Έκθεση Β΄ Λυκείου: Δημοσκοπήσεις και ΜΜΕ σήμερα στην Ελλάδα

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Δημοσκοπήσεις και ΜΜΕ σήμερα στην Ελλάδα

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης τεκμηριώνουν, αλλά και νομιμοποιούν τον λόγο τους με το επιστημονικό/ή μη κύρος των δημοσκοπήσεων, διευρύνοντας, ταυτοχρόνως τα όρια επιρροής τους. Χρησιμοποιούν εκτεταμένα τις δημοσκοπήσεις και γενικότερα τις έρευνες κοινής γνώμης, όχι μόνο στις προεκλογικές περιόδους, αλλά και για την κάλυψη οποιουδήποτε ζητήματος αναδεικνύει η επικαιρότητα. Κατ’ εξοχήν με τις δημοσκοπήσεις, τα Μέσα επιτυγχάνουν όχι απλώς να καλύπτουν τις ειδήσεις, αλλά και να τις δημιουργούν.

Ο τρόπος παρουσίασης των αποτελεσμάτων των δημοσκοπήσεων από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, παρά το γεγονός ότι έχει βελτιωθεί, παραμένει προβληματικός και πηγή μόνιμων αντιπαραθέσεων. Οι δημοσκοπήσεις παρουσιάζονται πολλές φορές διαστρεβλωμένα ή επιλεκτικά. Οι οργανισμοί ερευνών δεν μπορούν να ελέγξουν πώς τα Μέσα καλύπτουν και προβάλλουν και πολύ περισσότερο πώς τιτλοφορούν τα δεδομένα τους. Οι κώδικες δεοντολογίας για την παρουσίαση, που εφαρμόζονται από τις ενώσεις των εταιρειών ερευνών, δε δεσμεύουν κατά κανόνα και τα Μέσα.

Στην Ελλάδα παρόμοιος κώδικας έχει υιοθετηθεί μόνο από τη Δημόσια Τηλεόραση, χωρίς, όμως, και αυτός να έχει ισχύσει πρακτικά μέχρι σήμερα. Τα Μέσα στην πλειονότητά τους περιορίζουν το ενδιαφέρον τους στην πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος. Η υπερβολική προβολή και προσοχή που δίνουν στο ποιος προηγείται οδηγεί σε πτώχευση του δημόσιου και πολιτικού διαλόγου, σε απλοποίηση και στρέβλωση της εκλογικής διαδικασίας και της ποιότητας της Δημοκρατίας. Συμβαίνει πολύ συχνά αρκετά ενδιαφέρον υλικό, πέρα από την πρόθεση ψήφου ή τις δημοτικότητες των πολιτικών αρχηγών, να παραμελείται ή να προβάλλεται ελλιπώς. Επιπλέον, έχει υπάρξει μια τυποποίηση και μια «σύγκλιση» των ερευνητικών οργανισμών σε λίγες βασικές ερωτήσεις-μεταβλητές (πρόθεση ψήφου, δημοτικότητες πολιτικών αρχηγών, καταλληλότερος πρωθυπουργός κ.λπ.) που αποτυπώνουν σχηματικά την πολύπλοκη και ραγδαία μεταβαλλόμενη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα.

Η χρήση δημοσκοπήσεων έχει σημαντικές συνέπειες στη λειτουργία των Μέσων, αυξάνοντας σημαντικά την επιρροή τους και ενισχύοντας τη θέση τους απέναντι στα πολιτικά κόμματα. Οι συνέπειες που έχει για τα Μέσα η χρήση δημοσκοπήσεων συνοψίζονται σε τρία σημεία:

Κατ’ αρχάς, ενισχύει σημαντικά τον ρόλο τους στην προεκλογική εκστρατεία και καθιστά, όπως ήδη ειπώθηκε, την τηλεόραση ηγεμονικό παράγοντα στην κάλυψη εκλογών. Σήμερα, στις περισσότερες χώρες δεν υπάρχει μέρα της προεκλογικής εκστρατείας κατά την οποία να μη δημοσιεύονται δημοσκοπήσεις. Την τελευταία εβδομάδα παρατηρείται κατακλυσμός, ενώ και κατά την ημέρα των εκλογών γίνονται προβλέψεις και αναλύσεις των αποτελεσμάτων με τη χρήση των exit polls.

Έπειτα, μια νέα διάσταση των δημοσκοπήσεων είναι ότι επηρεάζουν και διαμορφώνουν τις κρίσεις και τα σχόλια των δημοσιογράφων και των σχολιαστών, καθότι αυτές σε γενικές γραμμές εκλαμβάνονται ως οι καλύτεροι δείκτες για τις αντιδράσεις του εκλογικού σώματος και την αποδοχή της προεκλογικής εκστρατείας από αυτό.

Τέλος, μέσω των δημοσκοπήσεων τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μπορεί να επηρεάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό σήμερα την ημερήσια διάταξη της πολιτικής θεματολογίας, είτε θετικά είτε αρνητικά. Με τη διερεύνηση των διαθέσεων της κοινής γνώμης αναδεικνύουν συχνά ζητήματα που είναι παραμελημένα από τους πολιτικούς, αλλά ανησυχούν τους ψηφοφόρους και αποτελούν ενδεχομένως και κριτήριο ψήφου γι’ αυτούς. Τέτοια θέματα σε διάφορες εκλογικές αναμετρήσεις έχουν αποδειχθεί η μετανάστευση, η εγκληματικότητα κ.λπ. Συμβαίνει, όμως, και το αντίθετο, να μετατοπίζουν δηλαδή για λόγους πολιτικούς το επίκεντρο του δημόσιου ενδιαφέροντος σε θέματα λιγότερο σημαντικά, υποβαθμίζοντας ή συσκοτίζοντας τα σημαντικότερα.

exit polls: αντιπροσωπευτική έρευνα απόψεων των ψηφοφόρων πριν τις εκλογές

Γ. Μαυρής, εφ. Η Καθημερινή, 26.10.2003 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

A. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (80-100 λέξεις).

Οι δημοσκοπήσεις χρησιμοποιούνται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ως στοιχείο τεκμηρίωσης του λόγου τους, αλλά και ως μέσο ενίσχυσης της επιρροής που ασκούν. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων δημιουργεί διαρκείς προστριβές, αφού τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δεν ακολουθούν τους σχετικούς κανόνες δεοντολογίας. Προβάλλουν υπερβολικά το ποιος προηγείται, παραγνωρίζοντας άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία, και καθηλώνουν έτσι τον πολιτικό διάλογο σε αυτή μόνο την παράμετρο. Τα Μέσα, λοιπόν, ισχυροποιούν το ρόλο τους στις προεκλογικές εκστρατείες, έστω κι αν η κρίση των δημοσιογράφων επηρεάζεται σημαντικά από τα πορίσματα των δημοσκοπήσεων. Άλλωστε, τα Μέσα επηρεάζουν με τη σειρά τους, χάρη στις δημοσκοπήσεις, το περιεχόμενο των πολιτικών συζητήσεων, φέρνοντας στην επιφάνεια ζητήματα κρίσιμα για τους πολίτες ή αντιθέτως δίνοντας έμφαση σε λιγότερο ουσιώδη θέματα.

Β1. Ποιες συνέπειες έχει, κατά τον συγγραφέα, η χρήση των δημοσκοπήσεων από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης για το διάλογο και τη δημοκρατία; (60-80 λέξεις).

Ο τρόπος με τον οποίο τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης χρησιμοποιούν τις δημοσκοπήσεις ζημιώνει τόσο τον δημόσιο και πολιτικό διάλογο, όσο και την ποιότητα της Δημοκρατίας. Το γεγονός ότι εστιάζουν την προσοχή τους στο ποιος προηγείται στις δημοσκοπήσεις έχει ως άμεσο αποτέλεσμα να υπονομεύεται η ουσία των πολιτικών διαλόγων, αφού το περιεχόμενό τους δεν προχωρά πέρα από τις διαφαινόμενες τάσεις στις προθέσεις των πολιτών. Ενώ, παράλληλα, η επίμονη προβολή αυτού του θέματος έχει αρνητικό αντίκτυπο και στην εκλογική διαδικασία, η οποία χάνει το πολυσύνθετο του χαρακτήρα της και τρέπεται σε μια απλουστευτική διαδικασία εντυπώσεων, πλήττοντας έτσι την ποιότητα της Δημοκρατίας.

Β1. Ποιες είναι, σύμφωνα με το κείμενο, οι συνέπειες της χρήσης των δημοσκοπήσεων στο ρόλο που παίζουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στις εκλογές; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο (60-80 λέξεων).

Η χρήση των δημοσκοπήσεων από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ενισχύει σε πολύ μεγάλο βαθμό το ρόλο που διαδραματίζουν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας και καθιστούν την τηλεόραση κυρίαρχη στην κάλυψη των εκλογών. Συνάμα, θα πρέπει να σημειωθεί πως οι δημοσκοπήσεις επηρεάζουν και εν τέλει διαμορφώνουν τις κρίσεις και τα σχόλια των δημοσιογράφων, εφόσον γίνονται αντιληπτές ως αξιόπιστοι δείκτες για τις διαθέσεις και τις ανησυχίες των πολιτών. Ενώ, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης με τη σειρά τους επηρεάζουν τα θέματα με τα οποία καλούνται να ασχοληθούν οι πολιτικοί είτε κατά τρόπο θετικό αναδεικνύοντας όσα πραγματικά απασχολούν τους πολίτες, είτε κατά τρόπο αρνητικό προβάλλοντας επουσιώδη ζητήματα εις βάρος πολύ πιο σημαντικών ζητημάτων. 

Β2.α. Να διαιρέσετε την τρίτη παράγραφο (Στην Ελλάδα... κοινωνική πραγματικότητα) του κειμένου σε δύο παραγράφους.

Στην Ελλάδα παρόμοιος κώδικας έχει υιοθετηθεί μόνο από τη Δημόσια Τηλεόραση, χωρίς, όμως, και αυτός να έχει ισχύσει πρακτικά μέχρι σήμερα. Τα Μέσα στην πλειονότητά τους περιορίζουν το ενδιαφέρον τους στην πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος. Η υπερβολική προβολή και προσοχή που δίνουν στο ποιος προηγείται οδηγεί σε πτώχευση του δημόσιου και πολιτικού διαλόγου, σε απλοποίηση και στρέβλωση της εκλογικής διαδικασίας και της ποιότητας της Δημοκρατίας. Συμβαίνει πολύ συχνά αρκετά ενδιαφέρον υλικό, πέρα από την πρόθεση ψήφου ή τις δημοτικότητες των πολιτικών αρχηγών, να παραμελείται ή να προβάλλεται ελλιπώς.

Επιπλέον, έχει υπάρξει μια τυποποίηση και μια «σύγκλιση» των ερευνητικών οργανισμών σε λίγες βασικές ερωτήσεις-μεταβλητές (πρόθεση ψήφου, δημοτικότητες πολιτικών αρχηγών, καταλληλότερος πρωθυπουργός κ.λπ.) που αποτυπώνουν σχηματικά την πολύπλοκη και ραγδαία μεταβαλλόμενη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα.

Β2.β. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Με βάση τη νέα διαίρεση στην 1^η παράγραφο που σχηματίζεται παρουσιάζεται ο μονόπλευρος τρόπος με τον οποίο τα ΜΜΕ προβάλλουν τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων, αφού δίνουν έμφαση μόνο στο ποιος προηγείται και παραμελούν άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία που προκύπτουν από τις δημοσκοπήσεις.

Ενώ, στη 2^η παράγραφο παρουσιάζεται η τάση των ερευνητικών οργανισμών να περιορίζουν τα ερωτηματολόγιά τους σε λίγες μόνο βασικές ερωτήσεις, καταγράφοντας έτσι σχηματικά την πολύπλοκη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα.

Β2. α. Πώς αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος (Ο τρόπος παρουσίασης... και τα Μέσα) του κειμένου;

Η δεύτερη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με τη μέθοδο του αιτίου και αποτελέσματος.  

Β2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Στη θεματική περίοδο ο συγγραφέας καταγράφει το αποτέλεσμα, ότι, δηλαδή, ο τρόπος παρουσίασης των αποτελεσμάτων των δημοσκοπήσεων από τα ΜΜΕ παραμένει προβληματικός και αποτελεί πηγή μόνιμων αντιπαραθέσεων. Ενώ, στις λεπτομέρειες που ακολουθούν καταγράφει τα αίτια αυτής της κατάστασης: α) οι δημοσκοπήσεις παρουσιάζονται συχνά διαστρεβλωμένα ή επιλεκτικά, β) οι οργανισμοί ερευνών δεν είναι σε θέση να ελέγξουν το πώς παρουσιάζουν και πώς τιτλοφορούν τα ΜΜΕ τα δεδομένα τους, και γ) ότι οι κώδικες δεοντολογίας που εφαρμόζονται από τις εταιρίες ερευνών δεν δεσμεύουν κατ’ ανάγκη και τα ΜΜΕ.

Γ1. α. Να γράψετε μία συνώνυμη ή σημασιολογικά ισοδύναμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που έχουν οι λέξεις στο κείμενο: δημιουργούν, ενισχύει, διάσταση, εκλαμβάνονται, υποβαθμίζοντας.

δημιουργούν: παράγουν   

ενισχύει: ισχυροποιεί

διάσταση: πτυχή, παράμετρος

εκλαμβάνονται: θεωρούνται (γίνονται αντιληπτές)

υποβαθμίζοντας: μειώνοντας

Γ1. β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συνώνυμες ή σημασιολογικά ισοδύναμες λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο, την έγκλιση κ.λπ.).

- Τα σύγχρονα ΜΜΕ χάρη στην ιδιαίτερη επίδραση που ασκούν στην κοινωνία, δεν μεταδίδουν απλώς τις ειδήσεις, αλλά πολύ συχνά αποτελούν τα ίδια αφορμή για την παραγωγή τους.

- Η νέα πολιτική συμμαχία ισχυροποίησε τη θέση της κυβέρνησης.

- Πρέπει να λαμβάνει κανείς υπ’ όψιν του όλες τις πτυχές του θέματος που εξετάζει.

- Οι πρόσφατες δηλώσεις του θεωρούνται από πολλούς ως φανέρωμα μιας πολιτικής μεταστροφής που αναμένεται να εκδηλωθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια σύντομα.

- Ήταν εμφανής η πρόθεση του Πρωθυπουργού να μειώσει τη σημασία των πρόσφατων εξελίξεων.

Γ1. Να αντικαταστήσετε τις λέξεις / φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή με σημασιολογικά ισοδύναμες λέξεις / φράσεις, έτσι ώστε να αποδίδεται το ίδιο νόημα: δημιουργούν, αντιπαραθέσεων, κώδικες, πτώχευση του δημόσιου και πολιτικού διαλόγου, ηγεμονικό παράγοντα.

δημιουργούν: παράγουν  

αντιπαραθέσεων: διαφωνιών, συγκρούσεων

κώδικες: αρχές

πτώχευση του δημόσιου και πολιτικού διαλόγου: υπονόμευση του δημόσιου και πολιτικού διαλόγου

ηγεμονικό παράγοντα: ηγετικό παράγοντα, κυρίαρχο παράγοντα (φορέα)  

Γ2.α. «Την τελευταία εβδομάδα παρατηρείται κατακλυσμός (δημοσκοπήσεων) ...»: Να αιτιολογήσετε τη μεταφορική χρήση της γλώσσας από τον συγγραφέα.

Με τη μεταφορική χρήση της γλώσσας ο συγγραφέας κατορθώνει να αποδώσει πολύ πιο παραστατικά την κατάσταση που περιγράφει. Έτσι, η έννοια του κατακλυσμού, που αναφέρεται σ’ ένα έντονο φυσικό φαινόμενο, χρησιμοποιείται εδώ για να τονίσει την ένταση της ροής των δημοσκοπήσεων.

Γ2.β. Να επαναδιατυπώσετε την πρόταση προκειμένου να αποδώσετε το ίδιο νόημα χρησιμοποιώντας τη γλώσσα κυριολεκτικά.

Την τελευταία εβδομάδα παρατηρείται συνεχής ροή δημοσκοπήσεων / έντονη αύξηση των δημοσκοπήσεων.

Γ2. «[Οι δημοσκοπήσεις] επηρεάζουν και διαμορφώνουν τις κρίσεις και τα σχόλια των δημοσιογράφων και των σχολιαστών...»:

Να αιτιολογήσετε την επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα.

Ο συγγραφέας επιλέγει την ενεργητική σύνταξη προκειμένου να δώσει έμφαση στο υποκείμενο των ρημάτων, δηλαδή στις δημοσκοπήσεις. 

Νίκος Κάσδαγλης «Σοροκάδα»

Joana Kruse

Νίκος Κάσδαγλης «Σοροκάδα»

Είναι μέρες που το νησί κλείνει. Μήτε πλεούμενο σιμώνει, μήτε αεροπλάνο.

Όξω από το Ναυτικόν Όμιλο, σιμά στο φανάρι του «Αϊ-Νικόλα» έχει ένα χαμηλό μόλο ίσα ίσα με τη θάλασσα. Πρέπει να ξιπολυθείς, για να πας στην άκρη του.

Με σοροκάδα, μ’ άρεζε να κολυμπάω πίσω από το μόλο, μέσα στους αφρούς που το καβάλαγαν, φυλαγμένος απ’ τη δαιμονικήν ορμή της θάλασσας. Σαν ξεπρόβαινα στην άκρη του μόλου μ’ άρπαζε ένα κύμα μακρύ, αμάχητο, και με σφεντόναγε μονομιάς εκατό μέτρα πέρα, στ’ απάγκιο.

Στον πάτο, τρία τέσσερα μέτρα βαθιά, έχει κομμάτια καλώδια και λαμαρίνες. Ό,τι απόμεινε από ‘να αμερικάνικο καταδρομικό, που το διαλύσανε.

Τούτο το πολεμικό είχε έρθει στη Ρόδο για επίσκεψη καλής θελήσεως — κάπως έτσι το λένε, θαρρώ. Το λιμάνι είχε τοιμαστεί για να καλοδεχτεί τους Αμερικάνους. Οι γυναίκες των αξιωματικών είχανε φτάσει απ’ την παραμονή, και νιαουρίζανε στα σαλόνια των ξενοδοχείων — αλλόκοτην αίσθηση που σου δίνουν οι Αμερικάνες, σα μαζευτούνε πολλές.

Τα μπαρ ήταν έτοιμα όλα — ο Μπαμπούλας, που γινότανε Black Cat για την περίσταση, το Rio Grande, το Long John και τ’ άλλα. Τα κορίτσια τους ήρθαν απ’ τον Πειραιά μαζί με τις γυναίκες των αξιωματικών, και περιμέναν στις πόρτες τα ναυτάκια που θα ξεμπαρκάραν.

Μόνο που πήρε σοροκάδα τ’ απόγιομα. Το λιμάνι άδειασε μονομιάς, οι βάρκες τραβηχτήκανε στη στεριά και τα καΐκια κρυφτήκανε στο φυλαγμένο κόρφο, το Μαντράκι. Δυο τρία βαπόρια που βρέθηκαν, λεβάραν τις άγκυρες και πήγανε στην Ψαροπούλα, από σταβέντο. Μόνο ο Αμερικάνος απόμεινε, φουνταρισμένος αρόδο, όξω απ’ το λιμάνι. Σαν κατάλαβαν απ’ το Λιμεναρχείο πως δεν το ‘χε σκοπό να κουνήσει, του μήνυσαν να φύγει, κι η σοροκάδα δε σήκωνε λεβεντιά.

Ο καπετάνιος κούνησε τους ώμους σαν του τα ‘πανε. Το δελτίο καιρού έδειχνε άνεμο εφτά οχτώ μποφόρ, κι οι κανονισμοί του προβλέπανε πως με τέτοιον καιρό έπρεπε να ‘ναι φουνταρισμένος με τις δυο άγκυρες, με τόσα κλειδιά καδένα στην καθεμιά. Καλού κακού φουντάρισε δυο κλειδιά παραπάνω, κι επιτέλους αν αγρίευε ο καιρός είχε κι άλλη καδένα. Βάστηξε επιφυλακή το μισό τσούρμο, και τις μηχανές αναμμένες, για να ‘χει ατμό.

Δε γινόταν καλύτερη φροντίδα, αλίμονο αν αλλάζαν αραξοβόλι τ’ αμερικάνικα πολεμικά, με την κουβέντα ενός ντόπιου λιμενάρχη· τι τους είχαν τους κανονισμούς!

Μόνο που φρεσκάρισε η σοροκάδα, με το σούρουπο. Δουλεύοντας επίμονα, ύπουλα, το μπόντζι ξεκλείδωσε τη μια καδένα, και το καράβι απόμεινε φουνταρισμένο στο ‘να σίδερο. Από κει και πέρα, δεν το γλιτώνανε. Βάρεσε συναγερμός, το τσούρμο χίμηξε να μανουβράρει, πού να προφτάσει! Το πολεμικό ξέσυρε σα φρόκαλο το σίδερο, και κόλλησε πάνω στα βράχια του χαμηλού μόλου. Οι Αμερικάνοι πηδούσανε στη θάλασσα σαν τα μπακακάκια, κι οι ντόπιοι μαζευτήκανε στην ακρογιαλιά και τους μαζεύανε μισοπνιγμένους.

Την άλλη μέρα το πρωί η σοροκάδα έσπασε. Τ’ αμερικάνικο καράβι ήταν καθισμένο ψηλά πάνω στα βράχια, κι ο κόσμος το χάζευε από μακριά — δεν τον αφήναν να σιμώσει. Έμοιαζε απείραχτο, να το πετάξεις στη θάλασσα και να ξαναφύγει, έτσι πίστεψαν οι πολλοί. Οι θαλασσινοί κουνούσαν το κεφάλι, ξέραν πως το καράβι είχε πεθάνει πια...

Το κουφάρι απόμεινε δυο τρεις μήνες καρφωμένο στα βράχια του χαμηλού μόλου, για να δοξάζει τους κανονισμούς. Ύστερα το διαλύσανε. Ένας βουτηχτής σκοτώθηκε πάνω στη δουλειά.

Αν κοιτάξεις με το γυαλί, βλέπεις ακόμα στον πάτο παλιές λαμαρίνες και κομμάτια καλώδια.

σοροκάδα: (σορόκος και σιρόκος): νοτιανατολικός άνεμος.

λεβάρω: (λέξη ιταλ.): τραβώ καταπάνω, ανασύρω, σηκώνω.

σταβέντο: (λ. ιταλ.): απάνεμα.

αρόδο και αρόδου: (λ. ιταλ.)· ναυτ. όρος που σημαίνει ότι κάποιο πλοίο έχει αγκυροβολήσει στ’ ανοιχτά του λιμανιού, δηλ. δεν έχει αράξει σε αποβάθρα.

μπόντζι και μπότζι: κλυδωνισμός (ταλάντευση) του πλοίου μια προς τη δεξιά πλευρά, μια προς την αριστερή, ανάλογα με το κύμα. Ο κλυδωνισμός πλώρης-πρύμνης (δηλ. μια σηκώνεται ψηλά η πλώρη και μια η πρύμνη), λέγεται σκαμπανέβασμα.

φρόκαλο: σκουπίδι.

Ερωτήσεις

1. Να περιγράψετε και να σχολιάσετε την κατάσταση που δημιουργείται στο νησί με την επίσκεψη του αμερικανικού πλοίου.

Η επίσκεψη του αμερικανικού πλοίου στη Ρόδο ωθεί τους κατοίκους να προετοιμαστούν κατάλληλα προκειμένου να εκμεταλλευτούν οικονομικά την ευκαιρία αυτή. Οι ιδιοκτήτες των μπαρ έφεραν εκδιδόμενες γυναίκες από τον Πειραιά, μιας και θα κυκλοφορούσαν στην πόλη οι Αμερικανοί ναύτες και θα υπήρχε αυξημένη ζήτηση για τέτοιου είδους ερωτικές επαφές. Ενώ, κάποια μπαρ που είχαν ελληνικό όνομα το άλλαξαν για την περίσταση σε αγγλόφωνο, ώστε να είναι πιο οικεία στους Αμερικάνους επισκέπτες. Παρατηρείται, επομένως, μια κερδοσκοπική τάση, εφόσον ήταν σαφές πως το πλήρωμα του πλοίου θα ήθελε να διασκεδάσει με ποτά και γυναίκες, και θα ήταν, άρα, πρόθυμο να πληρώσει καλά γι’ αυτές τις υπηρεσίες. Θα πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί πως η προθυμία των ντόπιων κατοίκων να προχωρήσουν σε αρκετές αλλαγές για χάρη των Αμερικάνων φανερώνει και μια τάση δουλοπρέπειας, αφού δεν διστάζουν, όχι μόνο να μετονομάσουν τα μαγαζιά τους για να προσελκύσουν τους προσωρινούς αυτούς επισκέπτες, αλλά και να φέρουν ακόμη και ιερόδουλες για την ικανοποίηση των σεξουαλικών τους αναγκών.  

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν στον αφηγητή οι γυναίκες των αξιωματικών που είχαν φτάσει στην πόλη από την παραμονή της άφιξης του πλοίου και της έβρισκε κανείς στα σαλόνια των ξενοδοχείων να μιλούν αδιάκοπα μεταξύ τους, δημιουργώντας μια αλλόκοτη αίσθηση με τους τρόπους και την διαφορετική ομιλία τους.

[Η άφιξη του αμερικανικού πλοίου θα πρέπει να τοποθετηθεί κάποια στιγμή μετά το 1948, οπότε και πραγματοποιήθηκε η απελευθέρωση της Ρόδου από τους Ιταλούς. Η αναφορά στο γεγονός πως επρόκειτο για μια επίσκεψη «καλής θελήσεως» εμπεριέχει έντονο το στοιχείο της ειρωνείας, λόγω των ιστορικών συνθηκών εκείνης της εποχής. Ειδικότερα, ήδη από το 1947 οι Αμερικάνοι είχαν αποφασίσει να στηρίξουν οικονομικά την Ελλάδα και να τη θέσουν ουσιαστικά υπό τον έλεγχό τους, διαδεχόμενοι σε αυτό τον ρόλο τους Άγγλους που δεν είχαν πια τη δυνατότητα να λειτουργούν ως προστάτες της χώρας. Προκειμένου, μάλιστα, να γίνει κατανοητός ο βαθμός ελέγχου που θα ασκούταν από τους Αμερικάνους, ενδεικτικό είναι ένα απόσπασμα από την απάντηση της Ελλάδας στο αμερικανικό σχέδιο για την παροχή βοήθειας, που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Δόγματος Τρούμαν∙ απάντηση που είχε συνταχθεί για λογαριασμό των Ελλήνων από το State Department: «Για να επιτευχθεί η ανόρθωση της Ελλάδας και λόγω της μεγάλης οικονομικής συνεισφοράς των ΗΠΑ προς την Ελλάδα, η (αμερικανική) Αποστολή θα μετέχει στην πολιτική που θα καθορίζει τον τρόπο ανάπτυξης του εισοδήματος και τις δαπάνες για τις δραστηριότητες οι οποίες άμεσα ή έμμεσα περιλαμβάνουν τη χρησιμοποίηση της αμερικανικής βοήθειας, θα παίρνει μέρος στο σχεδιασμό του προγράμματος εισαγωγών και θα εγκρίνει τη χρήση ξένου συναλλάγματος. Επίσης, η ελληνική κυβέρνηση θα επιθυμούσε η Αποστολή να επιβλέπει την εκτέλεση του προγράμματος ανόρθωσης, τη βελτίωση της διοίκησης, την επιμόρφωση των δημοσίων υπαλλήλων και του άλλου προσωπικού, τη συνέχιση του προγράμματος υγείας, την ανάπτυξη των εξαγωγών, τον προγραμματισμό και τη διάθεση των προμηθειών, την προώθηση της αγροτικής και βιομηχανικής ανασυγκρότησης και τον διακανονισμό των μισθών και των τιμών. Γενικά, η ελληνική κυβέρνηση θα επιθυμούσε να συμβουλεύεται την Αποστολή προτού πάρει οποιαδήποτε οικονομικά μέτρα τα οποία θα επηρέαζαν την επιτυχία του προγράμματος αμερικανικής βοήθειας.»]

2. Στο αφήγημα διαπιστώνουμε το σχήμα ύβρις-τίσις. Να το επισημάνετε και να το σχολιάσετε.

Ο Αμερικάνος καπετάνιος, αν και ενημερώνεται από το λιμεναρχείο πως έχει αυξηθεί η ένταση του σιρόκου (νότιου ή νοτιοανατολικού ανέμου) και πως θα πρέπει να απομακρύνει το πλοίο από το λιμάνι σε αναζήτηση ενός απάνεμου σημείου, για να το προφυλάξει από την επερχόμενη θαλασσοταραχή, αρνείται να συμμορφωθεί στις σχετικές υποδείξεις. Θεωρεί πως ένα αμερικανικό πολεμικό πλοίο δεν γίνεται να μετακινείται απλώς και μόνο επειδή το ζητά ένας ντόπιος λιμενάρχης∙ εκείνος είχε τους δικούς του κανονισμούς που καθόριζαν το πώς όφειλε να χειριστεί μια ανάλογη κατάσταση. Ο Αμερικάνος, λοιπόν, που υποτιμά τους ανθρώπους του νησιού και αρνείται να σεβαστεί το γεγονός πως εκείνοι γνώριζαν πολύ καλύτερα τις συνθήκες που επικρατούσαν στη θάλασσά τους, διαπράττει ύβρη, επιδεικνύει, δηλαδή, αλαζονική συμπεριφορά, που ξεπερνά τα όρια τα αρμόζοντα για θνητούς ανθρώπους. Συμπεριφορά που οδηγεί κατ’ ανάγκη στην τίσι, στην τιμωρία και στη συντριβή του αλαζόνα, προκειμένου να κατανοήσει πως κανείς δεν μπορεί να ξεπερνά ατιμωρητί τα ανθρώπινα όρια.

Η «τίσις», η τιμωρία του Αμερικανού καπετάνιου δεν αργεί να έρθει, μιας και κατά το σούρουπο η σοροκάδα επανήλθε με ανανεωμένη ένταση και ταλαντεύοντας επίμονα το πλοίο το απέσπασε από τη μία του άγκυρα, αφήνοντάς το για λίγο δεμένο μόνο με τη δεύτερη άγκυρα, κατάσταση που, φυσικά, δεν κράτησε πολύ. Μετά από λίγο το πλοίο παρασύρθηκε από την ένταση των κυμάτων και κόλλησε πάνω στα βράχια, προκαλώντας πανικό στους ναύτες του, οι οποίοι και πηδούσαν σαν τα βατράχια στο νερό και διασώζονταν τελικά από τους ντόπιους που τους έβγαζαν μισοπνιγμένους από τη θάλασσα.

Έτσι, ο καπετάνιος που θεώρησε ότι δύο άγκυρες αρκούσαν για να αντιμετωπιστούν τα οχτώ μποφόρ της σοροκάδας, και που αρνήθηκε να δεχτεί τις υποδείξεις των ντόπιων, υποτιμώντας φανερά τις γνώσεις και την εμπειρία τους, είδε το πλοίο του να καταστρέφεται στα βράχια, πληρώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την αλαζονική του στάση.

3. Να παρατηρήσετε τον τρόπο με τον οποίο συνθέτει ο συγγραφέας το αφήγημά του. Τι διαπιστώνετε;

Στο αφήγημα εντοπίζονται δύο διαφορετικές ιστορίες: μία προσωπική του αφηγητή, στην οποία ως πρωταγωνιστής παρουσιάζει βιωματικά στοιχεία, και μία δεύτερη, εγκιβωτισμένη, που αναφέρεται στο παρελθόν και αφορά ένα γεγονός το οποίο ίσως ο αφηγητής είδε ως αυτόπτης μάρτυρας, μας το παρουσιάζει πάντως ως παντογνώστης με όλες τις αναγκαίες πληροφορίες.

«Είναι μέρες που το νησί κλείνει. ... Ό,τι απόμεινε από ‘να αμερικάνικο καταδρομικό, που το διαλύσανε.»

Το αφήγημα ξεκινά με την προσωπική ιστορία του αφηγητή, την οποία μοιάζει να αφηγείται σε κάποιο πρόσωπο που βρίσκεται κοντά του και στο οποίο κάνει κάποιου είδους περιήγηση στο νησί της Ρόδου «...έχει ένα χαμηλό μόλο ίσα ίσα με τη θάλασσα. Πρέπει να ξιπολυθείς, για να πας στην άκρη του». «Με σοροκάδα, μ’ άρεζε να κολυμπάω...», σχολιάζει ο αφηγητής, φανερώνοντας πως η πρώτη αυτή ιστορία δίνεται σε πρώτο πρόσωπο και αποτελεί ένα είδος αυτοβιογραφικής καταγραφής αναμνήσεων του αφηγητή από το νησί.

Σ’ αυτή την πρώτη ιστορία ο αφηγητής περνά, κατά τρόπο συνειρμικό, από το παρόν στο παρελθόν, καθώς υποδεικνύει στο πρόσωπο που τον ακούει τα μέρη που συνήθιζε να κολυμπά και τις συνθήκες που επικρατούν σε αυτά.

«Τούτο το πολεμικό είχε έρθει στη Ρόδο για επίσκεψη καλής θελήσεως... Ύστερα το διαλύσανε. Ένας βουτηχτής σκοτώθηκε πάνω στη δουλειά.»

Η δεύτερη ιστορία, δίνεται σε τρίτο πρόσωπο, με τον αφηγητή να λειτουργεί ως παντογνώστης. Αν και είναι η εκτενέστερη ιστορία του αφηγήματος, εγκιβωτίζεται στο πλαίσιο της πρώτης μικρότερης ιστορίας.

Σε ό,τι αφορά τους αφηγηματικούς τρόπους, παρατηρούμε ότι ο αφηγητής χρησιμοποιεί κυρίως τη διήγηση και πως αξιοποιεί τον πλάγιο λόγο προκειμένου να αποφύγει την παράθεση σε ευθύ λόγο όσων λένε και συζητούν τα πρόσωπα της ιστορίας, όπως είναι η συζήτηση ανάμεσα στον καπετάνιο και το λιμεναρχείο, τα σχόλια του καπετάνιου «αλίμονο αν αλλάζαν αραξοβόλι τ’ αμερικάνικα πολεμικά, με την κουβέντα ενός ντόπιου λιμενάρχη∙ τι τους είχαν τους κανονισμούς!», και τα λόγια των νησιωτών μόλις είχε πια γίνει η καταστροφή «να το πετάξεις στη θάλασσα και να ξαναφύγει». Υπάρχουν, επίσης, περιορισμένα στοιχεία περιγραφής «Τ’ αμερικάνικο καράβι ήταν καθισμένο ψηλά πάνω στα βράχια», αλλά και ορισμένα, ειρωνικά κυρίως, σχόλια του αφηγητή «κάπως έτσι το λένε, θαρρώ / αλλόκοτην αίσθηση που σου δίνουν οι Αμερικάνες, σα μαζευτούνε πολλές».

Η αφήγηση στην εγκιβωτισμένη αυτή ιστορία ακολουθεί ευθύγραμμη παράθεση των γεγονότων, χωρίς αναδρομικές παρεκβάσεις. Με χρονικούς προσδιορισμούς (τ’ απόγιομα  / Την άλλη μέρα το πρωί) προσδιορίζει το πέρασμα της ώρας και των ημερών, διευκολύνοντας τον αναγνώστη στο να παρακολουθεί την εξέλιξη των γεγονότων, που διαρκούν τελικά μερικούς μήνες, αν συμπεριληφθεί το διάστημα κατά το οποίο το κουφάρι του πλοίου παρέμεινε στα βράχια (Το κουφάρι απόμεινε δυο τρεις μήνες καρφωμένο στα βράχια του χαμηλού μόλου).

«Αν κοιτάξεις με το γυαλί, βλέπεις ακόμα στον πάτο παλιές λαμαρίνες και κομμάτια καλώδια.»

Η τελευταία φράση του κειμένου μας επαναφέρει στο παρόν του αφηγητή και στην πρώτη ιστορία.

Συνολικά, διαπιστώνουμε ότι ο αφηγητής που ταυτίζεται με το συγγραφέα χρησιμοποιεί την αναδρομική αφήγηση (η ιστορία με το Αμερικάνικο πολεμικό), το α΄ πρόσωπο (π.χ. “μ’ άρεζε να κολυμπάω”), το β΄ πρόσωπο (π.χ. “Αν κοιτάξεις με το γυαλί, βλέπεις ακόμα στον πάτο παλιές λαμαρίνες και κομμάτια καλόδια”) και κυρίως το γ΄ πρόσωπο (π.χ. “του μήνυσαν να φύγει”). Τέλος, λειτουργεί ως παντογνώστης αφηγητής (“Ο καπετάνιος κούνησε τους ώμους σαν του τα ’πανε”).

4. «Το κουφάρι απόμεινε δυο τρεις μήνες καρφωμένο στα βράχια του χαμηλού μόλου, για να δοξάζει τους κανονισμούς»: Να εξηγήσετε το νόημα αυτής της φράσης.

Η φράση αυτή, και ειδικότερα το σχόλιο «για να δοξάζει του κανονισμούς» συνιστά ειρωνεία, καθώς ο αφηγητής θέλει να δείξει πως οι γενικοί κανονισμοί του αμερικανικού στόλου, τους οποίους ακολουθεί κατά γράμμα ο Αμερικανός καπετάνιος, δεν μπορούν να θεωρούνται απόλυτοι και πάντοτε εφαρμόσιμοι, αφού ανάλογα με το που βρίσκεται ένα πλοίο οφείλει να συμμορφώνεται στις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε τόπου. Ο καπετάνιος, που αρνείται να προσαρμοστεί στις ιδιαίτερες συνθήκες του νησιού και θεωρεί πως οι κανονισμοί που του έχουν δοθεί αποτελούν μια αδιάψευστη αυθεντία, καταλήγει με την ακαμψία και την αλαζονεία του να οδηγεί το πλοίο του στην καταστροφή.

Είναι σαφές, λοιπόν, πως οι κάθε είδους κανονισμοί και οδηγίες δεν γίνεται να έχουν καθολική ισχύ, αφού ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες, ενδέχεται, όπως φαίνεται και από αυτή την ιστορία, να φανούν ανεπαρκείς. Οι άνθρωποι οφείλουν να προσαρμόζονται στα δεδομένα που αντιμετωπίζουν και να τροποποιούν ανάλογα τη συμπεριφορά και τη δράση τους, αψηφώντας τους κανονισμούς, όταν είναι προφανές πως αυτοί δεν ανταποκρίνονται στην τρέχουσα πραγματικότητα. Η τυπολατρία, άλλωστε, του συγκεκριμένου καπετάνιου είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή του πολεμικού πλοίου.

5. «Η σοροκάδα δε σήκωνε λεβεντιά»: Να σχολιάσετε αυτή τη φράση καθώς και την άρνηση του Αμερικανού πλοιάρχου να ακολουθήσει τη συμβουλή του λιμενάρχη.

Όταν το Λιμεναρχείο διαπιστώνει πως ο Αμερικανός καπετάνιος δεν έχει σκοπό να μετακινήσει το πλοίο του και να αναζητήσει κάποιο ασφαλέστερο σημείο, σχολιάζει πως η σοροκάδα δε σήκωνε λεβεντιά, για να τονιστεί πως ήταν ανόητο να προσπαθεί κάποιος να τα βάλει με τη θάλασσα και τον άνεμο, μόνο και μόνο για να δείξει στους άλλους πως είναι ικανός και άφοβος. Για τους ανθρώπους του νησιού ήταν απολύτως βέβαιο πως η σοροκάδα μπορούσε να στείλει στα βράχια οποιοδήποτε πλοίο, όσες προφυλάξεις κι αν είχε λάβει αυτό, γι’ αυτό και δεν κατανοούν το πείσμα και την περηφάνια του καπετάνιου.  

Ο καπετάνιος από τη μεριά του υποτιμά τόσο την ένταση της σοροκάδας, μιας και θεωρεί πως τα οχτώ μποφόρ δεν αποτελούν ικανό κίνδυνο, όσο και τις υποδείξεις των ντόπιων, αφού πιστεύει πως θα ήταν προσβλητικό για ένα αμερικανικό πολεμικό πλοίο το να μετακινείται επειδή το ζήτησε ένας ντόπιος λιμενάρχης. Ο Αμερικανός αρνείται να συμμορφωθεί στα λεγόμενα του λιμενάρχη, διότι αισθάνεται πως μ’ αυτό τον τρόπο είναι σαν να αναγνωρίζει κάποιου είδους εξουσία σ’ έναν εντελώς ασήμαντο ντόπιο «υπάλληλο», που δεν έχει μήτε το κύρος, μήτε τη δυναμική εμπειρία ενός Αμερικανού ναυτικού.

6. Πώς λειτουργεί στο διήγημα η πρώτη φράση του;

«Είναι μέρες που το νησί κλείνει.( Μήτε πλεούμενο σιμώνει, μήτε αεροπλάνο.)»

Η αρχική αυτή φράση, που υποδηλώνει πως κάποιες μέρες η πρόσβαση στο νησί αποκλείεται τελείως, λόγω προφανώς του ανέμου ή άλλων φυσικών στοιχείων, επέχει θέση προϊδεασμού για την ένταση που λαμβάνουν τα φυσικά φαινόμενα σε τοπικό επίπεδο. Ο αναγνώστης καταλαβαίνει εξαρχής πως κάποιες μέρες η κατάσταση που επικρατεί στο νησί είναι τέτοια που κανείς και τίποτε δεν μπορεί να μετακινηθεί στη θάλασσα ή στον αέρα, αφού προφανώς η ένταση των ανέμων καθιστά επικίνδυνη κάθε τέτοια προσπάθεια.  

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Η παρενόχληση στους χώρους εργασίας

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Η παρενόχληση στους χώρους εργασίας

Η παρενόχληση στην εργασία αποτελεί ένα αντικειμενικό και υποκειμενικό πρόβλημα: Αντικειμενικό, γιατί πλέον αναγνωρίζεται παντού στην Ευρώπη ως μορφή διάκρισης λόγω φύλου, άνισης μεταχείρισης, προσβολής της αξιοπρέπειας του ανθρώπου και καταχρηστικής συμπεριφοράς σε βάρος των θυμάτων· υποκειμενικό, γιατί τα θύματα αυτής της συμπεριφοράς αξιολογούν και βιώνουν τις συνέπειές της στο επαγγελματικό, οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον.

Η σύγχρονη τάση αναγνώρισης αυτού του φαινομένου είναι διττή: Ως προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ως διάκριση λόγω φύλου. Η παρενόχληση στους χώρους εργασίας, ως αντικοινωνική συμπεριφορά, παραβιάζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την αρχή της ίσης μεταχείρισης αλλά και θεμελιώδη δικαιώματα του ατόμου στον τομέα της εργασίας. Ειδικότερα το ισχύον θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) αναγνωρίζει την παρενόχληση - ψυχολογική και σεξουαλική - ως μορφή διάκρισης λόγω φύλου, που παραβιάζει την αρχή της ίσης μεταχείρισης των ατόμων, τόσο στο πεδίο της απασχόλησης, όσο και σ’ αυτό της πρόσβασης στα αγαθά και στις υπηρεσίες. Επίσης ορίζει την παρενόχληση ως προσβολή της αξιοπρέπειας του ατόμου, απαγορεύει κάθε έμμεση και άμεση διάκριση λόγω φύλου στην απασχόληση και υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να εντάξουν στις νομοθεσίες τους διατάξεις που να απαγορεύουν τέτοιες συμπεριφορές και να διασφαλίζουν την έννομη προστασία των θυμάτων.

Εξάλλου, η αντιμετώπιση του φαινομένου της παρενόχλησης στην εργασία εντάσσεται για την Ε.Ε. ως προτεραιότητα στη δέσμη εκείνων των πολιτικών που αποσκοπούν στην προώθηση της ισότητας και στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών.

Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν τον ελάχιστο κοινό παρανομαστή και την κοινή βάση, στην οποία οφείλουν να στηριχτούν οι εθνικές νομοθεσίες για την ποινική τυποποίηση του εν λόγω φαινομένου, συνδυάζοντας την αναγκαία προστασία της αξιοπρέπειας του προσώπου από προσβολές οιουδήποτε χαρακτήρα με τον σεβασμό της ίσης μεταχείρισης και της απαγόρευσης διακρίσεων λόγω φύλου. Τέλος, επιβεβαιώνεται σταθερά πλέον ότι η παρενόχληση τόσο στο πεδίο της εργασίας όσο και σε αυτό της πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες συνιστά μια εκφοβιστική, εχθρική, ταπεινωτική, εξευτελιστική και επιθετική συμπεριφορά, ανεξάρτητα από την ύπαρξη σχέσεων εξάρτησης, ιεραρχίας ή εξουσίας μεταξύ δράστη και θύματος.

Β. Αρτινοπούλου & Θ. Παπαθεοδώρου. (2006). Η Σεξουαλική Παρενόχληση στην Εργασία. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, 38 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (70 - 90 λέξεις).

Η παρενόχληση στο χώρο της εργασίας συνιστά ένα αντικειμενικό πρόβλημα διττής υπόστασης, αφού αποτελεί προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, αλλά και διάκριση λόγω φύλου. Το θεσμικό πλαίσιο της Ε.Ε. αντιμετωπίζει την παρενόχληση ως διάκριση που παραβιάζει την αρχή της ίσης μεταχείρισης των ατόμων και απαγορεύει κάθε πιθανή έμμεση ή άμεση έκφανσή της, υποχρεώνοντας συνάμα τα κράτη-μέλη να μεριμνήσουν για τη νομική διασφάλιση των θυμάτων. Η αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού συμβάλλει στην προάσπιση της ισότητας και στη διαφύλαξη των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ατόμων. Σ’ αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να κινηθούν και οι εθνικές νομοθεσίες, αφού είναι προφανές πως η παρενόχληση αποτελεί μια ταπεινωτική και εξευτελιστική συμπεριφορά.   

Β1. Πώς αντιμετωπίζει, σύμφωνα με τους συγγραφείς, η ευρωπαϊκή νομοθεσία την παρενόχληση στους χώρους εργασίας; (50 – 60 λέξεις)

Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκλαμβάνει την παρενόχληση είτε αυτή είναι ψυχολογικής μορφής είτε σεξουαλικής, ως διάκριση που βασίζεται στο φύλο των ατόμων, και, άρα, ως παραβίαση της αρχής για την ίση μεταχείριση των ατόμων. Επιπροσθέτως, προσδιορίζει την παρενόχληση ως προσβολή της αξιοπρέπειας του ατόμου, απαγορεύει κάθε διάκριση λόγω φύλου είτε άμεση είτε έμμεση και υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να μεριμνήσουν, ώστε να ενταχθούν στις νομοθεσίες τους διατάξεις που να απαγορεύουν τέτοιες συμπεριφορές και να διασφαλίζουν την ύπαρξη έννομης προστασίας για τα θύματα. Η Ε.Ε. εντάσσει την αντιμετώπισης της παρενόχλησης στη γενικότερη προσπάθεια για την προώθηση της ισότητας και για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών των ατόμων.

Β1. Ποιες είναι σήμερα, σύμφωνα με το κείμενο, οι δύο πλευρές του φαινομένου της παρενόχλησης στην εργασία; (50 – 60 λέξεις)

Η παρενόχληση στο χώρο της εργασίας εκλαμβάνεται σήμερα αφενός ως προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και αφετέρου ως διάκριση λόγω φύλου. Ειδικότερα, η παρενόχληση συνιστά μια αντικοινωνική συμπεριφορά που παραβιάζει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όπως είναι αυτό της αξιοπρέπειας του ατόμου. Η παρενόχληση, συνάμα, γίνεται αντιληπτή ως μορφή διάκρισης λόγω φύλου, γεγονός που σημαίνει ότι παραβιάζει την αρχή της ίσης μεταχείρισης των ατόμων είτε πρόκειται για το πεδίο της εργασιακής απασχόλησης είτε για τη δυνατότητα πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες.   

Β1. Σε ποια στοιχεία, σύμφωνα με τους συγγραφείς, οφείλουν να στηριχτούν οι εθνικές νομοθεσίες των κρατών-μελών της ΕΕ για την αντιμετώπιση της παρενόχλησης στους εργασιακούς χώρους; (50 – 60 λέξεις)

Σύμφωνα με τους συγγραφείς, οι εθνικές νομοθεσίες των κρατών-μελών της ΕΕ οφείλουν να λάβουν υπόψη τους σε ό,τι αφορά το φαινόμενο της παρενόχλησης ότι αποτελεί αφενός προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και αφετέρου συνιστά διάκριση λόγω φύλου. Η παρενόχληση είτε είναι ψυχολογική είτε σεξουαλική, καταστρατηγεί την αρχή της ίσης μεταχείρισης των ατόμων, μιας και στην ουσία της είναι μια μορφή διάκρισης με βάση το φύλο. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνιστά προσβολή της αξιοπρέπειας του ατόμου και θα πρέπει τα κράτη-μέλη να μεριμνούν για την ύπαρξη νομικής διασφάλισης για την προστασία των θυμάτων.  

Β2. Ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική – επαγωγική) ακολουθούν οι συγγραφείς στη δεύτερη παράγραφο (Η σύγχρονη… θυμάτων.) του κειμένου;

Η συλλογιστική πορεία που ακολουθείται στη δεύτερη παράγραφο είναι παραγωγική, διότι η αρχική διαπίστωση πως η τάση αναγνώρισης αυτού του φαινομένου είναι διττή, μιας και αυτό γίνεται αντιληπτό τόσο ως προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, όσο και ως διάκριση λόγω φύλου, αιτιολογείται και επεξηγείται με ειδικότερες αναφορές που καθιστούν σαφέστερες και τις δύο πτυχές του φαινομένου.

Β2. Ποιον τρόπο ανάπτυξης ακολουθούν οι συγγραφείς στην πρώτη παράγραφο (Η παρενόχληση… περιβάλλον.) του κειμένου;

Η πρώτη παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της αιτιολόγησης, όπως αυτό γίνεται εμφανές από τη διπλή χρήση του αιτιολογικού συνδέσμου «γιατί». Έτσι, η διαπίστωση πως το πρόβλημα της παρενόχλησης είναι αντικειμενικό και υποκειμενικό, που δημιουργεί την αρχική απορία του αναγνώστη, αιτιολογείται και ως προς της δύο πτυχές της. Είναι αντικειμενικό, γιατί αναγνωρίζεται ως μορφή διάκρισης λόγω φύλου, άνισης μεταχείρισης και προσβολής της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, κι είναι υποκειμενικό, γιατί τις συνέπειες της παρενόχλησης σε ποικίλους τομείς τις αξιολογούν και τις βιώνουν τα ίδια τα θύματα.

Β2. Ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική – επαγωγική) ακολουθούν οι συγγραφείς στην πρώτη παράγραφο (Η παρενόχληση… περιβάλλον.) του κειμένου;

Η συλλογιστική πορεία που ακολουθείται στην πρώτη παράγραφο είναι παραγωγική, διότι η γενική διαπίστωση ότι η παρενόχληση στο χώρο της εργασίας αποτελεί ένα αντικειμενικό και υποκειμενικό πρόβλημα, επεξηγείται στην πορεία με ειδικότερες παρατηρήσεις που αιτιολογούν τόσο την αντικειμενική διάσταση του προβλήματος όσο και την υποκειμενική.

Γ1. Να γράψετε από μία πρόταση με καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις (επισημαίνονται στο κείμενο με έντονη γραφή). Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης: υποκειμενικό, τάση, θεμελιώδη, προσβολή, ταπεινωτική (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος κλπ.)

- Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό πως αυτή είναι η υποκειμενική γνώμη ενός στελέχους της κυβέρνησης και όχι μια επίσημη θέση ευρέως αποδεκτή από τα υπόλοιπα μέλη.

- Οι τάσεις της αγοράς συχνά επηρεάζονται από τη διαφήμιση.

- Θεμελιώδες ερώτημα τελικά δεν είναι το πώς θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ανεργίας, αλλά το γιατί δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί έστω και κάποιες στοιχειώδεις κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση.

- Όσα λέτε συνιστούν προσβολή για τη δημοκρατία.

- Η Ελλάδα υπέστη λόγω των αδέξιων χειρισμών άλλη μια ταπεινωτική ήττα σε διπλωματικό επίπεδο.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: πρόβλημα, άνισης μεταχείρισης, περιβάλλον, φύλου, παρενόχληση. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.)

Το πρόβλημα της παρενόχλησης στο εργασιακό περιβάλλον είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, διότι φανερώνει έλλειψη σεβασμού και πραγματικής αποδοχής απέναντι στα άτομα του άλλου, και κυρίως του γυναικείου, φύλου. Αποτελεί πολύ περισσότερο ζήτημα άνισης μεταχείρισης, εφόσον μια γυναίκα αναγκάζεται να έρθει αντιμέτωπη με προσβλητικές συμπεριφορές που της προκαλούν μεγάλη ψυχική αναστάτωση και δυσχεραίνουν την απερίσπαστη τέλεση του επαγγελματικού της έργου, τη στιγμή που ένας άντρας σπανίως έχει ν’ αντιμετωπίσει κάτι ανάλογο στον εργασιακό του βίο.

Γ1. Να γράψετε από μία πρόταση με καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις (επισημαίνονται στο κείμενο με έντονη γραφή). Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης: αντικειμενικό, βιώνουν, έμμεση, διασφαλίζουν, ιεραρχίας (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος κλπ.)

- Εμπιστεύονται απόλυτα τη γνώμη του, διότι παραμένει πάντοτε ένας αντικειμενικός κριτής των καταστάσεων.

- Αυτές τις καταστάσεις δεν τις βγάλαμε απ’ το μυαλό μας∙ τις βιώσαμε.

- Το σχόλιο σαφώς περιείχε έναν έμμεσο υπαινιγμό.

- Η πολιτική μας διασφαλίζει τα εθνικά μας συμφέροντα.

- Μετά και τη νέα του προαγωγή έχει φτάσει σχεδόν στην κορυφή της υπαλληλικής ιεραρχίας.

Γ2α. «Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν τον… κοινό παρανομαστή και την κοινή βάση, στην οποία οφείλουν να στηριχτούν οι εθνικές νομοθεσίες…».

Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω πρόταση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.

Η χρήση της γλώσσας είναι μεταφορική.

Γ2β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η φράση «κοινός παρονομαστής» σε κυριολεκτικό επίπεδο αναφέρεται σε δύο ή περισσότερα κλάσματα που έχουν τον ίδιο παρονομαστή. Ενώ μεταφορικά, όπως χρησιμοποιείται εδώ, αναφέρεται στο κοινό στοιχείο καταστάσεων ή πραγμάτων.

Γ2α. «Εξάλλου, η αντιμετώπιση του φαινομένου της παρενόχλησης στην εργασία εντάσσεται για την Ε.Ε. ως προτεραιότητα στη δέσμη εκείνων των πολιτικών που αποσκοπούν στην προώθηση της ισότητας…»

Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.

Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που αποσκοπούν στην προώθηση της ισότητας».

Γ2β. Στη συνέχεια να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική ή παραθετική / προσθετική.

Η αναφορική πρόταση είναι προσδιοριστική, διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει (των πολιτικών), γι’ αυτό και δεν χωρίζεται από αυτόν με κόμμα.

Γ2α. «η παρενόχληση τόσο στο πεδίο της εργασίας όσο και σε αυτό της πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες συνιστά μια εκφοβιστική [..] συμπεριφορά…».

Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω πρόταση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.

Η χρήση της γλώσσας είναι κυριολεκτική.

Γ2β. Να γράψετε δύο προτάσεις με τη λέξη πεδίο. Στην πρώτη χρησιμοποιήστε τη λέξη κυριολεκτικά / δηλωτικά και στη δεύτερη μεταφορικά / συνυποδηλωτικά.

- Η γενναιότητά του αναδείχθηκε περίτρανα στο πεδίο μάχης.

- Σε πεδίο μάχης μετατράπηκε χθες το συνέδριο του κόμματος.