Εύα Νεοκλέους «Ματαιώσεις»

Kaleigh M

Εύα Νεοκλέους «Ματαιώσεις»

Κάθε πρωί τακτοποιώ επιμελώς

τα ματωμένα μου όνειρα

φιλοτεχνώ με προσοχή το κατάλληλο φόντο

και τα φωτογραφίζω.

Το βράδυ τοποθετώ τις φωτογραφίες

στο ράφι με τα αζήτητα

κι ύστερα εκτελώ με ευλάβεια

μια-μια τις ματαιώσεις μου.

Με προσοχή

να μην αφήσω ίχνη…

Η Εύα Νεοκλέους καταγράφει με άρτια ποιητική ελλειπτικότητα μια διαδικασία απολύτρωσης από τα όνειρα εκείνα που δεν πρόκειται πια να φτάσουν στην πραγμάτωσή τους. Το ψυχικό σθένος κι η πνευματική ωριμότητα που απαιτούνται για να γίνει αποδεκτή η οριστική ματαίωση ονείρων και προσδοκιών, αποδίδονται με εκπληκτική παραστατικότητα μέσα από μια τελετουργία που φανερώνει τη βαθιά εξοικείωση με την ανάγκη αυτή του καθημερινού αποχωρισμού. Ανάγκη απόλυτης αξίας, αφού τα ματωμένα όνειρα λειτουργούν αλλιώς ως ολοένα κι αυξανόμενο βάρος σε ό,τι ονομάζουμε ανθρώπινο βίο.

«Κάθε πρωί τακτοποιώ επιμελώς

τα ματωμένα μου όνειρα

φιλοτεχνώ με προσοχή το κατάλληλο φόντο

και τα φωτογραφίζω.»

Η διάψευση των προσδοκιών κι η αδυναμία εκπλήρωσης εκείνων των ονείρων που κατέχουν την πιο ακριβή θέση στη σκέψη και στην καρδιά του ανθρώπου, συνιστούν μια πραγματικότητα επώδυνα οικεία στους περισσότερους. Παρά τις συνεχείς προσπάθειες και παρά την ένταση της επιθυμίας μας, υπάρχουν πάντοτε οι βλέψεις κι οι ελπίδες που δεν γνωρίζουν ποτέ την πλήρωσή τους, αφήνοντας την αίσθηση του ανεκπλήρωτου να επισκιάζει τη χαρά των μερικότερων δικαιώσεων.

Η ποιήτρια αποδίδει με έξοχη λιτότητα και συγκράτηση της συγκινησιακής φόρτισης μια διαδικασία που ενέχει όλη την οδύνη της διάψευσης· μια διαδικασία τελετουργικής αποκαθήλωσης των πληγωμένων ονείρων που δεν πρόκειται πια να βρουν τη δικαίωσή τους. Όνειρα ματωμένα, αφού ο δικός τους χρόνος πραγμάτωσης παρήλθε ατελέσφορος. Όνειρα ματωμένα, που αν και αποζητήθηκαν με ένταση, δεν επιτεύχθηκαν ποτέ.

Το τελετουργικό της συμβολικής τους απόσυρσης συνιστά μια ύστατη ευκαιρία να ιδωθούν στην ιδεατή τους πληρότητα, καθώς η ποιήτρια προκειμένου να τα φωτογραφίσει φιλοτεχνεί το κατάλληλο για εκείνα φόντο, ώστε να αναδεικνύεται η εν δυνάμει ομορφιά τους· ομορφιά που θα έφτανε, πιθανώς, σε ακόμη πιο ιδανικές αποκορυφώσεις, αν γινόταν εφικτή η πραγμάτωσή τους. Ωστόσο, έστω και στην τελευταία τους παρουσία, έστω κι αν σύντομα θα εγκαταλειφθούν πια οριστικά, τα ματωμένα όνειρα αποκτούν το δικαίωμα μιας τελικής εμφάνισης· μιας αποχαιρετιστήριας απαθανάτισης.

Η φωτογράφιση των ονείρων που ψυχορραγούν αποκτά τη δύναμη της λυτρωτικής εκείνης λειτουργίας, που αποσκοπεί όχι τόσο στο μηρυκασμό των διαψεύσεων, όσο στην ψυχική ωρίμανση που γεννιέται μόνο απ’ τη συνειδητοποίηση και την αποδοχή του γεγονότος πως κάποιες επιθυμίες μας θα μείνουν οριστικά ανεκπλήρωτες. Μιας ωρίμανσης, μάλιστα, που προκύπτει ισχυρότερη και πληρέστερη, όταν τα διαψευσμένα όνειρα δεν υπονομεύονται, ούτε απομυθοποιούνται, αλλά λαμβάνουν τον ύστατο χαιρετισμό τους, ενόσω -και σ’ αυτό συνεισφέρει η επιμελής τακτοποίησή τους, αλλά και το κατάλληλο φόντο- κατέχουν την πρότερη γοητεία και ομορφιά τους.

Η γενναία αυτή αποδοχή των διαψεύσεων γίνεται καθημερινά, καθώς κάθε πρωί υπάρχουν κι άλλα όνειρα που έχει φτάσει πια η ώρα του οριστικού αποχωρισμού τους. Κι έχει τη σημασία του πως η τελευταία τους θέαση γίνεται υπό το ψύχραιμο φως της ημέρας, με ακέραια τη συνείδηση πως κι αυτά τα όνειρα θα πρέπει πια να εγκαταλειφθούν.

      

«Το βράδυ τοποθετώ τις φωτογραφίες

στο ράφι με τα αζήτητα

κι ύστερα εκτελώ με ευλάβεια

μια-μια τις ματαιώσεις μου.»

Το βράδυ πια, κι αφού έχει πραγματοποιηθεί η απαθανάτιση της θελκτικότερης έκφανσης των ματωμένων ονείρων, ολοκληρώνεται η διαδικασία της απόσυρσής τους με την τοποθέτηση των φωτογραφιών τους -της τελευταίας ένδειξης πως κάποτε υπήρξαν- στο ράφι με τα αζήτητα όνειρα· στο ράφι με τις αζήτητες σκέψεις, με τις αζήτητες επιθυμίες. Τα ματωμένα όνειρα αφήνονται τελείως συνειδητά στη λήθη των επιθυμιών εκείνων που δεν καταδέχεται πια η σκέψη να αποζητήσει, αφού έχει πλέον αποδεχτεί οριστικά το ανεκπλήρωτό τους.

Μα για να ολοκληρωθεί πλήρως η διαδικασία λύτρωσης απ’ τα όνειρα που ψυχορραγούν πρέπει οι ένοχοι για τη διάψευση τόσο πολύτιμων ονείρων να τιμωρηθούν παραδειγματικά. Έτσι, με απόλυτη επίγνωση της ευθύνης που τη βαρύνει, η ποιήτρια εκτελεί με ευλάβεια μία προς μία τις ματαιώσεις της. Κάθε μικρή αναβολή, κάθε δισταγμός, κάθε δεύτερη σκέψη και κάθε αναποφασιστικότητα, που μοιραία οδήγησαν σε ακόμη μία ματαίωση, έρχονται πλέον στο φως και αντιμετωπίζουν την τιμωρία που τους αναλογεί. Για κάθε όνειρο, άλλωστε, που βρέθηκε ματωμένο να χάνει και την τελευταία ελπίδα πραγμάτωσής του, υπάρχει μια ματαίωση που σφράγισε τη μοίρα του· υπάρχει μια αιτία ανέκκλητα υπεύθυνη για την οριστική του διάψευση.

Ο χαμός των ονείρων δεν προκύπτει τυχαία και δεν είναι γέννημα των περιστάσεων, όπως θα το ήθελε ίσως κάποιος μοιρολάτρης. Ο χαμός των ονείρων προκύπτει από κάποια προσωπική μας οπισθοχώρηση, από ένα δικό μας δείλιασμα, από κάποια δική μας ανανδρία, που μπορεί να εντοπιστεί -και το πρώτο της ακόμη φανέρωμα- αν αναζητηθεί με επιμονή και ειλικρίνεια. Κι είναι ευθύνη δική μας να αντικρίσουμε τις ματαιώσεις αυτές, ακριβώς όπως είναι, ως καθρέφτισμα δηλαδή των ελλείψεων, της ατολμίας ή ακόμη και της αδράνειάς μας, αφού τα όνειρα που ματώνουν, είναι εκείνα που τα πληγώνει η κρυφή ενοχή της δικής μας άνευρης επιζήτησης.

«Με προσοχή

να μην αφήσω ίχνη…»

Τα ματωμένα όνειρα εγκαταλείπονται με το εκπληκτικό ψυχικό σθένος που απαιτεί κάθε οριστική παραδοχή, κι αντίστοιχα οι ματαιώσεις -οι υπαίτιες της απώλειας των ονείρων- εκτελούνται μία προς μία, αφήνοντας κάθε σφαίρα να επισφραγίσει και μιαν ακόμη αποτυχία. Ωστόσο, οι εκτελέσεις αυτών των ματαιώσεων, δεν μπορούν και δεν πρέπει να γίνουν αιτίες νέων ματαιώσεων· δεν πρέπει να υπονομεύσουν τη δυναμική που θα μπορούσε να φτάσει στην εκπλήρωση κάποιο άλλο όνειρο. Έτσι, η εκτέλεσή τους γίνεται πάντοτε με τη δέουσα προσοχή, ώστε να μην υπάρξουν ίχνη ικανά να αφυπνίσουν μια γενικότερη δειλία ή μιαν αίσθηση ανήκεστης λιποταξίας απ’ την προσδοκία των ονείρων.

Το έγκλημα αυτών των εκτελέσεων οφείλει να είναι τέλειο, ώστε αυτές οι ματαιώσεις να αφανιστούν χωρίς ίχνη.  

Το ποίημα έχει αντληθεί από τη συλλογή «Σημάδια για το δρόμο», των εκδόσεων Ακτίς (2015). 

Γρηγόριος Ξενόπουλος «Το ψωμί» (απόσπασμα) [Τράπεζα Θεμάτων Β΄ Λυκείου]

William Bouguereau

Γρηγόριος Ξενόπουλος «Το ψωμί» (απόσπασμα) [Τράπεζα Θεμάτων Β΄ Λυκείου]

Το ψωμί (απόσπασμα)

Το μεγάλο σάστισμα, η μεγάλη τρεμούλα τής είχαν περάσει. Και πιο ψυχρά τώρα, καθώς περπατούσε μηχανικά, συλλογιζόταν σε τι συμφορά την έριχνε η άρνηση του κουμπάρου κι’ η άργητα του μπάρμπα...

Ούτε ο ένας τής έφταιγε, ούτε ο άλλος, ούτε κανείς. Κι’ όμως μαζί με τη λύπη της, αισθανόταν τώρα κ’ ένα θυμό. Ένα μεγάλο θυμό, μια λύσσα, που γύρευε να ξεθυμάνει. Και στην ταραγμένη της σκέψη, ξεχνώντας ακόμα και το γιο της τον προκομμένο, τάβαλε... με το ψωμί.

«Ωχ! αδερφέ! συλλογιζόταν. Ούλα για τούτο το ψωμί! Μόχτος, κόπος, πόνος, αγώνας, για το ψωμί! Όβολα για το ψωμί! Οχτρίες, φιλίες, κουμπαρίες, για το ψωμί! Ανακατώματα, σούσουρα, καυγάδες, φονικά, για το ψωμί! Κι’ ατιμίες ακόμα, για το ψωμί... Να, κι’ εγώ η ίδια τώρα, αν ήμουν πηλιό νια, ποίος το ξέρει τι θάκανα για το ψωμί... ποίος το ξέρει!... Ο Διάολος, καλέ, θα φώτισε τον Αδάμ να το κάμει! Τι τόθελε; Δεν άφηνε καλύτερα να τρώμε το σταράκι ωμό και φρέσκο σαν το γάλα, όπως τρώμε και την πιτσούνα του καλαμποκιού;...

Όχι, λέει, ναν το ξεράνεις! ναν το αλέσεις, ναν το ζυμώσεις! ναν το ψήσεις! να γένεις φούρναρης! Και πάλε, μήπως, μπορούν ούλοι να γενούνε φουρναρέοι; Πέντε-δέκα μοναχά, κι’ ούλοι οι άλλοι κρεμασμένοι από δαύτους! Κι’ εγώ σήμερα να πηγαίνω στο φούρνο, ναν τόνε βλέπω γιομάτο καρβέλια, να πεινάνε στο σπίτι τα παιδιά μου και να γυρίζω με αδειανά χέρια!... Α, δεν είναι πράμα του Θεού το ψωμί!... Είναι του Διαόλου!

Ποτές δε θα ησυχάσει ο κόσμος, αν δεν πάψει να κάνει ψωμί! Πόσ’ άλλα πράματα δε μας έδωκε ο Θεός να τρώμε! Και το στάρι βέβαια. Μα δε μας είπε ναν το κάνουμε αλεύρι και πίτουρο και νάχουμε μαύρο ψωμί για τους φτωχούς, άσπρο για τους μέτριους, παντεσπάνι για τους πλούσιους, κι’ αέρα φρέσκο για όσους δεν έχουνε φαρδίνι;!... Να χαθεί το παλιό-ψωμο! το πράμα του Διαόλου!»

Σ’ αυτή τη βλαστήμια είχε σταματήσει η σκέψη της, όταν, καθώς περνούσε από ένα πεζοδρόμιο σ’ άλλο της Στράτας-Μαρίνας, είδ’ εκεί χάμου, στο κοκκινόχωμα του δρόμου στον ήλιο, ένα κομματάκι ψωμί. Ήταν ψίχα με λίγη πέτσα. Αποφαούδι κανενός χορτασμένου, ίσως και σκύλου... Δε φαινόταν ούτε πολύ ξερό ούτε πατημένο. Και τα μερμήγια, ένα πλήθος, τόχαν περιζωσμένο, και το τρώγανε.

- Α!...  

Η Νικολέττα η Καλούνενα στάθηκε, έσκυψε, το σήκωσε, το τίναξε, το φύσηξε, το φίλησε ευλαβικά, το έφερε στο μέτωπό της, έκαμε το σταυρό της και το απίθωσε εκεί στο πεζούλι μιας παρεθύρας, για να μην το πατούνε...

Ψωμί πεταμένο! Τι αμαρτία!

«Θε μου και συχώρεσέ με! είπε μέσα της. Ξαστόχησα πως είναι το Σώμα του Χριστού, η Αγία Κοινωνία, Μεταλάβωμα και το Μυστήριό σου!... Συχώρεσέ με που βλαστήμησα. Δεν είναι του Διαόλου. Είναι δικό σου! Εσύ Θε μου, εφώτισες τον άνθρωπο να το φτιάνει. Είναι καλό κ’ ευλοημένο! Ψωμί ψωμάκι το λένε...»

Όλος της ο θυμός είχε γυρίσει σε μια κατάνυξη που της ανέβαζε δάκρυα... Όλο της το μίσος είχε διαδεχθεί μια επιείκεια για τους ανθρώπους, που την αδικούσαν -και πρώτα-πρώτα το γιο της τον προκομμένο- και μια τρυφερότη για τανήλικα, ταθώα, που την περίμεναν τώρα ήσυχα στο σπίτι να τους πάει ψωμί, -ψωμί καλό κ’ ευλοημένο, ψωμί- ψωμάκι, πράμα του Θεού...

Έπρεπε να τους πάει με κάθε θυσία.

Και δεν της έμενε άλλο, παρά ν’ απλώσει το χέρι και στο διαβάτη.

Θα τόκανε κι’ αυτό –διακονιάρισσα για το ψωμί.

Μπήκε σ’ έναν ισκιερό δρομάκο, ακούμπησε σ’ έναν παλιότοιχο, σκέπασε ακόμα το χλωμό πρόσωπό της με το μαύρο της μαντηλόνι και, όταν πέρασε από μπρος της ο πρώτος καλοντυμένος, θαρρετά, αποφασιστικά, η Νικολέττα η Καλούνενα, άπλωσε το χέρι της κι’ επρόφερε:

- Ελεημοσύνη!

Στον τόμο: Ο Μινώταυρος, έκδοση «Γραμμάτων Αλεξανδρείας», 1925

1. άργητα = καθυστέρηση, αργοπορία

2. ούλος = όλος

3. όβολα = χρήματα

4. οχτρία = έχθρα

5. κουμπαρία = κουμπαριά

6. πήλιο = πιο

7. πιτσούνα = μεγάλο ψωμί, επίμηκες και τραπεζοειδές

8. κρεμασμένος = εξαρτημένος

9. ναν = να

10. μέτριος = αυτός που ανήκει στη μεσαία κοινωνική τάξη

11. παντεσπάνι = παρασκεύασμα ζαχαροπλαστικής από αλεύρι, αυγά και ζάχαρη, που ψήνεται στο φούρνο

12. φαρδίνι = νόμισμα τριών λεπτών κατά την περίοδο της Αγγλικής Προστασίας στα Επτάνησα

13. αποφαούδι = αποφάγι

14. απιθώνω = τοποθετώ, αποθέτω

15. παρεθύρα = μεγάλο παράθυρο

16. ξαστοχώ = λησμονώ

17. τρυφερότη = τρυφερότητα

18. διακονιάρισσα = ζητιάνα

19. μαντηλόνι = κάλυμμα του κεφαλιού και των ώμων των γυναικών

Ερωτήσεις:

α. Η ηρωίδα του κειμένου υιοθετεί δύο αντιτιθέμενες μεταξύ τους απόψεις για το ψωμί. Να τις παρουσιάσετε με συντομία (10 μονάδες) και να αιτιολογήσετε τη στάση της. (15 μονάδες)

Η πρώτη άποψη της ηρωίδας για το ψωμί -απόρροια της αγανάκτησής της- είναι πως αυτό είναι δημιούργημα του Διαβόλου. Η ηρωίδα θεωρεί πως εξαιτίας του ψωμιού, και κατ’ επέκταση εξαιτίας των χρημάτων που απαιτούνται για την απόκτησή του, οι άνθρωποι καταφεύγουν και καταλήγουν σ’ ένα σωρό αδικίες και άσχημες καταστάσεις. Όλος ο αγώνας των ανθρώπων, η καθημερινή τους κούραση, οι στεναχώριες τους, αλλά κι οι φιλίες που κάνουν, όπως και οι έχθρες τους· όλα έχουν το ίδιο κίνητρο. Οι άνθρωποι τσακώνονται, σκοτώνουν, αδικούν και κάνουν κάθε είδους ατιμίες και ανηθικότητες προκειμένου να μπορούν να αποκτήσουν τα αναγκαία χρήματα για το ψωμί.

~ Αιτιολόγηση: Η ηρωίδα βρίσκεται σε δεινή οικονομική θέση και το γεγονός πως ο κουμπάρος της αρνείται να τη βοηθήσει, ενώ συνάμα κι ο μπάρμπας της που θα μπορούσε να κάνει κάτι καθυστερεί πολύ, τη φέρνουν σε ακόμη δυσκολότερη κατάσταση. Η ευθύνη για τα προβλήματά της βαρύνει και το γιο της, ο οποίος χαρακτηρίζεται ειρωνικά «προκομμένος». Είναι, όμως, τέτοια η απελπισία της ηρωίδας, ώστε αντί να σταθεί στα πρόσωπα που της έχουν προκαλέσει την παρούσα δυσκολία, προχωρά ακόμη παραπέρα τη σκέψη της και εντοπίζει και στοχοποιεί ως πρωταίτιο όλων των σχετικών προβλημάτων το ψωμί. Στο ψωμί, και άρα στα αναγκαία γι’ αυτό χρήματα, η ηρωίδα βρίσκει το βασικό υπεύθυνο για όλες τις πράξεις των ανθρώπων, καθώς είτε επιλέγουν να δημιουργήσουν μια φιλία είτε αποκτούν έναν εχθρό, είτε κάνουν μια κουμπαριά είτε κάνουν ένα φόνο, όλα μα όλα αυτά έχουν ως μοναδικό κίνητρο το ψωμί. Ακόμη κι ίδια, όπως χαρακτηριστικά σχολιάζει, αν ήταν νεότερη, κανείς δεν ξέρει μέχρι που θα έφτανε αυτή τη στιγμή για να εξασφαλίσει το ψωμί για τα παιδιά της.

Είναι προφανές, λοιπόν, πως το βάρος των οικονομικών υποχρεώσεων και η ένδεια της ηρωίδας την ωθούν σε πολύ δυσάρεστες σκέψεις για το ψωμί -για τα χρήματα-, αφού θεωρεί πως αν δεν υπήρχαν αυτά στον κόσμο, οι άνθρωποι θα ζούσαν ήσυχοι, χωρίς τις συνεχείς έγνοιες και στεναχώριες.  

Η δεύτερη άποψη της ηρωίδας -εκ διαμέτρου αντίθετη με την πρώτη- είναι πως το ψωμί είναι δημιούργημα του Θεού. Σε μια καθαρά θρησκευτική θέαση του ψωμιού, η ηρωίδα φέρνει στη σκέψη της πως το ψωμί στη Θεία Κοινωνία συμβολίζει το σώμα του Χριστού, και πως είναι άρα εξ ορισμού ευλογημένο.

~ Αιτιολόγηση: Μόλις η ηρωίδα βλέπει ένα μικρό κομμάτι ψωμί ριγμένο στο δρόμο, αιφνιδίως αλλάζει στάση, καθώς φέρνει στη σκέψη της τον ιερό συμβολισμό του ψωμιού· αυτό είναι το σώμα του Χριστού, που οι πιστοί έχουν την ευλογία να δεχτούν μέσω της Μετάληψης. Η ηρωίδα αμέσως ζητά συγχώρεση από τον Θεό για την βλασφημία της να ισχυριστεί πως το ψωμί είναι έργο του Διαβόλου. Αμέσως αναγνωρίζει στο ψωμί όλη του την ιερή αξία κι όλη του την ευλογία που προσφέρει στους ανθρώπους. Είναι, άλλωστε, δημιούργημα θεϊκής υπόδειξης και μεταδίδει στους ανθρώπους την ευδαίμονα θέληση της συγχώρεσης, της αποδοχής και της αρμονικής συνύπαρξης. Έτσι, με αφορμή αυτό το μικρό κομμάτι ψωμί, η ηρωίδα απαλλάσσεται από τα αισθήματα μίσους που την κλόνιζαν προηγουμένως κι αρχίζει να αντικρίζει με επιείκεια όλους εκείνους που την αδικούσαν. Η καρδιά της γεμίζει συγκίνηση, διάθεση συγχώρεσης, αλλά και μεγάλη τρυφερότητα για τα ανήλικα παιδιά της που την περίμεναν να τους φέρει στο σπίτι το ψωμί.  

β1. Ο Ξενόπουλος καλλιεργεί το ρεαλιστικό αστικό μυθιστόρημα στο οποίο συχνά εντοπίζονται σχόλια για την κοινωνική αδικία. Μπορείτε να τεκμηριώσετε αυτή την άποψη με τρία (3) στοιχεία από το κείμενο; (15 μονάδες)

- Η κοινωνική αδικία γίνεται έντονα αισθητή μέσα από την πικρή παρατήρηση της ηρωίδας πως τη στιγμή που ο φούρνος είναι γεμάτος ψωμί, η ίδια δεν έχει τη δυνατότητα να αγοράσει ούτε ελάχιστο για τα παιδιά της που πεινάνε: «Κι’ εγώ σήμερα να πηγαίνω στο φούρνο, ναν τόνε βλέπω γιομάτο καρβέλια, να πεινάνε στο σπίτι τα παιδιά μου και να γυρίζω με αδειανά χέρια!...»

- Η κοινωνική αδικία γίνεται, επίσης, φανερή από το γεγονός πως υπάρχουν διαφορετικές ποιότητες ψωμιού για τις επιμέρους κοινωνικές τάξεις, αλλά κι από το ειρωνικό σχόλιο πως για τους φτωχούς διατίθεται φρέσκος αέρας: «και νάχουμε μαύρο ψωμί για τους φτωχούς, άσπρο για τους μέτριους, παντεσπάνι για τους πλούσιους, κι’ αέρα φρέσκο για όσους δεν έχουνε φαρδίνι;!...»

- Εναργή αποτύπωση της κοινωνικής αδικίας έχουμε και στην παρουσίαση της επαιτείας: «Μπήκε σ’ έναν ισκιερό δρομάκο, ακούμπησε σ’ έναν παλιότοιχο, σκέπασε ακόμα το χλωμό πρόσωπό της με το μαύρο της μαντηλόνι και, όταν πέρασε από μπρος της ο πρώτος καλοντυμένος, θαρρετά, αποφασιστικά, η Νικολέττα η Καλούνενα, άπλωσε το χέρι της κι’ επρόφερε: - Ελεημοσύνη!»

β2. Να εντοπίσετε στο κείμενο πέντε (5) εικόνες συνδεδεμένες με το ψωμί. (10 μονάδες)

- Η εικόνα των μικρών παιδιών που περιμένουν στο σπίτι τη μητέρα να τους φέρει ψωμί: «και μια τρυφερότη για τανήλικα, ταθώα, που την περίμεναν τώρα ήσυχα στο σπίτι να τους πάει ψωμί»

- Η εικόνα της ηρωίδας που καταφεύγει στην επαιτεία προκειμένου να διασφαλίσει τα αναγκαία χρήματα για το ψωμί των παιδιών της: «Και δεν της έμενε άλλο, παρά ν’ απλώσει το χέρι και στο διαβάτη. Θα τόκανε κι’ αυτό –διακονιάρισσα για το ψωμί.»

- Η εικόνα των μυρμηγκιών που έχουν περιζώσει το πεταμένο κομμάτι ψωμιού: «Και τα μερμήγια, ένα πλήθος, τόχαν περιζωσμένο, και το τρώγανε.»

- Η εικόνα της ηρωίδας που μαζεύει το μικρό κομμάτι ψωμιού από το δρόμο: «Η Νικολέττα η Καλούνενα στάθηκε, έσκυψε, το σήκωσε, το τίναξε, το φύσηξε, το φίλησε ευλαβικά, το έφερε στο μέτωπό της, έκαμε το σταυρό της και το απίθωσε εκεί στο πεζούλι μιας παρεθύρας, για να μην το πατούνε...»

- Η εικόνα του ψωμιού που είναι ριγμένο στο δρόμο: «είδ’ εκεί χάμου, στο κοκκινόχωμα του δρόμου στον ήλιο, ένα κομματάκι ψωμί. Ήταν ψίχα με λίγη πέτσα.» 

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ανεργία (συνέπειες, αίτια & τρόποι αντιμετώπισης)

Jerry Nelson

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ανεργία (συνέπειες, αίτια & τρόποι αντιμετώπισης)

Σύνταγμα της Ελλάδας

Άρθρο 22: Η εργασία αποτελεί δικαίωμα και προστατεύεται από το Κράτος, που μεριμνά για τη δημιουργία συνθηκών απασχόλησης όλων των πολιτών και για την ηθική και υλική εξύψωση του εργαζόμενου αγροτικού και αστικού πληθυσμού.

Όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση, έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία ίσης αξίας.

[Το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε από το 7,7% το 2008 σε 27,3% το 2013, κατά την περίοδο 2009-2013.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε.

Συνέπειες φαινομένου σε ατομικό επίπεδο:

- Η ανεργία επιφέρει την οικονομική εξαθλίωση του ατόμου, καθώς του στερεί τα έσοδα που του είναι απολύτως αναγκαία για την επιβίωσή του και για την κάλυψη των πάγιων οικονομικών του υποχρεώσεων.

- Ειδικότερα, η ανεργία των νέων ανθρώπων σημαίνει την παρατεταμένη οικονομική τους εξάρτηση από την οικογένειά τους. Αδυνατούν, έτσι, οι νέοι να επιτύχουν την οικονομική αυτονομία που θα τους επιτρέψει να εκπληρώσουν τους στόχους τους και να βιώσουν τη ζωή τους, όπως πραγματικά το επιθυμούν.

- Ο νέος αδυνατεί, λοιπόν, να λάβει μιαν αυτόνομη θέση στην κοινωνία· αδυνατεί να αξιοποιήσει τις γνώσεις και τις δυνατότητές του, και ως εκ τούτου αδυνατεί να προχωρήσει σε σημαντικά βήματα της ενήλικης ζωής, όπως είναι η δημιουργία της δικής του οικογένειας ή η εκπλήρωση άλλων προσωπικών του φιλοδοξιών, αφού δεν έχει τα απαραίτητα οικονομικά έσοδα.

- Η μακροχρόνια ανεργία έχει εξαιρετικά επώδυνες συνέπειες στην ψυχολογία του ατόμου, διότι ο άνεργος τείνει να εκλαμβάνει το πρόβλημα αυτό ως προσωπική του αποτυχία. Κλονίζεται, επομένως, η αυτοπεποίθησή του κι έρχεται αντιμέτωπος με έντονα συναισθήματα άγχους, ανασφάλειας και κατάθλιψης.

- Τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει ο άνεργος μπορούν να τον καταβάλουν ψυχικά, αλλά και να τον ωθήσουν σε αναποτελεσματικές συμπεριφορές στην προσπάθειά του να διαχειριστεί το γεγονός ότι ζει σε μια κοινωνία που του αρνείται τη στοιχειώδη έστω αξιοπρέπεια μιας έντιμης εργασίας.

- Ο άνεργος, άλλωστε, πέρα από το γεγονός ότι αισθάνεται μειονεκτικά, αδυνατεί να εκπληρώσει τις οικονομικές του υποχρεώσεις, γεγονός που μπορεί να τον οδηγήσει είτε σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές είτε σε πράξεις βίας προκειμένου να διασφαλίσει τα αναγκαία χρήματα.

- Η ανεργία καθηλώνει το άτομο σε μια κατάσταση στασιμότητας, καθώς του είναι αδύνατη οποιαδήποτε πορεία εξέλιξης είτε σε προσωπικό επίπεδο (δημιουργία οικογένειας, επίτευξη συναισθηματικής ευδαιμονίας, πνευματική καλλιέργεια) είτε σε κοινωνικό επίπεδο (αδυναμία ουσιαστικής συμμετοχής στα κοινά, διάθεση κοινωνικής απόσυρσης).

- Ο άνεργος εξωθείται στην κοινωνική απομόνωση, αφού η απουσία εσόδων δεν του επιτρέπει τη συμμετοχή σε δραστηριότητες που απαιτούν χρηματική δαπάνη. Ενώ, εξίσου αποτρεπτικά για τις κοινωνικές του συναναστροφές λειτουργεί και ο κλονισμός της συναισθηματικής του κατάστασης.

[Από το σύνολο των ανέργων επτά στους δέκα ανέργους είναι μακροχρόνιοι άνεργοι, ενώ μόλις το 26% των ανέργων έχει διάρκεια ανεργίας από ένα μέχρι ένδεκα μήνες.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε.

Συνέπειες φαινομένου σε κοινωνικό επίπεδο:

- Τα αρνητικά συναισθήματα που εύλογα προκαλούνται στους ανέργους θέτουν σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή, υπό την έννοια πως πέρα από την πιθανότητα ακραίων συμπεριφορών ή εγκληματικής δράσης, οι άνεργοι αισθάνονται περιθωριοποιημένοι, και άρα μειώνεται το ενδιαφέρον τους για την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας. Ο ανταγωνισμός, η διάθεση υπονόμευσης του άλλου, η προσφυγή σε αθέμιτα μέσα (ρουσφέτια, παρανομίες), συνιστούν το κυρίαρχο κλίμα σε μια αγορά εργασίας που δεν επαρκεί για να καλύψει το σύνολο του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού.

- Η αυξημένη ανεργία καθιστά ανενεργό και αφήνει ανεκμετάλλευτο ένα σημαντικό τμήμα του εργατικού δυναμικού, το οποίο έχει ενδεχομένως υψηλά εργασιακά προσόντα, άρτια κατάρτιση και πολλές δυνατότητες. Το γεγονός αυτό ζημιώνει το κοινωνικό σύνολο, αφού μειώνεται η παραγωγική δύναμη του τόπου.

- Η οικονομική δυσπραγία των ανέργων οδηγεί σε πτώση της κατανάλωσης προϊόντων και ζήτησης υπηρεσιών, με αποτέλεσμα το γενικότερο κλονισμό της αγοράς. Σε περιπτώσεις, μάλιστα, που το ποσοστό των ανέργων είναι εξαιρετικά υψηλό, όπως συμβαίνει την παρούσα περίοδο στην Ελλάδα, η πτώση στην οικονομική απόδοση της αγοράς γίνεται ιδιαίτερα αισθητή και οδηγεί σε περαιτέρω αύξηση της ανεργίας λόγω του κλεισίματος ιδιωτικών επιχειρήσεων και εμπορικών καταστημάτων.

- Η παρατεταμένη ανεργία εξωθεί ένα αξιοσημείωτο ποσοστό των νέων στην επιλογή της μετανάστευσης, με αποτέλεσμα η χώρα να ζημιώνεται απ’ την απώλεια εργατικού δυναμικού υψηλής μόρφωσης και κατάρτισης.

- Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας σημαίνουν μεγάλη πτώση στις εισφορές των ασφαλιστικών ταμείων, αλλά κι επιπλέον επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού προκειμένου να υλοποιηθούν προγράμματα πρόσκαιρης επαγγελματικής αποκατάστασης μέρους των ανέργων.

- Η αυξημένη ανεργία ανοίγει το δρόμο για την ανερυθρίαστη οικονομική εκμετάλλευση των νέων, οι οποίοι καλούνται να εργαστούν σε προσωρινές θέσεις με εξαιρετικά χαμηλές απολαβές, χωρίς ασφάλιση και χωρίς να γίνονται εν γένει σεβαστά τα εργασιακά τους δικαιώματα.

- Η κοινωνία βιώνει μια περίοδο πνευματικής, καλλιτεχνικής και επιστημονικής στασιμότητας, καθώς οι νέοι που αποτελούν το πιο δυναμικό της κομμάτι απομένουν αποκομμένοι απ’ τον εργασιακό βίο, και κατ’ επέκταση εμποδίζονται απ’ το να προσφέρουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους.

Ας μην λησμονούμε, άλλωστε, πως ένας νέος που βιώνει συνεχή εργασιακή ανασφάλεια, έρχεται αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο της ψυχικής εξουθένωσης. Η περιστασιακή επαγγελματική απασχόληση, η παραβίαση των εργασιακών δικαιωμάτων, η προοπτική μιας νέας περιόδου ανεργίας, συνθέτουν ένα πλαίσιο που εκμηδενίζει τις ψυχολογικές αντοχές του νέου ανθρώπου και τον αποτρέπει απ’ τη δημιουργική και ουσιαστική ενασχόληση με την επιστήμη του ή τη γενικότερη συμμετοχή σε πνευματικές και καλλιτεχνικές ασχολίες.

- Οι κοινωνικές ανισότητες που προκαλούνται απ’ την αυξημένη ανεργία επιφέρουν σημαντικό πλήγμα στη δημοκρατία, αφού η απελπισία των ανέργων γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από κομματικούς σχηματισμούς ακραίου προσανατολισμού.  

[Κορύφωση στην «εποχή της ανασφάλειας» της εργασίας στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα είναι η επισφαλής εργασία, στην οποία συγκαταλέγεται, μεταξύ των άλλων, και η προσωρινή απασχόληση, η οποία για τους νέους αποτελεί συγκοινωνούν δοχείο με την ανεργία. Ουσιαστικά αποτελεί μία «ρευστή εργασιακή συνθήκη», μία συνεχή κατάσταση «εντός και εκτός» της αγοράς εργασίας, ενώ διαπερνά, επηρεάζει και τελικά καθορίζει όλες τις διαστάσεις της κοινωνικής ζωής του εργαζομένου.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε.

Αίτια του φαινομένου:

- Ο ελλιπής επαγγελματικός προσανατολισμός των εφήβων έχει ως αποτέλεσμα τη μαζική διεκδίκηση συγκεκριμένων πανεπιστημιακών σχολών, και κατόπιν συγκεκριμένων επαγγελμάτων, τη στιγμή που άλλες επαγγελματικές επιλογές ή επιλογές επαγγελματικής κατάρτισης απομένουν χωρίς ουσιαστική ζήτηση.

- Παρατηρείται η αδυναμία σύνδεσης της αγοράς εργασίας με το χώρο της εκπαίδευσης, με αποτέλεσμα οι απόφοιτοι των Λυκείων, αλλά ακόμη και των Πανεπιστημίων της χώρας, να μην κατέχουν τα επιθυμητά προσόντα και την αναγκαία κατάρτιση για την απρόσκοπτη επαγγελματική τους αποκατάστασης. Ενώ σταθερή είναι η ανισορροπία ανάμεσα στις επιλεγόμενες σπουδές και τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας.

- Η εξέλιξη της τεχνολογίας είχε ως αποτέλεσμα την αυτοματοποιημένη εκτέλεση εργασιών που άλλοτε απασχολούσαν ανθρώπινο δυναμικό. Στη βιομηχανική παραγωγή η χρήση μηχανών έχει υποκαταστήσει πλήθος χειρωνακτών, όπως άλλωστε και η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών έχει καταστήσει περιττούς πολλούς υπαλλήλους της άλλοτε ακμάζουσας γραφειοκρατίας.

- Η βαθιά οικονομική κρίση εξώθησε, όχι μόνο τον ιδιωτικό τομέα, αλλά ακόμη και το δημόσιο, στη μείωση του ανθρώπινου δυναμικού είτε με απολύσεις είτε με πάγωμα των προσλήψεων.

- Η αδράνεια του ιδιωτικού επιχειρηματικού τομέα κι ο περιορισμός των νέων επεκτατικών κινήσεων, λόγω της οικονομικής κρίσης, έχει επιφέρει μια οδυνηρή στασιμότητα στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στην απορρόφηση εργαζομένων.

- Καίριο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας παραμένει η απουσία ανταγωνιστικής παραγωγής σε βιομηχανικά προϊόντα, αλλά και προϊόντα τεχνολογικής πρωτοπορίας.

- Πολλές παραγωγικές επιχειρήσεις, άλλωστε, επέλεξαν είτε να μεταφέρουν την έδρα τους σε χώρες όπου το κόστος εργασίας είναι πολύ χαμηλότερο είτε να μειώσουν το απασχολούμενο προσωπικό προκειμένου να αυξήσουν τα καθαρά τους κέρδη.

- Η εγκατάλειψη της υπαίθρου και της κοπιώδους γεωργικής εργασίας προκάλεσε αφενός την αύξηση του αστικού πληθυσμού κι αφετέρου την αποδυνάμωση ενός άλλοτε ανθηρού οικονομικού τομέα.

- Οι κρατικοί προγραμματισμοί για την αντιμετώπιση του φαινομένου είναι συνήθως ευκαιριακοί, χωρίς μακρόχρονη στόχευση και χωρίς ουσιαστικές παρεμβάσεις στην αναδιάρθρωση των δομών της ελληνικής οικονομίας.

- Οι συχνά άσχημες συνθήκες εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, όπου τα εργασιακά δικαιώματα σπανίως γίνονται σεβαστά, εξωθούν πολλούς ανθρώπους στην αναζήτηση της εργασιακής ασφάλειας που παρέχει η απασχόληση στο δημόσιο.

- Η απουσία επαγγελματισμού και εργασιακού ήθους, όπως κι η απουσία ουσιαστικής κατάρτισης και εξειδίκευσης είναι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν ένα άτομο στη μακρόχρονη ανεργία.

Τρόποι αντιμετώπισης:

Η πλήρης αντιμετώπιση της ανεργίας είναι σαφώς μια δυσεπίτευκτη επιδίωξη, υπάρχουν ωστόσο σχεδιασμοί και ενέργειες που μπορούν να μειώσουν την έκταση του φαινομένου.

- Ένα πρώτο βήμα θα μπορούσε να είναι η ορθότερη συσχέτιση του εκπαιδευτικού συστήματος με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Μέσω του έγκαιρου και αποτελεσματικού επαγγελματικού προσανατολισμού θα μπορούσε να αποφευχθεί ο συνωστισμός των νέων σε σχολές και επαγγελματικές επιλογές που έχουν ήδη πληθώρα αποφοίτων και εργαζομένων.

- Επιθυμητή είναι και η αναβάθμιση της τεχνικής εκπαίδευσης, ώστε οι νέοι να αποκτούν την κατάλληλη εκείνη κατάρτιση που θα τους επιτρέψει την ταχύτερη επαγγελματική αποκατάσταση, και μάλιστα σε επαγγελματικούς χώρους που συνιστούν πιο παραγωγικές επιλογές.

- Συνάμα, θα πρέπει να υπάρχει μέριμνα για τη συνεχή κατάρτιση των ανέργων, προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να διεκδικήσουν μια διαφορετική εργασιακή αποκατάσταση χάρη στις νέες τους δεξιότητες και γνώσεις.

- Ως μακροπρόθεσμη σκέψη θα πρέπει να τεθεί η ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας της χώρας μας, ο εκσυγχρονισμός των δομών της ελληνικής παραγωγής και φυσικά η ενίσχυση των επενδύσεων σε νέους ή ήδη υπάρχοντες οικονομικούς κλάδους, προκειμένου να υπάρξει αύξηση των θέσεων εργασίας.

[Η ελληνική οικονομία μπορεί να μετατοπιστεί σε υψηλότερο ΑΕΠ και χαμηλότερη ανεργία χωρίς να υπάρχει έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών εφόσον: πρώτον, σε βραχυχρόνια διάρκεια μειωθούν οι τιμές των εγχώριων προϊόντων (αύξηση ανταγωνιστικότητας τιμής) προκειμένου να αντισταθμιστούν οι εισαγωγές που θα είναι αυξημένες στο επιθυμητό υψηλότερο επίπεδο του προϊόντος (επομένως και στο υψηλότερο επίπεδο εγχώριας ζήτησης και απασχόλησης) και δεύτερον, σε μεσοακροχρόνια διάρκεια βελτιωθεί με ένα επενδυτικό πρόγραμμα τεχνολογικής-παραγωγικής ανασυγκρότησης η διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα. Επομένως, το σημείο εκκίνησης μίας αναπτυξιακής/οικονομικής πολιτικής οφείλει να είναι η αύξηση και η αξιοποίηση της συνολικής ζήτησης, εγχώριας και εξωτερικής, η οποία θα θέσει σε λειτουργία το αχρησιμοποίητο παραγωγικό δυναμικό της χώρας που θα αυξήσει την παραγωγή και την απασχόληση. Σε αντίθετη περίπτωση, η ελληνική οικονομία θα διέλθει από μακρά περίοδο στασιμότητας.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε.

Στοιχεία για τη νεανική απασχόληση από το Ινστιτούτο Εργασίας:

- Με βασικό επιχείρημα ότι για την καταπολέμηση της νεανικής ανεργίας, απαιτείται η διευκόλυνση της ένταξής τους στην αγορά εργασίας, πολλές χώρες - έχοντας υιοθετήσει τη νεοφιλελεύθερη προσέγγιση - έχουν θεσπίσει χαμηλότερους κατώτατους μισθούς για τους νέους, με αποτέλεσμα αυτή η κατηγορία των εργαζομένων να αποτελεί τον κύριο πυρήνα ενός συνεχώς αυξανόμενου εργατικού δυναμικού, το οποίο είναι εξαιρετικά ευέλικτο και χαμηλά αμειβόμενο.

- Νομιμοποιούν και γενικεύουν μορφές ευέλικτης, ανειδίκευτης και ανασφάλιστης εργασίας, οι οποίες υλοποιούνται μέσω δήθεν πρακτικής εκπαίδευσης (π.χ. voucher) ή μαθητείας και στην ουσία υποκρύπτουν την παροχή φθηνής και χωρίς δικαιώματα εργασίας.

- Δημιουργούν και νομιμοποιούν διακρίσεις σε βάρος της εργασίας των νέων δημιουργώντας μια ειδική κατηγορία μισθωτών, των νέων με μισθούς μειωμένους τουλάχιστον κατά 30%.

- Προκαλούν μέσω της «διαρροής εγκεφάλων», της μετανάστευσης των νέων επιστημόνων και της καθιέρωσης της περιστασιακής – υποαμειβόμενης - προσωρινού χαρακτήρα και επισφαλούς απασχόλησης, μια πραγματική αφαίμαξη του εργατικού δυναμικού από τα πιο παραγωγικά του τμήματα.

- Απαξιώνουν γνώσεις, ικανότητες, δεξιότητες που αποκτήθηκαν από τους νέους με τα χρήματα του ελληνικού λαού μέσα στα σχολεία και τα πανεπιστήμια.

- Εκπαιδεύουν μια ολόκληρη νέα γενιά σε εργασία χωρίς δικαιώματα και τελικά να καθίστανται «ωφελούμενοι» προγραμμάτων και όχι εργαζόμενοι με δικαιώματα αξιοπρεπούς μισθού και ανθρώπινων συνθηκών εργασίας.

- Το ποσοστό ανεργίας στους νέους ηλικίας 15-24 ετών προσεγγίζει το 56,7% και είναι το μεγαλύτερο της Ε.Ε.

- Πρόσφατα (2012) θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά ο διαφοροποιημένος μειωμένος μισθός για τους νέους κάτω των 25 ετών. Με το νόμο 4046/12 ψηφίστηκε η μείωση του βασικού μισθού κατά 22% (ο κατώτατος μισθός διαμορφώνεται πλέον στα 586,08€) και για τους εργαζόμενους κάτω των 25 ετών μείωση κατά 32%, δηλαδή 510,95€. Εφόσον αφαιρεθούν από το ποσό αυτό οι ασφαλιστικές και φορολογικές κρατήσεις του εργαζόμενου, ο καθαρός μηνιαίος μισθός είναι 476,35€ και για τον εργαζόμενο κάτω των 25 ετών είναι 426,64€, για 8ωρη απασχόληση.

- Οι εξελίξεις αυτές σε συνδυασμό και με την σημαντική αύξηση της ανεργίας καθώς και της μακροχρόνιας ανεργίας και της ανασφάλειας, έχουν σοβαρές αρνητικές συνέπειες ως προς την ανεξαρτησία των νέων, τη μετάβαση τους στην ενήλικη ζωή, την ψυχική και πνευματική τους υγεία, ενώ ελλοχεύουν κίνδυνοι κοινωνικού αποκλεισμού και κοινωνικής αποξένωσης τους.

- Η Ελλάδα δεν έχει μετακινηθεί στην αλυσίδα παραγωγής της αξίας, ώστε να παράγει πιο σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες (έντασης γνώσης/τεχνολογίας). Έτσι ουσιαστικά υπάρχει περιορισμένη ζήτηση για πτυχιούχους και όχι υπερπροσφορά πτυχιούχων.

- Η όλη κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι δεν υφίσταται κανένα δίχτυ ελάχιστης κοινωνικής προστασίας (η μοναδική χώρα της Ευρωζώνης), το οποίο να διασφαλίζει ένα ανεκτό όριο διαβίωσης, που θα προσδιορίζεται από τις βασικές ανάγκες.

- Σε γενικές γραμμές, στην Ελλάδα, οι νέοι δεν τυγχάνουν ειδικών και στοχευμένων πολιτικών καταπολέμησης της ανεργίας. Τα προβλεπόμενα επιδόματα ανεργίας έχουν οριζόντιο χαρακτήρα ανεξαρτήτου ηλικίας, ενώ και το τακτικό επίδομα ανεργίας μειώθηκε από 430,75 ευρώ (9/2008) σε 360 ευρώ (3/2012).

[Στη χώρα μας, η εμμονή στην άσκηση πολιτικών συνεχούς σκληρής νεοφιλελεύθερης λιτότητας, στην επιβολή αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας και στην εφαρμογή των λεγόμενων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στο όνομα της ανταγωνιστικότητας που επιβλήθηκαν από την Τρόικα, εμφανέστατα και αποδεδειγμένα όπως δείχνουν μια σειρά από μελέτες, δεν έχουν επιφέρει αποτελέσματα στην προώθηση της ανάπτυξης, της δημιουργίας απασχόλησης και στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων.

Αντίθετα οι πολιτικές που μειώνουν τους μισθούς / εισοδήματα των εργαζομένων, καθιερώνουν την ανεξέλεγκτη εργοδοτική ευελιξία στην αγορά εργασίας και διαβρώνουν το κανονικό πρότυπο της σταθερής, πλήρους και με αξιοπρεπείς όρους απασχόλησης ενισχύουν, οξύνουν και αναπαράγουν τις κοινωνικές ανισότητες.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε.

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Ο έρωτας στην εφηβεία [Τράπεζα Θεμάτων]

Brian Kesinger

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Ο έρωτας στην εφηβεία [Τράπεζα Θεμάτων]

Θέμα: 21926

Η εφηβεία είναι η πιο δύσκολη, αλλά ταυτόχρονα και η πιο ωραία ηλικία. Είναι «δύσκολη», γιατί οι έφηβοι δεν μπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους, ενώ παράλληλα είναι και «ωραία», γιατί φεύγεις από τον κόσμο των «μικρούληδων» και νιώθεις πιο ανεξάρτητος στον κόσμο των «μεγάλων».

Στην εφηβεία αυξάνονται τα δικαιώματα, αλλά και οι υποχρεώσεις. Οι έφηβοι ζητούν από τους μεγαλύτερους σεβασμό και κατανόηση, αλλά πολλές φορές, δυστυχώς, δεν υπάρχει η ανάλογη ανταπόκριση. Επιπλέον, στην εφηβεία προκύπτουν αρκετά «πρωτόγνωρες» καταστάσεις για πολλούς νέους. Μια απ’ αυτές, και μάλλον από τις περισσότερο σημαντικές για αυτούς, είναι ο «έρωτας». Ο «έρωτας» από μόνος του είναι ένα δυνατό συναίσθημα, αλλά στην εφηβεία είναι εντονότερος από ό,τι στις άλλες ηλικίες, ίσως επειδή είναι η τρυφερότερη και η πιο ευαίσθητη ηλικία από όλες και έχει τόσο θετικές όσο και αρνητικές συνέπειες.

Οι θετικές συνέπειες στην ψυχολογική κατάσταση του εφήβου αντανακλώνται στη σχολική ζωή του, στην καθημερινότητά του αλλά και στις υπόλοιπες δραστηριότητές του. Στο σχολείο αντιμετωπίζει τους καθηγητές και τους συμμαθητές του με καλύτερο τρόπο και θετικότερη διάθεση, εφόσον ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα, που σε κάνει να βλέπεις τα πάντα από την καλή τους μεριά. Ο έφηβος στην καθημερινότητά του μπορεί τότε να αντιμετωπίζει θετικά τους γονείς του, τους γύρω του, τους «σημαντικούς άλλους» της ζωής του.

Όταν, όμως, κάποιος ερωτεύεται, ταυτόχρονα «κλείνεται» στον εαυτό του, «απομονώνεται» από τους άλλους, για να σκεφτεί. Συνηθίζεται, μάλιστα, να μη βλέπει και να μην αισθάνεται τίποτα και κανέναν γύρω του πέρα από τον ερωτικό του σύντροφο. Στα βάθη αυτού του συναισθήματος ο έφηβος συχνά αρχίζει να «αγαπά» τον εαυτό του, να επιμελείται την εμφάνισή του περισσότερο, επειδή ενδιαφέρεται για την εικόνα που δείχνει προς τα έξω.

Από την άλλη πλευρά, στον έρωτα υπάρχουν και οι επιπτώσεις, οι σημαντικότερες από τις οποίες σε αυτή την ηλικία εντοπίζονται στη συμπεριφορά και στις επιδόσεις των νέων στο σχολείο. Κατά την περίοδο που ο έφηβος είναι ερωτευμένος, οι επιδόσεις του στο σχολείο συχνά δεν είναι οι καλύτερες. Συνήθως, όλη την ημέρα μιλάει στο κινητό του ή σκέφτεται το άτομο με το οποίο είναι ερωτευμένος. Δεν έχει μυαλό για άλλα πράγματα, αδυνατεί να συγκεντρωθεί, είναι αφηρημένος, «ταξιδεύει», αποπροσανατολίζεται από τους στόχους και τα ενδιαφέροντά του, και, ενώ, ζει ένα πολύ δυνατό και συχνά αυθεντικό σε αυτή την ηλικία συναίσθημα, βρίσκεται σε μια «προβληματική» κατάσταση, σύμφωνα με τη γνώμη των μεγαλύτερων και την πορεία της κοινής λογικής.

Ιστοσελίδα του Κέντρου Συμβούλων Ψυχικής Υγείας, 13.03.2013 (διασκευή)

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, ο έρωτας παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του έφηβου; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)

Ο έρωτας στα ευαίσθητα χρόνια της εφηβείας διαδραματίζει ιδιαίτερη σημαντικό ρόλο, αφού επηρεάζει πολλαπλά τη ζωή του εφήβου. Σε ό,τι αφορά, καταρχάς, τη θετική επίδραση αυτού του συναισθήματος, θα πρέπει να τονιστεί η βελτίωση της διάθεσης και της συμπεριφοράς του εφήβου, αφού αντικρίζει πια όλους τους ανθρώπους γύρω του με πιο θετικό τρόπο. Ενώ, αντίστοιχα θετική είναι και η θέαση του εαυτού του, στοιχείο που τον ωθεί μάλιστα στο να επιμελείται περισσότερο την εξωτερική του εμφάνιση. Εντούτοις, ο έρωτας έχει και λιγότερο θετικές επιπτώσεις, καθώς οδηγεί τον έφηβο σε αδιαφορία για τις σχολικές του επιδόσεις και τον αποπροσανατολίζει, αφού όλο του το ενδιαφέρον εστιάζεται στο πρόσωπο που αγαπά.   

Α2. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ της τέταρτης και της πέμπτης παραγράφου του κειμένου; (μονάδες 10)

Η συνοχή μεταξύ της τέταρτης και της πέμπτης παραγράφου επιτυγχάνεται με τη χρήση της φράσης «από την άλλη πλευρά», με την οποία δηλώνεται αντίθεση σε σχέση με όσα έχουν ήδη αναφερθεί.

Β1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση για καθεμιά από τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: σεβασμό και κατανόηση, συναίσθημα, σχολική ζωή, επιπτώσεις, γνώμη των μεγαλύτερων. (μονάδες 10)

- Συχνά το μόνο που ζητείται σε μια σχέση είναι σεβασμός και κατανόηση.

- Οι προεκλογικοί λόγοι απευθύνονται πλέον περισσότερο στο συναίσθημα παρά στη λογική.

- Η σχολική ζωή αποτελεί μια σημαντική εξελικτική περίοδο για την μετέπειτα επιτυχή μετάβαση των νέων στον εργασιακό βίο.

- Οι επιπτώσεις του καπνίσματος στον οργανισμό είναι ολέθριες.

- Οι νέοι πολλές φορές αρνούνται να λάβουν υπόψη τους τη γνώμη των μεγαλύτερων.

Β2. Να επισημάνετε τρία παραδείγματα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στο κείμενο. (μονάδες 15)

- «κλείνεται» στον εαυτό του

- Στα βάθη αυτού του συναισθήματος

- Δεν έχει μυαλό για άλλα πράγματα