκό (1727-1781). Είναι φανερό ότι ο αγροτικός χαρακτήρας της γαλλικής οικονομίας επηρέασε τους Γάλλους αυτούς οικονομολόγους στη διαμόρφωση της οικονομικής τους αντίληψης.

ΘΕΜΑ 2

2.α. Ποια ήταν η πνευματική επίδραση που άσκησε το Βυζάντιο στη Ρωσία, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς; (μονάδες 12)

Η πνευματική παράδοση του Βυζαντίου δεν έσβησε με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και την υποταγή της αυτοκρατορίας. Η επίδρασή της παρέμεινε αισθητή στα ευρωπαϊκά κράτη, ενώ συνετέλεσε στη διατήρηση της πνευματικής ταυτότητας των Βαλκανικών λαών, Κληρονόμος των πνευματικών παραδόσεων και των πολιτικών ιδεών του Βυζαντίου φιλοδόξησε, μετά την Άλωση, να γίνει η Ρωσία. Η Μόσχα θεωρήθηκε ως Τρίτη Ρώμη, ιδίως από τότε που ο τσάρος Ιβάν Γ', ο θεμελιωτής της ενότητας των ρωσικών χωρών, νυμφεύθηκε την ανιψιά του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα, υιοθέτησε το δικέφαλο αετό στα λάβαρά του και εισήγαγε στη Μόσχα το βυζαντινό τελετουργικό.

2.β. Να εξηγήσετε τον ρόλο που διαδραμάτισε η τυπογραφία στη διάδοση της Αναγέννησης. (μονάδες 13)

Στη διάδοση της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού υπήρξε καταλυτική και η συμβολή της τυπογραφίας. Ως τα μέσα του 15ου αιώνα τα βιβλία ήταν χειρόγραφα και γι αυτό πολύ ακριβά και σπάνια. Έτσι, όταν Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος από τη Μαγεντία της Γερμανίας χρησιμοποίησε, γύρω στο 1450, κινητά μεταλλικά στοιχεία για την εκτύπωση των βιβλίων, η ανθρωπότητα βρέθηκε μπροστά σε ένα κοσμοϊστορικό γεγονός, την εφεύρεση της τυπογραφίας. Τα τυπογραφεία εξέδωσαν κατά το 15ο αιώνα 30-35 χιλιάδες βιβλία και το 16ο 150-200 χιλιάδες, ευνοώντας έτσι την πρόσβαση στη γνώση. Η φιλομάθεια όμως του κοινού περιορίστηκε στις πόλεις. Στην επαρχία η πλειονότητα του πληθυσμού παρέμενε αναλφάβητη και μακριά από τις εξελίξεις. Θα χρειαστεί η συνδρομή ενός παρόμοιου κινήματος δύο αιώνες αργότερα, του Διαφωτισμού, για να αφυπνιστούν περισσότερο οι ανθρώπινες συνειδήσεις.

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να βάλετε στη σωστή χρονολογική σειρά τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα, αρχίζοντας από τα αρχαιότερα:

1. Διανομή της Ρωμανίας

2. Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου

3. Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς

4. Οριστικό Σχίσμα Εκκλησιών

5. Ειρήνη της Αυγούστας

(μονάδες 5)

1^ο Οριστικό Σχίσμα Εκκλησιών [1054]

2^ο Διανομή της Ρωμανίας [Μάρτιος 1204]

3^ο Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς [29 Μαΐου 1453]

4^ο Ειρήνη της Αυγούστας [1555]

5^ο Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου [24 Αυγούστου 1572]

(2) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): αστικοποίηση, Βούλγαροι, μεταναστευτικός, στρατιωτικοποίηση, Σλάβοι, εποικιστικός, Θράκη, Μ. Ασία, θέματα.

Από τα μέσα του 7ου ως τα μέσα του 9ου αι. η στρατιωτικοποίηση της βυζαντινής κοινωνίας εκφράζεται με την εμφάνιση των οικογενειακών επωνύμων και την οικοδόμηση πολλών κάστρων. Στις ευρωπαϊκές επαρχίες της αυτοκρατορίας είχαν εγκατασταθεί πολλοί Σλάβοι. Το Βυζαντινό κράτος, για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, εφάρμοσε μια εποικιστική πολιτική στο πλαίσιο της οποίας πολλοί μικρασιατικοί πληθυσμοί μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν στις επαρχίες της Θράκης, της Μακεδονίας και της Νότιας Ελλάδας. Την ίδια περίοδο με τη δημιουργία ναυτικών θεμάτων η αυτοκρατορία κατόρθωσε να θωρακίσει τις παράλιες περιοχές, αλλού σε μικρότερο και αλλού σε μεγαλύτερο βάθος.

(μονάδες 5)

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών εννοιών: πάροικοι, Κοινωνικό Συμβόλαιο (Τζον Λοκ). (μονάδες 8+7=15)

πάροικοι: Αγρότες εξαρτημένοι από κάποιον ισχυρό γαιοκτήμονα. Οι πάροικοι που αποτελούσαν την πλειονότητα των αγροτών και απολάμβαναν μια περιορισμένη ελευθερία, η οποία κατά τόπους παρουσίαζε διαβαθμίσεις (ήταν δεμένοι με τη γη, κατέβαλλαν τέλη στο φεουδάρχη της περιοχής και δεν μπορούσαν χωρίς την άδειά του να νυμφευθούν).

Κοινωνικό Συμβόλαιο (Τζον Λοκ): Το αγγλικό σύστημα διακυβέρνησης και ήταν θεωρητικά επηρεασμένοι από τον Τζον Λοκ (1632-1704), έναν από τους σπουδαιότερους προδρόμους του Διαφωτισμού. Ο Λοκ διατύπωσε την αρχή του κοινωνικού συμβολαίου, ότι δηλαδή οι κυβερνήσεις συγκροτούνται βάσει συμφωνίας με το λαό. Η παραβίαση της συμφωνίας αυτής εκ μέρους των κυβερνώντων παρέχει αυτόματα στο λαό το δικαίωμα της αντίστασης και της επανάστασης.

ΘΕΜΑ 2

2.α. Με ποια μέτρα ο Καρλομάγνος ενίσχυσε την εσωτερική οργάνωση του Φραγκικού Βασιλείου; (μονάδες 12)

Για να ενισχύσει την εσωτερική οργάνωση του κράτους του ο Κάρολος πήρε τα ακόλουθα μέτρα:

1. Διαίρεσε τη φραγκική επικράτεια σε 200 περίπου κομητείες. Οι κόμητες ασκούσαν, με τη βοήθεια των επισκόπων τη στρατιωτική και πολιτική διοίκηση, και συγχρόνως ήταν δικαστές και φοροεισπράκτορες.

2. Καθιέρωσε το θεσμό των βασιλικών απεσταλμένων, οι οποίοι θα επέβλεπαν την εφαρμογή των νόμων και των διαταγμάτων που εξέδιδε.

3. Προχώρησε σε εκκλησιαστική μεταρρύθμιση που συμπλήρωσε τη διοικητική μεταρρύθμιση. Η Εκκλησία απετέλεσε από τότε παράγοντα συνοχής και ενότητας.

2.β. Ποιοι λόγοι οδήγησαν τους Ευρωπαίους στην αναζήτηση νέων δρόμων προς την Ανατολή; (μονάδες 13)

Ήδη από το Μεσαίωνα οι Ευρωπαίοι έμποροι, ακολουθώντας το δρόμο του μεταξιού προς την Κίνα, είχαν σχηματίσει για την Ασία την εικόνα μιας μυστηριώδους και πλουσιότατης περιοχής της γης, Τη φαντασία των Ευρωπαίων είχε εξάψει και το έργο του Μάρκο Πόλο (1254-1324) Βιβλίο των θαυμάτων, στο οποίο ο τολμηρός εξερευνητής αφηγείται με μυθιστορηματικό τρόπο τις εντυπώσεις του από το εικοσαετές ταξίδι του (1271-1291) σε χώρες της Ανατολής.

Η κυριαρχία, όμως, των Οθωμανών Τούρκων στη δυτική Ασία και στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου απέκλεισε τους δρόμους επικοινωνίας με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη, αν όχι αδύνατη, η μεταφορά ασιατικών προϊόντων προς την Ευρώπη.

Παράλληλα ο μονοπωλιακός έλεγχος του εμπορίου των μπαχαρικών στη Μεσόγειο από τους Βενετούς και τους Άραβες και η έλλειψη πολύτιμων μετάλλων στην Ευρώπη, καθιστούσαν αναγκαία την αναζήτηση καινούριων δρόμων προς τις χώρες της Ανατολής.

Εξάλλου, η πορεία προς τη διαμόρφωση εθνικών κρατών και ο έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των μοναρχών οδήγησαν τις ευρωπαϊκές χώρες στην ανάληψη πρωτοβουλιών για την ενίσχυση του εμπορίου τους και της οικονομικής τους δύναμης. Μέσα στο πλαίσιο αυτό τα περισσότερα οργανωμένα εξερευνητικά ταξίδια χρηματοδοτήθηκαν άμεσα ή έμμεσα από ηγεμόνες.

Η Ισπανία και η Πορτογαλία, εκμεταλλευόμενες και την πλεονεκτική γεωγραφική θέση τους, πρωτοστάτησαν στον τομέα αυτό.

ΘΕΜΑ 1

1.α. (1) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): Βασίλειος Β΄, Νεαρές, Βενετοί, κακώσεις, πάροικος, ναύκληρος, Νικηφόρος Α΄, Άραβες.

Στην εποχή των Ισαύρων οι Βυζαντινοί είναι υποχρεωμένοι να μοιράζονται τα κέρδη τους από το εμπόριο με τους Άραβες, στους οποίους καταβάλλουν τελωνειακούς δασμούς. Ο Νικηφόρος Α΄ πήρε τολμηρά δημοσιονομικά μέτρα για την ανόρθωση της οικονομίας, τα οποία από τους αντιπάλους του χαρακτηρίστηκαν ως κακώσεις. Κάποια από τα μέτρα αυτά ήταν η επιβολή του καπνικού φόρου στους παροίκους των μονών και των ναών, και η υποχρέωση των πλούσιων ναυκλήρων της Κωνσταντινούπολης να δανειστούν από το κράτος με υψηλό επιτόκιο.

(μονάδες 5)

(2) Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β. Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.

1. Αντιμεταρρύθμιση

2. Πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος

3. Κάρολος ο Μέγας

4. Θεοδώρα

5. Ηράκλειος

α. Τρομοκρατία

β. Οριστική αναστήλωση των εικόνων

γ. Καρδινάλιος Ουμβέρτος

δ. Πρώτος αξιωματούχος της αυτοκρατορίας

ε. Ιερά Εξέταση

στ. Εξελληνισμός του Βυζαντινού Κράτους

ζ. Στέψη στη Ρώμη

(μονάδες 5)

1 = ε (Αντιμεταρρύθμιση = Ιερά Εξέταση)

2 = γ (Πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος = Καρδινάλιος Ουμβέρτος)

3 = ζ (Κάρολος ο Μέγας = Στέψη στη Ρώμη)

4 = β (Θεοδώρα = Οριστική αναστήλωση των εικόνων)

5 = στ (Ηράκλειος = Εξελληνισμός του Βυζαντινού Κράτους)

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: Τρίτη Ρώμη, τυπογραφία. (μονάδες 8+7=15)

Τρίτη Ρώμη: Κληρονόμος των πνευματικών παραδόσεων και των πολιτικών ιδεών του Βυζαντίου φιλοδόξησε, μετά την Άλωση, να γίνει η Ρωσία. Η Μόσχα θεωρήθηκε ως Τρίτη Ρώμη, ιδίως από τότε που ο τσάρος Ιβάν Γ', ο θεμελιωτής της ενότητας των ρωσικών χωρών, νυμφεύθηκε την ανιψιά του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα, υιοθέτησε το δικέφαλο αετό στα λάβαρά του και εισήγαγε στη Μόσχα το βυζαντινό τελετουργικό.

τυπογραφία: Στη διάδοση της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού υπήρξε καταλυτική και η συμβολή της τυπογραφίας. Ως τα μέσα του 15ου αιώνα τα βιβλία ήταν χειρόγραφα και γι αυτό πολύ ακριβά και σπάνια. Έτσι, όταν Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος από τη Μαγεντία της Γερμανίας χρησιμοποίησε, γύρω στο 1450, κινητά μεταλλικά στοιχεία για την εκτύπωση των βιβλίων, η ανθρωπότητα βρέθηκε μπροστά σε ένα κοσμοϊστορικό γεγονός, την εφεύρεση της τυπογραφίας. Τα τυπογραφεία εξέδωσαν κατά το 15ο αιώνα 30-35 χιλιάδες βιβλία και το 16ο 150-200 χιλιάδες, ευνοώντας έτσι την πρόσβαση στη γνώση.

ΘΕΜΑ 2

2.α. Να εξηγήσετε ποια προβλήματα προκάλεσαν στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία οι επιδρομές των Αβάρων και των Σλάβων στη Χερσόνησο του Αίμου. (μονάδες 12)

Οι αβαροσλαβικές επιδρομές δημιούργησαν μία νέα κατάσταση στη Χερσόνησο του Αίμου. Ακμαίες πόλεις καταστράφηκαν, ενώ μεγάλο μέρος του πληθυσμού εξοντώθηκε, αιχμαλωτίστηκε ή τράπηκε σε φυγή. Η Θεσσαλονίκη πολιορκήθηκε επανειλημμένα από τους εισβολείς.

Οι Σλάβοι εγκαταστάθηκαν μόνιμα σε εδάφη της σημερινής Ελλάδας, δημιουργώντας τις λεγόμενες σκλαβηνίες, νησίδες σλαβικού πληθυσμού, σκορπισμένες ανάμεσα στους ντόπιους. Από την άλλη πλευρά, ο ελληνικός πληθυσμός μειώθηκε κατά την περίοδο αυτή στο εσωτερικό της Χερσονήσου, αλλά διατηρήθηκε στις παράκτιες περιοχές και τις πόλεις. Από αυτές κυρίως τις περιοχές άρχισε στα τέλη του 8ου αι. η σταδιακή αποκατάσταση της βυζαντινής διοίκησης και η αφομοίωση των Σλάβων. Στις αρχές του 7ου αι, όμως, όταν ο στρατός κάλεσε στο θρόνο τον Ηράκλειο, η κατάσταση ήταν ακόμη εξαιρετικά κρίσιμη.

2.β. Ποιες ήταν οι επιχειρήσεις των Πορτογάλων θαλασσοπόρων για την ανακάλυψη του θαλάσσιου δρόμου προς τις Ινδίες; (μονάδες 13)

Οι πορτογάλοι θαλασσοπόροι οργάνωσαν, με τη χρηματοδότηση του πρίγκηπα Ερρίκου του θαλασσοπόρου (1394-1460), εξερευνητικά ταξίδια για την ανακάλυψη του θαλάσσιου δρόμου προς τις Ινδίες, παραπλέοντας την Αφρική. Οι αλλεπάλληλες επιτυχείς εξερευνητικές αποστολές συνεχίστηκαν από το Βαρθολομαίο Ντιάζ (1450-1500), ο οποίος έφτασε στο ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας το 1487. Λίγο αργότερα, το 1498, ο Βάσκο ντα Γκάμα (1469-1524) προχώρησε ακόμα περισσότερο, μέχρι το Κάλικουτ των Ινδιών. Έτσι, όταν το Σεπτέμβριο του 1499 επέστρεψε στη Λισαβόνα με τα αμπάρια του γεμάτα μπαχαρικά, ο νέος εμπορικός δρόμος προς τις Ινδίες ήταν μια πραγματικότητα.

Την ίδια εποχή (1500) ένας άλλος Πορτογάλος, Ο Αλβαρέξ Καμπράλ (περ. 1460-1526), πλέοντας προς τις Ινδίες, παρασύρθηκε από τα κύματα μέχρι τη Βραζιλία, την οποία κατέλαβε στο όνομα του βασιλιά του.

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): Ίσαυροι, Μακεδόνες, ανατολικές, βόρειες, Πέρσες, Άραβες, Κωνσταντινούπολη, Ρώμη.

Οι δύο πρώτοι Ίσαυροι (Λέων Γ' και Κωνσταντίνος Ε') υπήρξαν οι πρωτεργάτες του κινήματος της Εικονομαχίας. Ιδεολογική βάση του κινήματος αυτού υπήρξαν οι ανεικονικές αντιλήψεις των κατοίκων των ανατολικών επαρχιών. Την περίοδο αυτή η Βυζαντινή αυτοκρατορία αντιμετώπιζε κρίσιμες καταστάσεις: τα πλοία των Αράβων όργωναν τις βυζαντινές θάλασσες και λεηλατούσαν ακτές, νησιά και πόλεις. Η εικονομαχική πολιτική των βυζαντινών αυτοκρατόρων βρήκε αντίθετη την εκκλησία της Ρώμης με αρνητικές συνέπειες για τις σχέσεις της αυτοκρατορίας με τη Δύση. Τελικά η Σύνοδος, που συγκλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη αποφάσισε την αποκατάσταση των εικόνων.

(μονάδες 5)

(2) Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β. Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.

1. Λογοθέτης του Γενικού

2. Τελετή περιβολής

3. Κάρολος Μαρτέλος

4. Φερδινάνδος Μαγγελάνος

5. Μωάμεθ

α. Αυλάρχης στο Φραγκικό κράτος

β. Εγίρα

γ. Φεουδαρχία

δ. Ευθύνη των οικονομικών

ε. Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος

στ. Πρώτος περίπλους της Γης

ζ. Στέψη στη Ρώμη

(μονάδες 5)

1 = δ (Λογοθέτης του Γενικού = Ευθύνη των οικονομικών)

2 = γ (Τελετή περιβολής = Φεουδαρχία)

3 = α (Κάρολος Μαρτέλος = Αυλάρχης στο Φραγκικό κράτος)

4 = στ (Φερδινάνδος Μαγγελάνος = Πρώτος περίπλους της Γης)

5 = β (Μωάμεθ = Εγίρα)

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: πάροικοι, Ένδοξη Επανάσταση. (μονάδες 8+7=15)

Ένδοξη Επανάσταση: Η Αγγλία αναδεικνύεται από τις αρχές του 18ου αιώνα ως η μεγαλύτερη εμπορική και ναυτική δύναμη στον κόσμο. Η αστική τάξη κατορθώνει να επικρατήσει στην πολιτική σκηνή επιβάλλοντας τη συνταγματική μοναρχία και τον κοινοβουλευτισμό με την Ένδοξη Επανάσταση (1688). Έκτοτε η χώρα αυτή θα αποτελέσει τον πόλο έλξης των ανθρώπων εκείνων που απεχθάνονται την απολυταρχία και θέλουν να ζήσουν σε συνθήκες φιλελευθερισμού.

ΘΕΜΑ 2

2.α. Ποιο ήταν το πολιτικό και ιδεολογικό κλίμα μέσα στο οποίο εκδηλώθηκε η Τέταρτη Σταυροφορία; (μονάδες 12)

Στα τέλη του 12ου αι. η πολιτική ατμόσφαιρα στην Κωνσταντινούπολη ήταν βαριά. Το Βυζάντιο είχε απειληθεί σοβαρά από τους Νορμανδούς και οι σχέσεις με τους Βενετούς ήταν οξυμένες, ενώ ο γερμανός αυτοκράτορας Ερρίκος ΣΤ' επεξεργαζόταν επεκτατικά σχέδια σε βάρος της Αυτοκρατορίας. Η πολιτική, στρατιωτική και οικονομική αδυναμία της Αυτοκρατορίας ήταν εμφανέστατη. Μέσα σ αυτό το κλίμα εκδηλώθηκε η Τέταρτη Σταυροφορία.

Η ιδέα της Τέταρτης Σταυροφορίας ανήκε στο φιλόδοξο και δυναμικό πάπα Ιννοκέντιο Γ'. Ένα διάχυτο πνεύμα θρησκευτικότητας, ανάμεικτο με το ιπποτικό αίσθημα, πλαισίωναν έναν ασαφή και απροσδιόριστο σκοπό. Η ιδέα προπαγανδίστηκε στις χώρες της Δ. Ευρώπης και αρχηγός των φεουδαρχών ορίστηκε ο Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός. Η Βενετία αποφασίστηκε να είναι τόπος συγκέντρωσης του στρατού. Προορισμός η Αίγυπτος ή η Συρία. Σύμφωνα με τη σύμβαση που υπογράφηκε στη Βενετία τον Απρίλιο του 1201, η Γαληνότατη Δημοκρατία ανέλαβε, έναντι αμοιβής, να μεταφέρει με το στόλο της στην Ανατολή και να εφοδιάζει με τρόφιμα τα στρατεύματα επί ένα έτος.

Τον Ιανουάριο του 1203 οι σταυροφόροι αποδέχθηκαν την πρόταση του έκπτωτου βυζαντινού αυτοκράτορα Ισαακίου Β' Αγγέλου για την αποκατάστασή του στο θρόνο. Η απόφαση της επίθεσης κατά της Κωνσταντινούπολης φαίνεται ότι οριστικοποιήθηκε στην Κέρκυρα, ενδιάμεσο σταθμό της εκστρατείας. Οι σταυροφόροι έφθασαν μπροστά στα τείχη της Βασιλεύουσας τον Ιούνιο του 1203.

2.β. Να εξηγήσετε πώς ανακαλύφθηκε η Αμερική από τον Χριστόφορο Κολόμβο.

(μονάδες 13)

O Χριστόφορος Κολόμβος (1451-1506), γενουάτης θαλασσοπόρος στην υπηρεσία του βασιλιά της Ισπανίας, πεπεισμένος για τη σφαιρικότητα της γης, ακολούθησε δυτική κατεύθυνση στα ταξίδια του (1492-1504) προς την ανατολική Ασία. Έτσι, όταν αποβιβάστηκε στο Σαν Σαλβαδόρ (1492) πίστεψε πως είχε φτάσει στις Ινδίες, πεποίθηση που διατήρησε και μετά την ανακάλυψη και άλλων περιοχών της κεντρικής Αμερικής κατά τα επόμενα ταξίδια του.

Σύντομα, όμως, στα 1507, ο φλωρεντινός Αμέρικο Βεσπούτσι (1454-1512), θαλασσοπόρος στην υπηρεσία του βασιλιά της Πορτογαλίας, διαπίστωσε ότι οι περιοχές που είχε ανακαλύψει ο Κολόμβος δεν ανήκαν στην Ασία αλλά σε μια νέα ήπειρο, την οποία μάλιστα προσπάθησε να χαρτογραφήσει. Η νέα ήπειρος πήρε αργότερα το όνομά του.

Τράπεζα Θεμάτων: Ιστορία Β΄ Λυκείου [Απαντήσεις Θεμάτων: 16659, 17477, 17478, 17479]

Κωνσταντίνος Μάντης | Τράπεζα Θεμάτων (Ιστορία Β΄ Λυκείου)

Francois Pascal Simon, Baron Gerard

Τράπεζα Θεμάτων: Ιστορία Β΄ Λυκείου [Απαντήσεις Θεμάτων: 16659, 17477, 17478, 17479]

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις/φράσεις (τρεις περισσεύουν): Λατίνος, Ρούμελη–Χισάρ, Οθωμανός, Κωνσταντίνος ΙΑ΄, Ιωάννης Η΄, Κερκόπορτα, Βόσπορος, Μωάμεθ Β΄.

Οι Οθωμανοί Τούρκοι είχαν μείνει απερίσπαστοι από απειλές, ώστε να αφοσιωθούν στην πολιορκία της Κωνσταντινούπολης. Προηγήθηκε η οικοδόμηση στις ευρωπαϊκές ακτές των στενών του Βοσπόρου ενός επιβλητικού φρουρίου, που ονομάστηκε Ρούμελη–Χισάρ. Λίγο αργότερα ο σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ άρχισε την τακτική πολιορκία της Πόλης, την οποία ανέλαβε να υπερασπισθεί με αυτοθυσία ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄.

(μονάδες 5)

(2) Να βάλετε στη σωστή χρονολογική σειρά τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα, αρχίζοντας από τα αρχαιότερα:

1. Οριστική αναστήλωση των εικόνων

2. Θυροκόλληση των 95 θέσεων του Λούθηρου

3. Πρώτη Σταυροφορία

4. Ένδοξη Επανάσταση

5. Εμφάνιση του Ισλάμ

(μονάδες 5)

1^ο Εμφάνιση του Ισλάμ [613]

2^ο Οριστική αναστήλωση των εικόνων [Μάρτιος του 843]

3^ο Πρώτη Σταυροφορία [1096-1099]

4^ο Θυροκόλληση των 95 θέσεων του Λούθηρου [Οκτώβριος του 1517]

5^ο Ένδοξη Επανάσταση [1688]

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: προνοιάριοι, ιερός πόλεμος (τζιχάντ). (μονάδες 8+7=15)

Προνοιάριοι: Ο βυζαντινός στρατός δεν στελεχώνεται τώρα μόνο από μισθοφόρους αλλά κυρίως από προνοιάριους. Έτσι ονομάστηκαν οι στρατιωτικοί εκείνοι στους οποίους ο αυτοκράτορας παραχωρούσε αγροτικές εκτάσεις ή το δικαίωμα είσπραξης φόρων, με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικής υπηρεσίας. Οι παροχές αυτές ονομάζονταν πρόνοιες, δεν αποτελούσαν ιδιοκτησία του προνοιαρίου αλλά του κράτους και επομένως ούτε μεταβιβάζονταν ούτε κληρονομούνταν. Οι προνοιάριοι ήταν έφιπποι πολεμιστές, που συμμετείχαν στον πόλεμο επικεφαλής ομάδας, που η αριθμητική της δύναμη ήταν ανάλογη με την έκταση της πρόνοιας που τους είχε παραχωρηθεί. Ο θεσμός της πρόνοιας παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες με θεσμούς της φεουδαρχίας. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να γίνει λόγος για ταύτιση των δύο συστημάτων.

Ιερός πόλεμος (τζιχάντ): Για τους μουσουλμάνους ιδιαίτερη σημασία είχε ο ιερός πόλεμος (τζιχάντ), δηλαδή η υποχρέωση των πιστών να διαδώσουν με το σπαθί τη θρησκεία τους στους «απίστους».

ΘΕΜΑ 2

2.α. Ποιες ήταν οι συνέπειες της δημιουργίας του θεσμού των «θεμάτων» στην κοινωνική οργάνωση του Βυζαντίου; (μονάδες 13)

Για την αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση του κράτους επιδιώχθηκε μια εκτεταμένη διοικητική μεταρρύθμιση, η δημιουργία των θεμάτων. Τα θέματα αρχικά ήταν στρατιωτικές μονάδες, μετακινούμενες ανά την επικράτεια. Όταν οι μονάδες αυτές απέκτησαν μόνιμη εγκατάσταση, θέματα ονομάστηκαν οι περιοχές εγκατάστασής τους, οι οποίες εξελίχθηκαν σε διοικητικές περιφέρειες. Την ανώτατη στρατιωτική και πολιτική εξουσία του θέματος ασκούσε ο στρατηγός. Οι στρατιώτες διέθεταν στρατιωτόπια, δηλαδή κτήματα, από τα έσοδα των οποίων εξασφάλιζαν και συντηρούσαν το άλογο και τον οπλισμό τους. Το κτήμα και η υποχρέωση για στρατιωτική υπηρεσία μεταβιβαζόταν από τον πατέρα στον πρωτότοκο γιο, Τα πρώτα θέματα οργανώθηκαν στη Μ. Ασία περί τα μέσα του 7ου αιώνα. Αργότερα ο θεσμός αυτός, που επρόκειτο να αποτελέσει τη βάση της οργάνωσης του Μεσοβυζαντινού Κράτους, επεκτάθηκε και στη Βαλκανική Χερσόνησο.

Τα νέα διοικητικά μέτρα είχαν σημαντικές συνέπειες για το αμυντικό σύστημα και την κοινωνική οργάνωση του Βυζαντίου: Οι μισθοφόροι εξέλιπαν, ενώ οι νέοι στρατιώτες-αγρότες αγωνίζονταν με αυταπάρνηση, επειδή παράλληλα υπερασπίζονταν την ιδιοκτησία τους. Η μικρή και η μεσαία ιδιοκτησία ενισχύθηκαν και για άλλο λόγο: οι μεγάλοι γαιοκτήμονες αποδεκατίστηκαν στη διάρκεια των αβαροσλαβικών επιδρομών και τα χέρσα χωράφια τους καταλήφθηκαν από ελεύθερους αγρότες ακτήμονες ή μικροϊδιοκτήτες. Έτσι, η μεσοβυζαντινή κοινωνία αναδιαρθρώθηκε ριζικά. Οι ελεύθεροι αγρότες συγκροτούσαν τώρα τη δυναμικότερη τάξη της, οργανωμένοι σε εύρωστες και ομοιογενείς κοινότητες χωρίων.

2.β. Να εξηγήσετε σε ποιους λόγους οφείλεται η θρησκευτική Μεταρρύθμιση στην Αγγλία και ποια ήταν τα αποτελέσματά της; (μονάδες 12)

Στην Αγγλία η τάση για ανεξαρτητοποίηση από την παπική επιρροή χρονολογείται από τότε που ο Ιωάννης Ουίκλιφ (1320-1384) χαρακτηρίστηκε ως αιρετικός, και ενδυναμώθηκε με την επίδραση του χριστιανικού ανθρωπισμού. Μια διαμάχη του βασιλιά Ερρίκου του Η' (1534-1547) με τον πάπα για προσωπικούς λόγους στάθηκε η αφορμή για την οριστική ρήξη της εκκλησίας της Αγγλίας με τη Ρώμη (1534) και η αφετηρία της αγγλικανικής μεταρρύθμισης που είχε χαρακτήρα θρησκευτικό, πνευματικό και πολιτικό. Η μεταρρύθμιση αυτή δεν αποτελούσε ιδιαίτερο δόγμα, αλλά συνδύασε στοιχεία του Λουθηρανισμού και του Καλβινισμού. Αργότερα, στα χρόνια των διαδόχων του Ερρίκου, εδραιώθηκε η Αγγλικανική Εκκλησία, η Οποία ήταν η μόνη που αναγνωριζόταν από το κράτος.

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β. Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.

1. Γαληνοτάτη Δημοκρατία

2. Ουγενότοι

3. Όθων Α΄

4. Ιωάννης Βατάτζης

5. Διαφωτισμός

α. Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους

β. Αυτοκρατορία της Νίκαιας

γ. Πρόνοιες

δ. Μεταφορά και εφοδιασμός στρατευμάτων Δ΄ Σταυροφορίας

ε. Ορθός Λόγος

στ. Εξελληνισμός του Κράτους

ζ. Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου

(μονάδες 5)

1 = δ (Γαληνοτάτη Δημοκρατία = Μεταφορά και εφοδιασμός στρατευμάτων Δ΄ Σταυροφορίας)

2 = ζ (Ουγενότοι = Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου)

3 = α (Όθων Α΄ = Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους)

4 = β (Ιωάννης Βατάτζης = Αυτοκρατορία της Νίκαιας)

5 = ε (Διαφωτισμός = Ορθός Λόγος)

(2) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις / φράσεις (τρεις περισσεύουν): αυτοκράτορας, διπλωματία, χορηγία, επιγαμία, φιλανθρωπία, εκχριστιανισμός, Λογοθέτης του Γενικού, Λογοθέτης του Δρόμου.

Η βυζαντινή διπλωματία χρησιμοποιούσε ένα ευρύτατο φάσμα από τρόπους και μέσα, για να επιτύχει τους σκοπούς της. Τέτοια μέσα ήταν οι χορηγίες, σε χρήμα ή δώρα, στους ξένους ηγεμόνες, η σύναψη συμμαχιών που βασίζονταν συχνά σε επιγαμίες, οι εμπορικές συνθήκες και, το σπουδαιότερο, ο εκχριστιανισμός άλλων λαών. Ο αυτοκράτορας χάραζε τις κατευθυντήριες γραμμές της εξωτερικής πολιτικής. Ο Λογοθέτης του Δρόμου, ήδη από τον 7ο αιώνα, ήταν υπεύθυνος για την υποδοχή ξένων πρεσβευτών, τον ορισμό των μελών των βυζαντινών πρεσβειών κ.ά.

(μονάδες 5)

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: Ισλάμ, φεουδάρχης, μερκαντιλισμός. (μονάδες 5+5+5=15)

Ισλάμ: Ο Μωάμεθ, ένας πολυταξιδεμένος οδηγός καραβανιών από τη Μέκκα, που γνώριζε το Χριστιανισμό και τον Ιουδαϊσμό, υπήρξε ο ιδρυτής μιας νέας θρησκείας, που ονομάστηκε Ισλάμ. Από το 613 άρχισε να διδάσκει δημόσια τη νέα αυτή θρησκεία, κατηγορώντας τους συμπατριώτες του ως ειδωλολάτρες. Οι πιστοί της νέας θρησκείας ονομάστηκαν μουσουλμάνοι. Ιερό βιβλίο των μουσουλμάνων είναι το Κοράνιο. Το Ισλάμ έχει πολλά δάνεια στοιχεία από τη Χριστιανική και την Ιουδαϊκή θρησκεία.

Φεουδάρχης: Οι άμεσοι υποτελείς του βασιλιά (κομήτες, βαρώνοι, μαρκήσιοι κ.ά), που ήταν συγχρόνως και φεουδάρχες, αποτελούσαν την αριστοκρατία. Από αυτούς εξαρτιόνταν οι κατώτεροι υποτελείς, οι οποίοι έπαιρναν επίσης γαίες ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες τους. Κάτοχοι φέουδων μπορούσαν να είναι και οι εκκλησιαστικοί άρχοντες.

μερκαντιλισμός: Ο κρατικός παρεμβατισμός, που περιόριζε την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα (16ος-17ος).

ΘΕΜΑ 2

2.α. Να εξηγήσετε ποιος ήταν ο ρόλος της μεσαίας τάξης στη βυζαντινή κοινωνία κατά τον 10ο και τον 11ο αι. μ.Χ. (μονάδες 12)

Στη διάρκεια του 10ου και του 11ου αι. διαμορφώνεται μια εμποροβιοτεχνική τάξη, η οποία αποτέλεσε την πηγή της αναμφισβήτητης ευημερίας του Βυζαντίου κατά την περίοδο αυτή. Αυτό αποδεικνύεται από την αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας (από το 10ο αι. και εξής). Την τάξη αυτή, που η ακμή της τοποθετείται στο πρώτο μισό του 11ου αιώνα, αποτελούσαν τολμηροί μεγαλέμποροι, οι οποίοι εγκατέλειπαν προσωρινά την οικογένειά τους, για να επιχειρήσουν μακρινά ταξίδια και να εμπορευτούν τα πολύτιμα προϊόντα της Ανατολής (καρυκεύματα, πολύτιμους λίθους και υφάσματα), από τα οποία εξασφάλιζαν τεράστια κέρδη. Η τάξη των επιχειρηματιών, στη διάρκεια του 11ου αι., άρχισε να συμμετέχει ενεργά στην πολιτική ζωή της αυτοκρατορίας. Έτσι, απέκτησε τη δυνατότητα να ενθρονίζει και να εκθρονίζει αυτοκράτορες, όπως λ.χ. τον Μιχαήλ Ε' Καλαφάτη (1041-1042), ενώ τα μέλη της έγιναν δεκτά στο σώμα της Συγκλήτου.

2.β. Ποιοι λόγοι οδήγησαν τους Ευρωπαίους στην αναζήτηση νέων δρόμων προς την Ανατολή; (μονάδες 13)

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να βάλετε στη σωστή χρονολογική σειρά τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα, αρχίζοντας από τα αρχαιότερα:

1. Εφεύρεση της τυπογραφίας

2. Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου

3. Οριστικό Σχίσμα Εκκλησιών

4. Μάχη της Άγκυρας

5. Εμφάνιση του Ισλάμ

(μονάδες 5)

1^ο Εμφάνιση του Ισλάμ [613]

2^ο Οριστικό Σχίσμα Εκκλησιών [1054]

3^ο Μάχη της Άγκυρας [1402]

4^ο Εφεύρεση της τυπογραφίας [1450]

5^ο Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου [24 Αυγούστου 1572]

(2) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις (τρεις περισσεύουν): Σερβία, Μοραβία, Μεθόδιος, Νικόλαος, Ρατισλάβος, Βόρης, Φώτιος, Σέργιος.

Οι Βυζαντινοί ιεραπόστολοι Κωνσταντίνος-Κύριλλος και ο αδελφός του Μεθόδιος εναπόθεσαν τα πρώτα σπέρματα του Χριστιανισμού στη Μοραβία, ύστερα από πρόσκληση του ηγεμόνα της χώρας Ρατισλάβου. Ο Κωνσταντίνος μάλιστα μετέφρασε την Αγία Γραφή στα σλαβονικά. Την ίδια εποχή βαπτίστηκε στην Κωνσταντινούπολη ο Βούλγαρος ηγεμόνας Βόρης. Ο πατριάρχης Φώτιος για να αποτρέψει την ένταξη της Βουλγαρίας στη σφαίρα επιρροής της Ρώμης, κατηγόρησε τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για θέματα λατρείας και εκκλησιαστικής τάξης, και ο πάπας αναθεματίστηκε (Πρώτο Σχίσμα).

(μονάδες 5)

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: Λογοθέτης του Γενικού, φέουδο, μερκαντιλισμός. (μονάδες 5+5+5=15)

Λογοθέτης του Γενικού: Ο λογοθέτης του Γενικού είχε την ευθύνη των οικονομικών (από τα μέσα του 7ου αιώνα).

Φέουδο: Οι ιεραρχικά ανώτεροι άρχοντες παραχωρούσαν σε άλλους ευνοούμενους υποτελείς τους (βασάλους) εκτάσεις γης, για τις οποίες απαιτούσαν ως αντάλλαγμα πίστη, υποτέλεια και διάφορες υπηρεσίες, ενώ ανέλαβαν την υποχρέωση να τους παρέχουν προστασία και κάθε είδους βοήθεια. Η γη που παραχωρούνταν ονομαζόταν φέουδο και από τη λέξη αυτή ολόκληρη η ευρωπαϊκή μεσαιωνική κοινωνία αποκλήθηκε φεουδαρχική και οι άρχοντές της φεουδάρχες.

μερκαντιλισμός: Ο κρατικός παρεμβατισμός, που περιόριζε την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα (16ος-17ος).

ΘΕΜΑ 2

2.α. Πώς και πότε υποτάχθηκε το Βουλγαρικό κράτος του Σαμουήλ στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία; (μονάδες 13)

Το 976, ο νέος ηγεμόνας των Βουλγάρων Σαμουήλ γίνεται ο αρχιτέκτονας ενός νέου βουλγαρικού κράτους με κέντρο τη βορειοδυτική Μακεδονία (Πρέσπα Αχρίδα). Ο Σαμουήλ, στη συνέχεια, επεκτείνει τις βουλγαρικές κτήσεις μέχρι το Δούναβη και την κεντρική Ελλάδα.

Η προέλαση του Σαμουήλ ανησύχησε το Βυζάντιο. Αρχικά ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β', επειδή αντιμετώπιζε τότε εσωτερικά προβλήματα, περιορίστηκε σε διπλωματικά μέτρα. Αργότερα όμως, οι Βυζαντινοί ανέπτυξαν έντονη στρατιωτική δράση κατά των Βουλγάρων με πρώτη επιτυχία στην περιοχή του Σπερχειού από τον στρατηγό Νικηφόρο Ουρανό (997). Δεκαεννιά χρόνια αργότερα, το 1014, στη μάχη του Κλειδιού, κοντά στο Στρυμόνα, η νίκη των Βυζαντινών υπήρξε καθοριστική για την τύχη του βουλγαρικού κράτους: η Βουλγαρία, το 1018, υποτάσσεται και προσαρτάται στο Βυζάντιο, που με τη σειρά του εφαρμόζει πολιτική εντατικού εξελληνισμού της Παλαιοβουλγαρικής Εκκλησίας.

2.β. Ποια ήταν η νέα αντίληψη της Αναγέννησης σχετικά με την αγωγή και την επιστήμη; (μονάδες 12)

Στη φράση του Έρασμου, σημαντικού εκπρόσωπου της ανθρωπιστικής κίνησης στην Ευρώπη, οι άνθρωποι δε γεννιούνται, αλλά γίνονται περικλείεται η αντίληψη του αναγεννησιακού ανθρώπου για το ρόλο και τη δύναμη της εκπαίδευσης. Αυτό το πνεύμα της αγωγής είναι διάχυτο στα κείμενα της αναγέννησης. Πεποίθηση, εξάλλου, του ανθρώπου της εποχής ήταν ότι η επιστήμη εξελίσσεται με την παρατήρηση, την εμπειρία και το πείραμα.

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να βάλετε στη σωστή χρονολογική σειρά τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα, αρχίζοντας από τα αρχαιότερα:

1. Διανομή της Ρωμανίας

2. Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου

3. Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς

4. Πτώση της Βαστίλλης

5. Ίδρυση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους

(μονάδες 5)

1^ο Ίδρυση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους [962]

2^ο Διανομή της Ρωμανίας [Μάρτιος 1204]

3^ο Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς [29 Μαΐου 1453]

4^ο Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου [24 Αυγούστου 1572]

5^ο Πτώση της Βαστίλλης [14 Ιουλίου 1789]

(2) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): Άραβες, Βούλγαροι, Μεροβίγγειο, αυτοκράτορας, Λογγοβάρδοι, πάπας, αυλάρχης, στρατηγός.

Το σημαντικότερο «βαρβαρικό» κράτος της Δυτικής Ευρώπης ήταν το εκχριστιανισμένο Βασίλειο των Φράγκων. Στα τέλη του 7ου και στις αρχές του 8ου αιώνα, το πολιτικό σύστημα που εγκαθίδρυσε η δυναστεία των Μεροβιγγείων οδήγησε στην αποδυνάμωση του θεσμού της βασιλείας. Στο Φραγκικό κράτος ιδιαίτερα σημαντικό ήταν το αξίωμα του αυλάρχη, το οποίο απέκτησε νέο κύρος, όταν ο Κάρολος Μαρτέλος αναχαίτισε την προέλαση των Αράβων, στο Πουατιέ της Γαλλίας. Ο πάπας απειλούμενος από τους Λογγοβάρδους, που ετοιμάζονταν να βαδίσουν κατά της Ρώμης, αναγκάστηκε να προσεταιριστεί τους Φράγκους, στέφοντας το γιο του Καρόλου Μαρτέλου, Πιπίνο, «ελέω Θεού βασιλέα των Φράγκων».

(μονάδες 5)

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: Λογοθέτης του Γενικού, καπνικός φόρος, μερκαντιλισμός. (μονάδες 5+5+5=15)

Λογοθέτης του Γενικού: Ο λογοθέτης του Γενικού είχε την ευθύνη των οικονομικών (από τα μέσα του 7^ου αιώνα).

καπνικός φόρος: Ένα από τα δημοσιονομικά μέτρα που πήρε ο Νικηφόρος Α΄ ήταν η επιβολή του καπνικού φόρου (για κάθε εστία που καπνίζει, δηλαδή για κάθε νοικοκυριό) στους πάροικους (εξαρτημένους γεωργούς) των μονών και των ναών, καθώς και στα πολυάριθμα φιλανθρωπικά ιδρύματα

μερκαντιλισμός: Ο κρατικός παρεμβατισμός, που περιόριζε την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα (16ος-17ος).

ΘΕΜΑ 2

2.α. Να εξηγήσετε τις υποχρεώσεις, σε θρησκευτικό και πολιτικό επίπεδο, των πιστών του Ισλάμ. (μονάδες 13)

Οι πιστοί της νέας θρησκείας ονομάστηκαν μουσουλμάνοι. Ιερό βιβλίο των μουσουλμάνων είναι το Κοράνιο. Για τους μουσουλμάνους ιδιαίτερη σημασία είχε ο ιερός πόλεμος (τζιχάντ), δηλαδή η υποχρέωση των πιστών να διαδώσουν με το σπαθί τη θρησκεία τους στους «απίστους». Οι μάρτυρες της πίστης εξασφάλιζαν την είσοδο τους στον Παράδεισο. Η πίστη αυτή των μουσουλμάνων υπήρξε σημαντικός παράγοντας της ραγδαίας εξάπλωσης του Ισλάμ.

Το Ισλάμ έχει πολλά δάνεια στοιχεία από τη Χριστιανική και την Ιουδαϊκή θρησκεία. Το Κοράνιο, όμως, δεν καθορίζει μόνο τη θρησκευτική συμπεριφορά των πιστών, αλλά και τα καθήκοντα και τους νόμους που πρέπει να τηρούνται από τους πολίτες, τους υπαλλήλους και τους κυβερνώντες. Η θρησκευτική κοινότητα ταυτίζεται με το κράτος (θεοκρατικό κράτος). Όποιος παραβιάζει τους ιερούς κανόνες δικάζεται από τον Μουφτή ή τον Καδή (δικαστή) βάσει του Κορανίου. Η θρησκευτική δικαιοσύνη δεν διαχωρίζεται από την κοσμική. Ο ανώτατος άρχοντας είναι ταυτόχρονα θρησκευτικός και κοσμικός ηγέτης.

2.β. Ποιες περιοχές της Ευρώπης και για ποιο λόγο υπήρξαν εστίες της Αναγέννησης; (μονάδες 12)

Ασφαλώς δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η πολιτιστική άνοιξη ξεκίνησε από τις ακμαίες οικονομικά πόλεις της Ιταλίας, όπως η Φλωρεντία, η Βενετία και η Ρώμη, από τις οποίες επεκτάθηκε αργότερα και στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη. Η οικονομική άνθηση στις πόλεις αυτές συνέβαλε στην εκδήλωση καλλιτεχνικής και πνευματικής δραστηριότητας, που υποστήριζαν φιλόδοξοι εκπρόσωποι της αστικής τάξης και φιλόμουσοι ηγεμόνες, όπως οι Μέδικοι στη Φλωρεντία.

Τα πανεπιστήμια, πέραν των φιλοσοφικών αναζητήσεων, επιχειρούν τώρα μια προσέγγιση στην οικονομική, κοινωνική και πνευματική ζωή. Οι πνευματικές δυνάμεις, απελευθερωμένες πλέον από το μεσαιωνικό πλαίσιο, διαμορφώνουν μια νέα αντίληψη για τον άνθρωπο, πάνω στην οποία θα προσπαθήσουν να οικοδομήσουν τον καινούργιο κόσμο.