Έκθεση Β΄ Λυκείου: Πληροφόρηση

My Head Cinema
 
Έκθεση Β΄ Λυκείου: Πληροφόρηση
 
Πληροφόρηση είναι η πράξη, η ενέργεια του να παρέχει ή να παίρνει κανείς πληροφορίες, να ενημερώνει ή να ενημερώνεται για ένα θέμα είτε αυτό αφορά πράξεις είτε ιδέες κ.λπ. Οι πληροφορίες αυτές αξιοποιούνται συνήθως, προκειμένου να αποτελέσουν αντικείμενο ερμηνείας και κατανόησης, ώστε τα άτομα να είναι σε θέση να λάβουν ορθές αποφάσεις ή να έχουν ορθή αντίληψη τόσο για την τρέχουσα πολιτική και κοινωνική κατάσταση όσο και για ειδικότερα ζητήματα που αφορούν την προσωπική τους εξέλιξη (επιλογές σπουδών, εργασίας κ.ά.).
Η πληροφόρηση συνιστά, ως εκ τούτου, μια απολύτως σημαντική ενέργεια, στην οποία εμπλέκεται ενεργά όχι μόνο εκείνος που παρέχει τις πληροφορίες, αλλά και ο δέκτης τους, εφόσον οφείλει να τις ερμηνεύσει με προσοχή και να τις κατανοήσει ορθά.
Η πληροφόρηση είναι επωφελής -αν οι πληροφορίες είναι σωστές και ερμηνευθούν κατάλληλα- όχι μόνο για τα μέλη μιας κοινωνίας, αλλά και για πολύ ευρύτερες ομάδες, όπως, μεταξύ άλλων, είναι πολιτικές παρατάξεις ή ακόμη και κράτη, υπό την έννοια πως μέσω της αξιοποίησης των πληροφοριών ένα κράτος ή ένα κόμμα ενδέχεται να αποκτήσουν προβάδισμα έναντι άλλων ανταγωνιστών (εμπορικές συμφωνίες, αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής, εθνική ασφάλεια, διαμόρφωση θετικών εντυπώσεων στο εκλογικό σώμα κ.ά.).
 
Η πληροφόρηση καθιστά εφικτή τη λήψη αποφάσεων: Η ορθή και έγκυρη πληροφόρηση επιτρέπει στα άτομα να λαμβάνουν αποφάσεις σε ποικίλους τομείς της ζωής τους, ξεκινώντας από τα απλούστερα, όπως το πώς να ντυθούν, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, ή το που να περάσουν τις διακοπές τους, ανάλογα με τις αξιολογήσεις των καταλυμάτων και των υποδομών ενός τουριστικού προορισμού, μέχρι τα πια ουσιώδη, όπως είναι το ποιες σπουδές να επιλέξουν ή ποια πολιτική παράταξη να ψηφίσουν στις εκλογές. Υπ’ αυτό το πρίσμα, η πληροφόρηση διατρέχει όχι μόνο την καθημερινότητα των ατόμων, αλλά και το σύνολο της ζωής τους, εφόσον συνδέεται άρρηκτα με τη λήψη αποφάσεων που επηρεάζουν είτε το παρόν είτε το μέλλον τους.
Εύλογα, ωστόσο, απαιτείται προσεκτικός έλεγχος των πηγών από τις οποίες αντλεί το άτομο τις απαραίτητες πληροφορίες, προκειμένου η εκάστοτε απόφαση να βασιστεί σε αληθινά και αντικειμενικά δεδομένα. Η επιλογή, για παράδειγμα, αντικειμένου σπουδών απαιτεί προσεκτική έρευνα σχετικά με το πρόγραμμα σπουδών των επιμέρους σχολών, καθώς και τη ζήτηση που έχει το κάθε αντικείμενο στην αγορά εργασίας. Μια τέτοια απόφαση, μάλιστα, δεν μπορεί να ληφθεί με βάση πληροφορίες παλαιότερων ετών, εφόσον η έλευση της τεχνητής νοημοσύνης έχει αρχίσει να επηρεάζει δραστικά την αγορά εργασίας. Απαιτείται, υπ’ αυτή την έννοια, μια προσεκτική εκτίμηση των υπαρχουσών πληροφοριών, ώστε να διαγνωστεί -στο βαθμό του εφικτού- ο αντίκτυπος της τεχνητής νοημοσύνης και των αυξανόμενων δυνατοτήτων της στις επαγγελματικές προοπτικές του υπό διερεύνηση αντικειμένου σπουδών.
Αντιστοίχως, η απόφαση σχετικά με το ποια πολιτική παράταξη ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες της κοινωνίας, αλλά και στη ζητούμενη ανάπτυξη του κράτους, δεν μπορεί να ληφθεί με βάση πληροφορίες που είναι εμφανώς προκατειλημμένες υπέρ ή κατά συγκεκριμένου κόμματος. Απαιτείται, ως εκ τούτου, η προσεκτική αναζήτηση αντικειμενικής πληροφόρησης και εν απουσία αυτής ενδελεχής αντιπαραβολή των υπαρχουσών πληροφοριών, προκειμένου το άτομο να αντιληφθεί ποιες πληροφορίες αποδίδουν ορθότερα την πραγματικότητα. Σε ό,τι αφορά, άλλωστε, ζητήματα τέτοιου εύρους, όπως το ποια πολιτική παράταξη είναι η πιο αποτελεσματική, οι διακινούμενες πληροφορίες έχουν σπανίως τη ζητούμενη αντικειμενικότητα, εφόσον είναι πολλοί οι παράγοντες εκείνοι που επιδιώκουν να επηρεάσουν τη σκέψη των πολιτών και την τελική τους επιλογή.
Η λανθασμένη, ελλιπής ή σκοπίμως στρεβλή πληροφόρηση έχει ιδιαιτέρως αρνητικές επιπτώσεις στις αποφάσεις των πολιτών, εφόσον οδηγούνται σε αυτές έχοντας βασιστεί σε στοιχεία που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Ένας νέος, για παράδειγμα, ενδέχεται να επιλέξει ένα συγκεκριμένο αντικείμενο σπουδών -έστω κι αν δεν του είναι αρεστό-, θεωρώντας πως θα έχει υψηλή ζήτηση στην αγορά εργασίας, μόνο και μόνο για να διαπιστώσει στην πορεία πως η πεποίθησή του αυτή είναι λανθασμένη, μιας και τη διαμόρφωσε βασιζόμενος σε ανακριβείς πληροφορίες.
 
Ο έλεγχος των πηγών πληροφόρησης ενισχύει την κριτική σκέψη του ατόμου: Η ραγδαία αύξηση των πηγών ενημέρωσης λόγω της διάδοσης του διαδικτύου, στο πλαίσιο του οποίου πολλοί επιτήδειοι δημιουργούν ιστοσελίδες διασποράς ψευδών, ανακριβών ή έστω μη εξακριβωμένων πληροφοριών, έχει καταστήσει τη διαδικασία πληροφόρησης ιδιαιτέρως απαιτητική. Οι νεότεροι ιδίως πολίτες καλούνται, ως εκ τούτου, να αναζητούν ποικίλες πηγές πληροφόρησης, να διασταυρώνουν τις πληροφορίες που τους αφορούν ή τους ενδιαφέρουν, αλλά και να αντιλαμβάνονται πότε μια πηγή πληροφόρησης δεν πληροί τα αναγκαία εχέγγυα αντικειμενικότητας και εγκυρότητας. Πλέον, το γεγονός ότι μια πληροφορία κυκλοφορεί σε ένα έντυπο ή δημοσιεύεται στο διαδίκτυο δεν επαρκεί για να θεωρηθεί αυτή ορθή, καθώς κυκλοφορούν πολλά έντυπα με κομματική ταυτότητα -και άρα προπαγανδιστικά-, όπως υπάρχουν και εκατοντάδες ιστοσελίδες που αποσκοπούν είτε στη σκόπιμη παραπληροφόρηση -εντυπωσιακές, αλλά ψευδείς πληροφορίες, που προσελκύουν το ενδιαφέρον του κοινού και αποφέρουν διαφημιστικά κέρδη- είτε στην εξυπηρέτηση αμιγώς κομματικών ή άλλων συμφερόντων.
Η διερεύνηση της εγκυρότητας των επιμέρους πηγών πληροφόρησης, αν και συνιστά μια χρονοβόρα διαδικασία, ενισχύει σταδιακά την κριτική ικανότητα του ατόμου, εφόσον του επιτρέπει σε ολοένα και συντομότερο χρονικό διάστημα να αξιολογεί το κατά πόσο μια πηγή ενημέρωσης/πληροφόρησης είναι αξιόπιστη ή όχι. Με την τεχνητή νοημοσύνη, μάλιστα, να είναι σε θέσει να παραποιεί ακόμη και οπτικά ή ηχητικά τεκμήρια, ο βαθμός επαγρύπνησης των πολιτών, όπως και η ανάγκη προσεκτικού ελέγχου των πληροφοριών, αυξάνονται σημαντικά, διότι πλέον δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση η αξιοπιστία ενός κειμένου, αλλά ακόμη και ενός βίντεο ή μιας ηχογράφησης.
 
Η παροχή έγκυρης πληροφόρησης αποκαθιστά την εμπιστοσύνη των πολιτών στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας: Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης/Επικοινωνίας οφείλουν να παρέχουν σταθερά αξιόπιστη πληροφόρηση, αν επιθυμούν να αντιστρέψουν το αρνητικό κλίμα που έχει διαμορφωθεί απέναντί τους. Η παραπληροφόρηση που έχει ως κύρια πηγή της το διαδίκτυο και, κυρίως, ιστοσελίδες αμφίβολης ιδιοκτησίας, έχει πλήξει σημαντικά το κύρος ακόμη και μέσων ενημέρωσης με μακρά ιστορική πορεία, τα οποία επιδιώκουν να παρέχουν υψηλής ποιότητας πληροφόρηση. Τα Μέσα Ενημέρωσης, άλλωστε, έχουν τεθεί στο στόχαστρο ακόμη και πολιτικών -κυρίως δημαγωγών-, οι οποίοι επιχειρούν να αλλοιώσουν την πραγματικότητα προς όφελός τους και δεν αποδέχονται τη δημοσιογραφική κριτική που τους ασκείται. Η διπλή αυτή πηγή αμφισβήτησης -οι ιστοσελίδες που παραπληροφορούν, αλλά και οι πολιτικοί που απαξιούν το δημοσιογραφικό έργο- έχει ζημιώσει συλλήβδην τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, με αποτέλεσμα οι πολίτες να έχουν πια την αίσθηση πως δεν μπορούν να εμπιστευτούν καμία πηγή πληροφόρησης.
 
Η έγκυρη πληροφόρηση επιτρέπει στους πολίτες να συμμετέχουν ενεργά στα κοινά και να ωφελούν με τη δράση τους το σύνολο της πολιτείας: Οι ενεργοί πολίτες διαθέτουν σημαντική δύναμη, εφόσον μέσω της συλλογικής τους δράσης μπορούν είτε να αντιμετωπίσουν οι ίδιοι κάποιο τοπικό ή ευρύτερο πρόβλημα είτε να ασκήσουν ουσιαστική πίεση στους αρμόδιους προκειμένου να λάβουν τα αναγκαία μέτρα. Προκειμένου, όμως, να καταστεί εφικτή η έγκαιρη κινητοποίηση των ενεργών πολιτών, απαιτείται έγκυρη πληροφόρηση σχετικά με τα τρέχοντα κοινωνικά ζητήματα, καθώς και σχετικά με το πώς μπορούν οι πολίτες να συνεισφέρουν ουσιαστικά στην αντιμετώπιση αυτών. Αν οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τις πληροφορίες που λαμβάνουν και αμφιβάλλουν για την πραγματική ύπαρξη κάποιου προβλήματος, τότε είναι ελάχιστα πιθανό να κινητοποιηθούν, εφόσον απουσιάζει η βεβαιότητα εκείνη που θα τους έπειθε για την αναγκαιότητά να δράσουν.
 
Η έγκυρη πληροφόρηση ως φορέας αγωγής και ευαισθητοποίησης: Η αληθινή αποτύπωση της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας μέσα από εξακριβωμένες πληροφορίες επιτρέπει στους πολίτες να ενημερωθούν και να εξοικειωθούν με καταστάσεις, ακόμη κι αν αυτές δεν σχετίζονται με το δικό τους άμεσο περιβάλλον ή τη δική τους κοινωνία. Η καταπίεση, για παράδειγμα, των γυναικών σε κοινωνίες της ασιατικής ηπείρου, έστω κι αν δεν σχετίζεται άμεσα με την ελληνική πραγματικότητα, συνιστά ένα κρίσιμο ζήτημα, για το οποίο οι πολίτες οφείλουν να είναι ενήμεροι, προκειμένου αφενός να προβληματιστούν για το πώς θα μπορούσαν να επιφέρουν κάποια αλλαγή κι αφετέρου για να κατανοήσουν πως τα κοινωνικά επιτεύγματα του δυτικού κόσμου δεν ισχύουν σε όλα τα κράτη του κόσμου. Αντιστοίχως, η αντιμετώπιση της ομοφυλοφιλίας ως ποινικού αδικήματος σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας δεν μπορεί να αφήνει αδιάφορους τους ενεργούς πολίτες, εφόσον συνιστά μια κατάσταση που παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και συντελεί στη διαιώνιση παρωχημένων αντιλήψεων.
Με παρόμοιο τρόπο, βέβαια, η πληροφόρηση σχετικά με τις επικρατούσες κοινωνικές συνθήκες σε άλλες κοινωνίες ενδέχεται να παρουσιάσει στους πολίτες πρότυπα υψηλότερης ευαισθησίας και πνευματικής καλλιέργειας, οδηγώντας τους στη συνειδητοποίηση πως υπάρχουν δυνατότητες βελτίωσης της δικής τους κοινωνίας σε ποικίλα επίπεδα. Υπ’ αυτή την έννοια, η πληροφόρηση επιτελεί παιδαγωγικό ρόλο, εφόσον θέτει διαρκώς υψηλότερα πρότυπα εξέλιξης και ωθεί τους πολίτες σε έναν γόνιμο προβληματισμό σχετικά με τον δικό τους τρόπο σκέψης και τους δικούς τους τρόπους συμπεριφοράς.
 
Η έγκυρη πληροφόρηση στηρίζει τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος: Η δημοκρατία, αν και εύλογα αποτελεί την καλύτερη μορφή πολιτεύματος, είναι ευάλωτη σε φαινόμενα λαϊκισμού και δημαγωγίας, τα οποία βασίζονται κυρίαρχα στην παροχή λανθασμένων ή ψευδών πληροφοριών. Αν οι πολίτες δεν έχουν πρόσβαση σε αντικειμενική πληροφόρηση, μπορούν εύκολα να επηρεαστούν από τον δημαγωγικό πολιτικό λόγο, εφόσον δεν έχουν πραγματική γνώση των επικρατουσών συνθηκών και του τι είναι πράγματι εφικτό για τα δεδομένα της χώρας τους. Παρασύρονται, έτσι, εύκολα από υποσχέσεις και υποτιθέμενα σχέδια αλλαγών, χωρίς να έχουν πράγματι τη δυνατότητα να ελέγξουν το κατά πόσο οι υποσχέσεις αυτές είναι υλοποιήσιμες, ενώ την ίδια στιγμή ενδέχεται να υποτιμούν το έργο που έχει ήδη επιτευχθεί, θεωρώντας το ασήμαντο ή ανεπαρκές -έστω κι αν για τα δεδομένα της χώρας το έργο αυτό ενδέχεται να συνιστά μια αξιόλογη βελτίωση. Μπορεί, κατ’ αυτό τον τρόπο, να υποτιμήσουν τα πεπραγμένα μιας παράταξης, όσο σημαντικά κι αν είναι αυτά, δελεασμένοι από τις μη ρεαλιστικές υποσχέσεις μιας άλλης παράταξης. Η ψήφος, ωστόσο, που κερδίζεται με ψευδείς υποσχέσεις ή με άδικη υποτίμηση της προσφοράς των άλλων παρατάξεων, δεν είναι μια δημοκρατικά κερδισμένη ψήφος, αλλά αποτέλεσμα δημαγωγίας και υπονόμευσης του δημοκρατικού πολιτεύματος.
 
Ο ορθά πληροφορημένος πολίτης γνωρίζει τα δικαιώματά του, όπως και τις υποχρεώσεις του:  Οι πολίτες οφείλουν -και είναι προς όφελός τους- να παρακολουθούν τις εξελίξεις στο νομοθετικό πλαίσιο της χώρας, καθώς αυτό τους προφυλάσσει από το να παραβούν εν αγνοία τους κάποιο νόμο (π.χ. προβλέψεις του κώδικα οδικής κυκλοφορίας), αλλά και τους επιτρέπει να αξιοποιούν τα πιθανά πρόσθετα δικαιώματα που αντιστοιχούν στην ηλικιακή τους κατηγορία (π.χ. ευνοϊκές φορολογικές ρυθμίσεις για τους νεότερους) ή στην οικογενειακή τους κατάσταση (π.χ. παροχές σε πολύτεκνους ή σε μονογονεϊκές οικογένειες).
 
Οι πολίτες ενδέχεται να λαμβάνουν αξιόπιστη πληροφόρηση, χωρίς, ωστόσο να κατανοούν σωστά το περιεχόμενό της: Η αξιόπιστη και έγκυρη πληροφόρηση δεν επαρκεί για να διασφαλιστεί η σωστή ενημέρωση των πολιτών, δοθέντος πως μέρος αυτών είτε αδιαφορούν για τις σχετικές πληροφορίες, είτε δεν αφιερώνουν τον απαιτούμενο χρόνο για να τις κατανοήσουν, είτε τις παρερμηνεύουν λόγω δικών τους ιδεολογικών αγκυλώσεων. Οι πολίτες, αν και ζουν στην ίδια κοινωνία και θεωρητικώς έχουν τις ίδιες ανάγκες και προσδοκίες, δεν αποτελούν στην πραγματικότητα ένα ενιαίο σύνολο με τα ίδια χαρακτηριστικά και το ίδιο ενδιαφέρον για τα κοινωνικά ζητήματα. Οι διαφοροποιήσεις αυτές αποτυπώνονται συχνά στην άγνοια που επικρατεί -κυρίως σε νέους ανθρώπους- για κρίσιμα ζητήματα της επικαιρότητας ή για ουσιώδεις αλλαγές που έχουν ήδη προκύψει. Παρά την εντύπωση που επικρατεί πως όλοι ενημερώνονται για τα της κοινωνίας μας, αλλά και της διεθνούς κατάστασης, συνεχίζουν να υπάρχουν οι πολίτες εκείνοι που αδιαφορούν για οτιδήποτε δεν επηρεάζει άμεσα τους ίδιους -έστω κι αν επί της ουσίας καθετί που συμβαίνει σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο έχει αντίκτυπο στις ζωές όλων των ανθρώπων-. όπως και οι πολίτες που δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν επαρκώς τα όσα ακούν ή διαβάζουν, διότι είτε αφιερώνουν ελάχιστο χρόνο για την πληροφόρησή τους είτε δεν έχουν διαμορφώσει το κατάλληλο πλαίσιο γνώσεων, ώστε να αποκωδικοποιούν κατά τρόπο επαρκή τη σημασία επιμέρους πολιτικών, οικονομικών ή κοινωνικών εξελίξεων. Παραλλήλως, υπάρχει μια μερίδα πολιτών που επιμένει να αντικρίζει κάθε νέα εξέλιξη μέσα από μια στενά κομματική οπτική, με αποτέλεσμα είτε να υποτιμά τη σημασία ορισμένων επιτευγμάτων είτε να αρνείται πλήρως την ύπαρξή τους, εφόσον αυτά δεν ταιριάζουν με την «κομματική αφήγηση» που έχουν ασπαστεί.
 
Η ευαισθητοποίηση των νέων για την αξία της πληροφόρησης είναι αναγκαία: Η διαμόρφωση μιας κοινωνίας με πολίτες που διεκδικούν το δικαίωμά τους στην έγκυρη πληροφόρηση και που αφιερώνουν τον αναγκαίο χρόνο, ώστε να αποκτούν μια σαφή εικόνα της τοπικής και διεθνούς κατάστασης, χρειάζεται να συμπεριλαμβάνει και τα νεότερα μέλη της. Αν οι νέοι θεωρούν πως δεν τους αφορά η τρέχουσα πολιτική κατάσταση ή κάποιος πόλεμος σε μια μακρινή χώρα, τότε δεν έχουμε κατορθώσει ως κοινωνία να τους διδάξουμε αφενός τη δύναμη που έχουν οι ενεργοί πολίτες και αφετέρου την έντονη αλληλεπίδραση μεταξύ των κρατών στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Οι νέοι δεν θα πρέπει να υιοθετήσουν τη μεμψιμοιρία παλαιότερων γενιών πως «τίποτε δεν αλλάζει», μήτε την αφελή αίσθηση ασφάλειας πως «οτιδήποτε συμβαίνει μακριά δεν μας επηρεάζει». Χρειάζεται να κατανοήσουν πως η πληροφόρηση παρέχει στους πολίτες ισχύ, εφόσον τους επιτρέπει να παρεμβαίνουν εγκαίρως, όταν πλήττονται τα συμφέροντά τους, καθώς και την ξεκάθαρη σύνδεση μεταξύ των κρατών, εφόσον κάθε σημαντική εξέλιξη, όπως είναι ένας πόλεμος, σε όποιο κράτος κι αν συμβαίνει, έχει επιπτώσεις είτε άμεσα στην οικονομία είτε ακολούθως ακόμη και στην ασφάλεια των άλλων κρατών, ιδίως αν προκύψει μια μη ελεγχόμενη κλιμάκωση.
 
Η πληροφόρηση στηρίζει την επιτυχή οικονομική δραστηριότητα: Η έννοια της πληροφόρησης δεν περιορίζεται σε θέματα σχετικά με πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, ούτε εξαντλείται στις «ειδήσεις» της καθημερινότητας. Συνιστά μια σαφώς ευρύτερη έννοια, η οποία αποκτά διαφορετικό χαρακτήρα ανάλογα με την οπτική επιμέρους επαγγελμάτων, οικονομικών κλάδων ή ακόμη και κρατών. Μια απλή προσέγγιση της στενής σύνδεσης ανάμεσα στην πληροφόρηση και την οικονομική δραστηριότητα αποτελεί η έγκαιρη «πρόβλεψη» των προϊόντων που θα αποκτήσουν υψηλή ζήτηση στο επόμενο διάστημα. Ένας επιχειρηματίας κατασκευής παιδικών ή εφηβικών προϊόντων (σχολικές τσάντες, παιχνίδια, ρούχα κ.ά.) που έχει φροντίσει να ενημερωθεί για τις επικείμενες κινηματογραφικές ή τηλεοπτικές σειρές μπορεί να γνωρίζει εκ των προτέρων ποιος «ήρωας» θα αποκτήσει δημοτικότητα ή θα επανέλθει στην επικαιρότητα, διασφαλίζοντας, έτσι, τον αναγκαίο χρόνο για να κατασκευάσει προϊόντα με τον ήρωα αυτό και να προλάβει την επικείμενη ζήτηση. Κατά τον ίδιο τρόπο, η παρακολούθηση των νέων αγοραστικών τάσεων σε άλλες χώρες μπορεί να του διασφαλίσει την ευκαιρία να φέρει στην εγχώρια αγορά σχετικά προϊόντα νωρίτερα από τους ανταγωνιστές του. Η «πληροφόρηση», άλλωστε, σε θέματα οικονομίας ξεπερνά κατά πολύ το απλό παράδειγμα των παιδικών προϊόντων και προχωρά βαθύτερα σε θέματα ενέργειας, φαρμάκων, εξοπλισμού, τεχνολογίας και άλλων πολύ προσοδοφόρων υπηρεσιών, που παρέχονται εγκαίρως από εκείνους που ενημερώνονται νωρίτερα για επικείμενες εξελίξεις.
 
Ο κατακερματισμός της πληροφόρησης δυσχεραίνει την κατανόησή της: Η ερμηνευτική δημοσιογραφία, όταν πληροί τις προϋποθέσεις της αντικειμενικότητας, συνιστά πραγματικό λειτούργημα, δοθέντος πως επιτρέπει ακόμη και σε πολίτες λιγότερο ενημερωμένους να κατανοήσουν τη στενή διασύνδεση μεταξύ σημαντικών πληροφοριών που σε πρώτο επίπεδο δεν φαίνεται να έχουν σχέση μεταξύ τους. Είναι δύσκολο, άλλωστε, για έναν πολίτη που δεν ενημερώνεται συστηματικά να συνδέσει, για παράδειγμα, συγκεκριμένες επιλογές στην εξωτερική ή εσωτερική πολιτική μιας μεγάλης χώρας με την αύξηση στις τιμές εγχώριων προϊόντων, ιδίως αν οι ειδήσεις αυτές παρουσιαστούν ως ξεχωριστά γεγονότα. Δεν γίνεται, άλλωστε, άμεσα αντιληπτό σε όλους το πώς η αύξηση των δασμών σε ένα άλλο κράτος ή μια εκστρατεία στήριξης των εγχώριων προϊόντων του μπορεί να επηρεάσει τις τιμές των προϊόντων στη δική μας χώρα ή να μειώσει τις εξαγωγές μας, επηρεάζοντας εν γένει την οικονομία του κράτους. Τέτοιου είδους διασυνδέσεις, καθώς και το ιδιαιτέρως ευάλωτο της οικονομίας σε κινήσεις μεγαλύτερων κρατών, απαιτούν την κριτική προσέγγιση ενός δημοσιογράφου, προκειμένου να γίνουν κατανοητές από τους πολίτες.            

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Διαδίκτυο και κοινωνικότητα

Az Jackson

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Διαδίκτυο και κοινωνικότητα

[Διαδίκτυο και κοινωνικότητα]

     Η εμφάνιση του Διαδικτύου ως μέσου επικοινωνίας συνδέεται με συγκρουόμενους ισχυρισμούς ως προς την επίδρασή του στην κοινωνική αλληλεπίδραση. Ο σχηματισμός εικονικών κοινοτήτων, που βασίζονται στην ταχύτατη επικοινωνία μέσω του Διαδικτύου–ασύγχρονη, όπως είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email) και οι ομάδες συζητήσεων (forums) ή σύγχρονη, όπως λόγου χάρη η συνομιλία σε «πραγματικό χρόνο» (chat) -θεωρήθηκε πως δημιούργησε νέα πρότυπα κοινωνικών σχέσεων που υποκαθιστούν τις εδαφικά καθοριζόμενες σχέσεις της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Ωστόσο, άνθρωποι που αντιμετωπίζουν κριτικά το Διαδίκτυο υποστηρίζουν ότι η επέκτασή του οδηγεί τόσο στην κατάρρευση της επικοινωνίας στους κόλπους της οικογένειας όσο και γενικά στην κοινωνική απομόνωση.

     Σε αντίθεση τόσο με τους ισχυρισμούς που υποστηρίζουν ότι το Διαδίκτυο είναι πηγή διαμόρφωσης μιας νέας κοινότητας, όσο και με εκείνους που διατείνονται πως συνιστά την κύρια αιτία απομόνωσης από τον πραγματικό κόσμο, νεότερες μελέτες αποδεικνύουν ότι η κοινωνική αλληλεπίδραση στο Διαδίκτυο δε φαίνεται να έχει άμεσες επιπτώσεις στην κοινωνική συμπεριφορά και την καθημερινή ζωή των ενηλίκων χρηστών του Διαδικτύου. Βέβαια, οι καινούργιες μορφές ταχείας επικοινωνίας φαίνεται πως ασκούν μεγάλη επίδραση στους ενήλικους που ανήκουν στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, οι οποίοι εμφανίζονται ενθουσιώδεις στο να επικοινωνούν μέσω Διαδικτύου με φίλους τους που ζουν μακριά. Αντίθετα, οι ενήλικοι που ανήκουν σε κατώτερες κοινωνικές τάξεις έχουν την τάση για περισσότερες απρογραμμάτιστες και «διά ζώσης» επαφές με μέλη της οικογένειας και φίλους και μικρότερη ανάγκη να επικοινωνούν από απόσταση.

     Επίσης, παρατηρήθηκε πως τα ενήλικα άτομα που έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο δεν περνούν λιγότερο χρόνο διαβάζοντας βιβλία, βλέποντας τηλεόραση ή αναλαμβάνοντας κοινωνικές δραστηριότητες στην οικογένεια, σε σύγκριση με εκείνα τα άτομα που δεν έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Οι μόνες διαφοροποιήσεις που συνδέονται με την απόκτηση πρόσβασης στο Διαδίκτυο είναι η αύξηση του χρόνου που δαπανάται στην ηλεκτρονική αλληλογραφία και την περιήγηση στον Παγκόσμιο Ιστό (World Wide Web –www). Ωστόσο, υπάρχουν και έρευνες σύμφωνα με τις οποίες, ενώ οι ενήλικοι χρήστες του Διαδικτύου δεν εμφανίζουν μειωμένη κοινωνικότητα, εντούτοις υποκαθιστούν με τη χρήση του Διαδικτύου άλλες δραστηριότητες, όπως είναι οι δουλειές του νοικοκυριού, η φροντίδα των μελών της οικογένειας και ο ύπνος.

     Επισκοπώντας κανείς τις νεότερες έρευνες σχηματίζει την εντύπωση πως το Διαδίκτυο μάλλον δεν οδηγεί τους ενηλίκους σε μικρότερη κοινωνική αλληλεπίδραση και σε μεγαλύτερη κοινωνική απομόνωση. Εντούτοις, υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι υπό ορισμένες συνθήκες η χρήση του μπορεί να λειτουργεί ως υποκατάστατο άλλων κοινωνικών δραστηριοτήτων. Όμως, επειδή οι μελέτες έχουν γίνει σε διαφορετικούς χρόνους, σε διαφορετικά πλαίσια και διαφορετικά στάδια της διάδοσης του διαδικτύου, δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε ασφαλή και οριστικά συμπεράσματα για τις επιπτώσεις του Διαδικτύου στην κοινωνικότητα των ενηλίκων.

     Επιπλέον, πρέπει να ληφθεί υπόψη η παρατήρηση κάποιων στοχαστών, οι οποίοι θεωρούν ότι η μελέτη της κοινωνικότητας μέσω του Διαδικτύου είναι ανάγκη να τοποθετηθεί στο πλαίσιο του μετασχηματισμού των προτύπων κοινωνικότητας στη σύγχρονη κοινωνία. Αυτό σημαίνει πως είναι απαραίτητο να ενσωματωθούν οι επιπτώσεις του Διαδικτύου στη συνολική εξέλιξη των προτύπων κοινωνικής αλληλεπίδρασης, καθώς και στη σχέση του με τα υλικά στηρίγματα αυτής της αλληλεπίδρασης: το πολιτιστικό επίπεδο κάθε χώρας, τις δομές και την οργάνωσή της και τις διαθέσιμες τεχνολογίες επικοινωνίας.

M. Castells (2005). Ο γαλαξίας του Διαδικτύου. Στοχασμοί για το Διαδίκτυο, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία (μτφ. Ε. Αστερίου). Αθήνα: Καστανιώτης, 148-157 (διασκευή)

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 70-90 λέξεις.

Η επίδραση του διαδικτύου στην κοινωνικότητα των ενηλίκων αποτελεί αντικείμενο διχογνωμιών. Το ερώτημα, ωστόσο, αν την ωφελεί ή τη ζημιώνει δεν βρίσκει ξεκάθαρη απάντηση. Υπάρχουν απόψεις πως διαμορφώνεται μια νέα μορφή κοινωνικής αλληλεπίδρασης, όπως και ενδείξεις πως η κοινωνική τους δραστηριότητα δεν μεταβάλλεται. Για να διατηρήσουν, βέβαια, τις κοινωνικές τους επαφές μειώνουν το χρόνο που αφιερώνουν σε άλλες δραστηριότητες. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, το διαδίκτυο να υποκαθιστά ορισμένες πτυχές της κοινωνικότητάς τους. Προκειμένου, πάντως, τα σχετικά συμπεράσματα να είναι ασφαλή οφείλει η μελέτη του φαινομένου να λάβει υπόψη την εξέλιξη των προτύπων κοινωνικότητας, αλλά και πρόσθετα διαφοροποιητικά στοιχεία, όπως το πολιτιστικό επίπεδο των επιμέρους κρατών.  

Β1. Με ποια επιχειρήματα τεκμηριώνει ο συγγραφέας την άποψη ότι η κοινωνική αλληλεπίδραση στο Διαδίκτυο δε φαίνεται να επιδρά επιβλαβώς στην κοινωνική συμπεριφορά των ενηλίκων χρηστών του Διαδικτύου; (50-70 λέξεις).

Η απουσία αρνητικών επιδράσεων του διαδικτύου στην κοινωνική συμπεριφορά των ενηλίκων προκύπτει από πορίσματα σχετικών μελετών, σύμφωνα με τα οποία διατηρούν σχεδόν αμετάβλητες τις κοινωνικές τους δραστηριότητες. Εκείνοι, μάλιστα, που ανήκουν στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις έχουν υιοθετήσει με ενθουσιασμό τη δυνατότητα διαδικτυακής επικοινωνίας με φίλους μακρινών περιοχών. Η διατήρηση, ωστόσο, της πρότερης κοινωνικής τους δραστηριότητας γίνεται εις βάρος άλλων δραστηριοτήτων, όπως είναι η φροντίδα του σπιτιού και ο ύπνος.

Β1. Με ποια επιχειρήματα τεκμηριώνει ο συγγραφέας την άποψη ότι δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε συμπεράσματα για τις επιπτώσεις του Διαδικτύου στην κοινωνικότητα των ενηλίκων; (50-70 λέξεις)

Παρά την ύπαρξη μελετών που υποστηρίζουν πως το διαδίκτυο δεν επηρεάζει την κοινωνικότητα των ενηλίκων, ο συγγραφέας θεωρεί πως δεν είναι εφικτή η ύπαρξη ασφαλών συμπερασμάτων ως προς αυτό. Άποψη που βασίζεται αφενός στις ενδείξεις πως το διαδίκτυο λειτουργεί κάποτε ως υποκατάστατο κάποιων κοινωνικών δραστηριοτήτων κι αφετέρου στο γεγονός ότι οι σχετικές μελέτες έχουν γίνει ακόμη και σε περιόδους κατά τις οποίες το διαδίκτυο ήταν στην αρχή της διάδοσής του.

Β1. Να εξηγήσετε την άποψη που διατυπώνει ο συγγραφέας στην περίοδο λόγου: «η μελέτη της κοινωνικότητας μέσω του Διαδικτύου είναι ανάγκη να τοποθετηθεί στο πλαίσιο του μετασχηματισμού των προτύπων κοινωνικότητας στη σύγχρονη κοινωνία». (50-70 λέξεις)

Η εξέλιξη της κοινωνίας οδηγεί σταδιακά στη διαμόρφωση νέων προτύπων κοινωνικότητας, τα οποία δεν χαρακτηρίζονται από συχνές, δια ζώσης, επαφές με τα άτομα του φιλικού κύκλου, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Η επιλογή, επομένως, της επικοινωνίας μέσω διαδικτύου δε συνιστά κατ’ ανάγκη ένδειξη περιορισμού της κοινωνικότητας. Υποδηλώνει περισσότερο τη διαμόρφωση μιας διαφορετικής προσέγγισης της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, η οποία οφείλει να λαμβάνει υπόψη το πλήθος δραστηριοτήτων και υποχρεώσεων του σύγχρονου ατόμου.   

Β2. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (επαγωγική ή παραγωγική) που ακολουθεί ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο (Η εμφάνιση…απομόνωση) του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η συλλογιστική πορεία είναι παραγωγική, εφόσον από τη γενική διαπίστωση για την ύπαρξη αντικρουόμενων ισχυρισμών ως προς την επίδραση του διαδικτύου στην κοινωνική αλληλεπίδραση των ενηλίκων, ο συγγραφέας προχωρά στην παρουσίαση των δύο διαφορετικών αυτών απόψεων. Κατ’ αυτό τον τρόπο από τη γενικότερη θέση οδηγείται παραγωγικά στην παρουσίαση των ειδικότερων απόψεων που πρεσβεύει κάθε ένας από τους αντικρουόμενους αυτούς ισχυρισμούς.  

Β2. Να επισημάνετε δύο διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις με τις οποίες εξασφαλίζεται η συνοχή στη δεύτερη παράγραφο (Σε αντίθεση... απόσταση) του κειμένου και να προσδιορίσετε τη σχέση που καθεμιά σηματοδοτεί.

Βέβαια: Με το επίρρημα αυτό -όταν τίθεται στην αρχή περιόδου- δηλώνεται επιφύλαξη σε σχέση με ό,τι έχει προηγηθεί.

Αντίθετα: Με το επίρρημα αυτό δηλώνεται αντιδιαστολή/αντίθεση σε σχέση με την άποψη που έχει προηγηθεί.

Β2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της πρώτης παραγράφου (Η εμφάνιση… απομόνωση) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Η εμφάνιση του Διαδικτύου ως μέσου επικοινωνίας συνδέεται με συγκρουόμενους ισχυρισμούς ως προς την επίδρασή του στην κοινωνική αλληλεπίδραση.

Σχόλια/Λεπτομέρειες: Ο σχηματισμός εικονικών κοινοτήτων, που βασίζονται στην ταχύτατη επικοινωνία μέσω του Διαδικτύου–ασύγχρονη, όπως είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email) και οι ομάδες συζητήσεων (forums) ή σύγχρονη, όπως λόγου χάρη η συνομιλία σε «πραγματικό χρόνο» (chat) -θεωρήθηκε πως δημιούργησε νέα πρότυπα κοινωνικών σχέσεων που υποκαθιστούν τις εδαφικά καθοριζόμενες σχέσεις της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Ωστόσο, άνθρωποι που αντιμετωπίζουν κριτικά το Διαδίκτυο υποστηρίζουν ότι η επέκτασή του οδηγεί τόσο στην κατάρρευση της επικοινωνίας στους κόλπους της οικογένειας όσο και γενικά στην κοινωνική απομόνωση.

Κατακλείδα: ----

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: εικονικών κοινοτήτων, επικοινωνία, σχέσεων, αλληλεπίδρασης, Διαδίκτυο. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κ.λπ.).

Οι εικονικές κοινότητες που δημιουργούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή στις ομάδες συζητήσεων αποτελούν ένα νέο χώρο διαμόρφωσης φιλικών σχέσεων, στο πλαίσιο των οποίων, ωστόσο, η αλληλεπίδραση έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από τη δια ζώσης επικοινωνία. Τα μέλη αυτών των εικονικών κοινοτήτων έχουν τη δυνατότητα είτε να παρουσιάσουν με ειλικρίνεια τον εαυτό τους είτε να υποκριθούν πως έχουν μια διαφορετική προσωπικότητα από την πραγματική. Πρόκειται, βέβαια, για ένα συνήθη κίνδυνο στο διαδίκτυο, όπου ο καθένας μπορεί να παρουσιάζει μια ιδεατή ή διαφορετική εικόνα του εαυτού του.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: Διαδίκτυο, απομόνωση, πρόσβαση, χρόνου, κοινωνικότητα. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κ.λπ.).

Η δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο μπορεί να αποτελέσει μια αποτελεσματική λύση για την αντιμετώπιση του αισθήματος απομόνωσης που βιώνουν άτομα μεγάλης ηλικίας. Με δεδομένο το γεγονός πως αρκετοί ηλικιωμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς την ευεργετική επίδραση της επαφής με άλλους ανθρώπους, το διαδίκτυο θα ήταν σε θέση να αποκαταστήσει, ως ένα βαθμό, την κοινωνικότητά τους, καθώς θα είχαν εκ νέου τη δυνατότητα να επικοινωνούν με άτομα του οικογενειακού ή φιλικού τους περιβάλλοντος.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: φροντίδα, Διαδίκτυο, κοινωνική αλληλεπίδραση, δραστηριοτήτων, επιπτώσεις. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος κ.λπ.).

Η υπέρμετρη χρήση του διαδικτύου, ιδίως από άτομα νεαρής ηλικίας, ενδέχεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις τόσο στις καθημερινές τους δραστηριότητες, όσο και στην κοινωνική τους αλληλεπίδραση με τα άτομα του οικογενειακού και φιλικού τους περιβάλλοντος. Οι νέοι τείνουν να παραμελούν τις σχολικές ή άλλες υποχρεώσεις τους και να υποκαθιστούν τις δια ζώσης κοινωνικές επαφές, με τις εικονικές συνομιλίες. Είναι απαραίτητο, άρα, να υπάρξει από τους οικείους τους η κατάλληλη φροντίδα, ώστε να τίθενται όρια στην ενασχόλησή τους με το διαδίκτυο.

Γ2. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο ξενόγλωσσους όρους και να αιτιολογήσετε με συντομία τη χρήση τους.

email, forums: Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για όρους που μπορούν να αποδοθούν στα ελληνικά, ο συγγραφέας τους παραθέτει καθώς η χρήση τους είναι παγιωμένη διεθνώς. Σ’ ένα κείμενο, άλλωστε, που προσεγγίζονται θέματα σχετικά με το διαδίκτυο η χρήση των διεθνώς αναγνωρισμένων αυτών όρων είναι σχεδόν αναπόφευκτη.

Γ2. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο όρους ειδικού/επιστημονικού λεξιλογίου και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

εικονικές κοινότητες (εικονικών κοινοτήτων), κοινωνική αλληλεπίδραση: Οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνται καθώς συνδέονται άμεσα με το υπό εξέταση θέμα, την κοινωνικότητα, δηλαδή, των ατόμων και το πώς αυτή επηρεάζεται από το διαδίκτυο. Ο πρώτος όρος -εικονικές κοινότητες- αποδίδει μια πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί χάρη ακριβώς στις δυνατότητες επικοινωνίας που προσφέρει το διαδίκτυο. Ενώ, ο δεύτερος όρος -κοινωνική αλληλεπίδραση-, αν και αναφέρεται σε μια διαχρονική κατάσταση, τίθεται εκ νέου σε διαδικασία διαμόρφωσης και αλλαγών, εφόσον η αλληλεπίδραση των ατόμων επηρεάζεται δραστικά από τη διάδοση του διαδικτύου.

Γ2. «Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν κριτικά το Διαδίκτυο υποστηρίζουν ότι η επέκτασή του οδηγεί στην κατάρρευση της επικοινωνίας».

Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την ονοματική αναφορική πρόταση και να γράψετε αν είναι προσδιοριστική ή παραθετική/προσθετική. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που αντιμετωπίζουν κριτικά το Διαδίκτυο».

Η πρόταση αυτή είναι προσδιοριστική, καθώς αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του υποκειμένου της κύριας πρότασης, γι’ αυτό και δεν χωρίζεται από αυτό με κόμμα. Πιο συγκεκριμένα, χαρακτηρίζεται προσδιοριστική, διότι αν απουσίαζε, θα αλλοιωνόταν σημαντικά το νόημα της κύριας πρότασης.

Δ. Σ’ ένα άρθρο να αναφερθείτε στην επίδραση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στους εφήβους.

Η εφηβεία υπό τη διαρκή επιρροή του διαδικτύου  

     Η καθημερινότητα των σημερινών εφήβων, οι διαπροσωπικές τους σχέσεις, η ενημέρωσή τους, όπως και ο τρόπος που επιλέγουν να αξιοποιήσουν τον ελεύθερο χρόνο τους επηρεάζονται δραστικά τόσο από το διαδίκτυο όσο και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κάθε γονιός ή εκπαιδευτικός που επιθυμεί να κατανοήσει το πώς σκέφτονται και το πώς κοινωνικοποιούνται οι έφηβοι οφείλει πρωτίστως να διερευνήσει και να κατανοήσει τις επιρροές που δέχονται από τον εικονικό κόσμο του διαδικτύου.

     Σε πρώτο επίπεδο είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη πως οι έφηβοι έχουν μέσω του διαδικτύου πρόσβαση σε μια μεγάλη ποικιλία τηλεοπτικών σειρών και ταινιών, δημιουργημένων ειδικά για τη δική τους ηλικιακή ομάδα. Περνούν, έτσι, πολλές ώρες παρακολουθώντας τις σειρές εκείνες που έχουν κερδίσει το δικό τους ενδιαφέρον, αλλά και των φίλων τους, ώστε ακολούθως να μοιραστούν τις εντυπώσεις τους. Η ενασχόληση αυτή αφενός γίνεται κάποτε εις βάρος του χρόνου που θα μπορούσαν να περάσουν μαζί με την οικογένειά τους ή τους φίλους τους και αφετέρου τούς φέρνει σ’ επαφή με ποικίλα ζητήματα που απασχολούν τα άτομα εφηβικής ηλικίας, διαμορφώνοντας ως ένα βαθμό τις απόψεις τους σχετικά με αυτά.

     Παρόμοια επίδραση στο πώς αντιλαμβάνονται τα ζητήματα της εφηβικής περιόδου ασκούν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς παρέχουν στους νέους έναν εύκολο τρόπο να ανταλλάσσουν μεταξύ τους απόψεις, αλλά και τη δυνατότητα να «παρακολουθούν» το πώς τα διαχειρίζονται οι συνομήλικοί τους. Κατ’ αυτό τον τρόπο, θέματα που σχετίζονται με τις φιλικές ή ερωτικές σχέσεις, με τον εκφοβισμό, με τις διακρίσεις, καθώς και ειδικότερα ζητήματα που σχετίζονται με την υγεία ή την ανάπτυξη των εφήβων φτάνουν σε αυτούς άλλοτε με σωστό κι άλλοτε με λανθασμένο τρόπο μέσω του διαδικτυακού κόσμου. Οι έφηβοι προτιμούν πλέον να αναζητήσουν απαντήσεις για όσα τους απασχολούν στο διαδίκτυο και όχι απευθυνόμενοι στους γονείς τους ή σε πρόσωπα ειδικώς καταρτισμένα.

     Το διαδίκτυο, βέβαια, φέρνει σ’ επαφή τους εφήβους όχι μόνο με τις πληροφορίες και τη γνώση που χρειάζονται, αλλά και με τους φίλους τους. Με τη συνδρομή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης οι έφηβοι μπορούν να επικοινωνούν συνεχώς τόσο με τα άτομα του άμεσου φιλικού τους κύκλου, όσο και με τους «εικονικούς» τους φίλους, με τους οποίους, ενδεχομένως, δεν έχουν γνωριστεί ποτέ από κοντά. Η διεύρυνση αυτή, όμως, των κοινωνικών επαφών των εφήβων ενέχει, όπως είναι φυσικό, ορισμένους κινδύνους, εφόσον δεν είναι πάντοτε δεδομένο πως οι διαδικτυακοί φίλοι είναι πρόσωπα αγαθών προθέσεων. Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία την έγκαιρη ενημέρωση των εφήβων σχετικά με την πιθανότητα να τους προσεγγίσουν μέσω του διαδικτύου ανήθικα και επικίνδυνα άτομα.

     Με δεδομένη, λοιπόν τη διαρκή ενασχόληση των εφήβων με το διαδίκτυο είναι προφανές πως δέχονται ποικίλες επιδράσεις, εφόσον μέσω αυτού ψυχαγωγούνται, ενημερώνονται, αλλά και κοινωνικοποιούνται. Το διαδίκτυο αποτελεί για τους εφήβους το παράθυρο μέσα από το οποίο αντικρίζουν τον κόσμο, τόσο της δικής τους ηλικίας, όσο και αυτής των ενηλίκων. Χρειάζονται, επομένως, την καθοδήγηση εκείνη που θα τους επιτρέψει να αποκομίζουν από αυτό θετικά στοιχεία και να αποφεύγουν τις αρνητικές του όψεις.

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Παραπληροφόρηση [Από το Νέο Βιβλίο για τη Β΄ Λυκείου των Εκδόσεων Χατζηθωμά]

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Κόμικς

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Κόμικς

Κόμικς: σειρά από ασπρόμαυρα ή έγχρωμα σχέδια που αφηγούνται ποικίλου περιεχομένου ιστορίες και δημοσιεύονται είτε σε συνέχειες σε εφημερίδες και περιοδικά είτε σε αυτοτελείς εκδόσεις.

Τα χαρακτηριστικά των κόμικς:

Η εικόνα κατέχει κεντρικό ρόλο. Παρά το γεγονός πως στα κόμικς οι ήρωες συνομιλούν και διατυπώνουν τις σκέψεις τους, επιτρέποντας στον αναγνώστη να παρακολουθεί την εξέλιξη της ιστορίας, επί της ουσίας ο βασικότερος φορέας παρουσίασης της δράσης είναι οι εικόνες. Ο αναγνώστης μπορεί -ως ένα βαθμό- να αντιληφθεί τα διαδραματιζόμενα παρακολουθώντας μόνο την εναλλαγή των εικόνων, εφόσον αυτές περιέχουν πλήθος στοιχείων που φανερώνουν τις προθέσεις και τις επιλογές των κεντρικών προσώπων.

Κυριαρχεί η δράση. Τα κόμικς -κι αυτό τα καθιστά προσφιλή στις νεότερες ηλικίες- δεν περιέχουν εκτενή αφηγηματικά μέρη∙ ο λόγος των ηρώων είναι σύντομος, αφού ό,τι προέχει είναι η δράση. Υπ’ αυτή την έννοια ο αναγνώστης δεν καλείται να διαβάσει μεγάλα κείμενα, αλλά περισσότερο να απολαύσει τις εικόνες και τη γρήγορη εναλλαγή της δράσης.

Φανταστικό στοιχείο. Στα κόμικς είναι πολύ συχνά εμφανές το φανταστικό στοιχείο, καθώς οι ήρωες των ιστοριών -κάποτε υπερ-ήρωες, με ξεχωριστές δυνάμεις- δεν υπόκεινται στους περιορισμούς της πραγματικότητας. Τα κόμικς έτσι προσεγγίζουν τα παραμύθια και γοητεύουν τους μικρούς αναγνώστες, εφόσον αποδεσμεύουν και ενεργοποιούν τη φαντασία τους. Τα παιδιά εισερχόμενα στον κόσμο των κόμικς έχουν την ευκαιρία να ξεφύγουν από την ανία της καθημερινότητας και να βιώσουν -έστω και νοητά- εκπληκτικές περιπέτειες.

Κωμικό στοιχείο. Ένα επιπλέον προσφιλές για τους μικρούς αναγνώστες χαρακτηριστικό των κόμικς είναι το χιούμορ που διατρέχει τις ιστορίες και τη συμπεριφορά των ηρώων τους. Οι παρουσιαζόμενες ιστορίες-περιπέτειες καθίστανται κατ’ αυτό τον τρόπο πιο ευχάριστες και προσφέρουν στιγμές ψυχικής χαλάρωσης στα παιδιά.  

Σχηματική αναπαράσταση της κοινωνικής πραγματικότητας. Στα κόμικς ακολουθείται μια απλουστευτική προσέγγιση της πραγματικότητας, με σαφή διαχωρισμό των ηρώων σε καλούς και κακούς, γεγονός που επιτρέπει στο παιδί να αντιλαμβάνεται ευκολότερα και χωρίς ηθικά διλήμματα τις επιμέρους καταστάσεις. Το παιδί-αναγνώστης διακρίνει άμεσα ποιος είναι ο «καλός» ήρωας της ιστορίας και ταυτίζεται με αυτόν, αγωνιώντας για τη δικαίωση του αγώνα του, η οποία είναι, βέβαια, ούτως ή άλλως δεδομένη.

Στις ιστορίες δράσης η πάλη του καλού με το κακό αποτελεί δεδομένη κατάσταση, κάτι που διευκολύνει το παιδί να αναγνωρίσει γρήγορα το μοτίβο αυτό και να παρακολουθήσει με ενδιαφέρον τις προσπάθειες των καλών ηρώων να αποκαταστήσουν την ηθική τάξη, κατανικώντας τις δυνάμεις των κακών.

Σύντομες και εύληπτες ιστορίες. Τα κόμικς, δοθέντος ότι απευθύνονται -συνήθως- σε παιδιά μικρής ηλικίας, αποτελούνται από σύντομες και αυτοτελείς ιστορίες, ώστε το παιδί-αναγνώστης να είναι σε θέση να κατανοήσει εύκολα την εξέλιξη της δράσης και να παρακολουθήσει το σύνολο της ιστορίας. Σε αυτό βοηθά κι ο τυπικός διαχωρισμός των ηρώων σε καλούς και κακούς, καθώς και η εν γένει τυποποιημένη απόδοση της πραγματικότητας, εφόσον το παιδί δεν έρχεται αντιμέτωπο με την ανάγκη να αποκωδικοποιήσει τα κίνητρα και τις προθέσεις των ηρώων. Η πλοκή είναι ξεκάθαρη∙ η πάλη ανάμεσα στο καλό και το κακό.

Αισθητική αρτιότητα. Ο σχεδιασμός των κόμικς είναι -τις περισσότερες φορές- ιδιαίτερα προσεγμένος και καλλιτεχνικά άρτιος. Τόσο το εξώφυλλο, όσο και κάθε επιμέρους σκίτσο, διακρίνονται για τη λεπτομερή και ακριβή απόδοσή τους, γεγονός που μυεί τους μικρούς αναγνώστες στην αισθητική απόλαυση ενός καλλιτεχνικού δημιουργήματος.

Θετικά στοιχεία των κόμικς

Έκφραση κοινωνικών προβληματισμών. Συχνά μέσα από τις ιστορίες των κόμικς οι δημιουργοί περνούν στο παιδί-αναγνώστη καίρια ηθικά και ανθρωπιστικά μηνύματα. Οι ήρωες μάχονται το κακό, όχι ως μια ασαφή και γενική κατάσταση, αλλά με αναφορές σε ειδικότερες και σαφέστερες εκφάνσεις αυτού, όπως είναι η αδικία, ο αυταρχισμός, ο ρατσισμός κι η εκμετάλλευση.

Το παιδί ταυτίζεται, λοιπόν, με τον ήρωα, που είναι συνήθως εκφραστής θετικών ηθικών αξιών. Η φιλία, η αγάπη για τα μέλη της οικογένειας, ο σεβασμός απέναντι στις γυναίκες, η αποδοχή του διαφορετικού, η απόρριψη της κοινωνικής αδικίας, αποτελούν μερικά από τα χαρακτηριστικά των «καλών» ηρώων των κόμικς.

Κινητοποιούν τη φαντασία του αναγνώστη. Ο αναγνώστης των κόμικς δεν έχει τον παθητικό ρόλο του τηλεθεατή που λαμβάνει έτοιμο όλο το υλικό, χωρίς περιθώρια προσωπικής συμμετοχής. Ο αναγνώστης καλείται να συμπληρώσει με τη φαντασία του ποικίλες πτυχές της ιστορίας και να ερμηνεύσει το πλήθος των μηνυμάτων που περιέχονται στα επιμέρους σκίτσα. Τα κόμικς, άλλωστε, λειτουργούν συχνά ως αρχικά ερεθίσματα για την απελευθέρωση της φαντασίας του παιδιού αναγνώστη, που προχωρά κατόπιν στη διαμόρφωση ενός δικού του φανταστικού κόσμου, όπου οι περιπέτειες του ήρωα συνεχίζονται και εμπλουτίζονται συνεχώς.

Δημιουργική μορφή ψυχαγωγίας. Το παιδί-αναγνώστης έχει την ευκαιρία μέσα από τις ιστορίες των κόμικς να ξεφύγει από τις εσωτερικές εντάσεις που του προκαλεί η καθημερινότητα και να εισαχθεί σ’ έναν κόσμο, όπου κάθε αρνητικό στοιχείο βρίσκει την επίλυσή του χάρη στις ακαταπόνητες προσπάθειες των ηρώων. Το κακό τιμωρείται∙ η αδικία αποκαθίσταται.   

Το παιδί-αναγνώστης ταυτίζεται με τους ήρωες, συμπάσχει μαζί τους και συμμερίζεται τις αγωνιώδεις καταστάσεις που βιώνουν, αποκομίζοντας το ίδιο έντονες συναισθηματικές συγκινήσεις και συγχρόνως εμβάθυνση της ικανότητάς του να κατανοεί τις δυσκολίες των άλλων και να τους συμπονά. Ενώ, συνάμα, χάρη στη χιουμοριστική διάσταση των εικονογραφημένων αυτών ιστοριών καλλιεργείται η αίσθηση του χιούμορ και εκτιμάται από το παιδί η αξία που έχει η χιουμοριστική προσέγγιση για την εκτόνωση ορισμένων έντονων καταστάσεων.

Ενίσχυση της αναγνωστικής ικανότητας των μικρών παιδιών. Αν και τα κόμικς δεν περιέχουν πάντοτε πλούσιο λεξιλόγιο, αποτελούν ωστόσο έναν ευχάριστο τρόπο για την υιοθέτηση αναγνωστικών συνηθειών από παιδιά μικρότερης ηλικίας που βρίσκονται στο στάδιο εκμάθησης της ανάγνωσης. Το ενδιαφέρον που προκαλούν οι ιστορίες τους κι η αγωνία για την εξέλιξη της δράσης λειτουργούν ενισχυτικά για τους μικρούς αναγνώστες στην προσπάθειά τους να κατακτήσουν τη γλώσσα.

Αρνητικά στοιχεία των κόμικς

Διατήρηση στερεοτύπων. Στην προσπάθεια των κόμικς να διαμορφώσουν μια εντελώς σχηματική αποτύπωση της κοινωνικής πραγματικότητας, ώστε να είναι οι ιστορίες τους εύληπτες και να μην απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια για την κατανόησή τους από τους μικρούς αναγνώστες, συχνά καταφεύγουν σε στερεοτυπικά σχήματα σε ό,τι αφορά, για παράδειγμα, τις σχέσεις των δύο φύλων ή τις λοιπές κοινωνικές σχέσεις (πλούσιοι – φτωχοί, ισχυροί – αδύναμοι).

Προώθηση της βίας. Στο πλαίσιο της διαχρονικής πάλης ανάμεσα στο καλό και το κακό, οι ήρωες των κόμικς, και κυρίως οι υπερήρωες, καταφεύγουν στη χρήση βίας προκειμένου να νικήσουν και να «συντρίψουν» τους αντιπάλους τους. Βία που στα μάτια των μικρών αναγνωστών μοιάζει δικαιολογημένη και αναγκαία, εφόσον η επικράτηση των καλών είναι επιβεβλημένη∙ βία, εντούτοις, που παρουσιάζεται τελικά ως αποδεκτό μέσο επίλυσης των διαφορών μεταξύ των ανθρώπων.

Ήρωες με αρνητική συμπεριφορά. Ορισμένοι από τους ήρωες των κόμικς παρεκκλίνουν από τα θετικά πρότυπα των κεντρικών ηρώων, καθώς χρησιμοποιούν ως μέσο επικοινωνίας τον σαρκασμό, τις ύβρεις και την ειρωνεία, ενώ τα κίνητρα δράσης τους είναι η εκδίκηση ή ακόμη και ο φθόνος.

Υποβιβασμός του γραπτού λόγου. Μια συχνή ένσταση για τα κόμικς είναι το γεγονός πως βασίζονται περισσότερο στην εικόνα για τη μεταβίβαση των μηνυμάτων και περιορίζουν σημαντικά τον εκφραστικό πλούτο των ηρώων τους. Έτσι, το παιδί-αναγνώστης δεν λαμβάνει ικανά γλωσσικά ερεθίσματα, εφόσον πολύ συχνά το λεξιλόγιο των κόμικς είναι ανεπαρκές, ενώ περιορισμένη εμφανίζεται κι η χρήση της γλώσσας σε δομικό επίπεδο, αφού επιλέγονται σύντομες προτάσεις με παρατακτικό λόγο.

Επιφανειακή προσέγγιση της πραγματικότητας. Με στόχο πάντα το εύληπτο των ιστοριών, οι δημιουργοί των κόμικς καταφεύγουν στη διαμόρφωση μιας απλοϊκής εκδοχής της πραγματικότητας, στο πλαίσιο της οποίας οι ήρωες είναι μονοδιάστατοι (καλοί – κακοί), χωρίς ποτέ να κινούνται στο ενδιάμεσο ή να βιώνουν διλήμματα σχετικά με την ορθότητα των επιλογών τους. Αντιστοίχως, συχνή είναι η χιουμοριστική προσέγγιση σοβαρότερων κοινωνικών ζητημάτων, με αποτέλεσμα την εκμηδένιση της σημασίας τους.

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Αξιοκρατία

Trudi Simmonds

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Αξιοκρατία

Αξιοκρατία: η κατάσταση κατά την οποία επικρατούν οι άξιοι, αυτοί που αξίζουν περισσότερο.

Αναξιοκρατία: η μη εφαρμογή αξιοκρατικών κριτηρίων (συνήθως για τον διορισμό, τη μετάθεση ή την προαγωγή υπαλλήλων), η έλλειψη αξιοκρατίας.

Οικογενειοκρατία (νεποτισμός): η πρακτική να τοποθετούνται από αυτούς που έχουν εξουσία συγγενικά ή φιλικά τους πρόσωπα σε ανώτερες θέσεις και σε ανώτερα αξιώματα.

Ρουσφέτι: χαριστική παροχή εκ μέρους υπουργών ή βουλευτών σε κομματικούς οπαδούς, φίλους ή γνωστούς.

Ρουσφετολογία: η πρακτική της εξυπηρέτησης εκ μέρους πολιτικών των κομματικών οπαδών, φίλων ή γνωστών με χαριστικές πράξεις, εκδουλεύσεις.

Ευνοιοκρατία: η κατάσταση στην οποία επικρατεί προνομιακή, μεροληπτική μεταχείριση ορισμένων (ευνοουμένων), η άδικη προώθηση και εξυπηρέτηση (κάποιων εις βάρος άλλων). 

Η θετική συνεισφορά της αξιοκρατίας

Εφόσον αξιοκρατία σημαίνει να επιλέγονται οι αξιότεροι για τις διάφορες θέσεις εργασίας και ευθύνης, να αναδεικνύονται και να προωθούνται τα ικανότερα άτομα, και να επιβραβεύονται για τη συνεχή προσπάθειά τους, καθίσταται σαφές πως πρόκειται για μια πολλαπλώς επωφελή κατάσταση. Ειδικότερα:

- Η επιλογή των ικανότερων ατόμων για τις διάφορες θέσεις εργασίας -ατόμων που διαθέτουν τις κατάλληλες γνώσεις και έχουν υψηλό επίπεδο κατάρτισης- οδηγεί σε αύξηση της παραγωγικότητας. Οι άνθρωποι που έχουν τα αναγκαία εφόδια για τη θέση που αναλαμβάνουν, μπορούν να επιτελέσουν το έργο τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και, συνάμα, να προβούν στη λήψη εκείνων των πρωτοβουλιών που απαιτούνται για την περαιτέρω βελτίωση της απόδοσης στον τομέα τους.

Τα άτομα, άλλωστε, που καταλαμβάνουν μια θέση εργασίας χάρη στα προσόντα και στην προσωπική τους αξία, τείνουν να εκτιμούν πολύ περισσότερο την ευκαιρία που τους δίνεται κι εργάζονται έτσι με μεγαλύτερη προθυμία και αποτελεσματικότητα.

- Η βελτίωση της απόδοσης στις διάφορες υπηρεσίες του δημόσιου τομέα και στις διάφορες εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, που προκύπτει χάρη στην αξιοκρατική επιλογή των στελεχών, ωφελεί τους πολίτες, καθώς τους προσφέρονται υπηρεσίες και προϊόντα υψηλότερης ποιότητας.

- Η αξιοκρατία υπηρετεί διττώς το δημοκρατικό πολίτευμα, διότι, αφενός οι πολίτες έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στο κράτος και ειδικότερα στην ορθή λειτουργία των θεσμών επιλογής προσωπικού, και άρα θεωρούν πως οι άξιοι κάθε τομέα λαμβάνουν την αναγνώριση που τους αναλογεί, και αφετέρου, όταν βρίσκει την εφαρμογή της στους πολιτικούς και στα πρόσωπα εκείνα που καταλαμβάνουν τα διάφορα αξιώματα, καθώς έχει ως αποτέλεσμα την αρτιότερη διοίκηση του κράτους και των υποθέσεών του.

- Η τήρηση της αξιοκρατίας λειτουργεί ενισχυτικά στις προσπάθειες των πολιτών, και ιδίως των νέων, να διευρύνουν τη μόρφωση και τις δεξιότητές τους, εφόσον γνωρίζουν πως ο κόπος τους θα έχει την επιζητούμενη ανταμοιβή.

- Η αξιοκρατία ανταποκρίνεται στο αίσθημα δικαίου των πολιτών, διασφαλίζοντας πως οι άνθρωποι εκείνοι που προσπαθούν και οι οποίοι έχουν αποκτήσει την αναγκαία κατάρτιση θα επιτύχουν στον τομέα τους, ανεξάρτητα από εξωγενείς παράγοντες όπως είναι η κοινωνική θέση και οι (πολιτικές) γνωριμίες.

- Η αξιοκρατία λειτουργεί ως σημαντικό κίνητρο ενίσχυσης της ευγενούς άμιλλας και του συναγωνισμού, εφόσον οι νέοι γνωρίζουν πως η απόκτηση κατάρτισης και επαγγελματικών εφοδίων επαρκεί για την ανάδειξη των καλύτερων εξ αυτών. Είναι προθυμότεροι, έτσι, να συναγωνιστούν μεταξύ τους, καθώς αντιλαμβάνονται πως η μελλοντική τους αποκατάσταση θα εξαρτηθεί από τις προσπάθειές τους και μόνο.

- Η αξιοκρατία λειτουργεί, συνάμα, ως μέσο ηθικοποίησης, καθώς μέσω αυτής εξαλείφονται οι παράγοντες ευνοιοκρατίας κι οι πολίτες γνωρίζουν πως μόνο κριτήριο για την επιλογή και την ανάδειξή τους είναι οι γνώσεις, οι ικανότητές τους κι η ποιότητα του ήθους και της προσωπικότητάς τους. Απομακρύνεται, άρα, το πνεύμα του αθέμιτου ανταγωνισμού και των παρασκηνιακών διαδικασιών, κι οι νέοι πολίτες αφοσιώνονται απρόσκοπτα στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν τα αναγκαία εφόδια για τη σταδιοδρομία τους στον τομέα που τους ενδιαφέρει.

- Η τήρηση της αξιοκρατίας επιτρέπει στους ανθρώπους να αναγνωρίζουν και να επιβραβεύουν τα επιτεύγματα των συνανθρώπων τους, εφόσον μπορούν να είναι βέβαιοι πως αυτά προέκυψαν χάρη στην πραγματική αξία του εκάστοτε ατόμου και όχι χάρη σε γνωριμίες και πολιτικές εξυπηρετήσεις.

Επιπτώσεις της αναξιοκρατίας

Τα ποικίλα οφέλη που προσφέρει η αξιοκρατία -ατυχώς- υπονομεύονται ή και χάνονται πλήρως, έστω κι από τη μερική επικράτηση της αναξιοκρατίας, μιας και διασαλεύεται η εμπιστοσύνη των πολιτών τόσο απέναντι στο κράτος και τους πολιτικούς όσο και απέναντι στους συμπολίτες τους. Ειδικότερα:

- Η ρουσφετολογική παραχώρηση θέσεων εργασίας στον δημόσιο τομέα, όπως και ο νεποτισμός στον ιδιωτικό τομέα, έχουν ως αποτέλεσμα τη μειωμένη παραγωγικότητα, εφόσον άτομα που δεν έχουν τα κατάλληλα εφόδια καλούνται να διαχειριστούν εργασίες και να αναλάβουν ευθύνες, τις οποίες δεν γνωρίζουν πώς να φέρουν εις πέρας επιτυχώς. Έτσι, προκύπτουν διαρκείς καθυστερήσεις, ενώ το τελικό αποτέλεσμα είναι χαμηλότερο των απαιτήσεων.

Ιδίως σε ό,τι αφορά τον ελληνικό δημόσιο τομέα η διαβόητη παθογένειά του οφείλεται σ’ ένα -πρωτοφανές για ευρωπαϊκό κράτος- αρνητικό τρίπτυχο: ρουσφετολογικοί διορισμοί, απουσία αξιολόγησης και μονιμότητα. Πλάι στους ευσυνείδητους δημοσίους υπαλλήλους, που επιτελούν τα καθήκοντά τους με άρτιο επαγγελματισμό, υπάρχει ένα πλήθος υπαλλήλων που κατέλαβε τη θέση του χάρη σε κάποιο ρουσφέτι, χωρίς να έχουν σαφώς την αναγκαία κατάρτιση. Οι υπάλληλοι αυτοί, μιας και δεν χρειάστηκε ποτέ να καταβάλουν πραγματική προσπάθεια για να βρεθούν στη θέση που τους δόθηκε, δεν εκτιμούν την αξία της, κι έτσι, αντί να εργάζονται με πραγματική αφοσίωση, ενδιαφέρονται μόνο για το πώς θα κοπιάσουν όσο γίνεται λιγότερο.

Η απραξία αυτή, άλλωστε, μένει διαρκώς χωρίς επιπτώσεις, εφόσον αφενός δεν υπάρχει ουσιαστική αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων κι αφετέρου οι υπάλληλοι αυτοί γνωρίζουν πως είναι «μόνιμοι», οπότε επιδεικνύουν χαρακτηριστική αδιαφορία απέναντι σε όποια παρατήρηση ή έκκληση των υπευθύνων προκειμένου να εκπληρώσουν με μεγαλύτερη συνέπεια τα καθήκοντά τους. Σε αντίθεση με τον ιδιωτικό τομέα, όπου οι υπάλληλοι αξιολογούνται επί της ουσίας συνεχώς και γνωρίζουν πως μπορούν να απολυθούν ανά πάσα στιγμή για οποιαδήποτε πιθανή παράλειψή τους, οι δημόσιοι υπάλληλοι χαίρουν διαρκούς ασυλίας και για τις παραλείψεις τους και για την αδιαφορία τους απέναντι στις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις.

- Η αναξιοκρατία προκαλεί εύλογη αγανάκτηση στους πολίτες απέναντι στους πολιτικούς, οι οποίοι είναι έτοιμοι να ικανοποιήσουν οποιοδήποτε αίτημα των οπαδών τους, για να διασφαλίσουν την εκλογή τους, κι οποίοι αδιαφορούν για την καταστρατήγηση κάθε έννοιας δικαίου που προκύπτει από τις ρουσφετολογικές αυτές τοποθετήσεις υπαλλήλων.

Συνάμα, οι πολίτες αγανακτούν και με τους συμπολίτες τους εκείνους που δέχονται τέτοιους ρουσφετολογικούς διορισμούς, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους πως έτσι αδικούν εκείνους οι οποίοι έχουν κοπιάσει για να αποκτήσουν τα κατάλληλα εφόδια και παραμένουν εντούτοις χωρίς εργασία και χωρίς αναγνώριση των προσπαθειών τους. Δημιουργείται, άρα, λόγω της αναξιοκρατίας, ένα ιδιαίτερα αρνητικό κλίμα το οποίο υπονομεύει κάθε αίσθηση εμπιστοσύνης απέναντι στους πολιτικούς και κατ’ επέκταση απέναντι στους δημοκρατικούς θεσμούς, οι οποίοι υφίστανται θεωρητικά για να διασφαλίζουν την αποτροπή ανάλογων φαινομένων.

- Η αναξιοκρατία έχει ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή και την ψυχολογία εκείνων των πολιτών, οι οποίοι μη έχοντας τις κατάλληλες γνωριμίες ή την απαιτούμενη ανηθικότητα και έλλειψη αξιοπρέπειας για να παρακαλέσουν για μια τέτοια «εξυπηρέτηση», παραμένουν χωρίς εργασία, παρά το γεγονός ότι έχουν την κατάλληλη κατάρτιση και τις αναγκαίες γνώσεις. Βλέπουν, δηλαδή, τις σπουδές και την προσπάθειά τους να ματαιώνονται, μόνο και μόνο διότι η πολιτεία αυτή τείνει να επιβραβεύει μόνο τους κομματικούς οπαδούς.

- Η αναξιοκρατία αποτρέπει τους νέους ανθρώπους από το να καταβάλουν μια συνεπή προσπάθεια σε ότι αφορά τις σπουδές και την κατάρτισή τους, εφόσον γνωρίζουν πως μόνο όσοι έχουν τις κατάλληλες γνωριμίες θα διασφαλίσουν τη ζητούμενη επαγγελματική αποκατάσταση.

- Η επικράτηση της αναξιοκρατίας ωθεί τους πολίτες στην υιοθέτηση μιας ανήθικης και αμιγώς συμφεροντολογικής στάσης απέναντι στα πράγματα, εφόσον τους «διδάσκει» πως μόνο μέσω του αθέμιτου ανταγωνισμού και της παρασκηνιακής δράσης μπορεί κάποιος να επιτύχει. Έτσι, οι πολίτες χάνουν ο ένας την εμπιστοσύνη απέναντι στον άλλον και αναζητούν τρόπους για να διακριθούν, έστω κι αν αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να θυσιάσουν την αξιοπρέπεια και το ήθος τους.

Αίτια επικράτησης της αναξιοκρατίας

Ένα από τα πλέον αρνητικά στοιχεία της ελληνικής κοινωνίας είναι απουσία ορθής πολιτικής συνείδησης, καθώς τόσο οι πολιτικοί όσο και οι πολίτες σπεύδουν να εκμεταλλευτούν κάθε ευκαιρία για την απόκτηση προνομίων, χωρίς να θέλουν συνάμα να καταβάλλουν και τον αναγκαίο κόπο. Οι πολιτικοί, μη έχοντας την ικανότητα και τη δυνατότητα να προσφέρουν κάποιο ουσιαστικό έργο, βασίζουν την εκλογή τους σε εξυπηρετήσεις και παροχές, κι οι πολίτες, αποζητώντας διαρκώς την εύκολη λύση και μη σεβόμενοι τον αγώνα των συμπολιτών τους, συναινούν στο ξεπούλημα της ψήφου τους, με αντάλλαγμα μια θέση εργασίας στο δημόσιο ή κάποια άλλη εξίσου ανέντιμη δωροληψία.

Ο ατομικισμός που διακρίνει τους πολίτες και το γεγονός ότι είναι πρόθυμοι να καταφύγουν σε αθέμιτα μέσα για να διασφαλίσουν τη δική τους αποκατάσταση και την αποκατάσταση των δικών τους, οφείλεται, ως ένα βαθμό, σε μια σειρά ελλείψεων του ελληνικού κράτους. Σημαντικότερη εξ αυτών είναι η απουσία πραγματικών ευκαιριών επαγγελματικής σταδιοδρομίας και η διαχρονικά αυξημένη ανεργία που μαστίζει τον τόπο. Είναι προφανές πως αν οι πολίτες είχαν τη βεβαιότητα πως θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν εργασία σ’ έναν υποθετικά ακμάζοντα ιδιωτικό τομέα, δεν θα καταδέχονταν να ταπεινωθούν απέναντι στους πολιτικούς, μήτε να υποσκελίσουν άλλα αξιότερα άτομα.

Η απουσία ηθικών φραγμών, επομένως, που διακρίνει τους πολίτες κι η τάση τους να αδιαφορούν ή και να εχθρεύονται τους ικανότερους συμπολίτες τους πηγάζει από την αδυναμία της ελληνικής πολιτείας να δημιουργήσει ένα σταθερό και με θετικές προοπτικές οικονομικό περιβάλλον. Οι πολίτες ενδίδουν στο αίσθημα της ανασφάλειας και καταφεύγουν σε κατακριτέες πράξεις, προκειμένου να προφυλαχθούν από την ανεργία και την οικονομική εξαθλίωση∙ έστω και με προφανές τίμημα, την ηθική τους εξαχρείωση.

Τρόποι διαφύλαξης της αξιοκρατίας

- Οι πολίτες θα πρέπει να αποκτήσουν το αναγκαίο ήθος, ώστε όχι μόνο να μην καταδέχονται τέτοιου είδους ρουσφέτια, που τους προσφέρουν θέσεις τις οποίες δεν τις αξίζουν, αλλά και να στηλιτεύουν κάθε ανάλογο φαινόμενο που συναντούν. Θα πρέπει, δηλαδή, να γίνεται σεβαστός ο κόπος κι η αξία του άλλου ανθρώπου, και να εκλείψουν οι εγωκεντρικές συμπεριφορές σκόπιμης υποτίμησης του άλλου.

Αν ο κάθε πολίτης έχει την αναγκαία ηθική ποιότητα, ώστε να αρνείται να δεχτεί μια θέση ή ένα αξίωμα που δεν ανταποκρίνεται στα προσόντα του, τότε θα καταστεί σαφώς ευκολότερη η καταπολέμηση της αναξιοκρατίας. Άλλωστε, η ανηθικότητα των πολιτικών καταφέρνει να διαιωνίζεται ακριβώς διότι βρίσκονται πολίτες πρόθυμοι να επωφεληθούν από αυτή.

- Η πολιτεία οφείλει να ενισχύσει και να διατηρήσει τους θεσμούς εκείνους που ελέγχουν τις διαδικασίες επιλογής προσωπικού, όπως είναι το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού, διευρύνοντας συνάμα τις αρμοδιότητές τους, προκειμένου κάθε πρόσληψη στον δημόσιο τομέα να προκύπτει μέσα από διαφανείς και αξιοκρατικές διαδικασίες.

Ενώ, θα πρέπει παράλληλα, να προχωρήσει σε αναδρομικό έλεγχο και αξιολόγηση των υπαρχόντων υπαλλήλων, και να απομακρύνει εκείνους που δεν έχουν τα αναγκαία προσόντα για τη θέση που έχουν καταλάβει. Πρόκειται, βέβαια, για μια διαδικασία επίμοχθη και επώδυνη, η οποία όμως θα μπορέσει να επαναφέρει την αξιοπιστία των δημόσιων υπηρεσιών.

- Η πολιτεία οφείλει να εργαστεί σκληρά προκειμένου να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την ομαλή εκείνη οικονομική ανάπτυξη που θα προσφέρει τις απαιτούμενες θέσεις εργασίας, ώστε να μειωθεί δραστικά το φαινόμενο της ανεργίας. Αν οι πολίτες γνωρίζουν πως μπορούν να βρουν εργασία στον ιδιωτικό τομέα, δεν θα καταφεύγουν σε ρουσφετολογικά αιτήματα για μια ανάλογη θέση στο δημόσιο.

- Η διαφάνεια στις προσλήψεις του δημοσίου τομέα θα πρέπει να συνοδευτεί και με μια ανανέωση του ήθους των πολιτικών, προκειμένου να σπάσει ο φαύλος αυτός κύκλος που κρατά τη χώρα δέσμια της αναξιοκρατίας εδώ και δεκαετίες. Πολιτικοί, οι οποίοι μπορούν να βασίζουν την εκλογή τους μόνο σε αναξιοκρατικές παροχές και κενές υποσχέσεις, δεν έχουν θέση στο ελληνικό κοινοβούλιο.

- Οι πολίτες οφείλουν να αντιληφθούν πως μόνο μέσω της αξιοκρατίας μπορεί να διασφαλιστεί η πρόοδος του κράτους, εφόσον η επιλογή των ικανότερων πάντοτε στελεχών σημαίνει υψηλή απόδοση και αποτελεσματικότερη λειτουργία σε όλους τους φορείς και σε όλες τις επιχειρήσεις.

Η απόλυτη αξιοκρατία οδηγεί σε αδικίες

Χρειάζεται, ωστόσο, ιδιαίτερη προσοχή σε ό,τι αφορά την έννοια της αξιοκρατίας, διότι αν επιχειρηθεί η εφαρμογή της σε απόλυτο βαθμό, τότε θα προκύψουν άδικες καταστάσεις, εφόσον άνθρωποι, όπως είναι τα άτομα με ειδικές ανάγκες ή οι πολύτεκνες μητέρες, θα κληθούν να συναγωνιστούν άτομα που είχαν όλο το χρόνο κι όλες τις ευκαιρίες να ενισχύσουν τα επαγγελματικά τους εφόδια.

Είναι, προφανώς, εύλογο πως ένα άτομο που είχε να υπερνικήσει τις δυσκολίες που του προκαλούσε μια σωματική, ψυχική ή πνευματική αναπηρία, δεν είχε τις ίδιες δυνατότητες με ένα άλλο άτομο, για να προχωρήσει στην απόκτηση υψηλού επιπέδου κατάρτισης. Είναι, άρα, άδικο και άτοπο να καλείται να συναγωνιστεί εκείνους που απρόσκοπτα προχώρησαν στις σπουδές τους. Αντιστοίχως, μια μητέρα που είχε την υποχρέωση να αναθρέψει τέσσερα ή και πέντε παιδιά, δεν είχε τον αναγκαίο χρόνο για να αφοσιωθεί στη διεύρυνση των επαγγελματικών της εφοδίων.

Στο πλαίσιο της αξιοκρατίας, επομένως, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι ειδικές συνθήκες που κλήθηκε να αντιμετωπίσει κάθε άτομο στη ζωή του, ώστε η καταμέτρηση των εφοδίων και των προσόντων του να γίνεται με τα κατάλληλα κριτήρια.