Τράπεζα Θεμάτων: Ιστορία Β΄ Λυκείου [Απαντήσεις Θεμάτων: 16659, 17477, 17478, 17479]

Francois Pascal Simon, Baron Gerard

Τράπεζα Θεμάτων: Ιστορία Β΄ Λυκείου [Απαντήσεις Θεμάτων: 16659, 17477, 17478, 17479]

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις/φράσεις (τρεις περισσεύουν): Λατίνος, Ρούμελη–Χισάρ, Οθωμανός, Κωνσταντίνος ΙΑ΄, Ιωάννης Η΄, Κερκόπορτα, Βόσπορος, Μωάμεθ Β΄.

Οι Οθωμανοί Τούρκοι είχαν μείνει απερίσπαστοι από απειλές, ώστε να αφοσιωθούν στην πολιορκία της Κωνσταντινούπολης. Προηγήθηκε η οικοδόμηση στις ευρωπαϊκές ακτές των στενών του Βοσπόρου ενός επιβλητικού φρουρίου, που ονομάστηκε Ρούμελη–Χισάρ. Λίγο αργότερα ο σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ άρχισε την τακτική πολιορκία της Πόλης, την οποία ανέλαβε να υπερασπισθεί με αυτοθυσία ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄.

(μονάδες 5)

(2) Να βάλετε στη σωστή χρονολογική σειρά τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα, αρχίζοντας από τα αρχαιότερα:

1. Οριστική αναστήλωση των εικόνων

2. Θυροκόλληση των 95 θέσεων του Λούθηρου

3. Πρώτη Σταυροφορία

4. Ένδοξη Επανάσταση

5. Εμφάνιση του Ισλάμ

(μονάδες 5)

1^ο Εμφάνιση του Ισλάμ [613]

2^ο Οριστική αναστήλωση των εικόνων [Μάρτιος του 843]

3^ο Πρώτη Σταυροφορία [1096-1099]

4^ο Θυροκόλληση των 95 θέσεων του Λούθηρου [Οκτώβριος του 1517]

5^ο Ένδοξη Επανάσταση [1688]

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: προνοιάριοι, ιερός πόλεμος (τζιχάντ). (μονάδες 8+7=15)

Προνοιάριοι: Ο βυζαντινός στρατός δεν στελεχώνεται τώρα μόνο από μισθοφόρους αλλά κυρίως από προνοιάριους. Έτσι ονομάστηκαν οι στρατιωτικοί εκείνοι στους οποίους ο αυτοκράτορας παραχωρούσε αγροτικές εκτάσεις ή το δικαίωμα είσπραξης φόρων, με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικής υπηρεσίας. Οι παροχές αυτές ονομάζονταν πρόνοιες, δεν αποτελούσαν ιδιοκτησία του προνοιαρίου αλλά του κράτους και επομένως ούτε μεταβιβάζονταν ούτε κληρονομούνταν. Οι προνοιάριοι ήταν έφιπποι πολεμιστές, που συμμετείχαν στον πόλεμο επικεφαλής ομάδας, που η αριθμητική της δύναμη ήταν ανάλογη με την έκταση της πρόνοιας που τους είχε παραχωρηθεί. Ο θεσμός της πρόνοιας παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες με θεσμούς της φεουδαρχίας. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να γίνει λόγος για ταύτιση των δύο συστημάτων.

Ιερός πόλεμος (τζιχάντ): Για τους μουσουλμάνους ιδιαίτερη σημασία είχε ο ιερός πόλεμος (τζιχάντ), δηλαδή η υποχρέωση των πιστών να διαδώσουν με το σπαθί τη θρησκεία τους στους «απίστους».

ΘΕΜΑ 2

2.α. Ποιες ήταν οι συνέπειες της δημιουργίας του θεσμού των «θεμάτων» στην κοινωνική οργάνωση του Βυζαντίου;  (μονάδες 13)

Για την αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση του κράτους επιδιώχθηκε μια εκτεταμένη διοικητική μεταρρύθμιση, η δημιουργία των θεμάτων. Τα θέματα αρχικά ήταν στρατιωτικές μονάδες, μετακινούμενες ανά την επικράτεια. Όταν οι μονάδες αυτές απέκτησαν μόνιμη εγκατάσταση, θέματα ονομάστηκαν οι περιοχές εγκατάστασής τους, οι οποίες εξελίχθηκαν σε διοικητικές περιφέρειες. Την ανώτατη στρατιωτική και πολιτική εξουσία του θέματος ασκούσε ο στρατηγός. Οι στρατιώτες διέθεταν στρατιωτόπια, δηλαδή κτήματα, από τα έσοδα των οποίων εξασφάλιζαν και συντηρούσαν το άλογο και τον οπλισμό τους. Το κτήμα και η υποχρέωση για στρατιωτική υπηρεσία μεταβιβαζόταν από τον πατέρα στον πρωτότοκο γιο, Τα πρώτα θέματα οργανώθηκαν στη Μ. Ασία περί τα μέσα του 7ου αιώνα. Αργότερα ο θεσμός αυτός, που επρόκειτο να αποτελέσει τη βάση της οργάνωσης του Μεσοβυζαντινού Κράτους, επεκτάθηκε και στη Βαλκανική Χερσόνησο.

Τα νέα διοικητικά μέτρα είχαν σημαντικές συνέπειες για το αμυντικό σύστημα και την κοινωνική οργάνωση του Βυζαντίου: Οι μισθοφόροι εξέλιπαν, ενώ οι νέοι στρατιώτες-αγρότες αγωνίζονταν με αυταπάρνηση, επειδή παράλληλα υπερασπίζονταν την ιδιοκτησία τους. Η μικρή και η μεσαία ιδιοκτησία ενισχύθηκαν και για άλλο λόγο: οι μεγάλοι γαιοκτήμονες αποδεκατίστηκαν στη διάρκεια των αβαροσλαβικών επιδρομών και τα χέρσα χωράφια τους καταλήφθηκαν από ελεύθερους αγρότες ακτήμονες ή μικροϊδιοκτήτες. Έτσι, η μεσοβυζαντινή κοινωνία αναδιαρθρώθηκε ριζικά. Οι ελεύθεροι αγρότες συγκροτούσαν τώρα τη δυναμικότερη τάξη της, οργανωμένοι σε εύρωστες και ομοιογενείς κοινότητες χωρίων.

2.β. Να εξηγήσετε σε ποιους λόγους οφείλεται η θρησκευτική Μεταρρύθμιση στην Αγγλία και ποια ήταν τα αποτελέσματά της;  (μονάδες 12)

Στην Αγγλία η τάση για ανεξαρτητοποίηση από την παπική επιρροή χρονολογείται από τότε που ο Ιωάννης Ουίκλιφ (1320-1384) χαρακτηρίστηκε ως αιρετικός, και ενδυναμώθηκε με την επίδραση του χριστιανικού ανθρωπισμού. Μια διαμάχη του βασιλιά Ερρίκου του Η' (1534-1547) με τον πάπα για προσωπικούς λόγους στάθηκε η αφορμή για την οριστική ρήξη της εκκλησίας της Αγγλίας με τη Ρώμη (1534) και η αφετηρία της αγγλικανικής μεταρρύθμισης που είχε χαρακτήρα θρησκευτικό, πνευματικό και πολιτικό. Η μεταρρύθμιση αυτή δεν αποτελούσε ιδιαίτερο δόγμα, αλλά συνδύασε στοιχεία του Λουθηρανισμού και του Καλβινισμού. Αργότερα, στα χρόνια των διαδόχων του Ερρίκου, εδραιώθηκε η Αγγλικανική Εκκλησία, η Οποία ήταν η μόνη που αναγνωριζόταν από το κράτος.

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β. Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.

Α

1. Γαληνοτάτη Δημοκρατία

2. Ουγενότοι

3. Όθων Α΄

4. Ιωάννης Βατάτζης

5. Διαφωτισμός

α. Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους

β. Αυτοκρατορία της Νίκαιας

γ. Πρόνοιες

δ. Μεταφορά και εφοδιασμός στρατευμάτων Δ΄ Σταυροφορίας

ε. Ορθός Λόγος

στ. Εξελληνισμός του Κράτους

ζ. Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου

(μονάδες 5)

1 = δ (Γαληνοτάτη Δημοκρατία = Μεταφορά και εφοδιασμός στρατευμάτων Δ΄ Σταυροφορίας)

2 = ζ (Ουγενότοι = Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου)

3 = α (Όθων Α΄ = Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους)

4 = β (Ιωάννης Βατάτζης = Αυτοκρατορία της Νίκαιας)

5 = ε (Διαφωτισμός = Ορθός Λόγος)

(2) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις / φράσεις (τρεις περισσεύουν): αυτοκράτορας, διπλωματία, χορηγία, επιγαμία, φιλανθρωπία, εκχριστιανισμός, Λογοθέτης του Γενικού, Λογοθέτης του Δρόμου.

Η βυζαντινή διπλωματία χρησιμοποιούσε ένα ευρύτατο φάσμα από τρόπους και μέσα, για να επιτύχει τους σκοπούς της. Τέτοια μέσα ήταν οι χορηγίες, σε χρήμα ή δώρα, στους ξένους ηγεμόνες, η σύναψη συμμαχιών που βασίζονταν συχνά σε επιγαμίες, οι εμπορικές συνθήκες και, το σπουδαιότερο, ο εκχριστιανισμός άλλων λαών. Ο αυτοκράτορας χάραζε τις κατευθυντήριες γραμμές της εξωτερικής πολιτικής. Ο Λογοθέτης του Δρόμου, ήδη από τον 7ο αιώνα, ήταν υπεύθυνος για την υποδοχή ξένων πρεσβευτών, τον ορισμό των μελών των βυζαντινών πρεσβειών κ.ά.

(μονάδες 5)

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: Ισλάμ, φεουδάρχης, μερκαντιλισμός. (μονάδες 5+5+5=15)

Ισλάμ: Ο Μωάμεθ, ένας πολυταξιδεμένος οδηγός καραβανιών από τη Μέκκα, που γνώριζε το Χριστιανισμό και τον Ιουδαϊσμό, υπήρξε ο ιδρυτής μιας νέας θρησκείας, που ονομάστηκε Ισλάμ. Από το 613 άρχισε να διδάσκει δημόσια τη νέα αυτή θρησκεία, κατηγορώντας τους συμπατριώτες του ως ειδωλολάτρες. Οι πιστοί της νέας θρησκείας ονομάστηκαν μουσουλμάνοι. Ιερό βιβλίο των μουσουλμάνων είναι το Κοράνιο. Το Ισλάμ έχει πολλά δάνεια στοιχεία από τη Χριστιανική και την Ιουδαϊκή θρησκεία.

Φεουδάρχης: Οι άμεσοι υποτελείς του βασιλιά (κομήτες, βαρώνοι, μαρκήσιοι κ.ά), που ήταν συγχρόνως και φεουδάρχες, αποτελούσαν την αριστοκρατία. Από αυτούς εξαρτιόνταν οι κατώτεροι υποτελείς, οι οποίοι έπαιρναν επίσης γαίες ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες τους. Κάτοχοι φέουδων μπορούσαν να είναι και οι εκκλησιαστικοί άρχοντες.

μερκαντιλισμός: Ο κρατικός παρεμβατισμός, που περιόριζε την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα (16ος-17ος).

ΘΕΜΑ 2

2.α. Να εξηγήσετε ποιος ήταν ο ρόλος της μεσαίας τάξης στη βυζαντινή κοινωνία κατά τον 10ο και τον 11ο αι. μ.Χ. (μονάδες 12)

Στη διάρκεια του 10ου και του 11ου αι. διαμορφώνεται μια εμποροβιοτεχνική τάξη, η οποία αποτέλεσε την πηγή της αναμφισβήτητης ευημερίας του Βυζαντίου κατά την περίοδο αυτή. Αυτό αποδεικνύεται από την αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας (από το 10ο αι. και εξής). Την τάξη αυτή, που η ακμή της τοποθετείται στο πρώτο μισό του 11ου αιώνα, αποτελούσαν τολμηροί μεγαλέμποροι, οι οποίοι εγκατέλειπαν προσωρινά την οικογένειά τους, για να επιχειρήσουν μακρινά ταξίδια και να εμπορευτούν τα πολύτιμα προϊόντα της Ανατολής (καρυκεύματα, πολύτιμους λίθους και υφάσματα), από τα οποία εξασφάλιζαν τεράστια κέρδη. Η τάξη των επιχειρηματιών, στη διάρκεια του 11ου αι., άρχισε να συμμετέχει ενεργά στην πολιτική ζωή της αυτοκρατορίας. Έτσι, απέκτησε τη δυνατότητα να ενθρονίζει και να εκθρονίζει αυτοκράτορες, όπως λ.χ. τον Μιχαήλ Ε' Καλαφάτη (1041-1042), ενώ τα μέλη της έγιναν δεκτά στο σώμα της Συγκλήτου.

2.β. Ποιοι λόγοι οδήγησαν τους Ευρωπαίους στην αναζήτηση νέων δρόμων προς την Ανατολή; (μονάδες 13)

Ήδη από το Μεσαίωνα οι Ευρωπαίοι έμποροι, ακολουθώντας το δρόμο του μεταξιού προς την Κίνα, είχαν σχηματίσει για την Ασία την εικόνα μιας μυστηριώδους και πλουσιότατης περιοχής της γης, Τη φαντασία των Ευρωπαίων είχε εξάψει και το έργο του Μάρκο Πόλο (1254-1324) Βιβλίο των θαυμάτων, στο οποίο ο τολμηρός εξερευνητής αφηγείται με μυθιστορηματικό τρόπο τις εντυπώσεις του από το εικοσαετές ταξίδι του (1271-1291) σε χώρες της Ανατολής.

Η κυριαρχία, όμως, των Οθωμανών Τούρκων στη δυτική Ασία και στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου απέκλεισε τους δρόμους επικοινωνίας με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη, αν όχι αδύνατη, η μεταφορά ασιατικών προϊόντων προς την Ευρώπη.

Παράλληλα ο μονοπωλιακός έλεγχος του εμπορίου των μπαχαρικών στη Μεσόγειο από τους Βενετούς και τους Άραβες και η έλλειψη πολύτιμων μετάλλων στην Ευρώπη, καθιστούσαν αναγκαία την αναζήτηση καινούριων δρόμων προς τις χώρες της Ανατολής.

Εξάλλου, η πορεία προς τη διαμόρφωση εθνικών κρατών και ο έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των μοναρχών οδήγησαν τις ευρωπαϊκές χώρες στην ανάληψη πρωτοβουλιών για την ενίσχυση του εμπορίου τους και της οικονομικής τους δύναμης. Μέσα στο πλαίσιο αυτό τα περισσότερα οργανωμένα εξερευνητικά ταξίδια χρηματοδοτήθηκαν άμεσα ή έμμεσα από ηγεμόνες.

Η Ισπανία και η Πορτογαλία, εκμεταλλευόμενες και την πλεονεκτική γεωγραφική θέση τους, πρωτοστάτησαν στον τομέα αυτό.

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να βάλετε στη σωστή χρονολογική σειρά τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα, αρχίζοντας από τα αρχαιότερα:

1. Εφεύρεση της τυπογραφίας

2. Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου

3. Οριστικό Σχίσμα Εκκλησιών

4. Μάχη της Άγκυρας

5. Εμφάνιση του Ισλάμ

(μονάδες 5)

1^ο Εμφάνιση του Ισλάμ [613]

2^ο Οριστικό Σχίσμα Εκκλησιών [1054]

3^ο Μάχη της Άγκυρας [1402]

4^ο Εφεύρεση της τυπογραφίας [1450]

5^ο Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου [24 Αυγούστου 1572]

(2) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις (τρεις περισσεύουν): Σερβία, Μοραβία, Μεθόδιος, Νικόλαος, Ρατισλάβος, Βόρης, Φώτιος, Σέργιος.

Οι Βυζαντινοί ιεραπόστολοι Κωνσταντίνος-Κύριλλος και ο αδελφός του Μεθόδιος εναπόθεσαν τα πρώτα σπέρματα του Χριστιανισμού στη Μοραβία, ύστερα από πρόσκληση του ηγεμόνα της χώρας Ρατισλάβου. Ο Κωνσταντίνος μάλιστα μετέφρασε την Αγία Γραφή στα σλαβονικά. Την ίδια εποχή βαπτίστηκε στην Κωνσταντινούπολη ο Βούλγαρος ηγεμόνας Βόρης. Ο πατριάρχης Φώτιος για να αποτρέψει την ένταξη της Βουλγαρίας στη σφαίρα επιρροής της Ρώμης, κατηγόρησε τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για θέματα λατρείας και εκκλησιαστικής τάξης, και ο πάπας αναθεματίστηκε (Πρώτο Σχίσμα).

(μονάδες 5)

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: Λογοθέτης του Γενικού, φέουδο, μερκαντιλισμός. (μονάδες 5+5+5=15)

Λογοθέτης του Γενικού: Ο λογοθέτης του Γενικού είχε την ευθύνη των οικονομικών (από τα μέσα του 7ου αιώνα).

Φέουδο: Οι ιεραρχικά ανώτεροι άρχοντες παραχωρούσαν σε άλλους ευνοούμενους υποτελείς τους (βασάλους) εκτάσεις γης, για τις οποίες απαιτούσαν ως αντάλλαγμα πίστη, υποτέλεια και διάφορες υπηρεσίες, ενώ ανέλαβαν την υποχρέωση να τους παρέχουν προστασία και κάθε είδους βοήθεια. Η γη που παραχωρούνταν ονομαζόταν φέουδο και από τη λέξη αυτή ολόκληρη η ευρωπαϊκή μεσαιωνική κοινωνία αποκλήθηκε φεουδαρχική και οι άρχοντές της φεουδάρχες.

μερκαντιλισμός: Ο κρατικός παρεμβατισμός, που περιόριζε την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα (16ος-17ος).

ΘΕΜΑ 2

2.α. Πώς και πότε υποτάχθηκε το Βουλγαρικό κράτος του Σαμουήλ στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία; (μονάδες 13)

Το 976, ο νέος ηγεμόνας των Βουλγάρων Σαμουήλ γίνεται ο αρχιτέκτονας ενός νέου βουλγαρικού κράτους με κέντρο τη βορειοδυτική Μακεδονία (Πρέσπα Αχρίδα). Ο Σαμουήλ, στη συνέχεια, επεκτείνει τις βουλγαρικές κτήσεις μέχρι το Δούναβη και την κεντρική Ελλάδα.

Η προέλαση του Σαμουήλ ανησύχησε το Βυζάντιο. Αρχικά ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β', επειδή αντιμετώπιζε τότε εσωτερικά προβλήματα, περιορίστηκε σε διπλωματικά μέτρα. Αργότερα όμως, οι Βυζαντινοί ανέπτυξαν έντονη στρατιωτική δράση κατά των Βουλγάρων με πρώτη επιτυχία στην περιοχή του Σπερχειού από τον στρατηγό Νικηφόρο Ουρανό (997). Δεκαεννιά χρόνια αργότερα, το 1014, στη μάχη του Κλειδιού, κοντά στο Στρυμόνα, η νίκη των Βυζαντινών υπήρξε καθοριστική για την τύχη του βουλγαρικού κράτους: η Βουλγαρία, το 1018, υποτάσσεται και προσαρτάται στο Βυζάντιο, που με τη σειρά του εφαρμόζει πολιτική εντατικού εξελληνισμού της Παλαιοβουλγαρικής Εκκλησίας.

2.β. Ποια ήταν η νέα αντίληψη της Αναγέννησης σχετικά με την αγωγή και την επιστήμη; (μονάδες 12)

Στη φράση του Έρασμου, σημαντικού εκπρόσωπου της ανθρωπιστικής κίνησης στην Ευρώπη, οι άνθρωποι δε γεννιούνται, αλλά γίνονται περικλείεται η αντίληψη του αναγεννησιακού ανθρώπου για το ρόλο και τη δύναμη της εκπαίδευσης. Αυτό το πνεύμα της αγωγής είναι διάχυτο στα κείμενα της αναγέννησης. Πεποίθηση, εξάλλου, του ανθρώπου της εποχής ήταν ότι η επιστήμη εξελίσσεται με την παρατήρηση, την εμπειρία και το πείραμα.

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να βάλετε στη σωστή χρονολογική σειρά τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα, αρχίζοντας από τα αρχαιότερα:

1. Διανομή της Ρωμανίας

2. Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου

3. Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς

4. Πτώση της Βαστίλλης

5. Ίδρυση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους

(μονάδες 5)

1^ο Ίδρυση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους [962]

2^ο Διανομή της Ρωμανίας [Μάρτιος 1204]

3^ο Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς [29 Μαΐου 1453]

4^ο Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου [24 Αυγούστου 1572]

5^ο Πτώση της Βαστίλλης [14 Ιουλίου 1789]

(2) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): Άραβες, Βούλγαροι, Μεροβίγγειο, αυτοκράτορας, Λογγοβάρδοι, πάπας, αυλάρχης, στρατηγός.

Το σημαντικότερο «βαρβαρικό» κράτος της Δυτικής Ευρώπης ήταν το εκχριστιανισμένο Βασίλειο των Φράγκων. Στα τέλη του 7ου και στις αρχές του 8ου αιώνα, το πολιτικό σύστημα που εγκαθίδρυσε η δυναστεία των Μεροβιγγείων οδήγησε στην αποδυνάμωση του θεσμού της βασιλείας. Στο Φραγκικό κράτος ιδιαίτερα σημαντικό ήταν το αξίωμα του αυλάρχη, το οποίο απέκτησε νέο κύρος, όταν ο Κάρολος Μαρτέλος αναχαίτισε την προέλαση των Αράβων, στο Πουατιέ της Γαλλίας. Ο πάπας απειλούμενος από τους Λογγοβάρδους, που ετοιμάζονταν να βαδίσουν κατά της Ρώμης, αναγκάστηκε να προσεταιριστεί τους Φράγκους, στέφοντας το γιο του Καρόλου Μαρτέλου, Πιπίνο, «ελέω Θεού βασιλέα των Φράγκων».

(μονάδες 5)

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: Λογοθέτης του Γενικού, καπνικός φόρος, μερκαντιλισμός. (μονάδες 5+5+5=15)

Λογοθέτης του Γενικού: Ο λογοθέτης του Γενικού είχε την ευθύνη των οικονομικών (από τα μέσα του 7^ου αιώνα).

καπνικός φόρος: Ένα από τα δημοσιονομικά μέτρα που πήρε ο Νικηφόρος Α΄ ήταν η επιβολή του καπνικού φόρου (για κάθε εστία που καπνίζει, δηλαδή για κάθε νοικοκυριό) στους πάροικους (εξαρτημένους γεωργούς) των μονών και των ναών, καθώς και στα πολυάριθμα φιλανθρωπικά ιδρύματα

μερκαντιλισμός: Ο κρατικός παρεμβατισμός, που περιόριζε την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα (16ος-17ος).

ΘΕΜΑ 2

2.α. Να εξηγήσετε τις υποχρεώσεις, σε θρησκευτικό και πολιτικό επίπεδο, των πιστών του Ισλάμ.  (μονάδες 13)

Οι πιστοί της νέας θρησκείας ονομάστηκαν μουσουλμάνοι. Ιερό βιβλίο των μουσουλμάνων είναι το Κοράνιο. Για τους μουσουλμάνους ιδιαίτερη σημασία είχε ο ιερός πόλεμος (τζιχάντ), δηλαδή η υποχρέωση των πιστών να διαδώσουν με το σπαθί τη θρησκεία τους στους «απίστους». Οι μάρτυρες της πίστης εξασφάλιζαν την είσοδο τους στον Παράδεισο. Η πίστη αυτή των μουσουλμάνων υπήρξε σημαντικός παράγοντας της ραγδαίας εξάπλωσης του Ισλάμ.

Το Ισλάμ έχει πολλά δάνεια στοιχεία από τη Χριστιανική και την Ιουδαϊκή θρησκεία. Το Κοράνιο, όμως, δεν καθορίζει μόνο τη θρησκευτική συμπεριφορά των πιστών, αλλά και τα καθήκοντα και τους νόμους που πρέπει να τηρούνται από τους πολίτες, τους υπαλλήλους και τους κυβερνώντες. Η θρησκευτική κοινότητα ταυτίζεται με το κράτος (θεοκρατικό κράτος). Όποιος παραβιάζει τους ιερούς κανόνες δικάζεται από τον Μουφτή ή τον Καδή (δικαστή) βάσει του Κορανίου. Η θρησκευτική δικαιοσύνη δεν διαχωρίζεται από την κοσμική. Ο ανώτατος άρχοντας είναι ταυτόχρονα θρησκευτικός και κοσμικός ηγέτης.

2.β. Ποιες περιοχές της Ευρώπης και για ποιο λόγο υπήρξαν εστίες της Αναγέννησης;  (μονάδες 12)

Ασφαλώς δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η πολιτιστική άνοιξη ξεκίνησε από τις ακμαίες οικονομικά πόλεις της Ιταλίας, όπως η Φλωρεντία, η Βενετία και η Ρώμη, από τις οποίες επεκτάθηκε αργότερα και στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη. Η οικονομική άνθηση στις πόλεις αυτές συνέβαλε στην εκδήλωση καλλιτεχνικής και πνευματικής δραστηριότητας, που υποστήριζαν φιλόδοξοι εκπρόσωποι της αστικής τάξης και φιλόμουσοι ηγεμόνες, όπως οι Μέδικοι στη Φλωρεντία.

Τα πανεπιστήμια, πέραν των φιλοσοφικών αναζητήσεων, επιχειρούν τώρα μια προσέγγιση στην οικονομική, κοινωνική και πνευματική ζωή. Οι πνευματικές δυνάμεις, απελευθερωμένες πλέον από το μεσαιωνικό πλαίσιο, διαμορφώνουν μια νέα αντίληψη για τον άνθρωπο, πάνω στην οποία θα προσπαθήσουν να οικοδομήσουν τον καινούργιο κόσμο.