Έκθεση Β΄ Λυκείου: Έργα τέχνης εναντίον καλλιτεχνών

Marlo Dela Rosa

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Έργα τέχνης εναντίον καλλιτεχνών

Ακόμα κι αν κάποιος κατάφερνε να δημιουργήσει έναν πίνακα που θα ήταν πανομοιότυπος μ’ έναν πίνακα, ας πούμε, του Σεζάν, αυτό σαν επίτευγμα διαφέρει πολύ από το επίτευγμα του ίδιου του Σεζάν. Αυτό που εν μέρει εκτιμούμε στο επίτευγμα του Σεζάν δεν είναι απλώς η δημιουργία ενός μεμονωμένου, όμορφου πίνακα, αλλά μάλλον ο τρόπος με τον οποίο καθιέρωσε ένα πρωτότυπο στυλ και δημιούργησε μια ολόκληρη σειρά από πίνακες. Η πρωτοτυπία του αποτελεί μέρος του επιτεύγματός του, όπως επίσης και ο τρόπος με τον οποίο οι διαφορετικοί πίνακες που δημιούργησε κατά τη διάρκεια της ζωής του συνεισφέρουν στο να κατανοήσουμε κάθε μεμονωμένο έργο που παρήγαγε. Μπορούμε να εκτιμήσουμε απόλυτα το καλλιτεχνικό του επίτευγμα τοποθετώντας απλώς τον κάθε πίνακα μέσα στο πλαίσιο ολόκληρης της παραγωγής του.

Αντίθετα, ένας πλαστογράφος μπορεί να έχει το μηχανιστικό ταλέντο ως ζωγράφος που είχε και ο Σεζάν, παρόλο που το επίτευγμα του Σεζάν δεν περιορίζεται στο ταλέντο του ως τεχνίτη. Ο πλαστογράφος που αντιγράφει χωρίς πρωτοτυπία δεν μπορεί ποτέ να ευελπιστεί ότι θα γίνει μεγάλος ζωγράφος· γιατί ο πλαστογράφος δεν μπορεί να παρουσιάσει πρωτοτυπία με τον τρόπο που ήταν πρωτότυπος ο Σεζάν. Όμως, στην περίπτωση που ο πλαστογράφος παράγει έργα στο στυλ του Σεζάν, αντί για πραγματικά αντίγραφα υπαρκτών πινάκων, μπορεί να υπάρχουν σοβαρότεροι λόγοι, για να συγκριθεί η καλλιτεχνική αξία των απομιμήσεων με την αξία των πινάκων του Σεζάν. Ωστόσο, ο πλαστογράφος θα αντέγραφε ένα στυλ αντί να το δημιουργήσει.

Από την πλευρά μας εμείς έχουμε την τάση να εκτιμούμε τη δημιουργικότητα του αυθεντικού καλλιτέχνη περισσότερο από τις ικανότητες του αντιγραφέα, επειδή η δημιουργικότητα είναι σημαντική πλευρά της καλλιτεχνικής αξίας. Αυτό αποδεικνύει βεβαίως ότι δε θα πρέπει να θεωρούμε τον πλαστογράφο ισάξιο με τον πρωτότυπο καλλιτέχνη, απλώς και μόνο επειδή είναι ικανός να παράγει μια πειστική απομίμηση. Και σ’ αυτήν την περίπτωση, όταν έχουμε το αντίγραφο ενός αυθεντικού πίνακα, μπορούμε και πάλι να εκτιμήσουμε την καλλιτεχνική αξία του Σεζάν βλέποντας το αντίγραφο. Αυτό το επιχείρημα, λοιπόν, δεν αντιτάσσεται στην καλλιτεχνική αξία των απομιμήσεων, αλλά στα καλλιτεχνικά προσόντα των πλαστογράφων. Το αντίγραφο θα μας επέτρεπε να διαπιστώσουμε την ιδιοφυΐα του Σεζάν και όχι του πλαστογράφου.

Τέλος, το πραγματικό πρόβλημα με τις πλαστογραφίες είναι ότι από τη φύση τους περιλαμβάνουν μια προσπάθεια να παραπλανήσουν το κοινό ως προς την πηγή τους. Μια πλαστογραφία δεν θα ήταν πλαστογραφία χωρίς την πρόθεση να παραπλανήσει. Θα ήταν αντίγραφο ή ζωγραφικό πείραμα στο στυλ κάποιου άλλου καλλιτέχνη. Ο λόγος που οι πλαστογραφίες είναι κατώτερες των αυθεντικών έργων είναι εν μέρει το γεγονός ότι εμπεριέχουν το στοιχείο της παραπλάνησης, που ισοδυναμεί με ψέμα. Επομένως, ίσως υπάρχουν σοβαροί λόγοι να διατηρήσουμε κάποια ηθικά ζητήματα ξεχωριστά από τα καλλιτεχνικά, γιατί κι αν μια λαμπρή πλαστογραφία εμπεριέχει την παραπλάνηση, δεν παύει εντούτοις να είναι εντυπωσιακή ως έργο τέχνης.

Σεζάν: Σπουδαίος Γάλλος ζωγράφος του 19ου αιώνα.

N. Warburton (1999). Φιλοσοφία – Τα βασικά ζητήματα. Αθήνα: Περίπλους, 251 -252 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 - 100 λέξεις).

Το να δημιουργήσει κάποιος ένα πιστό αντίγραφο ενός πίνακα δεν αποτελεί ισάξιο επίτευγμα με αυτό του αρχικού καλλιτέχνη, μιας κι είναι εκείνος που με την πρωτοτυπία του έχει καθιερώσει ένα ιδιαίτερο στυλ. Το μηχανιστικό ταλέντο του αντιγραφέα δεν θα τον οδηγήσει ποτέ στο να γίνει μεγάλος ζωγράφος, αφού του λείπει αυτή ακριβώς η πρωτοτυπία. Το κοινό, άλλωστε, εκτιμά πολύ περισσότερο τη δημιουργικότητα του αυθεντικού καλλιτέχνη, μιας κι η δημιουργικότητα συνιστά καίρια πτυχή της καλλιτεχνικής αξίας ενός έργου. Ο αντιγραφέας, έτσι, αν κι έχει τη δυνατότητα να παράγει πιστά αντίγραφα, το μόνο που επιτυγχάνει είναι να αναδεικνύει την αξία του πρωτότυπου δημιουργού. Το ουσιαστικό πρόβλημα, πάντως, με τις πλαστογραφίες είναι ότι ενέχουν την πρόθεση να παραπλανήσουν το κοινό, κι αυτό μας αποτρέπει από το να εκτιμήσουμε το γεγονός ότι αρκετά συχνά είναι κι αυτές εντυπωσιακά έργα τέχνης.   

Β1. Πού έγκειται, κατά τον συγγραφέα, η καλλιτεχνική αξία ενός έργου του Σεζάν; (60 –80 λέξεις)

Η καλλιτεχνική αξία ενός έργου του Σεζάν έγκειται στη δημιουργικότητα του αυθεντικού καλλιτέχνη και στην πρωτοτυπία του. Ο Σεζάν κατόρθωσε να καθιερώσει το προσωπικό του πρωτότυπο στυλ και να δημιουργήσει έτσι μια σειρά έργων που αλληλοσυμπληρώνονται, αφού κάθε μεμονωμένο του έργο μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα και τα υπόλοιπα. Το να μπορέσει, επομένως, ένας άλλος ζωγράφος να δημιουργήσει ένα πιστό αντίγραφο ενός έργου του Σεζάν, αυτό δεν τον καθιστά σε καμία περίπτωση ισάξιό του, αφού ακόμη κι αν έχει το αναγκαίο μηχανιστικό ταλέντο, δεν έχει εντούτοις τη δημιουργικότητα και την πρωτοτυπία του Σεζάν, που συνιστούν επί της ουσίας την καλλιτεχνική αξία των έργων του.

Β1. Ποιο είναι, κατά τον συγγραφέα, το αληθινό πρόβλημα σε σχέση με ένα πλαστό έργο τέχνης; (60 – 80 λέξεις)

Το αληθινό πρόβλημα με τα πλαστά έργα τέχνης -με τις πλαστογραφίες- είναι πως εμπεριέχουν από τη γένεσή τους τη δόλια πρόθεση να παραπλανήσουν το κοινό σε σχέση με την πραγματική τους ταυτότητα. Αν το αντίγραφο ενός έργου δεν είχε δημιουργηθεί με σκοπό να εξαπατήσει το φιλότεχνο κοινό, θα αποτελούσε ένα απλό αντίγραφο ή μια απόπειρα μίμησης του στυλ ενός άλλου καλλιτέχνη, δεν θα ήταν μια πλαστογραφία. Αν, επομένως, μπορούσε με κάποιο τρόπο να παραμεριστεί το ηθικό ζήτημα της προσπάθειας του πλαστογράφου να παραπλανήσει το κοινό, τότε θα ήταν ευκολότερο να εκτιμηθεί το γεγονός ότι μια εξαιρετική πλαστογραφία αποτελεί κι η ίδια ένα εντυπωσιακό έργο τέχνης.   

Β1. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, για ποιον λόγο το κοινό τείνει να εκτιμά περισσότερο τη δημιουργικότητα του καλλιτέχνη από τη δεξιοτεχνία του αντιγραφέα; (60 –80 λέξεις)

Το κοινό εκτιμά περισσότερο τη δημιουργικότητα του καλλιτέχνη από τη δεξιοτεχνία του αντιγραφέα, διότι είναι ακριβώς το στοιχείο της δημιουργικότητας που αποτελεί μία από τις πιο βασικές πλευρές της καλλιτεχνικής αξίας. Έτσι, ο αντιγραφέας δεν μπορεί να θεωρηθεί ισάξιος με τον δημιουργό, επειδή είναι απλώς σε θέση να παράγει ένα πειστικό αντίγραφο, αφού δεν έχει τη δημιουργική εκείνη πτυχή που θα του επέτρεπε να οδηγηθεί στην παραγωγή ενός πρωτότυπου και μοναδικού στυλ, όπως το κατόρθωσε ο καλλιτέχνης. Κάθε αντίγραφο, επομένως, όσο καλό κι αν είναι, αποτελεί μια ακόμη ευκαιρία για να εκτιμήσουμε την ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία του αρχικού δημιουργού.  

Β1. Ποια μπορεί, κατά τον συγγραφέα, να είναι η καλλιτεχνική αξία ενός πλαστού έργου τέχνης; (60 –80 λέξεις)

Ο συγγραφέας επισημαίνει πως εκείνο που διακρίνει τον μεγάλο δημιουργό είναι η πρωτοτυπία του έργου του. Ένας πίνακας, επομένως, που αποτελεί αντίγραφο ενός αυθεντικού έργου, έχει σαφώς ως έργο τη δική του καλλιτεχνική αξία, καθώς ενδέχεται να αποτελεί μια τόσο λαμπρή απομίμηση, ώστε να συνιστά ένα εντυπωσιακό έργο τέχνης, δεν μπορεί ωστόσο να προσδώσει στο δημιουργό του τον τίτλο του σημαντικού καλλιτέχνη, μιας και λείπει από αυτό η αναγκαία πρωτοτυπία. Ο πλαστογράφος μπορεί, δηλαδή, να έχει φτιάξει ένα εκπληκτικό αντίγραφο, με τη δική του ξεχωριστή αξία, αλλά σε καμία περίπτωση ο ίδιος δεν μπορεί να θεωρηθεί σημαντικός καλλιτέχνης, αφού δεν τον διακρίνει η επιθυμητή εκείνη δημιουργικότητα που αποτελεί γνώρισμα των μεγάλων δημιουργών.

Β2α. Να επισημάνετε δύο διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή στη δεύτερη παράγραφο (Αντίθετα… δημιουργήσει) του κειμένου.

- Όμως

- Ωστόσο

Β2β. Να δηλώσετε τη σχέση συνοχής που επιτυγχάνεται.

Η λέξη «όμως» χρησιμοποιείται για να συνδέσει αντιθετικά προτάσεις του κειμένου.

Ο σύνδεσμος «ωστόσο» χρησιμοποιείται, επίσης, για να δηλώσει μια σχέση αντίθεσης ανάμεσα στις επιμέρους ιδέες του κειμένου.

B2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Αντίθετα… δημιουργήσει) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Αντίθετα, ένας πλαστογράφος μπορεί να έχει το μηχανιστικό ταλέντο ως ζωγράφος που είχε και ο Σεζάν, παρόλο που το επίτευγμα του Σεζάν δεν περιορίζεται στο ταλέντο του ως τεχνίτη.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Ο πλαστογράφος που αντιγράφει χωρίς πρωτοτυπία δεν μπορεί ποτέ να ευελπιστεί ότι θα γίνει μεγάλος ζωγράφος· γιατί ο πλαστογράφος δεν μπορεί να παρουσιάσει πρωτοτυπία με τον τρόπο που ήταν πρωτότυπος ο Σεζάν. Όμως, στην περίπτωση που ο πλαστογράφος παράγει έργα στο στυλ του Σεζάν, αντί για πραγματικά αντίγραφα υπαρκτών πινάκων, μπορεί να υπάρχουν σοβαρότεροι λόγοι, για να συγκριθεί η καλλιτεχνική αξία των απομιμήσεων με την αξία των πινάκων του Σεζάν.

Κατακλείδα: Ωστόσο, ο πλαστογράφος θα αντέγραφε ένα στυλ αντί να το δημιουργήσει.

Β2. Να γράψετε από έναν πλαγιότιτλο για την δεύτερη (Αντίθετα… δημιουργήσει) και την τρίτη παράγραφο (Από… πλαστογράφου) του κειμένου.

2^η παράγραφος: Η πρωτοτυπία συνιστά βασικό γνώρισμα των μεγάλων δημιουργών.

3^η παράγραφος: Η δημιουργικότητα ως καίριο στοιχείο της καλλιτεχνικής αξίας ενός έργου.

Β2. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στις παραγράφους του κειμένου;

Η συνοχή ανάμεσα στην 1^η και τη 2^η παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «αντίθετα» που δηλώνει αντίθεση, αντιδιαστολή σε σχέση με όσα έχουν αναφερθεί προηγουμένως.

Η συνοχή ανάμεσα στη 2 και την 3^η παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση της φράσης «Από την πλευρά μας», προκειμένου να δηλωθεί η συνήθης στάση εκτίμησης του ευρύτερου κοινού απέναντι στη δημιουργικότητα του καλλιτέχνη.

Η συνοχή ανάμεσα στην 3^η και την 4^η παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «τέλος» που υποδηλώνει την πρόθεση του γράφοντος να ολοκληρώσει τους συλλογισμούς του με κάποιες τελευταίες διαπιστώσεις.

Γ1. Να γράψετε από μία πρόταση με καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις (επισημαίνονται στο κείμενο με έντονη γραφή). Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης: μεμονωμένου, συνεισφέρουν, ευελπιστεί, πειστική, παραπλανήσουν (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος κ.λπ.)

- Τα δυσάρεστα αυτά κρούσματα είναι μεμονωμένες περιπτώσεις που δεν πρέπει να μας ανησυχούν.

- Στην επιτυχία της βραδιάς συνεισέφεραν πολλοί παράγοντες.

- Ευελπιστούμε ότι θα ανταποκριθείτε θετικά στο αίτημά μας.

- Τα επιχειρήματά του ήταν τόσο πειστικά, ώστε έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην τελική τους απόφαση.

- Προσπάθησε να παραπλανήσει τους ξένους δημοσιογράφους παρουσιάζοντας μια εξωραϊσμένη εικόνα των φυλακών.

Γ1. «Μια πλαστογραφία δεν θα ήταν πλαστογραφία χωρίς την πρόθεση να παραπλανήσει».

Να εντάξετε την παραπάνω περίοδο σε μία παράγραφο 50-60 λέξεων.

Ο ζωγράφος εκείνος που έχει τη δυνατότητα να φτιάξει ένα απόλυτα πειστικό αντίγραφο ενός αριστουργήματος, είναι, εύλογα, προικισμένος με ένα εξαιρετικό ταλέντο. Εντούτοις, δεν κατορθώνει να καταξιωθεί ως δημιουργός, εφόσον δεν έχει πιθανώς την αναγκαία πρωτοτυπία για να καθιερώσει ένα δικό του στυλ ή έστω την ειλικρινή πρόθεση να δηλώσει πως φτιάχνει αντίγραφα γνωστών έργων∙ προτιμά να επιχειρήσει την παραπλάνηση κάποιου υποψήφιου αγοραστή. Μια πλαστογραφία, άλλωστε, δεν θα ήταν πλαστογραφία χωρίς την πρόθεση να παραπλανήσει.

Γ1. Να γράψετε από μία πρόταση με καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις (επισημαίνονται στο κείμενο με έντονη γραφή). Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης: καθιέρωσε, πρωτοτυπία, αυθεντικού, αντιτάσσεται, παραπλάνησης (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος κλπ.)

- Το 1976 καθιερώθηκε η δημοτική ως επίσημη γλώσσα του ελληνικού κράτους.

- Προσπαθούμε να μην επαναλαμβάνουμε τα καθιερωμένα, γι’ αυτό κάθε πρωτοτυπία είναι ευπρόσδεκτη.

- Πρόκειται για τα αυθεντικά έγγραφα, όχι για αντίγραφα.

- Στο πλήθος των κατηγοριών αντέταξε την αφοσίωσή του στο καθήκον.

- Η ψεύτικες υποσχέσεις των πολιτικών αποσκοπούν στην παραπλάνηση των ψηφοφόρων.

Γ1.Να γράψετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε την ακόλουθη περίοδο:

«Ο πλαστογράφος που αντιγράφει χωρίς πρωτοτυπία δεν μπορεί ποτέ να ευελπιστεί ότι θα γίνει μεγάλος ζωγράφος».

Ό,τι εκτιμάται στην τέχνη, πέρα βέβαια από την τεχνική ικανότητα του δημιουργού, είναι ο ιδιαίτερος τρόπος θέασης και μετάπλασης της πραγματικότητας που οδηγεί στο πλάσιμο ενός εντελώς πρωτότυπου έργου. Ο πραγματικός καλλιτέχνης θαυμάζεται για τη διαμόρφωση του προσωπικού του στυλ, για τη δική του «φωνή» που διακρίνεται με την ατομικότητά της από την αντίστοιχη καλλιτεχνική έκφραση όλων των άλλων δημιουργών. Η προσωπική αυτή σφραγίδα συνιστά αναγκαίο γνώρισμα της αληθινής τέχνης. Ο πλαστογράφος, επομένως, που αντιγράφει χωρίς πρωτοτυπία δεν μπορεί ποτέ να ευελπιστεί ότι θα γίνει μεγάλος ζωγράφος.

Γ2α. Αφού επισημάνετε στο κείμενο ένα παράδειγμα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας, να αιτιολογήσετε τη χρήση του.

... κι αν μια λαμπρή πλαστογραφία εμπεριέχει την παραπλάνηση...

Το επίθετο «λαμπρή», που κυριολεκτικά δηλώνει κάτι που βγάζει έντονη λάμψη, χρησιμοποιείται μεταφορικά για να δηλώσει πως κάτι ξεχωρίζει (εδώ η πλαστογραφία), πως υπερέχει σε σχέση με άλλα πράγματα του ίδιου είδους.

Γ2β. Να γράψετε μία περίοδο 20-30 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε το παράδειγμα της μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης που επιλέξατε με κυριολεκτικό / δηλωτικό τρόπο.

Την ομορφιά της φύσης μπορεί να τη διαπιστώσει κανείς παντού ολόγυρά του, είτε παρατηρώντας ένα μικρό λουλούδι στη γη είτε ένα λαμπρό αστέρι στον ουρανό.

Γ2α. «…επειδή η δημιουργικότητα είναι σημαντική πλευρά της καλλιτεχνικής αξίας».

Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω πρόταση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.

Η χρήση της γλώσσας είναι μεταφορική, εφόσον η λέξη πλευρά δεν χρησιμοποιείται με την κυριολεκτική της σημασία.

Γ2β. Να γράψετε δύο προτάσεις με τη λέξη πλευρά. Στην πρώτη χρησιμοποιήστε τη λέξη κυριολεκτικά / δηλωτικά και στη δεύτερη μεταφορικά / συνυποδηλωτικά.

- Το κάστρο βρίσκεται στην πάνω πλευρά του νησιού. 

- Εξετάστηκαν προσεχτικά όλες οι πλευρές του προβλήματος.

Γ2α. «Ο λόγος που οι πλαστογραφίες είναι κατώτερες των αυθεντικών έργων είναι εν μέρει το γεγονός ότι εμπεριέχουν το στοιχείο της παραπλάνησης».

Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.

Η δευτερεύουσα αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που οι πλαστογραφίες είναι κατώτερες των αυθεντικών έργων»

Γ2β. Να γράψετε αν είναι προσδιοριστική ή παραθετική / προσθετική.

Η πρόταση είναι προσδιοριστική, διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει (ο λόγος), γι’ αυτό και δεν χωρίζεται από αυτόν με κόμμα. 

Τίτος Πατρίκιος «Τέλος του καλοκαιριού» [II]

Alessandro Della Pietra

Τίτος Πατρίκιος «Τέλος του καλοκαιριού» [II]

Χωρίς να σε βλέπω χωρίς να σου μιλάω

χωρίς ν’ αγγίζω ούτε μια σκιά απ’ το βήμα σου

χωρίς – πόσο γυμνός ακόμα θα ‘θελες να μείνω;

Μη με πιστεύεις, σε τίποτα μη με πιστέψεις.

Κι όταν εντάσσω τις στιγμές στα σίγουρα σχήματά μου

όταν ανασκευάζω το χαμόγελό σου

όταν αποκαλώ την ομορφιά φθαρτό περίβλημα

μη με πιστεύεις – κι όμως σου λέω την αλήθεια.

Δεν την αντέχω αυτή τη μάταιη ελπίδα

να επιζώ σε μια τυχαία σου σκέψη

μα κάθε βράδυ τη ζεσταίνω απ’ την αρχή.

Ο Τίτος Πατρίκιος καταγράφει το επώδυνο των συνθηκών που ακολουθούν τη μονομερή παρακμή του έρωτα, όταν η αγαπημένη γυναίκα δεν επιθυμεί πια τη συνέχιση της μεταξύ τους σχέσης και απαιτεί την απομάκρυνση εκείνου από τη ζωή της. Το ποιητικό υποκείμενο, που αισθάνεται ακόμη έντονα τον έρωτά του για εκείνη, συμμορφώνεται στις απαιτήσεις της, μα δεν παύει στιγμή να βιώνει τον πόνο της απόρριψης και την έλλειψη της παρουσίας της.  

Χωρίς να σε βλέπω χωρίς να σου μιλάω

χωρίς ν’ αγγίζω ούτε μια σκιά απ’ το βήμα σου

χωρίς – πόσο γυμνός ακόμα θα ‘θελες να μείνω;

Μη έχοντας πια το δικαίωμα να τη βλέπει και να της μιλάει, μη έχοντας καν τη δυνατότητα να βρεθεί στα ίδια μέρη μ’ εκείνη, για ν’ αντλήσει έστω την παρηγοριά πως πριν λίγο στάθηκε κι εκείνη στο ίδιο σημείο∙ μη έχοντας τη δυνατότητα να συσχετίζεται με τον οποιοδήποτε τρόπο μαζί της, αναρωτιέται πόσο μεγαλύτερη στέρηση θα πρέπει να γνωρίσει και να βιώσει μέχρι εκείνη να τον αναζητήσει εκ νέου∙ μέχρι εκείνη να πάψει να τον κρατά μακριά της.

Μη με πιστεύεις, σε τίποτα μη με πιστέψεις.

Κι όταν εντάσσω τις στιγμές στα σίγουρα σχήματά μου

όταν ανασκευάζω το χαμόγελό σου

όταν αποκαλώ την ομορφιά φθαρτό περίβλημα

μη με πιστεύεις – κι όμως σου λέω την αλήθεια.

Το ποιητικό υποκείμενο βιώνει μια ιδιότυπη εσωτερική σύγκρουση, καθώς από τη μία επιδιώκει να απομυθοποιήσει την αγαπημένη γυναίκα και την έλξη που ασκεί επάνω του, μα από την άλλη δεν θέλει να της δημιουργήσει την αίσθηση πως είναι έτοιμος να ζήσει χωρίς εκείνη. Της ζητά, λοιπόν, να μην τον πιστεύει, να μην τον πιστεύει σε τίποτα απ’ ό,τι της λέει, μιας και γνωρίζει πως τα λόγια του δεν είναι τίποτε περισσότερο από ατελείς προσπάθειες αποκαθήλωσης μιας έλξης που διατηρείται εντούτοις σταθερά ισχυρή.

Κάθε στιγμή που βίωσαν μαζί ο ποιητής τείνει να την αντιλαμβάνεται και να την ερμηνεύει με βάση τις δικές του πεποιθήσεις και προσδοκίες, παραποιώντας υπό μία έννοια την πραγματικότητα, αφού θέλησή του είναι να την προσαρμόσει στα δικά του έτοιμα σχήματα, που μόνο στόχο έχουν να επαναβεβαιώνουν τις όποιες πλάνες του σε σχέση με τις προθέσεις και τις επιθυμίες εκείνης. Στο ίδιο πλαίσιο, άλλωστε, εντάσσεται κι η τάση του να ανασκευάζει το χαμόγελό της, καθιστώντας το μια μορφή επιβεβαίωσης και συγκατάνευσης στις εσωτερικές του επιθυμίες. Οι κοινές τους εμπειρίες, μα κι οι εκφράσεις του προσώπου της, διαβάζονται εκ νέου από τον ερωτευμένο ποιητή και λαμβάνουν ένα νόημα διαφορετικό, ένα νόημα που συμφωνεί με την εναγώνια επιθυμία μιας αμοιβαιότητας.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, επιχειρεί ν’ απελευθερωθεί από τα δεσμά του έρωτα, αποκαλώντας την ομορφιά ένα φθαρτό περίβλημα, ένα προσωρινής αξίας προνόμιο που δεν μπορεί να επιβιώσει στο πέρασμα του χρόνου. Ο ποιητής θέλει να κάμψει την ένταση της έλξης που αισθάνεται για εκείνη, δοκιμάζοντας να εκλογικεύσει τα συναισθήματά του και να τα ερμηνεύσει ως απλή αντίδραση απέναντι σ’ ένα εξωτερικό ερέθισμα -το κάλλος της-, που δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να διαρκέσει. Μια προσπάθεια που, παρά το γεγονός ότι βασίζεται σε μια αληθινή διαπίστωση, δεν μπορεί εντούτοις να ευοδωθεί, καθώς ο έρωτας δεν τιθασεύεται με τη λογική, ούτε γεννιέται μόνο ως ανταπόκριση στην ομορφιά ενός προσώπου.  

Δεν την αντέχω αυτή τη μάταιη ελπίδα

να επιζώ σε μια τυχαία σου σκέψη

μα κάθε βράδυ τη ζεσταίνω απ’ την αρχή.

Ο ποιητής υποτάσσεται έτσι στην απρόσμενη ανθεκτικότητα του ερωτικού συναισθήματος και αναγκάζεται να παραμείνει υπό τα ακατάλυτα δεσμά του. Και παρόλο που γνωρίζει πως εκείνη δεν έχει πια καμία πρόθεση να τον δεχτεί ξανά κοντά της, δεν μπορεί παρά να μένει αγκιστρωμένος στη δική της μορφή και σκέψη. Ό,τι του απομένει τελικά είναι η αναζήτηση παραμυθίας μέσα από την επώδυνη διατήρηση της ίδιας μάταιης ελπίδας -που φροντίζει κάθε βράδυ να την αναθερμαίνει ξανά και ξανά- πως έστω κι αν δεν είναι μαζί της, τουλάχιστον η ανάμνησή του θα επιβιώνει σε κάποια τυχαία της σκέψη. Είναι τέτοια η ένταση του έρωτά του, που μη μπορώντας να απομακρυνθεί ψυχικά από εκείνη και μη μπορώντας να αναζητήσει μια νέα ερωτική επαφή, αναγκάζεται ν’ αρκείται στον μηρυκασμό και στην αναβίωση παλαιότερων στιγμών, διατηρώντας πάντοτε την ελπίδα πως κάποτε η παρουσία του κι οι κοινές τους εμπειρίες θα περνούν κι από τη δική της σκέψη.

Ο έρωτας, που προσφέρει έντονη και διαρκή ευδαιμονία όταν είναι αμοιβαίος, λειτουργεί ως πηγή αδιάκοπης οδύνης όταν βιώνεται μονομερώς και δίχως ανταπόκριση, εφόσον καθηλώνει το άτομο σε μια κατάσταση έμμονης προσήλωσης σ’ ένα πρόσωπο που παραμένει σταθερά απρόσιτο. Κι είναι σ’ αυτή την κατάσταση που βρίσκεται αίφνης ο ποιητής, όταν η αγαπημένη γυναίκα παύει ν’ ανταποκρίνεται στα συναισθήματά του και διεκδικεί την αποδέσμευσή της από την παρουσία του, έστω κι αν γνωρίζει πώς αισθάνεται για εκείνη και πόσο έντονος είναι ακόμη ο έρωτάς του.   

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Πώς γράφω την έκθεση;

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Πώς γράφω την έκθεση;

Δείτε: Πώς γράφω την έκθεση σύμφωνα με το νέο σύστημα (2020-2021)

Μια βασική επισήμανση σε ό,τι αφορά τη σύνταξη της έκθεσης είναι το γεγονός πως ο περιορισμός των λέξεων (500-600) δεν επιτρέπει εκ των πραγμάτων τη διεξοδική και πλήρη κάλυψη των ζητουμένων του θέματος. Ο μαθητής δεν καλείται, άρα, να δώσει μια αναλυτική παρουσίαση όλων των πτυχών του θέματος, αλλά να επιλέξει ορισμένες μόνο ιδέες σε σχέση με αυτό και να τις τεκμηριώσει με επάρκεια.

Εφόσον στο πλαίσιο της Γ΄ Λυκείου οι μαθητές εξοικειώνονται με την έννοια των συλλογισμών και των επιχειρημάτων, εκείνο που αναμένεται από αυτούς είναι η σαφής παρουσίαση της σχετικής με το θέμα επιχειρηματολογίας τους. Το κείμενό τους ελέγχεται, έτσι, ως προς τη δομική του αρτιότητα, την ποιότητα της έκφρασης και, φυσικά, ως προς τη σαφήνεια των επιχειρημάτων.

- Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η αρχική διερεύνηση του θέματος και η αναζήτηση του υλικού για τη σύνθεση της έκθεσης να γίνεται στο πρόχειρο, όπου ο μαθητής θα καταγράψει συνοπτικά τις ιδέες του προκειμένου να δημιουργήσει το διάγραμμα του κειμένου του.

Το διάγραμμα είναι αναγκαίο, διότι επιτρέπει στον μαθητή να οργανώσει ορθά τις ιδέες του, ώστε να επιτευχθεί η απαιτούμενη αλληλουχία του κειμένου.

Παράδειγμα Έκθεσης: Προκειμένου να δοθεί μια ενδεικτική εικόνα για το πώς αναπτύσσεται ένα θέμα και πώς γίνεται ο χωρισμός των επιμέρους ενοτήτων του κειμένου ακολουθεί ένα παράδειγμα, στο οποίο έχει θεωρηθεί πως τα δύο ζητούμενα του θέματος έχουν την ίδια βαρύτητα, γι’ αυτό και αναπτύσσονται ισομερώς. Θα πρέπει, ωστόσο, να είναι σαφές πως ανάλογα με τη διατύπωση του θέματος το ένα ζητούμενο μπορεί να θεωρηθεί σημαντικότερο και, άρα, να απαιτεί εκτενέστερη ανάλυση.

Θέμα

Σ’ ένα άρθρο για την τοπική εφημερίδα του δήμου σας να παρουσιάσετε τις συνέπειες που θεωρείτε ότι έχει το γεγονός ότι οι περισσότεροι μαθητές επιθυμούν να εισαχθούν στις ανώτερες και ανώτατες πανεπιστημιακές σχολές, καθώς και τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να περιοριστεί αυτή η τάση.

Τίτλος: «Οι πανεπιστημιακές σπουδές δεν αποτελούν πλέον κλειδί για την επαγγελματική αποκατάσταση!»

Πρόλογος:

Με τη σκέψη πως ένα πτυχίο πανεπιστημίου θα αποτελέσει το εισιτήριο για τη διασφάλιση μιας εργασίας κύρους, με σημαντικές δυνατότητες επαγγελματικής και κοινωνικής ανέλιξης, πολλοί μαθητές -συχνά υπό την πίεση ή έστω με την ενθάρρυνση των γονιών τους- επιδιώκουν την είσοδο σε κάποια πανεπιστημιακή σχολή. Η πραγματικότητα, ωστόσο, υποδεικνύει πως τώρα πια μια τέτοια επιδίωξη δύσκολα βρίσκει την εκπλήρωσή της, μιας και ο αριθμός των πτυχιούχων ξεπερνά τις περιορισμένες δυνατότητες της εγχώριας αγοράς εργασίας. Η απόκτηση, άρα, ενός πτυχίου δεν αποτελεί κατ’ ανάγκη την ιδανικότερη επιλογή.     

[Λέξεις: 86]

Κύριο μέρος:  

1^ο Ζητούμενο:

Οι παλαιότερες πανεπιστημιακές σχολές και ιδίως οι πλέον περιζήτητες από αυτές έχουν διοχετεύσει ήδη ένα πολύ μεγάλο αριθμό αποφοίτων στην αγορά εργασίας, με αποτέλεσμα να έχει επέλθει κορεσμός στα σχετικά επαγγέλματα. Έτσι, οι νεότεροι απόφοιτοι έρχονται αντιμέτωποι με την επώδυνη πραγματικότητα της ανεργίας, που ακυρώνει επί της ουσίας τόσο τον κόπο τους για την απόκτηση του πτυχίου όσο και το ίδιο το πτυχίο, το οποίο αδυνατεί να τους οδηγήσει στην επιθυμητή επαγγελματική αποκατάσταση. Μόνες επιλογές για τους νέους αυτούς είναι η ετεροαπασχόληση, η εργασία δηλαδή σε διαφορετικό αντικείμενο από αυτό των σπουδών τους, η υποαπασχόληση, η μερική δηλαδή ή και εποχιακή απασχόληση στον τομέα τους, ή, τέλος, η μετανάστευση σε κάποια χώρα που έχει να τους προσφέρει καλύτερες προοπτικές.  

[Λέξεις 119]

Η ύπαρξη, ωστόσο, πληθώρας πτυχιούχων δεν έχει αρνητικές συνέπειες μόνο στα ίδια τα άτομα, επηρεάζει παράλληλα και τη συνολική οικονομική δραστηριότητα της χώρας, εφόσον η κατανομή του ανθρώπινου δυναμικού είναι ανισομερής. Τη στιγμή που υπάρχει πλεόνασμα νέων πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, παρατηρείται σημαντική έλλειψη σ’ εκείνα τα τεχνικά και χειρωνακτικά επαγγέλματα που συνιστούν τον πυλώνα των παραγωγικών διαδικασιών. Η απροθυμία των νέων να επιλέξουν επαγγελματικές δραστηριότητες που βασίζονται κυρίως στο σωματικό μόχθο πλήττει καίρια την παραγωγική αποτελεσματικότητα της χώρας, εξαναγκάζοντάς τη να εισάγει ολοένα και περισσότερα προϊόντα, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται με οικονομικές απώλειες που θα μπορούσαν να αποτραπούν.

[Λέξεις: 97]

Μεταβατική παράγραφος:

Εύλογα, λοιπόν, η αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου αποτελεί βασικό ζητούμενο, εφόσον από τη μία θα διαφυλάξει τους νέους από την ψυχοφθόρα κατάσταση της ανεργίας κι από την άλλη θα ενισχύσει την οικονομική δραστηριότητα της χώρας. Ζητούμενο, ωστόσο, που απαιτεί συντονισμένη προσπάθεια και θέληση τόσο από τη μεριά της πολιτείας, όσο κι από τη μεριά των πολιτών.  

[Λέξεις: 56]

2^ο Ζητούμενο:

Μια πρώτη κίνηση για να απαλλαγούν οι νέοι από τη στρεβλή εντύπωση πως το πανεπιστήμιο αποτελεί μονόδρομο για την επίτευξη των προσωπικών τους επιδιώξεων, αποτελεί ο έγκαιρος και ουσιαστικός επαγγελματικός προσανατολισμός. Είναι, σε μεγάλο βαθμό, βέβαιο πως αν οι μαθητές λάμβαναν πλήρη ενημέρωση σε σχέση με το πλήθος των επαγγελματικών επιλογών και τις πραγματικές προοπτικές που έχει κάθε μία από αυτές, θα συνειδητοποιούσαν πως μπορούν να διασφαλίσουν την επιθυμητή εργασιακή αποκατάσταση ακολουθώντας διαφορετική πορεία. Θα συνειδητοποιούσαν πως αντί να δαπανήσουν χρόνο και χρήματα διεκδικώντας την εισαγωγή τους σε μια πανεπιστημιακή σχολή, έχουν καλύτερες πιθανότητες με το να προτιμήσουν την απόκτηση πιο πρακτικών δεξιοτήτων και γνώσεων, που θα τους οδηγήσουν σ’ ένα τεχνικό επάγγελμα.

[Λέξεις: 113]

Αναγκαία, ωστόσο, κρίνεται κι η παράλληλη προσπάθεια αλλαγής των αντιλήψεων και, πιθανώς, των προκαταλήψεων που συνοδεύουν τα τεχνικά και τα χειρωνακτικά επαγγέλματα. Αν στόχος είναι να μπορούν οι νέοι ν’ αντιληφθούν ευκολότερα τα οικονομικά και προσωπικά οφέλη που θα προκύψουν από την επιλογή ενός τεχνικού επαγγέλματος, θα πρέπει να υπάρξει συνάμα κι η διαμόρφωση του κατάλληλου κλίματος, προκειμένου να αισθάνονται πως η επιλογή τους αυτή θα τους προσφέρει και την επιθυμητή κοινωνική αναγνώριση. Απαιτείται, άρα, από το σύνολο της κοινωνίας η ωριμότερη προσέγγιση του ζητήματος της επαγγελματικής δραστηριοποίησης και η απόρριψη των στερεοτυπικών απόψεων που συνέδεαν κατά το παρελθόν την έννοια της κοινωνικής επιτυχίας με συγκεκριμένες επιλογές.

[Λέξεις: 107]

Επίλογος:

Προκειμένου, λοιπόν, να αποτραπεί η υπάρχουσα τάση της «μυθοποίησης» των πανεπιστημιακών σπουδών, που οδηγεί συχνά στην ανεργία και την απαξίωση, οι νέοι θα πρέπει να ενημερώνονται εγκαίρως για τις πραγματικές προοπτικές που τους διασφαλίζει η κάθε επαγγελματική επιλογή. Αν, μάλιστα, έχουν την επίγνωση πως ακόμη κι αν στραφούν προς κάποια χειρωνακτική απασχόληση, θα χαίρουν του επιθυμητού σεβασμού, η σχετική τους επιλογή θα καταστεί ευκολότερη.

[Λέξεις: 64]

[Σύνολο λέξεων: 642]

ΓΡΑΦΩ

1. Αναλύω το θέμα που πρόκειται να αναπτύξω.

Η κατανόηση ενός θέματος αποτελεί το πρώτο βήμα στο γράψιμο: γράφουμε για κάτι, όταν το έχουμε κατανοήσει απόλυτα. Αλλά για να πραγματευτούμε ένα θέμα με την απαραίτητη πληρότητα, πρέπει να συγκεντρώσουμε ένα επαρκές υλικό σχετικό με το θέμα. Τη συγκέντρωση του υλικού θα την πετύχουμε με την ανάλυση του θέματος. Η ανάλυση πραγματοποιείται κυρίως με τον ορισμό και τη διαίρεση, αλλά και με τη διευκρίνιση, τη σύγκριση και αντίθεση κτλ.

Παράδειγμα ανάλυσης:

Ας υποθέσουμε ότι έχουμε να αναλύσουμε ένα θέμα που αφορά τις εφευρέσεις. Το πρώτο υλικό που μπορούμε να πάρουμε για την έννοια είναι τα στοιχεία που συνιστούν τη σημασία της –ό,τι μας δίνει ο ορισμός: «εφεύρεση είναι η δημιουργική ενέργεια του ανθρώπου, που καταλήγει στην επινόηση νέων πραγμάτων ή νέων μεθόδων εργασίας». Στη συνέχεια ορίζουμε τα στοιχεία: «δημιουργική ενέργεια», «επινόηση νέων πραγμάτων» και επινόηση «νέων μεθόδων εργασίας». Με τον τρόπο αυτό αποκομίζουμε τα εξής στοιχεία για το θέμα μας:

1. Εφεύρεση είναι η δημιουργική ενέργεια του ανθρώπου. (Αναπτύσσουμε την ιδέα εξηγώντας τι σημαίνει δημιουργική ενέργεια: οποιαδήποτε δράση, πράξη ή προσπάθεια που έχει ως αποτέλεσμα κάτι που προϋπήρχε ή κάτι εντελώς νέο).

2. Η εφεύρεση καταλήγει στην επινόηση νέων πραγμάτων ή νέων μεθόδων εργασίας. Αναπτύσσουμε εξηγώντας τι σημαίνει επινόηση νέων πραγμάτων ή νέων μεθόδων - σύλληψη απλή μιας ιδέας, μιας μεθόδου που προϋπήρχε αλλά δεν ήταν ως τότε γνωστή· που δεν προϋπήρχε και παρουσιάζεται πρώτη φορά μ' αυτήν τη μορφή, που αποτελεί κάτι το καινούριο.

Δεύτερη ενέργειά μας, από την οποία μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία για το θέμα μας, είναι να διαιρέσουμε την έννοια στα μέρη της. Η διαίρεση μπορεί να γίνει κάτω από ποικίλες βάσεις. Ως προς το είδος των εφευρέσεων: επιστημονικές-τεχνικές, πραγμάτων-μεθόδων· ως προς τα κίνητρα: εφευρέσεις που υπαγορεύτηκαν από τη φύση, εφευρέσεις που οφείλονται στις επινοήσεις του ανθρώπινου πνεύματος· ως προς την ωφέλεια: επωφελείς, βλαβερές, για πολεμικούς σκοπούς - για ειρηνικούς σκοπούς, για το άτομο ή το σύνολο κτλ.

Καθεμιά από τις διαιρέσεις αυτές μπορεί να υποδιαιρεθεί πιο πέρα. Για παράδειγμα, οι επιστημονικές σε εφευρέσεις στη Φυσική και τη Βιολογία· οι τεχνικές σε συγκοινωνιακές και τηλεπικοινωνιακές· εκείνες που υπαγορεύτηκαν από τη φύση σε αντίληψη του χρόνου, σε εξημέρωση ζώων, σε προστασία κατά του ψύχους κτλ. Το ίδιο μπορεί να συνεχιστεί με νέες διαιρέσεις. Έτσι, μπορούμε να αντλήσουμε πολύτιμα στοιχεία για το θέμα μας ως εξής:

- Οι τεχνικές εφευρέσεις περιλαμβάνουν ό,τι αφορά τα συστήματα της πληροφορικής, την κατασκευή πυραύλων και δορυφόρων κτλ. (Αναπτύσσουμε, ορίζοντας τι είναι πληροφορική κλπ. και βρίσκοντας με τη διαίρεση τις μορφές της).

- Οι εφευρέσεις περιλαμβάνουν ό,τι σχετίζεται με την ειρηνική ή πολεμική χρήση της πυρηνικής ενέργειας. (Αναπτύσσουμε όπως παραπάνω).

Με τη διαδικασία της διαίρεσης ο συγγραφέας μπορεί να κατανοήσει το θέμα του, όσο ευρύ και αν είναι, και διαλέγει την πλευρά που θέλει ή μπορεί να αναπτύξει χρησιμοποιώντας το υλικό που έχει στη διάθεσή του και που το άντλησε με τον ορισμό και τη διαίρεση.

Μια τρίτη μέθοδος ανάλυσης είναι η διευκρίνιση. Χρησιμοποιώντας ειδικά – συγκεκριμένα – παραδείγματα, μπορούμε να διερευνήσουμε το θέμα των εφευρέσεων από μια ειδική άποψη, από την άποψη π.χ. της εκμετάλλευσης της πυρηνικής ενέργειας, ή πιο ειδικά, τη χρησιμοποίησή της για ειρηνικούς σκοπούς στον τομέα της βιομηχανίας: «Η εκμετάλλευση της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς προσφέρει απεριόριστη δύναμη και πλούτο» (αναπτύσσουμε εξηγώντας με παραδείγματα πώς προσφέρει δύναμη και πλούτο).

Η τέταρτη μέθοδος ανάλυσης είναι η σύγκριση και αντίθεση. Με αυτές μπορούμε να βρούμε πρόσθετες νύξεις για το θέμα μας. Οι εφευρέσεις της εποχής μας διαφέρουν ποιοτικά από εκείνες των προηγούμενων αιώνων. Από μια τέτοια ανάλυση μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία, όπως τα ακόλουθα:

- Οι παλιότερες εφευρέσεις πολλαπλασίαζαν απλώς τη μυϊκή δύναμη του ανθρώπου· στην εποχή μας αντικαθιστούν μερικές μορφές διανοητικής εργασίας.

- Οι παλιότερες εφευρέσεις αφορούσαν τη γήινη μοίρα του ανθρώπου· σήμερα δίνουν τη δυνατότητα για μια διαστημική ζωή.

Άλλη μέθοδος είναι η αιτιολογική ανάλυση. Μ’ αυτήν μπορούμε να εξετάσουμε τους λόγους που οδήγησαν τον άνθρωπο να αντικαταστήσει κάποιες μορφές διανοητικής εργασίας ή που τον ώθησαν να διερευνήσει το χώρο του διαστήματος. Με την αιτιολογική ανάλυση θα μπορούσαμε επίσης να διευκρινίσουμε τις επιδράσεις της αυτοματοποίησης πάνω στην εργασία και να καθορίσουμε την αλλαγή που παρατηρείται στον τρόπο εργασίας. Επίσης να διευκρινίσουμε την επίδραση που έχει η αυτοματοποίηση στην παραγωγή αγαθών ή στην εκπαίδευση.

Η έκτη μέθοδος ανάλυσης είναι η ανάλυση διαδικασίας. Δείχνει το πώς λειτουργεί ένα πράγμα. Στο ευρύ θέμα των εφευρέσεων μπορούμε να εξηγήσουμε τη διαδικασία με την οποία γίνεται μια εφεύρεση ή να εξιχνιάσουμε την ιστορική διαδρομή της και τα ποικίλα στάδια που πέρασε. Μπορούμε, δηλαδή, να αντλήσουμε θέματα όπως τα ακόλουθα:

- Η εξέλιξη των εφευρέσεων. (Αναπτύσσουμε παρακολουθώντας τις εφευρέσεις από τα πρωτόγονα προϊόντα τους ως τα σημερινά).

- Η κατοχύρωση μιας εφεύρεσης. (Αναπτύσσουμε εξηγώντας τον τρόπο με τον οποίο κατοχυρώνεται μια ευρεσιτεχνία).

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι για κάθε ευρύ θέμα μπορούμε να αντλούμε πολλά επιμέρους θέματα, ανάλογα με τις γνώσεις που έχουμε και το σκοπό μας. Ο σκοπός μας καθορίζει και τον τρόπο ή τους τρόπους ανάπτυξης του θέματος μας. Ο ακόλουθος σκοπός π.χ. απαιτεί σύγκριση, εξήγηση και διευκρίνιση:

«Σκοπός του θέματος μου είναι να δείξω την ποιοτική διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στις εφευρέσεις της εποχής μας και εκείνες των παλιότερων εποχών, να εξηγήσω τη σπουδαιότητά τους και τις συνέπειες που θα προκύψουν από την ενδεχόμενη εκμετάλλευσή τους».

Όπως θα καταλάβατε ήδη, η ανάλυση αποτελεί απλώς το εργαλείο που βοηθάει το συγγραφέα να προετοιμάσει το γραπτό του. Κάνει ξεκάθαρο το σκοπό του δίνοντας τα απαραίτητα στοιχεία για την κατανόηση του θέματος και το υλικό με το οποίο θα τεκμηριώσει το σκοπό του. Το πώς θα οργανώσει το υλικό του και πώς θα εκμεταλλευτεί τα στοιχεία που του δίνει η ανάλυση αφορά μία άλλη διαδικασία, τη σύνθεση.

2. Οργανώνω και συνθέτω το υλικό που συγκέντρωσα

Το επόμενο βήμα, μετά την ανάλυση του θέματος και τη συγκέντρωση των στοιχείων, είναι να οργανώσουμε τις κύριες ιδέες και τις δευτερεύουσες ιδέες, τις κύριες πληροφορίες και τις δευτερεύουσες πληροφορίες, σύμφωνα με κάποια λογική αλληλουχία σε ένα καλοδομημένο σύνολο. Η οργάνωση θα δείξει τι θεωρούμε χρήσιμο και τι περιττό, σε ποια σειρά θα μπουν τα περιστατικά και οι λεπτομέρειες, οι ιδέες και οι εντυπώσεις και πώς θα τεκμηριωθούν. Παράλληλα θα φανεί η σχέση ανάμεσα στις κύριες ιδέες και τις δευτερεύουσες, στις κύριες πληροφορίες και τις δευτερεύουσες και ανάμεσα στις ίδιες τις δευτερεύουσες ιδέες και πληροφορίες. Το καλό γραπτό δεν είναι άθροισμα στοιχείων, έστω και άριστα επιλεγμένων, είναι αρχιτεκτονημένο σύνολο με αρχή, μέση και τέλος (πρόλογο, κυρίως μέρος, επίλογο) που δείχνει συγχρόνως καθαρά τη σχέση των μερών μεταξύ τους αλλά και των λεπτομερειών μεταξύ τους και με το σύνολο. Για το λόγο αυτό απορρέει η ανάγκη για την εκπόνηση ενός διαγράμματος, πριν ακόμη αρχίσει το γράψιμο.

Το διάγραμμα

Η σημασία του διαγράμματος δεν έγκειται τόσο στο χωρισμό του γραπτού σε πρόλογο, κυρίως μέρος και επίλογο, όσο κυρίως στο τι θα πρέπει να περιλαμβάνει το κάθε τμήμα και πώς θα πρέπει να ταξινομηθεί το υλικό μέσα σε κάθε ενότητα, ώστε να αποτελέσει ένα οργανωμένο όλο με ξεκάθαρο και ολοκληρωμένο νόημα.

ΤΙΤΛΟΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

1. Θέμα

2. Προσωπική θέση

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

Ι. Κύρια ιδέα ή πληροφορία

A. Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

1. Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας ή πληροφορίας

2. Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας ή πληροφορίας

Β. Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

Γ. Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

ΙI. Κύρια ιδέα ή πληροφορία

A. Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

1. Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας ή πληροφορίας

2. Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας ή πληροφορίας

Β. Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

Γ. Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

1. Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας ή πληροφορίας

2. Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας ή πληροφορίας

III. Κύρια ιδέα ή πληροφορία

Α. Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

Β. Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

Γ. Δευτερεύουσα ιδέα ή πληροφορία

1. Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας ή πληροφορίας

2. Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας ή πληροφορίας

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

3. Αναπτύσσω το θέμα κατά παράγραφο.

Τρόποι για την ανάπτυξη μιας παραγράφου

Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι ανάπτυξης είναι: (1) με παραδείγματα, (2) με σύγκριση και αντίθεση, (3) με αιτιολόγηση, (4) με ορισμό, (5) με διαίρεση, (6) με αίτια και αποτελέσματα, (7) με αναλογία.

Ανάπτυξη με παραδείγματα. Αν το περιεχόμενο της θεματικής περιόδου χρειάζεται διευκρίνιση, τότε η παράγραφος μπορεί να αναπτυχθεί με παραδείγματα ή με επεξηγήσεις.

Σύγκριση και αντίθεση: η θεματική περίοδος μπορεί να μας παρακινεί να επισημάνουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε πρόσωπα, πράγματα και ιδέες. Στην περίπτωση αυτή αναπτύσσεται με σύγκριση και αντίθεση.

Αιτιολόγηση: Αν η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να μας παρακινήσει να ρωτήσουμε το «γιατί», η μέθοδος ανάπτυξης θα πρέπει να είναι ασφαλώς η αιτιολόγηση.

Ορισμός. Στην περίπτωση που το περιεχόμενο της θεματικής περιόδου υποβάλλει στον αναγνώστη την πιθανή ερώτηση «Τι είναι;» ή «Τι εννοεί με αυτό;» η παράγραφος πρέπει να αναπτυχθεί με ορισμό.

Διαίρεση: Αν η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη έτσι που να αποκαλύπτει τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται ένα αντικείμενο ή μια ιδέα, η πιο πρόσφορη μέθοδος για την ανάπτυξή της είναι η διαίρεση - το κομμάτιασμα του όλου στα μέρη του.

Αίτια και αποτελέσματα: Αν σε μια θεματική πρόταση διατυπώνεται η αιτία ή οι αιτίες που οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα ή σε αποτελέσματα, τότε η ανάπτυξη πρέπει να γίνει με τη μέθοδο των αιτίων και αποτελεσμάτων.

Αναλογία: Αν τέλος η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη ως παρομοίωση ή μεταφορά, πρέπει να αναπτυχθεί με αναλογία, δηλαδή με μια εκτεταμένη παρομοίωση.

Συνδυασμός μεθόδων: Στην πράξη βέβαια σπάνια συναντούμε μονάχα έναν τρόπο ανάπτυξης. Συνήθως χρησιμοποιούμε συνδυασμό από δύο ή και περισσότερους τρόπους. Όταν π.χ. χρησιμοποιούμε τη μέθοδο του ορισμού, μπορεί να χρειαστεί συγχρόνως να δικαιολογήσουμε μια κρίση μας, να διευκρινίσουμε μια έννοια με ένα παράδειγμα κτλ.

4. Ελέγχω το κείμενό μου

Κατά τη διαδικασία του γραψίματος, όπως και αφού ολοκληρώσω το κείμενο μου, ελέγχω τα παρακάτω στοιχεία:

Α. Ως προς το περιεχόμενο προσέχω:

- την ενότητα, δηλαδή την άμεση σχέση του περιεχομένου με την κύρια ιδέα του θέματος

- την πληρότητα, δηλαδή την επαρκή ανάπτυξη του θέματος σε όλο του το βάθος και το πλάτος

- την τεκμηρίωση των θέσεων με πειστικά και ορθά επιχειρήματα και τεκμήρια.

Β. Ως προς τη διάρθρωση των σκέψεων / την αρχιτεκτονική του κειμένου προσέχω:

- τη λογική αλληλουχία των νοημάτων, δηλαδή τη σειρά με την οποία εκθέτω τις ιδέες μου. Η αλληλουχία επιτυγχάνεται με τη σαφή διάκριση των τμημάτων (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος) και των υποτμημάτων του κύριου μέρους. Επιτυγχάνεται ακόμη με τη σωστή διάταξη. Η χρονολογική σειρά π.χ. εξυπηρετεί συνδέσεις και συσχετίσεις σε αφηγηματικά κείμενα. Στα περιγραφικά κείμενα η ύλη διευθετείται πάνω στον τοπικό άξονα. Στα αποδεικτικά κείμενα ακολουθείται η λογική σειρά. Συγκεκριμένα προσέχω:

- τη συνεκτικότητα του κειμένου, δηλαδή τη νοηματική συνάφεια ανάμεσα στις προτάσεις, στις περιόδους και τις παραγράφους του κειμένου·

- τη συνοχή του κειμένου, δηλαδή τη σύνδεση των προτάσεων, των περιόδων, των παραγράφων, των τμημάτων του κειμένου, με διάφορους τρόπους συνοχής π.χ. με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων / φράσεων, με την οργάνωση του λόγου στον άξονα του χρόνου ή του χώρου, με τη διατήρηση ενιαίου ύφους κ.ο.κ.

Γ. Ως προς τη χρήση της γλώσσας προσέχω:

- την ακρίβεια

- τη σαφήνεια

- το λεκτικό και τον εκφραστικό πλούτο

- την τήρηση των μορφοσυντακτικών κανόνων

- τη σωστή χρήση των σημείων στίξης

- την καταλληλότητα του ύφους, δηλαδή την επιλογή του κατάλληλου λεξιλογίου, του κατάλληλου τρόπου σύνταξης, γενικά της κατάλληλης γλωσσικής ποικιλίας ανάλογα με το είδος κειμένου.

Δ. Ως προς την αποτελεσματικότητα του κειμένου προσέχω:

Το κείμενό μου να διαθέτει το κατάλληλο περιεχόμενο, την κατάλληλη διάρθρωση και το κατάλληλο ύφος, για να πετύχω το σκοπό που επιδιώκω, π.χ. να πληροφορήσω, να πείσω, να προβληματίσω τον αναγνώστη ή και να προκαλέσω κάποιες επιθυμητές αντιδράσεις / ενέργειε