Έκθεση Β΄ Λυκείου: Διαδίκτυο και κοινωνικότητα

Az Jackson

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Διαδίκτυο και κοινωνικότητα

[Διαδίκτυο και κοινωνικότητα]

     Η εμφάνιση του Διαδικτύου ως μέσου επικοινωνίας συνδέεται με συγκρουόμενους ισχυρισμούς ως προς την επίδρασή του στην κοινωνική αλληλεπίδραση. Ο σχηματισμός εικονικών κοινοτήτων, που βασίζονται στην ταχύτατη επικοινωνία μέσω του Διαδικτύου–ασύγχρονη, όπως είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email) και οι ομάδες συζητήσεων (forums) ή σύγχρονη, όπως λόγου χάρη η συνομιλία σε «πραγματικό χρόνο» (chat) -θεωρήθηκε πως δημιούργησε νέα πρότυπα κοινωνικών σχέσεων που υποκαθιστούν τις εδαφικά καθοριζόμενες σχέσεις της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Ωστόσο, άνθρωποι που αντιμετωπίζουν κριτικά το Διαδίκτυο υποστηρίζουν ότι η επέκτασή του οδηγεί τόσο στην κατάρρευση της επικοινωνίας στους κόλπους της οικογένειας όσο και γενικά στην κοινωνική απομόνωση.

     Σε αντίθεση τόσο με τους ισχυρισμούς που υποστηρίζουν ότι το Διαδίκτυο είναι πηγή διαμόρφωσης μιας νέας κοινότητας, όσο και με εκείνους που διατείνονται πως συνιστά την κύρια αιτία απομόνωσης από τον πραγματικό κόσμο, νεότερες μελέτες αποδεικνύουν ότι η κοινωνική αλληλεπίδραση στο Διαδίκτυο δε φαίνεται να έχει άμεσες επιπτώσεις στην κοινωνική συμπεριφορά και την καθημερινή ζωή των ενηλίκων χρηστών του Διαδικτύου. Βέβαια, οι καινούργιες μορφές ταχείας επικοινωνίας φαίνεται πως ασκούν μεγάλη επίδραση στους ενήλικους που ανήκουν στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, οι οποίοι εμφανίζονται ενθουσιώδεις στο να επικοινωνούν μέσω Διαδικτύου με φίλους τους που ζουν μακριά. Αντίθετα, οι ενήλικοι που ανήκουν σε κατώτερες κοινωνικές τάξεις έχουν την τάση για περισσότερες απρογραμμάτιστες και «διά ζώσης» επαφές με μέλη της οικογένειας και φίλους και μικρότερη ανάγκη να επικοινωνούν από απόσταση.

     Επίσης, παρατηρήθηκε πως τα ενήλικα άτομα που έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο δεν περνούν λιγότερο χρόνο διαβάζοντας βιβλία, βλέποντας τηλεόραση ή αναλαμβάνοντας κοινωνικές δραστηριότητες στην οικογένεια, σε σύγκριση με εκείνα τα άτομα που δεν έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Οι μόνες διαφοροποιήσεις που συνδέονται με την απόκτηση πρόσβασης στο Διαδίκτυο είναι η αύξηση του χρόνου που δαπανάται στην ηλεκτρονική αλληλογραφία και την περιήγηση στον Παγκόσμιο Ιστό (World Wide Web –www). Ωστόσο, υπάρχουν και έρευνες σύμφωνα με τις οποίες, ενώ οι ενήλικοι χρήστες του Διαδικτύου δεν εμφανίζουν μειωμένη κοινωνικότητα, εντούτοις υποκαθιστούν με τη χρήση του Διαδικτύου άλλες δραστηριότητες, όπως είναι οι δουλειές του νοικοκυριού, η φροντίδα των μελών της οικογένειας και ο ύπνος.

     Επισκοπώντας κανείς τις νεότερες έρευνες σχηματίζει την εντύπωση πως το Διαδίκτυο μάλλον δεν οδηγεί τους ενηλίκους σε μικρότερη κοινωνική αλληλεπίδραση και σε μεγαλύτερη κοινωνική απομόνωση. Εντούτοις, υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι υπό ορισμένες συνθήκες η χρήση του μπορεί να λειτουργεί ως υποκατάστατο άλλων κοινωνικών δραστηριοτήτων. Όμως, επειδή οι μελέτες έχουν γίνει σε διαφορετικούς χρόνους, σε διαφορετικά πλαίσια και διαφορετικά στάδια της διάδοσης του διαδικτύου, δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε ασφαλή και οριστικά συμπεράσματα για τις επιπτώσεις του Διαδικτύου στην κοινωνικότητα των ενηλίκων.

     Επιπλέον, πρέπει να ληφθεί υπόψη η παρατήρηση κάποιων στοχαστών, οι οποίοι θεωρούν ότι η μελέτη της κοινωνικότητας μέσω του Διαδικτύου είναι ανάγκη να τοποθετηθεί στο πλαίσιο του μετασχηματισμού των προτύπων κοινωνικότητας στη σύγχρονη κοινωνία. Αυτό σημαίνει πως είναι απαραίτητο να ενσωματωθούν οι επιπτώσεις του Διαδικτύου στη συνολική εξέλιξη των προτύπων κοινωνικής αλληλεπίδρασης, καθώς και στη σχέση του με τα υλικά στηρίγματα αυτής της αλληλεπίδρασης: το πολιτιστικό επίπεδο κάθε χώρας, τις δομές και την οργάνωσή της και τις διαθέσιμες τεχνολογίες επικοινωνίας.

M. Castells (2005). Ο γαλαξίας του Διαδικτύου. Στοχασμοί για το Διαδίκτυο, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία (μτφ. Ε. Αστερίου). Αθήνα: Καστανιώτης, 148-157 (διασκευή)

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 70-90 λέξεις.

Η επίδραση του διαδικτύου στην κοινωνικότητα των ενηλίκων αποτελεί αντικείμενο διχογνωμιών. Το ερώτημα, ωστόσο, αν την ωφελεί ή τη ζημιώνει δεν βρίσκει ξεκάθαρη απάντηση. Υπάρχουν απόψεις πως διαμορφώνεται μια νέα μορφή κοινωνικής αλληλεπίδρασης, όπως και ενδείξεις πως η κοινωνική τους δραστηριότητα δεν μεταβάλλεται. Για να διατηρήσουν, βέβαια, τις κοινωνικές τους επαφές μειώνουν το χρόνο που αφιερώνουν σε άλλες δραστηριότητες. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, το διαδίκτυο να υποκαθιστά ορισμένες πτυχές της κοινωνικότητάς τους. Προκειμένου, πάντως, τα σχετικά συμπεράσματα να είναι ασφαλή οφείλει η μελέτη του φαινομένου να λάβει υπόψη την εξέλιξη των προτύπων κοινωνικότητας, αλλά και πρόσθετα διαφοροποιητικά στοιχεία, όπως το πολιτιστικό επίπεδο των επιμέρους κρατών.  

Β1. Με ποια επιχειρήματα τεκμηριώνει ο συγγραφέας την άποψη ότι η κοινωνική αλληλεπίδραση στο Διαδίκτυο δε φαίνεται να επιδρά επιβλαβώς στην κοινωνική συμπεριφορά των ενηλίκων χρηστών του Διαδικτύου; (50-70 λέξεις).

Η απουσία αρνητικών επιδράσεων του διαδικτύου στην κοινωνική συμπεριφορά των ενηλίκων προκύπτει από πορίσματα σχετικών μελετών, σύμφωνα με τα οποία διατηρούν σχεδόν αμετάβλητες τις κοινωνικές τους δραστηριότητες. Εκείνοι, μάλιστα, που ανήκουν στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις έχουν υιοθετήσει με ενθουσιασμό τη δυνατότητα διαδικτυακής επικοινωνίας με φίλους μακρινών περιοχών. Η διατήρηση, ωστόσο, της πρότερης κοινωνικής τους δραστηριότητας γίνεται εις βάρος άλλων δραστηριοτήτων, όπως είναι η φροντίδα του σπιτιού και ο ύπνος.

Β1. Με ποια επιχειρήματα τεκμηριώνει ο συγγραφέας την άποψη ότι δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε συμπεράσματα για τις επιπτώσεις του Διαδικτύου στην κοινωνικότητα των ενηλίκων; (50-70 λέξεις)

Παρά την ύπαρξη μελετών που υποστηρίζουν πως το διαδίκτυο δεν επηρεάζει την κοινωνικότητα των ενηλίκων, ο συγγραφέας θεωρεί πως δεν είναι εφικτή η ύπαρξη ασφαλών συμπερασμάτων ως προς αυτό. Άποψη που βασίζεται αφενός στις ενδείξεις πως το διαδίκτυο λειτουργεί κάποτε ως υποκατάστατο κάποιων κοινωνικών δραστηριοτήτων κι αφετέρου στο γεγονός ότι οι σχετικές μελέτες έχουν γίνει ακόμη και σε περιόδους κατά τις οποίες το διαδίκτυο ήταν στην αρχή της διάδοσής του.

Β1. Να εξηγήσετε την άποψη που διατυπώνει ο συγγραφέας στην περίοδο λόγου: «η μελέτη της κοινωνικότητας μέσω του Διαδικτύου είναι ανάγκη να τοποθετηθεί στο πλαίσιο του μετασχηματισμού των προτύπων κοινωνικότητας στη σύγχρονη κοινωνία». (50-70 λέξεις)

Η εξέλιξη της κοινωνίας οδηγεί σταδιακά στη διαμόρφωση νέων προτύπων κοινωνικότητας, τα οποία δεν χαρακτηρίζονται από συχνές, δια ζώσης, επαφές με τα άτομα του φιλικού κύκλου, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Η επιλογή, επομένως, της επικοινωνίας μέσω διαδικτύου δε συνιστά κατ’ ανάγκη ένδειξη περιορισμού της κοινωνικότητας. Υποδηλώνει περισσότερο τη διαμόρφωση μιας διαφορετικής προσέγγισης της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, η οποία οφείλει να λαμβάνει υπόψη το πλήθος δραστηριοτήτων και υποχρεώσεων του σύγχρονου ατόμου.   

Β2. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (επαγωγική ή παραγωγική) που ακολουθεί ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο (Η εμφάνιση…απομόνωση) του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η συλλογιστική πορεία είναι παραγωγική, εφόσον από τη γενική διαπίστωση για την ύπαρξη αντικρουόμενων ισχυρισμών ως προς την επίδραση του διαδικτύου στην κοινωνική αλληλεπίδραση των ενηλίκων, ο συγγραφέας προχωρά στην παρουσίαση των δύο διαφορετικών αυτών απόψεων. Κατ’ αυτό τον τρόπο από τη γενικότερη θέση οδηγείται παραγωγικά στην παρουσίαση των ειδικότερων απόψεων που πρεσβεύει κάθε ένας από τους αντικρουόμενους αυτούς ισχυρισμούς.  

Β2. Να επισημάνετε δύο διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις με τις οποίες εξασφαλίζεται η συνοχή στη δεύτερη παράγραφο (Σε αντίθεση... απόσταση) του κειμένου και να προσδιορίσετε τη σχέση που καθεμιά σηματοδοτεί.

Βέβαια: Με το επίρρημα αυτό -όταν τίθεται στην αρχή περιόδου- δηλώνεται επιφύλαξη σε σχέση με ό,τι έχει προηγηθεί.

Αντίθετα: Με το επίρρημα αυτό δηλώνεται αντιδιαστολή/αντίθεση σε σχέση με την άποψη που έχει προηγηθεί.

Β2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της πρώτης παραγράφου (Η εμφάνιση… απομόνωση) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Η εμφάνιση του Διαδικτύου ως μέσου επικοινωνίας συνδέεται με συγκρουόμενους ισχυρισμούς ως προς την επίδρασή του στην κοινωνική αλληλεπίδραση.

Σχόλια/Λεπτομέρειες: Ο σχηματισμός εικονικών κοινοτήτων, που βασίζονται στην ταχύτατη επικοινωνία μέσω του Διαδικτύου–ασύγχρονη, όπως είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email) και οι ομάδες συζητήσεων (forums) ή σύγχρονη, όπως λόγου χάρη η συνομιλία σε «πραγματικό χρόνο» (chat) -θεωρήθηκε πως δημιούργησε νέα πρότυπα κοινωνικών σχέσεων που υποκαθιστούν τις εδαφικά καθοριζόμενες σχέσεις της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Ωστόσο, άνθρωποι που αντιμετωπίζουν κριτικά το Διαδίκτυο υποστηρίζουν ότι η επέκτασή του οδηγεί τόσο στην κατάρρευση της επικοινωνίας στους κόλπους της οικογένειας όσο και γενικά στην κοινωνική απομόνωση.

Κατακλείδα: ----

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: εικονικών κοινοτήτων, επικοινωνία, σχέσεων, αλληλεπίδρασης, Διαδίκτυο. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κ.λπ.).

Οι εικονικές κοινότητες που δημιουργούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή στις ομάδες συζητήσεων αποτελούν ένα νέο χώρο διαμόρφωσης φιλικών σχέσεων, στο πλαίσιο των οποίων, ωστόσο, η αλληλεπίδραση έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από τη δια ζώσης επικοινωνία. Τα μέλη αυτών των εικονικών κοινοτήτων έχουν τη δυνατότητα είτε να παρουσιάσουν με ειλικρίνεια τον εαυτό τους είτε να υποκριθούν πως έχουν μια διαφορετική προσωπικότητα από την πραγματική. Πρόκειται, βέβαια, για ένα συνήθη κίνδυνο στο διαδίκτυο, όπου ο καθένας μπορεί να παρουσιάζει μια ιδεατή ή διαφορετική εικόνα του εαυτού του.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: Διαδίκτυο, απομόνωση, πρόσβαση, χρόνου, κοινωνικότητα. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κ.λπ.).

Η δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο μπορεί να αποτελέσει μια αποτελεσματική λύση για την αντιμετώπιση του αισθήματος απομόνωσης που βιώνουν άτομα μεγάλης ηλικίας. Με δεδομένο το γεγονός πως αρκετοί ηλικιωμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς την ευεργετική επίδραση της επαφής με άλλους ανθρώπους, το διαδίκτυο θα ήταν σε θέση να αποκαταστήσει, ως ένα βαθμό, την κοινωνικότητά τους, καθώς θα είχαν εκ νέου τη δυνατότητα να επικοινωνούν με άτομα του οικογενειακού ή φιλικού τους περιβάλλοντος.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: φροντίδα, Διαδίκτυο, κοινωνική αλληλεπίδραση, δραστηριοτήτων, επιπτώσεις. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος κ.λπ.).

Η υπέρμετρη χρήση του διαδικτύου, ιδίως από άτομα νεαρής ηλικίας, ενδέχεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις τόσο στις καθημερινές τους δραστηριότητες, όσο και στην κοινωνική τους αλληλεπίδραση με τα άτομα του οικογενειακού και φιλικού τους περιβάλλοντος. Οι νέοι τείνουν να παραμελούν τις σχολικές ή άλλες υποχρεώσεις τους και να υποκαθιστούν τις δια ζώσης κοινωνικές επαφές, με τις εικονικές συνομιλίες. Είναι απαραίτητο, άρα, να υπάρξει από τους οικείους τους η κατάλληλη φροντίδα, ώστε να τίθενται όρια στην ενασχόλησή τους με το διαδίκτυο.

Γ2. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο ξενόγλωσσους όρους και να αιτιολογήσετε με συντομία τη χρήση τους.

email, forums: Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για όρους που μπορούν να αποδοθούν στα ελληνικά, ο συγγραφέας τους παραθέτει καθώς η χρήση τους είναι παγιωμένη διεθνώς. Σ’ ένα κείμενο, άλλωστε, που προσεγγίζονται θέματα σχετικά με το διαδίκτυο η χρήση των διεθνώς αναγνωρισμένων αυτών όρων είναι σχεδόν αναπόφευκτη.

Γ2. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο όρους ειδικού/επιστημονικού λεξιλογίου και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

εικονικές κοινότητες (εικονικών κοινοτήτων), κοινωνική αλληλεπίδραση: Οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνται καθώς συνδέονται άμεσα με το υπό εξέταση θέμα, την κοινωνικότητα, δηλαδή, των ατόμων και το πώς αυτή επηρεάζεται από το διαδίκτυο. Ο πρώτος όρος -εικονικές κοινότητες- αποδίδει μια πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί χάρη ακριβώς στις δυνατότητες επικοινωνίας που προσφέρει το διαδίκτυο. Ενώ, ο δεύτερος όρος -κοινωνική αλληλεπίδραση-, αν και αναφέρεται σε μια διαχρονική κατάσταση, τίθεται εκ νέου σε διαδικασία διαμόρφωσης και αλλαγών, εφόσον η αλληλεπίδραση των ατόμων επηρεάζεται δραστικά από τη διάδοση του διαδικτύου.

Γ2. «Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν κριτικά το Διαδίκτυο υποστηρίζουν ότι η επέκτασή του οδηγεί στην κατάρρευση της επικοινωνίας».

Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την ονοματική αναφορική πρόταση και να γράψετε αν είναι προσδιοριστική ή παραθετική/προσθετική. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που αντιμετωπίζουν κριτικά το Διαδίκτυο».

Η πρόταση αυτή είναι προσδιοριστική, καθώς αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του υποκειμένου της κύριας πρότασης, γι’ αυτό και δεν χωρίζεται από αυτό με κόμμα. Πιο συγκεκριμένα, χαρακτηρίζεται προσδιοριστική, διότι αν απουσίαζε, θα αλλοιωνόταν σημαντικά το νόημα της κύριας πρότασης.

Δ. Σ’ ένα άρθρο να αναφερθείτε στην επίδραση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στους εφήβους.

Η εφηβεία υπό τη διαρκή επιρροή του διαδικτύου  

     Η καθημερινότητα των σημερινών εφήβων, οι διαπροσωπικές τους σχέσεις, η ενημέρωσή τους, όπως και ο τρόπος που επιλέγουν να αξιοποιήσουν τον ελεύθερο χρόνο τους επηρεάζονται δραστικά τόσο από το διαδίκτυο όσο και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κάθε γονιός ή εκπαιδευτικός που επιθυμεί να κατανοήσει το πώς σκέφτονται και το πώς κοινωνικοποιούνται οι έφηβοι οφείλει πρωτίστως να διερευνήσει και να κατανοήσει τις επιρροές που δέχονται από τον εικονικό κόσμο του διαδικτύου.

     Σε πρώτο επίπεδο είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη πως οι έφηβοι έχουν μέσω του διαδικτύου πρόσβαση σε μια μεγάλη ποικιλία τηλεοπτικών σειρών και ταινιών, δημιουργημένων ειδικά για τη δική τους ηλικιακή ομάδα. Περνούν, έτσι, πολλές ώρες παρακολουθώντας τις σειρές εκείνες που έχουν κερδίσει το δικό τους ενδιαφέρον, αλλά και των φίλων τους, ώστε ακολούθως να μοιραστούν τις εντυπώσεις τους. Η ενασχόληση αυτή αφενός γίνεται κάποτε εις βάρος του χρόνου που θα μπορούσαν να περάσουν μαζί με την οικογένειά τους ή τους φίλους τους και αφετέρου τούς φέρνει σ’ επαφή με ποικίλα ζητήματα που απασχολούν τα άτομα εφηβικής ηλικίας, διαμορφώνοντας ως ένα βαθμό τις απόψεις τους σχετικά με αυτά.

     Παρόμοια επίδραση στο πώς αντιλαμβάνονται τα ζητήματα της εφηβικής περιόδου ασκούν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς παρέχουν στους νέους έναν εύκολο τρόπο να ανταλλάσσουν μεταξύ τους απόψεις, αλλά και τη δυνατότητα να «παρακολουθούν» το πώς τα διαχειρίζονται οι συνομήλικοί τους. Κατ’ αυτό τον τρόπο, θέματα που σχετίζονται με τις φιλικές ή ερωτικές σχέσεις, με τον εκφοβισμό, με τις διακρίσεις, καθώς και ειδικότερα ζητήματα που σχετίζονται με την υγεία ή την ανάπτυξη των εφήβων φτάνουν σε αυτούς άλλοτε με σωστό κι άλλοτε με λανθασμένο τρόπο μέσω του διαδικτυακού κόσμου. Οι έφηβοι προτιμούν πλέον να αναζητήσουν απαντήσεις για όσα τους απασχολούν στο διαδίκτυο και όχι απευθυνόμενοι στους γονείς τους ή σε πρόσωπα ειδικώς καταρτισμένα.

     Το διαδίκτυο, βέβαια, φέρνει σ’ επαφή τους εφήβους όχι μόνο με τις πληροφορίες και τη γνώση που χρειάζονται, αλλά και με τους φίλους τους. Με τη συνδρομή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης οι έφηβοι μπορούν να επικοινωνούν συνεχώς τόσο με τα άτομα του άμεσου φιλικού τους κύκλου, όσο και με τους «εικονικούς» τους φίλους, με τους οποίους, ενδεχομένως, δεν έχουν γνωριστεί ποτέ από κοντά. Η διεύρυνση αυτή, όμως, των κοινωνικών επαφών των εφήβων ενέχει, όπως είναι φυσικό, ορισμένους κινδύνους, εφόσον δεν είναι πάντοτε δεδομένο πως οι διαδικτυακοί φίλοι είναι πρόσωπα αγαθών προθέσεων. Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία την έγκαιρη ενημέρωση των εφήβων σχετικά με την πιθανότητα να τους προσεγγίσουν μέσω του διαδικτύου ανήθικα και επικίνδυνα άτομα.

     Με δεδομένη, λοιπόν τη διαρκή ενασχόληση των εφήβων με το διαδίκτυο είναι προφανές πως δέχονται ποικίλες επιδράσεις, εφόσον μέσω αυτού ψυχαγωγούνται, ενημερώνονται, αλλά και κοινωνικοποιούνται. Το διαδίκτυο αποτελεί για τους εφήβους το παράθυρο μέσα από το οποίο αντικρίζουν τον κόσμο, τόσο της δικής τους ηλικίας, όσο και αυτής των ενηλίκων. Χρειάζονται, επομένως, την καθοδήγηση εκείνη που θα τους επιτρέψει να αποκομίζουν από αυτό θετικά στοιχεία και να αποφεύγουν τις αρνητικές του όψεις.

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Παραπληροφόρηση [Από το Νέο Βιβλίο για τη Β΄ Λυκείου των Εκδόσεων Χατζηθωμά]

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Κόμικς

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Κόμικς

Κόμικς: σειρά από ασπρόμαυρα ή έγχρωμα σχέδια που αφηγούνται ποικίλου περιεχομένου ιστορίες και δημοσιεύονται είτε σε συνέχειες σε εφημερίδες και περιοδικά είτε σε αυτοτελείς εκδόσεις.

Τα χαρακτηριστικά των κόμικς:

Η εικόνα κατέχει κεντρικό ρόλο. Παρά το γεγονός πως στα κόμικς οι ήρωες συνομιλούν και διατυπώνουν τις σκέψεις τους, επιτρέποντας στον αναγνώστη να παρακολουθεί την εξέλιξη της ιστορίας, επί της ουσίας ο βασικότερος φορέας παρουσίασης της δράσης είναι οι εικόνες. Ο αναγνώστης μπορεί -ως ένα βαθμό- να αντιληφθεί τα διαδραματιζόμενα παρακολουθώντας μόνο την εναλλαγή των εικόνων, εφόσον αυτές περιέχουν πλήθος στοιχείων που φανερώνουν τις προθέσεις και τις επιλογές των κεντρικών προσώπων.

Κυριαρχεί η δράση. Τα κόμικς -κι αυτό τα καθιστά προσφιλή στις νεότερες ηλικίες- δεν περιέχουν εκτενή αφηγηματικά μέρη∙ ο λόγος των ηρώων είναι σύντομος, αφού ό,τι προέχει είναι η δράση. Υπ’ αυτή την έννοια ο αναγνώστης δεν καλείται να διαβάσει μεγάλα κείμενα, αλλά περισσότερο να απολαύσει τις εικόνες και τη γρήγορη εναλλαγή της δράσης.

Φανταστικό στοιχείο. Στα κόμικς είναι πολύ συχνά εμφανές το φανταστικό στοιχείο, καθώς οι ήρωες των ιστοριών -κάποτε υπερ-ήρωες, με ξεχωριστές δυνάμεις- δεν υπόκεινται στους περιορισμούς της πραγματικότητας. Τα κόμικς έτσι προσεγγίζουν τα παραμύθια και γοητεύουν τους μικρούς αναγνώστες, εφόσον αποδεσμεύουν και ενεργοποιούν τη φαντασία τους. Τα παιδιά εισερχόμενα στον κόσμο των κόμικς έχουν την ευκαιρία να ξεφύγουν από την ανία της καθημερινότητας και να βιώσουν -έστω και νοητά- εκπληκτικές περιπέτειες.

Κωμικό στοιχείο. Ένα επιπλέον προσφιλές για τους μικρούς αναγνώστες χαρακτηριστικό των κόμικς είναι το χιούμορ που διατρέχει τις ιστορίες και τη συμπεριφορά των ηρώων τους. Οι παρουσιαζόμενες ιστορίες-περιπέτειες καθίστανται κατ’ αυτό τον τρόπο πιο ευχάριστες και προσφέρουν στιγμές ψυχικής χαλάρωσης στα παιδιά.  

Σχηματική αναπαράσταση της κοινωνικής πραγματικότητας. Στα κόμικς ακολουθείται μια απλουστευτική προσέγγιση της πραγματικότητας, με σαφή διαχωρισμό των ηρώων σε καλούς και κακούς, γεγονός που επιτρέπει στο παιδί να αντιλαμβάνεται ευκολότερα και χωρίς ηθικά διλήμματα τις επιμέρους καταστάσεις. Το παιδί-αναγνώστης διακρίνει άμεσα ποιος είναι ο «καλός» ήρωας της ιστορίας και ταυτίζεται με αυτόν, αγωνιώντας για τη δικαίωση του αγώνα του, η οποία είναι, βέβαια, ούτως ή άλλως δεδομένη.

Στις ιστορίες δράσης η πάλη του καλού με το κακό αποτελεί δεδομένη κατάσταση, κάτι που διευκολύνει το παιδί να αναγνωρίσει γρήγορα το μοτίβο αυτό και να παρακολουθήσει με ενδιαφέρον τις προσπάθειες των καλών ηρώων να αποκαταστήσουν την ηθική τάξη, κατανικώντας τις δυνάμεις των κακών.

Σύντομες και εύληπτες ιστορίες. Τα κόμικς, δοθέντος ότι απευθύνονται -συνήθως- σε παιδιά μικρής ηλικίας, αποτελούνται από σύντομες και αυτοτελείς ιστορίες, ώστε το παιδί-αναγνώστης να είναι σε θέση να κατανοήσει εύκολα την εξέλιξη της δράσης και να παρακολουθήσει το σύνολο της ιστορίας. Σε αυτό βοηθά κι ο τυπικός διαχωρισμός των ηρώων σε καλούς και κακούς, καθώς και η εν γένει τυποποιημένη απόδοση της πραγματικότητας, εφόσον το παιδί δεν έρχεται αντιμέτωπο με την ανάγκη να αποκωδικοποιήσει τα κίνητρα και τις προθέσεις των ηρώων. Η πλοκή είναι ξεκάθαρη∙ η πάλη ανάμεσα στο καλό και το κακό.

Αισθητική αρτιότητα. Ο σχεδιασμός των κόμικς είναι -τις περισσότερες φορές- ιδιαίτερα προσεγμένος και καλλιτεχνικά άρτιος. Τόσο το εξώφυλλο, όσο και κάθε επιμέρους σκίτσο, διακρίνονται για τη λεπτομερή και ακριβή απόδοσή τους, γεγονός που μυεί τους μικρούς αναγνώστες στην αισθητική απόλαυση ενός καλλιτεχνικού δημιουργήματος.

Θετικά στοιχεία των κόμικς

Έκφραση κοινωνικών προβληματισμών. Συχνά μέσα από τις ιστορίες των κόμικς οι δημιουργοί περνούν στο παιδί-αναγνώστη καίρια ηθικά και ανθρωπιστικά μηνύματα. Οι ήρωες μάχονται το κακό, όχι ως μια ασαφή και γενική κατάσταση, αλλά με αναφορές σε ειδικότερες και σαφέστερες εκφάνσεις αυτού, όπως είναι η αδικία, ο αυταρχισμός, ο ρατσισμός κι η εκμετάλλευση.

Το παιδί ταυτίζεται, λοιπόν, με τον ήρωα, που είναι συνήθως εκφραστής θετικών ηθικών αξιών. Η φιλία, η αγάπη για τα μέλη της οικογένειας, ο σεβασμός απέναντι στις γυναίκες, η αποδοχή του διαφορετικού, η απόρριψη της κοινωνικής αδικίας, αποτελούν μερικά από τα χαρακτηριστικά των «καλών» ηρώων των κόμικς.

Κινητοποιούν τη φαντασία του αναγνώστη. Ο αναγνώστης των κόμικς δεν έχει τον παθητικό ρόλο του τηλεθεατή που λαμβάνει έτοιμο όλο το υλικό, χωρίς περιθώρια προσωπικής συμμετοχής. Ο αναγνώστης καλείται να συμπληρώσει με τη φαντασία του ποικίλες πτυχές της ιστορίας και να ερμηνεύσει το πλήθος των μηνυμάτων που περιέχονται στα επιμέρους σκίτσα. Τα κόμικς, άλλωστε, λειτουργούν συχνά ως αρχικά ερεθίσματα για την απελευθέρωση της φαντασίας του παιδιού αναγνώστη, που προχωρά κατόπιν στη διαμόρφωση ενός δικού του φανταστικού κόσμου, όπου οι περιπέτειες του ήρωα συνεχίζονται και εμπλουτίζονται συνεχώς.

Δημιουργική μορφή ψυχαγωγίας. Το παιδί-αναγνώστης έχει την ευκαιρία μέσα από τις ιστορίες των κόμικς να ξεφύγει από τις εσωτερικές εντάσεις που του προκαλεί η καθημερινότητα και να εισαχθεί σ’ έναν κόσμο, όπου κάθε αρνητικό στοιχείο βρίσκει την επίλυσή του χάρη στις ακαταπόνητες προσπάθειες των ηρώων. Το κακό τιμωρείται∙ η αδικία αποκαθίσταται.   

Το παιδί-αναγνώστης ταυτίζεται με τους ήρωες, συμπάσχει μαζί τους και συμμερίζεται τις αγωνιώδεις καταστάσεις που βιώνουν, αποκομίζοντας το ίδιο έντονες συναισθηματικές συγκινήσεις και συγχρόνως εμβάθυνση της ικανότητάς του να κατανοεί τις δυσκολίες των άλλων και να τους συμπονά. Ενώ, συνάμα, χάρη στη χιουμοριστική διάσταση των εικονογραφημένων αυτών ιστοριών καλλιεργείται η αίσθηση του χιούμορ και εκτιμάται από το παιδί η αξία που έχει η χιουμοριστική προσέγγιση για την εκτόνωση ορισμένων έντονων καταστάσεων.

Ενίσχυση της αναγνωστικής ικανότητας των μικρών παιδιών. Αν και τα κόμικς δεν περιέχουν πάντοτε πλούσιο λεξιλόγιο, αποτελούν ωστόσο έναν ευχάριστο τρόπο για την υιοθέτηση αναγνωστικών συνηθειών από παιδιά μικρότερης ηλικίας που βρίσκονται στο στάδιο εκμάθησης της ανάγνωσης. Το ενδιαφέρον που προκαλούν οι ιστορίες τους κι η αγωνία για την εξέλιξη της δράσης λειτουργούν ενισχυτικά για τους μικρούς αναγνώστες στην προσπάθειά τους να κατακτήσουν τη γλώσσα.

Αρνητικά στοιχεία των κόμικς

Διατήρηση στερεοτύπων. Στην προσπάθεια των κόμικς να διαμορφώσουν μια εντελώς σχηματική αποτύπωση της κοινωνικής πραγματικότητας, ώστε να είναι οι ιστορίες τους εύληπτες και να μην απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια για την κατανόησή τους από τους μικρούς αναγνώστες, συχνά καταφεύγουν σε στερεοτυπικά σχήματα σε ό,τι αφορά, για παράδειγμα, τις σχέσεις των δύο φύλων ή τις λοιπές κοινωνικές σχέσεις (πλούσιοι – φτωχοί, ισχυροί – αδύναμοι).

Προώθηση της βίας. Στο πλαίσιο της διαχρονικής πάλης ανάμεσα στο καλό και το κακό, οι ήρωες των κόμικς, και κυρίως οι υπερήρωες, καταφεύγουν στη χρήση βίας προκειμένου να νικήσουν και να «συντρίψουν» τους αντιπάλους τους. Βία που στα μάτια των μικρών αναγνωστών μοιάζει δικαιολογημένη και αναγκαία, εφόσον η επικράτηση των καλών είναι επιβεβλημένη∙ βία, εντούτοις, που παρουσιάζεται τελικά ως αποδεκτό μέσο επίλυσης των διαφορών μεταξύ των ανθρώπων.

Ήρωες με αρνητική συμπεριφορά. Ορισμένοι από τους ήρωες των κόμικς παρεκκλίνουν από τα θετικά πρότυπα των κεντρικών ηρώων, καθώς χρησιμοποιούν ως μέσο επικοινωνίας τον σαρκασμό, τις ύβρεις και την ειρωνεία, ενώ τα κίνητρα δράσης τους είναι η εκδίκηση ή ακόμη και ο φθόνος.

Υποβιβασμός του γραπτού λόγου. Μια συχνή ένσταση για τα κόμικς είναι το γεγονός πως βασίζονται περισσότερο στην εικόνα για τη μεταβίβαση των μηνυμάτων και περιορίζουν σημαντικά τον εκφραστικό πλούτο των ηρώων τους. Έτσι, το παιδί-αναγνώστης δεν λαμβάνει ικανά γλωσσικά ερεθίσματα, εφόσον πολύ συχνά το λεξιλόγιο των κόμικς είναι ανεπαρκές, ενώ περιορισμένη εμφανίζεται κι η χρήση της γλώσσας σε δομικό επίπεδο, αφού επιλέγονται σύντομες προτάσεις με παρατακτικό λόγο.

Επιφανειακή προσέγγιση της πραγματικότητας. Με στόχο πάντα το εύληπτο των ιστοριών, οι δημιουργοί των κόμικς καταφεύγουν στη διαμόρφωση μιας απλοϊκής εκδοχής της πραγματικότητας, στο πλαίσιο της οποίας οι ήρωες είναι μονοδιάστατοι (καλοί – κακοί), χωρίς ποτέ να κινούνται στο ενδιάμεσο ή να βιώνουν διλήμματα σχετικά με την ορθότητα των επιλογών τους. Αντιστοίχως, συχνή είναι η χιουμοριστική προσέγγιση σοβαρότερων κοινωνικών ζητημάτων, με αποτέλεσμα την εκμηδένιση της σημασίας τους.

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Αξιοκρατία

Trudi Simmonds

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Αξιοκρατία

Αξιοκρατία: η κατάσταση κατά την οποία επικρατούν οι άξιοι, αυτοί που αξίζουν περισσότερο.

Αναξιοκρατία: η μη εφαρμογή αξιοκρατικών κριτηρίων (συνήθως για τον διορισμό, τη μετάθεση ή την προαγωγή υπαλλήλων), η έλλειψη αξιοκρατίας.

Οικογενειοκρατία (νεποτισμός): η πρακτική να τοποθετούνται από αυτούς που έχουν εξουσία συγγενικά ή φιλικά τους πρόσωπα σε ανώτερες θέσεις και σε ανώτερα αξιώματα.

Ρουσφέτι: χαριστική παροχή εκ μέρους υπουργών ή βουλευτών σε κομματικούς οπαδούς, φίλους ή γνωστούς.

Ρουσφετολογία: η πρακτική της εξυπηρέτησης εκ μέρους πολιτικών των κομματικών οπαδών, φίλων ή γνωστών με χαριστικές πράξεις, εκδουλεύσεις.

Ευνοιοκρατία: η κατάσταση στην οποία επικρατεί προνομιακή, μεροληπτική μεταχείριση ορισμένων (ευνοουμένων), η άδικη προώθηση και εξυπηρέτηση (κάποιων εις βάρος άλλων). 

Η θετική συνεισφορά της αξιοκρατίας

Εφόσον αξιοκρατία σημαίνει να επιλέγονται οι αξιότεροι για τις διάφορες θέσεις εργασίας και ευθύνης, να αναδεικνύονται και να προωθούνται τα ικανότερα άτομα, και να επιβραβεύονται για τη συνεχή προσπάθειά τους, καθίσταται σαφές πως πρόκειται για μια πολλαπλώς επωφελή κατάσταση. Ειδικότερα:

- Η επιλογή των ικανότερων ατόμων για τις διάφορες θέσεις εργασίας -ατόμων που διαθέτουν τις κατάλληλες γνώσεις και έχουν υψηλό επίπεδο κατάρτισης- οδηγεί σε αύξηση της παραγωγικότητας. Οι άνθρωποι που έχουν τα αναγκαία εφόδια για τη θέση που αναλαμβάνουν, μπορούν να επιτελέσουν το έργο τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και, συνάμα, να προβούν στη λήψη εκείνων των πρωτοβουλιών που απαιτούνται για την περαιτέρω βελτίωση της απόδοσης στον τομέα τους.

Τα άτομα, άλλωστε, που καταλαμβάνουν μια θέση εργασίας χάρη στα προσόντα και στην προσωπική τους αξία, τείνουν να εκτιμούν πολύ περισσότερο την ευκαιρία που τους δίνεται κι εργάζονται έτσι με μεγαλύτερη προθυμία και αποτελεσματικότητα.

- Η βελτίωση της απόδοσης στις διάφορες υπηρεσίες του δημόσιου τομέα και στις διάφορες εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, που προκύπτει χάρη στην αξιοκρατική επιλογή των στελεχών, ωφελεί τους πολίτες, καθώς τους προσφέρονται υπηρεσίες και προϊόντα υψηλότερης ποιότητας.

- Η αξιοκρατία υπηρετεί διττώς το δημοκρατικό πολίτευμα, διότι, αφενός οι πολίτες έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στο κράτος και ειδικότερα στην ορθή λειτουργία των θεσμών επιλογής προσωπικού, και άρα θεωρούν πως οι άξιοι κάθε τομέα λαμβάνουν την αναγνώριση που τους αναλογεί, και αφετέρου, όταν βρίσκει την εφαρμογή της στους πολιτικούς και στα πρόσωπα εκείνα που καταλαμβάνουν τα διάφορα αξιώματα, καθώς έχει ως αποτέλεσμα την αρτιότερη διοίκηση του κράτους και των υποθέσεών του.

- Η τήρηση της αξιοκρατίας λειτουργεί ενισχυτικά στις προσπάθειες των πολιτών, και ιδίως των νέων, να διευρύνουν τη μόρφωση και τις δεξιότητές τους, εφόσον γνωρίζουν πως ο κόπος τους θα έχει την επιζητούμενη ανταμοιβή.

- Η αξιοκρατία ανταποκρίνεται στο αίσθημα δικαίου των πολιτών, διασφαλίζοντας πως οι άνθρωποι εκείνοι που προσπαθούν και οι οποίοι έχουν αποκτήσει την αναγκαία κατάρτιση θα επιτύχουν στον τομέα τους, ανεξάρτητα από εξωγενείς παράγοντες όπως είναι η κοινωνική θέση και οι (πολιτικές) γνωριμίες.

- Η αξιοκρατία λειτουργεί ως σημαντικό κίνητρο ενίσχυσης της ευγενούς άμιλλας και του συναγωνισμού, εφόσον οι νέοι γνωρίζουν πως η απόκτηση κατάρτισης και επαγγελματικών εφοδίων επαρκεί για την ανάδειξη των καλύτερων εξ αυτών. Είναι προθυμότεροι, έτσι, να συναγωνιστούν μεταξύ τους, καθώς αντιλαμβάνονται πως η μελλοντική τους αποκατάσταση θα εξαρτηθεί από τις προσπάθειές τους και μόνο.

- Η αξιοκρατία λειτουργεί, συνάμα, ως μέσο ηθικοποίησης, καθώς μέσω αυτής εξαλείφονται οι παράγοντες ευνοιοκρατίας κι οι πολίτες γνωρίζουν πως μόνο κριτήριο για την επιλογή και την ανάδειξή τους είναι οι γνώσεις, οι ικανότητές τους κι η ποιότητα του ήθους και της προσωπικότητάς τους. Απομακρύνεται, άρα, το πνεύμα του αθέμιτου ανταγωνισμού και των παρασκηνιακών διαδικασιών, κι οι νέοι πολίτες αφοσιώνονται απρόσκοπτα στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν τα αναγκαία εφόδια για τη σταδιοδρομία τους στον τομέα που τους ενδιαφέρει.

- Η τήρηση της αξιοκρατίας επιτρέπει στους ανθρώπους να αναγνωρίζουν και να επιβραβεύουν τα επιτεύγματα των συνανθρώπων τους, εφόσον μπορούν να είναι βέβαιοι πως αυτά προέκυψαν χάρη στην πραγματική αξία του εκάστοτε ατόμου και όχι χάρη σε γνωριμίες και πολιτικές εξυπηρετήσεις.

Επιπτώσεις της αναξιοκρατίας

Τα ποικίλα οφέλη που προσφέρει η αξιοκρατία -ατυχώς- υπονομεύονται ή και χάνονται πλήρως, έστω κι από τη μερική επικράτηση της αναξιοκρατίας, μιας και διασαλεύεται η εμπιστοσύνη των πολιτών τόσο απέναντι στο κράτος και τους πολιτικούς όσο και απέναντι στους συμπολίτες τους. Ειδικότερα:

- Η ρουσφετολογική παραχώρηση θέσεων εργασίας στον δημόσιο τομέα, όπως και ο νεποτισμός στον ιδιωτικό τομέα, έχουν ως αποτέλεσμα τη μειωμένη παραγωγικότητα, εφόσον άτομα που δεν έχουν τα κατάλληλα εφόδια καλούνται να διαχειριστούν εργασίες και να αναλάβουν ευθύνες, τις οποίες δεν γνωρίζουν πώς να φέρουν εις πέρας επιτυχώς. Έτσι, προκύπτουν διαρκείς καθυστερήσεις, ενώ το τελικό αποτέλεσμα είναι χαμηλότερο των απαιτήσεων.

Ιδίως σε ό,τι αφορά τον ελληνικό δημόσιο τομέα η διαβόητη παθογένειά του οφείλεται σ’ ένα -πρωτοφανές για ευρωπαϊκό κράτος- αρνητικό τρίπτυχο: ρουσφετολογικοί διορισμοί, απουσία αξιολόγησης και μονιμότητα. Πλάι στους ευσυνείδητους δημοσίους υπαλλήλους, που επιτελούν τα καθήκοντά τους με άρτιο επαγγελματισμό, υπάρχει ένα πλήθος υπαλλήλων που κατέλαβε τη θέση του χάρη σε κάποιο ρουσφέτι, χωρίς να έχουν σαφώς την αναγκαία κατάρτιση. Οι υπάλληλοι αυτοί, μιας και δεν χρειάστηκε ποτέ να καταβάλουν πραγματική προσπάθεια για να βρεθούν στη θέση που τους δόθηκε, δεν εκτιμούν την αξία της, κι έτσι, αντί να εργάζονται με πραγματική αφοσίωση, ενδιαφέρονται μόνο για το πώς θα κοπιάσουν όσο γίνεται λιγότερο.

Η απραξία αυτή, άλλωστε, μένει διαρκώς χωρίς επιπτώσεις, εφόσον αφενός δεν υπάρχει ουσιαστική αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων κι αφετέρου οι υπάλληλοι αυτοί γνωρίζουν πως είναι «μόνιμοι», οπότε επιδεικνύουν χαρακτηριστική αδιαφορία απέναντι σε όποια παρατήρηση ή έκκληση των υπευθύνων προκειμένου να εκπληρώσουν με μεγαλύτερη συνέπεια τα καθήκοντά τους. Σε αντίθεση με τον ιδιωτικό τομέα, όπου οι υπάλληλοι αξιολογούνται επί της ουσίας συνεχώς και γνωρίζουν πως μπορούν να απολυθούν ανά πάσα στιγμή για οποιαδήποτε πιθανή παράλειψή τους, οι δημόσιοι υπάλληλοι χαίρουν διαρκούς ασυλίας και για τις παραλείψεις τους και για την αδιαφορία τους απέναντι στις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις.

- Η αναξιοκρατία προκαλεί εύλογη αγανάκτηση στους πολίτες απέναντι στους πολιτικούς, οι οποίοι είναι έτοιμοι να ικανοποιήσουν οποιοδήποτε αίτημα των οπαδών τους, για να διασφαλίσουν την εκλογή τους, κι οποίοι αδιαφορούν για την καταστρατήγηση κάθε έννοιας δικαίου που προκύπτει από τις ρουσφετολογικές αυτές τοποθετήσεις υπαλλήλων.

Συνάμα, οι πολίτες αγανακτούν και με τους συμπολίτες τους εκείνους που δέχονται τέτοιους ρουσφετολογικούς διορισμούς, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους πως έτσι αδικούν εκείνους οι οποίοι έχουν κοπιάσει για να αποκτήσουν τα κατάλληλα εφόδια και παραμένουν εντούτοις χωρίς εργασία και χωρίς αναγνώριση των προσπαθειών τους. Δημιουργείται, άρα, λόγω της αναξιοκρατίας, ένα ιδιαίτερα αρνητικό κλίμα το οποίο υπονομεύει κάθε αίσθηση εμπιστοσύνης απέναντι στους πολιτικούς και κατ’ επέκταση απέναντι στους δημοκρατικούς θεσμούς, οι οποίοι υφίστανται θεωρητικά για να διασφαλίζουν την αποτροπή ανάλογων φαινομένων.

- Η αναξιοκρατία έχει ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή και την ψυχολογία εκείνων των πολιτών, οι οποίοι μη έχοντας τις κατάλληλες γνωριμίες ή την απαιτούμενη ανηθικότητα και έλλειψη αξιοπρέπειας για να παρακαλέσουν για μια τέτοια «εξυπηρέτηση», παραμένουν χωρίς εργασία, παρά το γεγονός ότι έχουν την κατάλληλη κατάρτιση και τις αναγκαίες γνώσεις. Βλέπουν, δηλαδή, τις σπουδές και την προσπάθειά τους να ματαιώνονται, μόνο και μόνο διότι η πολιτεία αυτή τείνει να επιβραβεύει μόνο τους κομματικούς οπαδούς.

- Η αναξιοκρατία αποτρέπει τους νέους ανθρώπους από το να καταβάλουν μια συνεπή προσπάθεια σε ότι αφορά τις σπουδές και την κατάρτισή τους, εφόσον γνωρίζουν πως μόνο όσοι έχουν τις κατάλληλες γνωριμίες θα διασφαλίσουν τη ζητούμενη επαγγελματική αποκατάσταση.

- Η επικράτηση της αναξιοκρατίας ωθεί τους πολίτες στην υιοθέτηση μιας ανήθικης και αμιγώς συμφεροντολογικής στάσης απέναντι στα πράγματα, εφόσον τους «διδάσκει» πως μόνο μέσω του αθέμιτου ανταγωνισμού και της παρασκηνιακής δράσης μπορεί κάποιος να επιτύχει. Έτσι, οι πολίτες χάνουν ο ένας την εμπιστοσύνη απέναντι στον άλλον και αναζητούν τρόπους για να διακριθούν, έστω κι αν αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να θυσιάσουν την αξιοπρέπεια και το ήθος τους.

Αίτια επικράτησης της αναξιοκρατίας

Ένα από τα πλέον αρνητικά στοιχεία της ελληνικής κοινωνίας είναι απουσία ορθής πολιτικής συνείδησης, καθώς τόσο οι πολιτικοί όσο και οι πολίτες σπεύδουν να εκμεταλλευτούν κάθε ευκαιρία για την απόκτηση προνομίων, χωρίς να θέλουν συνάμα να καταβάλλουν και τον αναγκαίο κόπο. Οι πολιτικοί, μη έχοντας την ικανότητα και τη δυνατότητα να προσφέρουν κάποιο ουσιαστικό έργο, βασίζουν την εκλογή τους σε εξυπηρετήσεις και παροχές, κι οι πολίτες, αποζητώντας διαρκώς την εύκολη λύση και μη σεβόμενοι τον αγώνα των συμπολιτών τους, συναινούν στο ξεπούλημα της ψήφου τους, με αντάλλαγμα μια θέση εργασίας στο δημόσιο ή κάποια άλλη εξίσου ανέντιμη δωροληψία.

Ο ατομικισμός που διακρίνει τους πολίτες και το γεγονός ότι είναι πρόθυμοι να καταφύγουν σε αθέμιτα μέσα για να διασφαλίσουν τη δική τους αποκατάσταση και την αποκατάσταση των δικών τους, οφείλεται, ως ένα βαθμό, σε μια σειρά ελλείψεων του ελληνικού κράτους. Σημαντικότερη εξ αυτών είναι η απουσία πραγματικών ευκαιριών επαγγελματικής σταδιοδρομίας και η διαχρονικά αυξημένη ανεργία που μαστίζει τον τόπο. Είναι προφανές πως αν οι πολίτες είχαν τη βεβαιότητα πως θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν εργασία σ’ έναν υποθετικά ακμάζοντα ιδιωτικό τομέα, δεν θα καταδέχονταν να ταπεινωθούν απέναντι στους πολιτικούς, μήτε να υποσκελίσουν άλλα αξιότερα άτομα.

Η απουσία ηθικών φραγμών, επομένως, που διακρίνει τους πολίτες κι η τάση τους να αδιαφορούν ή και να εχθρεύονται τους ικανότερους συμπολίτες τους πηγάζει από την αδυναμία της ελληνικής πολιτείας να δημιουργήσει ένα σταθερό και με θετικές προοπτικές οικονομικό περιβάλλον. Οι πολίτες ενδίδουν στο αίσθημα της ανασφάλειας και καταφεύγουν σε κατακριτέες πράξεις, προκειμένου να προφυλαχθούν από την ανεργία και την οικονομική εξαθλίωση∙ έστω και με προφανές τίμημα, την ηθική τους εξαχρείωση.

Τρόποι διαφύλαξης της αξιοκρατίας

- Οι πολίτες θα πρέπει να αποκτήσουν το αναγκαίο ήθος, ώστε όχι μόνο να μην καταδέχονται τέτοιου είδους ρουσφέτια, που τους προσφέρουν θέσεις τις οποίες δεν τις αξίζουν, αλλά και να στηλιτεύουν κάθε ανάλογο φαινόμενο που συναντούν. Θα πρέπει, δηλαδή, να γίνεται σεβαστός ο κόπος κι η αξία του άλλου ανθρώπου, και να εκλείψουν οι εγωκεντρικές συμπεριφορές σκόπιμης υποτίμησης του άλλου.

Αν ο κάθε πολίτης έχει την αναγκαία ηθική ποιότητα, ώστε να αρνείται να δεχτεί μια θέση ή ένα αξίωμα που δεν ανταποκρίνεται στα προσόντα του, τότε θα καταστεί σαφώς ευκολότερη η καταπολέμηση της αναξιοκρατίας. Άλλωστε, η ανηθικότητα των πολιτικών καταφέρνει να διαιωνίζεται ακριβώς διότι βρίσκονται πολίτες πρόθυμοι να επωφεληθούν από αυτή.

- Η πολιτεία οφείλει να ενισχύσει και να διατηρήσει τους θεσμούς εκείνους που ελέγχουν τις διαδικασίες επιλογής προσωπικού, όπως είναι το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού, διευρύνοντας συνάμα τις αρμοδιότητές τους, προκειμένου κάθε πρόσληψη στον δημόσιο τομέα να προκύπτει μέσα από διαφανείς και αξιοκρατικές διαδικασίες.

Ενώ, θα πρέπει παράλληλα, να προχωρήσει σε αναδρομικό έλεγχο και αξιολόγηση των υπαρχόντων υπαλλήλων, και να απομακρύνει εκείνους που δεν έχουν τα αναγκαία προσόντα για τη θέση που έχουν καταλάβει. Πρόκειται, βέβαια, για μια διαδικασία επίμοχθη και επώδυνη, η οποία όμως θα μπορέσει να επαναφέρει την αξιοπιστία των δημόσιων υπηρεσιών.

- Η πολιτεία οφείλει να εργαστεί σκληρά προκειμένου να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την ομαλή εκείνη οικονομική ανάπτυξη που θα προσφέρει τις απαιτούμενες θέσεις εργασίας, ώστε να μειωθεί δραστικά το φαινόμενο της ανεργίας. Αν οι πολίτες γνωρίζουν πως μπορούν να βρουν εργασία στον ιδιωτικό τομέα, δεν θα καταφεύγουν σε ρουσφετολογικά αιτήματα για μια ανάλογη θέση στο δημόσιο.

- Η διαφάνεια στις προσλήψεις του δημοσίου τομέα θα πρέπει να συνοδευτεί και με μια ανανέωση του ήθους των πολιτικών, προκειμένου να σπάσει ο φαύλος αυτός κύκλος που κρατά τη χώρα δέσμια της αναξιοκρατίας εδώ και δεκαετίες. Πολιτικοί, οι οποίοι μπορούν να βασίζουν την εκλογή τους μόνο σε αναξιοκρατικές παροχές και κενές υποσχέσεις, δεν έχουν θέση στο ελληνικό κοινοβούλιο.

- Οι πολίτες οφείλουν να αντιληφθούν πως μόνο μέσω της αξιοκρατίας μπορεί να διασφαλιστεί η πρόοδος του κράτους, εφόσον η επιλογή των ικανότερων πάντοτε στελεχών σημαίνει υψηλή απόδοση και αποτελεσματικότερη λειτουργία σε όλους τους φορείς και σε όλες τις επιχειρήσεις.

Η απόλυτη αξιοκρατία οδηγεί σε αδικίες

Χρειάζεται, ωστόσο, ιδιαίτερη προσοχή σε ό,τι αφορά την έννοια της αξιοκρατίας, διότι αν επιχειρηθεί η εφαρμογή της σε απόλυτο βαθμό, τότε θα προκύψουν άδικες καταστάσεις, εφόσον άνθρωποι, όπως είναι τα άτομα με ειδικές ανάγκες ή οι πολύτεκνες μητέρες, θα κληθούν να συναγωνιστούν άτομα που είχαν όλο το χρόνο κι όλες τις ευκαιρίες να ενισχύσουν τα επαγγελματικά τους εφόδια.

Είναι, προφανώς, εύλογο πως ένα άτομο που είχε να υπερνικήσει τις δυσκολίες που του προκαλούσε μια σωματική, ψυχική ή πνευματική αναπηρία, δεν είχε τις ίδιες δυνατότητες με ένα άλλο άτομο, για να προχωρήσει στην απόκτηση υψηλού επιπέδου κατάρτισης. Είναι, άρα, άδικο και άτοπο να καλείται να συναγωνιστεί εκείνους που απρόσκοπτα προχώρησαν στις σπουδές τους. Αντιστοίχως, μια μητέρα που είχε την υποχρέωση να αναθρέψει τέσσερα ή και πέντε παιδιά, δεν είχε τον αναγκαίο χρόνο για να αφοσιωθεί στη διεύρυνση των επαγγελματικών της εφοδίων.

Στο πλαίσιο της αξιοκρατίας, επομένως, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι ειδικές συνθήκες που κλήθηκε να αντιμετωπίσει κάθε άτομο στη ζωή του, ώστε η καταμέτρηση των εφοδίων και των προσόντων του να γίνεται με τα κατάλληλα κριτήρια.  

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Στερεότυπα

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Στερεότυπα  

Ως στερεότυπο χαρακτηρίζεται ο συμβολικός χαρακτηρισμός που αποδίδεται στα μέλη ομάδας ανθρώπων (εθνικής, κοινωνικής κ.λπ.) και βασίζεται σε γενικεύσεις (ενδεχομένως αυθαίρετες), π.χ. ότι οι Γερμανοί είναι πειθαρχικοί, οι Σκοτσέζοι τσιγκούνηδες κ.ά.

Τα στερεότυπα με την ευρύτερη έννοια αποτελούν αντιλήψεις και παγιωμένες απόψεις που έχουν διαμορφωθεί με την πάροδο των χρόνων -όχι κατ’ ανάγκη μέσω προσεκτικής παρατήρησης και ουσιαστικού προβληματισμού-, τα οποία περνούν από γενιά σε γενιά περιβεβλημένα με την αξία της αυθεντίας που τους προσδίδει η διαχρονική τους παρουσία στη συλλογική σκέψη.

Η πραγματική τους ισχύ αντλείται από το γεγονός ότι επαναλαμβάνονται επίμονα από μεγάλο μέρος του πληθυσμού και πως έρχονται σ’ επαφή με αυτά οι νέοι από την παιδική τους ήδη ηλικία, όταν δηλαδή δεν έχουν την αναγκαία κριτική ικανότητα προκειμένου να θέσουν υπό έλεγχο την αλήθεια και την εγκυρότητά τους.

Τα στερεότυπα, λόγω της γενίκευσης που παρουσιάζουν στην προσέγγιση της πραγματικότητας, εξυπηρετούν την τάση του ανθρώπινου εγκεφάλου να κατηγοριοποιεί τις πληροφορίες που λαμβάνει και να διαμορφώνει τυποποιημένα σχήματα διαχείρισης της καθημερινότητας. Ωστόσο, ακριβώς επειδή τα στερεότυπα περνούν στη σκέψη των ανθρώπων από πολύ μικρή ηλικία, λαμβάνουν τη μορφή προκαταλήψεων που πολύ δύσκολα μπορούν να αναθεωρηθούν και να απορριφθούν στη συνέχεια.

Τα είδη των στερεοτύπων

Τα στερεότυπα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών και πολιτιστικών θεμάτων, καθώς τα περισσότερα ζητήματα της κοινωνικής πραγματικότητας επανέρχονται κατά τρόπο διαχρονικό, με αποτέλεσμα να έχουν τεθεί υπό την απλουστευτική εκείνη εκλογίκευση που δημιουργεί τις ανάλογες στερεοτυπικές προσεγγίσεις. Ειδικότερα:

- Στερεότυπα σε σχέση με τα δύο φύλα. Ο ρόλος, αλλά και το κοινωνικώς αναμενόμενο από το κάθε φύλο συνιστούν βασικά αντικείμενα στερεοτυπικών συλλογισμών. Θέματα που καλύπτουν από το χρώμα των ρούχων που αναλογούν στα νεογέννητα ανάλογα με το φύλο τους, μέχρι τα ενδιαφέροντα, τις επαγγελματικές επιλογές και τη συμπεριφορά των ενήλικων γυναικών και ανδρών, αποτελούν ζητήματα που καθορίζονται και διαμορφώνονται μέσω των στερεοτύπων. 

Το κάθε κορίτσι από τη στιγμή της γέννησής του, μέχρι πέρα ως την ενηλικίωσή του, θα βρίσκεται υπό ένα διαρκή βομβαρδισμό πληροφοριών, υποδείξεων και απαιτήσεων σε σχέση με το τι είναι αναμενόμενο, τι είναι «φυσιολογικό» και τι είναι αποδεκτό για μια γυναίκα. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με κάθε αγόρι. Πρόκειται για μια σταθερά επαναλαμβανόμενη διαδικασία, που καταλήγει να περάσει σε κάθε νέα γενιά πολύ συγκεκριμένες αντιλήψεις για τον ειδικότερο προορισμό του κάθε φύλου, αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια για παρεκκλίσεις.

- Στερεότυπα σε σχέση με τα επαγγέλματα. Το παραδοσιακό κύρος ορισμένων επαγγελμάτων διατηρείται -συχνά αλώβητο- παρά τις συνεχείς εξελίξεις και αλλαγές στον εργασιακό χάρτη, λόγω της αδιάπτωτης στερεοτυπικής επανάληψης αξιολογικών χαρακτηρισμών σε σχέση με τις διάφορες επαγγελματικές επιλογές. Έτσι, ένα χειρωνακτικό επάγγελμα, έστω κι αν αποφέρει σημαντικότερα οικονομικά οφέλη, συνεχίζει να θεωρείται υποδεέστερο από ένα επάγγελμα πνευματικής υφής, όπως είναι αυτό του γιατρού ή του δικηγόρου, μόνο και μόνο γιατί παραμένει σε ισχύ η στερεοτυπική αντίληψη πως εκείνος που καταβάλλει πνευματικό μόχθο είναι άνθρωπος των γραμμάτων, με σπουδές και πνευματική καλλιέργεια, και άρα του αναλογεί υψηλότερη κοινωνική αναγνώριση σε σχέση με εκείνον που καταβάλλει σωματικό μόχθο.

- Στερεότυπα σε σχέση με τις κοινωνικές τάξεις. Με τρόπο στερεοτυπικό διαμορφώνονται και οι αντιλήψεις των πολιτών σε σχέση με το διαχωρισμό των πολιτών σε κοινωνικές τάξεις, καθώς και σε σχέση με τα χαρακτηριστικά, τις ποιότητες και τις ιδιότητες που αντιστοιχούν στους ανθρώπους ανάλογα με την τάξη που εντάσσονται.

- Στερεότυπα σε σχέση με τα άλλα έθνη. Με βάση τις συγκεχυμένες κάποτε πληροφορίες που υπάρχουν για τις διάφορες εθνότητες διαμορφώνονται στερεοτυπικές απόψεις για τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και τη συμπεριφορά τους. Ενώ, εκ των προτέρων αρνητικές τείνουν να είναι οι απόψεις των πολιτών για τους ανθρώπους άλλων εθνοτήτων που μεταναστεύουν στη χώρα, εφόσον γίνονται αντιληπτοί ως οικονομική επιβάρυνση.

- Στερεότυπα σε σχέση με την ηλικία. Ακόμη και επιμέρους ζητήματα, όπως το ποια είναι η αναμενόμενη συμπεριφορά, ιδεολογική τοποθέτηση και εξωτερική εμφάνιση των ανθρώπων ανάλογα με την ηλικία τους, αποτελούν συχνά αντικείμενο στερεοτυπικής προσέγγισης.

Τα αίτια επικράτησης των στερεοτυπικών αντιλήψεων

Τα στερεότυπα αποτελούν γενικευτικές και απλουστευτικές προσεγγίσεις ζητημάτων της κοινωνικής πραγματικότητας, καθώς και απόπειρες εκλογίκευσης ή μοιρολατρικής αποδοχής διαχρονικών κοινωνικών προβλημάτων. Ο απλουστευτικός τους χαρακτήρας τα καθιστά εύληπτα, ευλογοφανή και άρα εύκολα στην πρόσληψη από τους ανθρώπους, ιδίως νεαρής και παιδικής ηλικίας, που έχουν την ανάγκη να λάβουν γρήγορες απαντήσεις σε πλήθος ερωτημάτων, αλλά και να διαχειριστούν σε σύντομο χρονικό διάστημα πάρα πολλές πληροφορίες σε σχέση με τον κόσμο γύρω τους.

Έτσι, στους λόγους ευρείας διάδοσης και επικράτησης των στερεοτύπων καταγράφουμε, μεταξύ άλλων τους εξής:

- Η αδυναμία των ανθρώπων να κρίνουν τα έτοιμα αυτά νοητικά σχήματα. Το γεγονός ότι οι άνθρωποι εκτίθενται στις στερεότυπες απόψεις από πολύ μικρή ηλικία, δεν τους δίνει την ευκαιρία να τις αντιμετωπίσουν με κριτικό τρόπο, εφόσον τους λείπουν οι αναγκαίες γνώσεις και η απαραίτητη κριτική ικανότητα, με αποτέλεσμα να τις αποδέχονται και να τις υιοθετούν ως έχουν, χωρίς περαιτέρω αξιολόγηση.

- Η απροθυμία των ανθρώπων να αξιολογήσουν τα έτοιμα νοητικά σχήματα. Το πλήθος των τομέων της κοινωνικής πραγματικότητας που καλύπτουν τα στερεότυπα σε συνδυασμό με την τάση των ανθρώπων να αποφεύγουν τις κοπιώδεις εσωτερικές διεργασίες, όπως είναι η επαναξιολόγηση όλου του συστήματος αξιών και πεποιθήσεων που έχουν διαμορφώσει ήδη από την παιδική ηλικία, επιτρέπει τη διατήρηση, και άρα τη διαιώνιση, στερεοτυπικών απόψεων. Όπως είναι λογικό, ο μόνος τρόπος για να απορρίψει κάποιος τις στερεοτυπικές του αντιλήψεις είναι να διατρέξει το σύνολο των απόψεών του προκειμένου να διαπιστώσει ποιες από αυτές είναι έτοιμα νοητικά σχήματα που τα μεταφέρει αυτούσια από τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια.

- Τα στερεότυπα εμφανίζονται συχνά ως αδιαμφισβήτητες αλήθειες. Η εκπληκτική διάδοση των στερεοτυπικών απόψεων σε μια κοινωνία έχει ως αποτέλεσμα να τις συναντά και να τις ακούει ένα άτομο από πάρα πολλούς ανθρώπους και σε διάφορες πτυχές της καθημερινότητάς του, με αποτέλεσμα να τις εκλαμβάνει από ένα σημείο και μετά ως αυταπόδεικτες αλήθειες που δεν χρήζουν κριτικής εξέτασης. Ας λάβουμε υπόψη μας, άλλωστε, πως πολλά από αυτά τα στερεότυπα μπορεί να τα ακούσει ένα παιδί να επαναλαμβάνονται στο σχολείο από τους δασκάλους και τους καθηγητές κι έπειτα να τα συναντήσει εκ νέου στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ώστε να του είναι δύσκολο να αντιληφθεί πως πρόκειται για γενικεύσεις που δεν έχουν σε καμία περίπτωση καθολική ισχύ και αξία.

- Τα στερεότυπα αποτελούν έναν οδηγό κοινωνικής επιβίωσης. Πολλές φορές ακόμη κι αν ένα άτομο έχει αντιληφθεί πως κάποιες απόψεις ή κάποιες κοινωνικώς αναμενόμενες συμπεριφορές αποτελούν παρωχημένα στερεότυπα, διστάζει να τα παραγνωρίσει διότι θεωρεί πως θα προκαλέσει αρνητικές εις βάρος του εντυπώσεις. Λόγω, δηλαδή, της μεγάλης διάδοσης των στερεοτυπικών αντιλήψεων είναι σε ορισμένες περιπτώσεις δύσκολο για ένα άτομο να τις αγνοήσει και να δράσει διαφορετικά από αυτές∙ ιδίως όταν το άτομο θέλει να γίνει αποδεκτό από το κοινωνικό σύνολο.

  

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ισότητα των δύο φύλων

Ellen von Unwerth

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ισότητα των δύο φύλων  

Η σύγχρονη εποχή βρίσκει τις γυναίκες να έχουν αποκτήσει -σε νομικό τουλάχιστον επίπεδο- πλήρη εξίσωση με τους άνδρες. Το γεγονός, ωστόσο, ότι για ένα μακραίωνο διάστημα η θέση της γυναίκας ήταν εμφανώς υποδεέστερη έναντι αυτής του άνδρα, έχει αφήσει ορισμένα στερεοτυπικά κατάλοιπα που συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να προκαλούν δυσαρμονίες σε ό,τι ονομάζουμε ισότητα των δύο φύλων.

Εκφάνσεις που λαμβάνει η ανισότητα εις βάρος των γυναικών

Η ισοτιμία ανδρών γυναικών έχει αναγνωριστεί στις δυτικές κοινωνίες κι έχει διασφαλιστεί σε νομικό επίπεδο, αποτρέποντας τις έντονες ανισότητες του παρελθόντος. Παρόλα αυτά υπάρχουν ακόμη συγκεκριμένες συμπεριφορές και πρακτικές που αντανακλούν τα αρνητικά στερεότυπα απέναντι στις γυναίκες. Ειδικότερα:

- Στον επαγγελματικό χώρο: Οι γυναίκες, ιδίως σε ό,τι αφορά τον ιδιωτικό τομέα, αντιμετωπίζονται ακόμη κατά τρόπο άνισο, εφόσον οι θέσεις ευθύνης που έχουν και τις καλύτερες οικονομικές απολαβές καταλαμβάνονται κυρίως από άνδρες. Παρά το γεγονός ότι οι νομοθετικές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ποσόστωση των προλήψεων στις επιχειρήσεις -υποχρέωση πρόσληψης ικανού αριθμού γυναικών- έχουν επιφέρει μια σχετική εξισορρόπηση στην αναλογία των δύο φύλων, δεν έχουν κατορθώσει εντούτοις να αντιμετωπίσουν τις σχετικές προκαταλήψεις που δίνουν σταθερά το προβάδισμα στους άνδρες στις διευθυντικές θέσεις. Προκύπτει, έτσι, το παράδοξο φαινόμενο να υπάρχει μεγάλη εκπροσώπηση των γυναικών σε χαμηλά αμειβόμενες θέσεις, αλλά ελάχιστη παρουσία στις υψηλόβαθμες θέσεις εργασίας.

Αρνητικά στερεότυπα σε σχέση με την ικανότητα των γυναικών να διοικούν και να αντεπεξέρχονται επαρκώς σε καταστάσεις έντονης πίεσης, αλλά και πρακτικά ζητήματα, όπως είναι η μητρότητα και οι υποχρεώσεις που προκύπτουν από αυτή, φέρνουν τις γυναίκες σε δυσμενέστερη θέση έναντι των ανδρών συνυποψήφιων για τις θέσεις διοίκησης. Ενώ, ακόμη κι αν η ανάλογη θέση δοθεί σε γυναίκα, παρατηρείται μια προφανής δυσαναλογία στις οικονομικές απολαβές που της παρέχονται σε σύγκριση με το μισθό και τα επιπλέον προνόμια που προσφέρονται στους άνδρες συναδέλφους της.

Συνεχίζει, επίσης, να διατηρείται σε σημαντικό βαθμό η διάκριση των επαγγελμάτων σε ανδρικά και γυναικεία, περιορίζοντας τις επαγγελματικές επιλογές των γυναικών ή δυσχεραίνοντας τη δυνατότητά τους να καταξιωθούν σε χώρους παραδοσιακά ανδροκρατούμενους.

- Στο πλαίσιο της οικογενειακής ζωής. Το στερεότυπο της μητέρας που αναλαμβάνει όλες τις οικιακές εργασίες καθώς και την ανατροφή των παιδιών, αν κι έχει υποχωρήσει αρκετά, συνεχίζει εντούτοις να καθιστά εξαιρετικά πιεστική την καθημερινότητα πολλών εργαζόμενων γυναικών, που δεν έχουν ούτε την κατάλληλη στήριξη από την πολιτεία, αλλά ούτε και συνεχή βοήθεια από τους συζύγους τους.

Σε ό,τι αφορά, μάλιστα, τις γυναίκες που καλούνται να μεγαλώσουν τα παιδιά τους χωρίς την παρουσία του συζύγου και χωρίς την οικονομική του συνδρομή, η κατάσταση γίνεται εξαιρετικά πιο δύσκολη, και φανερώνει την αδυναμία της πολιτείας να προστατεύσει επαρκώς τη μητρότητα.

- Απολύτως κατακριτέα είναι τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας -τόσο σωματικής όσο και ψυχολογικής-, που καθιστούν εμφανή την αδυναμία της κοινωνίας να αποσοβήσει το ενδεχόμενο κατάχρησης της σωματικής υπεροχής των ανδρών έναντι των γυναικών. Η ελλιπής διαπαιδαγώγηση ως προς αυτό το ζήτημα, αλλά και ο φόβος καταγγελίας ανάλογων συμβάντων, επιτρέπουν την ύπαρξη ακόμη και σήμερα περιστατικών κακοποίησης γυναικών. Ένα φαινόμενο που εκθέτει συνολικά την κοινωνία και χρήζει συνεχούς επαγρύπνησης προκειμένου να επιτευχθεί η εξάλειψή του.

- Στην καθημερινότητα της κοινωνικής ζωής. Παρά τις νομικές ρυθμίσεις που έχουν διασφαλίσει την πλήρη εξίσωση των δύο φύλων, δεν είναι εξίσου εύκολη η απάλειψη όλων εκείνων των στερεοτυπικών αντιλήψεων που συνοδεύουν το γυναικείο φύλο. Έτσι, είναι συχνό φαινόμενο να έρχονται οι γυναίκες αντιμέτωπες στην καθημερινότητά τους με υποτιμητικά σχόλια, με αμφισβητήσεις -είτε άμεσα εκφρασμένες είτε υπονοούμενες- για τις επαγγελματικές τους ικανότητες, αλλά και με πρόδηλα ρατσιστικές συμπεριφορές.

Οι γυναίκες εξαναγκάζονται έτσι να καταβάλουν μεγαλύτερη προσπάθεια απ’ ό,τι οι άνδρες προκειμένου να αποδείξουν την αξία τους και να διασφαλίσουν το σεβασμό του κοινωνικού και επαγγελματικού τους περίγυρου.

Πρόκειται για μια ιδιαιτέρως αρνητική κατάσταση που απαιτεί όμως χρόνο για να αντιμετωπιστεί, καθώς διατηρούνται ακόμη τα στερεότυπα των παλαιότερων γενιών που είχαν μεγαλώσει σ’ ένα διαφορετικό περιβάλλον κι είχαν συνηθίσει να βλέπουν τις γυναίκες σ’ έναν αυστηρά καθορισμένο ρόλο.

- Στη διαφήμιση και στο χώρο του κινηματογραφικού και τηλεοπτικού θεάματος. Οι διαφημιστές τείνουν να εκμεταλλεύονται την έλξη που ασκεί το γυναικείο σώμα στο ανδρικό καταναλωτικό κοινό, παρουσιάζοντάς το συχνά γυμνό ή με ιδιαίτερα αποκαλυπτική ενδυμασία. Ενώ, αντιστοίχως, προκειμένου να προωθήσουν γυναικεία προϊόντα καταφεύγουν πάλι στην ίδια εικόνα, αδιαφορώντας για τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες που δημιουργούν στις πιθανές καταναλώτριες.

Η συνεχής προβολή του γυναικείου σώματος ή καλύτερα της ψηφιακά επεξεργασμένης εικόνας του γυναικείου σώματος, έχει ως αποτέλεσμα αφενός να δημιουργείται η εντύπωση πως η αξία των γυναικών βασίζεται στην ερωτική διάσταση της θηλυκότητάς τους κι αφετέρου να προωθείται μια εξιδανικευμένη και αψεγάδιαστη εικόνα του γυναικείου σώματος που σαφώς δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα της πλειονότητας των γυναικών.

Οι γυναίκες είναι αναγκασμένες να βλέπουν το φύλο τους να εκπροσωπείται στο χώρο της διαφήμισης ως ερωτικό αντικείμενο -σαν να μην υπάρχουν στις γυναίκες άλλα προτερήματα ή άλλες ποιότητες-, και μάλιστα κατά τρόπο που ξεπερνά την πραγματικότητά τους, εφόσον τους είναι αδύνατο να ανταποκριθούν στο πρότυπο αυτό που προκύπτει κατόπιν εκτεταμένης ψηφιακής επεξεργασίας.

Στερεοτυπική είναι, ωστόσο, η παρουσίαση των γυναικών και σ’ εκείνα τα διαφημιστικά μηνύματα που δεν επιχειρούν να εκμεταλλευτούν τη σεξουαλική εικόνα του γυναικείου φύλου, εφόσον η γυναίκα είναι είτε η νοικοκυρά, που μοιάζει να μην έχει κανένα άλλο ενδιαφέρον πέρα από τα του νοικοκυριού της, είτε η μητέρα που φροντίζει για καθετί σχετικό με τα παιδιά της. Προκύπτει, έτσι, η εντύπωση πως η γυναίκα δεν μπορεί να είναι μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα με ποικίλους παράλληλους ρόλους, αλλά μια μονοσήμαντη κάθε φορά περσόνα.

Παρόμοια είναι η προσέγγιση της γυναίκας και στο χώρο των κινηματογραφικών παραγωγών, όπου η μεγαλύτερη έμφαση δίνεται στην εξωτερική εμφάνιση των γυναικών και στον ερωτισμό που συνδέεται με αυτή.

- Στο χώρο της πολιτικής. Η καχυποψία απέναντι στις ηγετικές ικανότητες των γυναικών που πηγάζει από τη στερεοτυπική θέασή τους, έχει ως αποτέλεσμα την περιορισμένη παρουσία των γυναικών στις υψηλές πολιτικές θέσεις. Έτσι, αν και υπάρχουν πλέον πολύ περισσότερες γυναίκες στα κοινοβούλια ανά τον κόσμο απ’ ό,τι στο άμεσο παρελθόν, εντούτοις ο αριθμός τους συνεχίζει να υστερεί σημαντικά έναντι του αντίστοιχου των ανδρών.

- Στις χώρες της Ανατολής και ιδίως στον μουσουλμανικό κόσμο. Σε αντίθεση με την εντυπωσιακή πρόοδο που έχει επιτευχθεί στο θέμα της ισότητας των δύο φύλων στον δυτικό κόσμο, οι μουσουλμανικές χώρες διατηρούν μια τελείως διαφορετική αντίληψη που θέλει τις γυναίκες σε εξαιρετικά υποδεέστερη θέση έναντι των ανδρών. Έχουν μηδαμινά δικαιώματα και τελούν επί της ουσίας υπό τον διαρκή έλεγχο των ανδρών, χωρίς να τους αφήνεται κανένα περιθώριο αντίδρασης.

Πώς θα διασφαλιστεί η πραγματική ισότητα των δύο φύλων

Το γυναικείο ζήτημα έχει σε σχέση με τον προηγούμενο αιώνα σημειώσει αλματώδη επιτυχία, εφόσον τα δικαιώματα των γυναικών έχουν κατοχυρωθεί σε όλους τους τομείς κι έχουν εξισωθεί με τα αντίστοιχα των ανδρών. Οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα στη μόρφωση και στην εργασία, διασφάλισαν εκλογικά δικαιώματα και ελεύθερη συμμετοχή στην κοινωνική και πολιτική ζωή κ.λπ.

Εντούτοις, παρατηρούνται ακόμη ορισμένες συμπεριφορές που υποδηλώνουν τη διατήρηση αρνητικών στερεοτύπων εις βάρος των γυναικών, γεγονός που υποδηλώνει πως θα πρέπει να υπάρξει σχετική μέριμνα για την επίτευξη της ουσιαστικής εξίσωσης των δύο φύλων και στην καθημερινή πρακτική.

- Κατάλληλη αγωγή των νέων στο πλαίσιο της οικογένειας. Οι γονείς καλούνται να δίνουν με το καθημερινό τους παράδειγμα την αίσθηση του αδιαπραγμάτευτου αλληλοσεβασμού και της ισότιμης κατανομής των καθημερινών υποχρεώσεων, ώστε τα παιδιά να μην μεγαλώνουν με την εντύπωση πως η μητέρα είναι εκείνη που φέρει το μεγαλύτερο βάρος της ανατροφής τους, αλλά και των οικιακών εργασιών.

- Ανθρωπιστική παιδεία στο πλαίσιο της εκπαίδευσης. Μέσω της ανθρωπιστικής παιδείας οι νέοι θα αποκτήσουν βαθύ σεβασμό απέναντι στον άνθρωπο, χωρίς να υπάρχει στη σκέψη τους θέση για διακρίσεις οποιουδήποτε είδους (φύλου, θρησκείας, καταγωγής, οικονομικής επιφάνειας κ.λπ.). Το ζητούμενο, επομένως, για τους φορείς της εκπαίδευσης είναι να μεταλαμπαδεύσουν στους νέους την αναγκαία εκτίμηση και τον αναγκαίο σεβασμό απέναντι στον συνάνθρωπό τους, ώστε καμία μεταξύ τους διαφοροποίηση να μην είναι ικανή για τη δημιουργία αρνητικών διακρίσεων.

- Μέριμνα της πολιτείας για τον απόλυτο σεβασμό των δικαιωμάτων των γυναικών. Η πολιτεία οφείλει να φροντίζει ώστε τα δικαιώματα των γυναικών να γίνονται απολύτως σεβαστά και να μην επιτρέπει διακρίσεις εις βάρος των γυναικών, περνώντας κατ’ αυτό τον τρόπο το σαφές μήνυμα προς όλους τους πολίτες πως δεν θα γίνεται ανεκτό κανένα φαινόμενο ανισότητας.

- Παρουσίαση κατάλληλων προτύπων συμπεριφοράς στους νέους. Αποτελεί ευθύνη όλων των ενηλίκων να δίνουν με το καθημερινό τους παράδειγμα το κατάλληλο πρότυπο συμπεριφοράς στους νέους. Οφείλουν, δηλαδή, να δείχνουν έμπρακτα πως σέβονται απόλυτα τις γυναίκες και να μην υπάρχει καμία αντίφαση ανάμεσα στα λόγια και στις πράξεις τους.

Θα πρέπει, άλλωστε, να καταστεί σαφές πως οποιαδήποτε σεξιστική συμπεριφορά κι οποιοδήποτε υποτιμητικό σχόλιο, δημιουργεί αμέσως την εντύπωση πως η ισότητα των γυναικών γίνεται σεβαστή σε θεωρητικό επίπεδο μόνο, χωρίς να έχει εμπεδωθεί στην καθημερινότητα των πολιτών.

- Οι γυναίκες οφείλουν να προασπίζονται τα δικαιώματά τους. Μέρος της ευθύνης για την εμπέδωση της ισότητας των δύο φύλων αντιστοιχεί εύλογα στις ίδιες τις γυναίκες, οι οποίες καλούνται να μην αποδέχονται συμπεριφορές ή πρακτικές που καταπατούν τα κατοχυρωμένα δικαιώματά τους ή επιχειρούν να μειώσουν την αξία του φύλου τους. Ενώ, συνάμα, οφείλουν να υπερασπίζονται τις ικανότητες των άλλων γυναικών και να μη γίνονται και οι ίδιες φορείς των στερεοτύπων εκείνων που θέλουν να απαλείψουν. Το να εκφραστεί μια γυναίκα υποτιμητικά για τις ικανότητες και την αξία των γυναικών είναι πολύ πιο επιζήμιο από μιαν αντίστοιχη συμπεριφορά ενός άνδρα, διότι υποδηλώνει απουσία αυτοεκτίμησης και υπονομεύει τις προσπάθειες δεκαετιών για την εξίσωση των δύο φύλων.