Ιστορία Προσανατολισμού: Η περίθαλψη
(1914-1921) [Επεξεργασία πηγής] Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις
με τις απαραίτητες πληροφορίες από το ακόλουθο κείμενο, να παρουσιάσετε: α) τις πρωτοβουλίες που
πήραν οι κυβερνήσεις Βενιζέλου κατά την περίοδο 1917-1919 με στόχο την
αποτελεσματική αντιμετώπιση του ζητήματος των προσφύγων του πρώτου διωγμού, και
β) το τι περιλάμβανε η μέριμνα για τους πρόσφυγες. Κατά την περίοδο του Εθνικού Διχασμού,
από τον Οκτώβριο του 1916 έως τον Ιούλιο του 1917, η κυβέρνηση Βενιζέλου στη
Θεσσαλονίκη αντιμετώπισε το ζήτημα των προσφύγων συστηματικότερα, ιδρύοντας την
Ανωτάτην Διεύθυνσιν Περιθάλψεως, η οποία αποτελούσε ιδιαίτερη κρατική υπηρεσία.
Έργο της αποτελούσε η περίθαλψη των προσφύγων και των στρατευμένων καθώς και η
εποπτεία των αγαθοεργώνκαι ευαγών ιδρυμάτων. Ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη
φθισιατρείο, γηροκομείο και βρεφοκομείο προσφύγων ενώ οργάνωσε καθημερινά
συσσίτια στη Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις της Μακεδονίας. Με την επικράτηση του Βενιζέλου
ιδρύθηκε, τον Ιούλιο του 1917, το Υπουργείο Περιθάλψεως, το οποίο θα μεριμνούσε
συστηματικά, εκτός από τους πρόσφυγες, και για τις οικογένειες των εφέδρων που
βρίσκονταν στο μέτωπο, και τις οικογένειες των θυμάτων του πολέμου. [..] Με
νομοθετικό διάταγμα τον Απρίλιο του 1919 επεκτάθηκε η παρεχόμενη στους
πρόσφυγες περίθαλψη και σε άλλες κατηγορίες προσφύγων, όπως ήταν οι πρόσφυγες
από τη Ρωσία, και γενικότερα σε άπορους και αναξιοπαθούντες «ανεξαρτήτως της
προελεύσεως ή κατοικίας ή εθνικότητας αυτών». Ν. ΑΝΔΡΙΩΤΗΣ, Η πρώτη προσφυγιά –
Ελληνικές προσφυγικές μετακινήσεις 1906 – 1922, σ. 100. Ενδεικτική απάντηση α)
Κατά την περίοδο του Εθνικού Διχασμού (1916-1917) η κυβέρνηση Βενιζέλου ίδρυσε
στη Θεσσαλονίκη την «Ανωτάτην Διεύθυνσιν Περιθάλψεως». Όπως επισημαίνεται
στην πηγή, η κρατική αυτή υπηρεσία αποσκοπούσε στην πιο συστηματική
διαχείριση του ζητήματος της περίθαλψης των προσφύγων και των στρατευμένων,
έχοντας, παράλληλα, υπό τον έλεγχό της τη λειτουργία των αγαθοεργών και
φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Τον Ιούλιο του 1917 (είχε επικρατήσει ο Βενιζέλος και
ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε εγκαταλείψει την Ελλάδα) ιδρύθηκε το Υπουργείο
Περιθάλψεως. Για πρώτη φορά θεσμοθετήθηκε η περίθαλψη και για τις οικογένειες
των εφέδρων που βρίσκονταν στο μέτωπο και για τις οικογένειες των θυμάτων του
πολέμου. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται από το παράθεμα, όπου
επιπροσθέτως αναφέρεται πως τον Απρίλιο του 1919 η κυβέρνηση Βενιζέλου, με
νομοθετικό διάταγμα, διεύρυνε ακόμη περισσότερο τον αριθμό των ωφελούμενων
προσφύγων εντάσσοντας σε αυτούς που περιθάλπονταν πρόσθετες κατηγορίες, όπως
αυτούς από τη Ρωσία, καθώς και τους φτωχούς και «αναξιοπαθούντες» ανεξάρτητα
από τη χώρα προέλευσης, την κατοικία ή την εθνικότητά τους. Μολονότι η Ελλάδα βρισκόταν σε πολεμική
αναμέτρηση (Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος) και οι οικονομικές συνθήκες ήταν αντίξοες, η
φροντίδα για τους πρόσφυγες ήταν περισσότερο οργανωμένη από το 1917 έως το
1921. Σύμφωνα με στοιχεία των υπηρεσιών του Υπουργείου Περιθάλψεως, δέχτηκαν
περίθαλψη κατά διαστήματα περίπου 450.000 πρόσφυγες. β)
Η μέριμνα για τους πρόσφυγες περιελάμβανε: - Διανομή χρηματικού βοηθήματος.
Ιδιαίτερο επίδομα δινόταν σε ιερείς, δασκάλους και επιμελείς μαθητές. - Διανομή συσσιτίου. Οργανώθηκαν
καθημερινά συσσίτια από το κράτος ή το Πατριωτικό Ίδρυμα σε συνοικίες των
πόλεων όπου ήταν συγκεντρωμένοι πολλοί πρόσφυγες. Όπως, μάλιστα, αναφέρεται
και στο παράθεμα, οργανώνονταν από την κυβέρνηση Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη,
ήδη από τον Οκτώβρη του 1916, καθημερινά συσσίτια τόσο στη Θεσσαλονίκη, όσο και
σε άλλες πόλεις της Μακεδονίας. - Παροχή ιατρικής περίθαλψης.
Διορίστηκαν γιατροί, φαρμακοποιοί και μαίες, αποκλειστικά για τους πρόσφυγες. - Χορήγηση φαρμάκων και νοσηλεία σε
νοσοκομεία, δημόσια ή ειδικά διαμορφωμένα για την περίθαλψη των προσφύγων. Όπως
πληροφορούμαστε από την πηγή, η κυβέρνηση Βενιζέλου ίδρυσε για τους
πρόσφυγες φθισιατρείο, γηροκομείο, καθώς και βρεφοκομείο. - Στέγαση σε προσωρινά καταλύματα,
(σκηνές ή παραπήγματα), σε δημόσια και σε επιταγμένα ή μισθωμένα ιδιωτικά
κτίρια. - Παροχή ενδυμάτων και
κλινοσκεπασμάτων. - Βοήθεια για εύρεση εργασίας. - Δωρεάν μετακίνηση, ομαδική ή ατομική,
για εύρεση στέγης και εργασίας η για επιστροφή στις περιοχές της προηγούμενης
εγκατάστασης.
Ιστορία Προσανατολισμού: Η αποζημίωση
των ανταλλαξίμων [επεξεργασία πηγής] Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις
και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να αναφερθείτε στην
αποζημίωση των Ελλήνων ανταλλάξιμων για τις περιουσίες που εγκατέλειψαν και
στις διαδικασίες προσδιορισμού αυτής. Η αποζημίωση των ανταλλάξιμων Τα περιουσιακά στοιχεία που εθεωρείτο ότι
επιδέχονταν αποζημίωση ήταν: α) τα ακίνητα κάθε είδους, αστικά και αγροτικά, β)
τα κινητά αγαθά που δεν πουλήθηκαν επί τόπου ούτε μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα και
γ) οι καλλιεργημένοι αγροί μαζί με τα προϊόντα τους, συμπεριλαμβανομένων και
των εσόδων τα οποία έχασε ο ανταλλάξιμος. Ένας
σημαντικός αριθμός προσφύγων βρέθηκαν εκπρόθεσμοι, είτε γιατί ήλθαν στην Ελλάδα
μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής (αιχμάλωτοι, πρόσφυγες από τη Ρωσία,
Κωνσταντινουπολίτες) είτε γιατί δεν μπορούσαν να υποβάλουν δήλωση λόγω
ασθένειας, φυλάκισης ή ανηλικιότητας (περίπτωση ορφανών). Η προκαταβολή θα
δινόταν σε εκείνους που δεν είχαν μέχρι τότε αποκατασταθεί, με τη διευκρίνιση
ότι η απλή υποτυπώδης στέγαση στους οικισμούς της ΕΑΠ (Επιτροπής Αποκατάστασης
Προσφύγων) ή του ελληνικού κράτους δεν θα εθεωρείτο ως αποκατάσταση. Προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία της αποζημίωσης, χωρίς να
επιβαρυνθεί πολύ ο κρατικός προϋπολογισμός, αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιών με
την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. [...] Το 20% της προσωρινής αποζημίωσης
δόθηκε σε μετρητά και το υπόλοιπο σε ομολογίες. Παρά την πρόσκαιρη ανακούφιση,
η προσωρινή αυτή λύση δεν έκλεισε το ζήτημα. Οι προσφυγικές οργανώσεις αξίωναν
την πλήρη αποζημίωση όπως εξάλλου προέβλεπε η σύμβαση της Λωζάνης, με
αποτέλεσμα το θέμα να λάβει διαστάσεις και να γίνει αντικείμενο πολιτικής
εκμετάλλευσης. Για την οριστική εκτίμηση των εγκαταλειφθεισών περιουσιών συστάθηκαν
1.114 Πρωτοβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης, μία ή περισσότερες για καθεμία από τις
934 χριστιανικές κοινότητες της Τουρκίας. Τα ποικίλα προβλήματα που ανέκυψαν
επέβαλαν αρχικά τη δημιουργία 52 Δευτεροβάθμιων Επιτροπών, 31 στην Αθήνα και 21
στην επαρχία, και στη συνέχεια, το Μάιο του 1927, 20 Δευτεροβάθμιων Επιτροπών
(Εφετεία της Ανταλλαγής), 8 στην Αθήνα και 12 στην επαρχία. Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000,
7ος Τόμος: Ο Μεσοπόλεμος (1922-1940), Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σσ.
84-85. Ενδεικτική απάντηση Η Σύμβαση ανταλλαγής των πληθυσμών
μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (30 Ιανουαρίου 1923) προέβλεπε την αποζημίωση των
ανταλλάξιμων προσφύγων για τις περιουσίες που εγκατέλειψαν στις πατρίδες τους,
από το κράτος υποδοχής. Το έργο της εκτίμησης της αξίας των εκατέρωθεν
περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν ανέλαβε η Μικτή Επιτροπή. Για να βοηθήσει το
έργο της ελληνικής αντιπροσωπείας, στη Μικτή Επιτροπή Συστάθηκε το 1924 η
Γενική Διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσμών που υπαγόταν στο Υπουργείο Γεωργίας. Για
την αποτελεσματικότερη λειτουργία της, ιδρύθηκαν κατά τόπους Γραφεία Ανταλλαγής
Πληθυσμών. Το έργο της εκτίμησης των περιουσιών
προχωρούσε αργά και η δυσφορία του προσφυγικού κόσμου, που βρισκόταν σε
απόγνωση, μεγάλωνε. Έτσι, υιοθετήθηκε η λύση να δοθεί μια προκαταβολή μέχρι την
τελική αποπληρωμή της αξίας της περιουσίας πού εγκαταλείφθηκε στην Τουρκία,
αφού πρώτα το ελληνικό Δημόσιο προέβαινε σε προσωρινή εκτίμησή της. Η Εθνική
Τράπεζα ανέλαβε να πληρώσει στους ανταλλάξιμους την προκαταβολή αυτή. Επιπρόσθετα
σχετικά στοιχεία προκύπτουν από το παράθεμα, όπου αναφέρεται ότι
προκειμένου η επιλογή της προκαταβολής να μην επιβαρύνει σημαντικά τον κρατικό
προϋπολογισμό, θα εκδίδονταν ομολογίες με την εγγύηση του δημοσίου, ώστε να
καταβάλλεται μόνο το 20% της προκαταβολής σε μετρητά ενώ το υπόλοιπο ποσό σε
ομολογίες. Η προσωρινή αυτή λύση, βέβαια, δεν αρκούσε για να τερματίσει τη
δυσφορία των προσφύγων, οι οποίοι μέσω των οργανώσεών τους ζητούσαν την πλήρη
αποζημίωσή τους, καθώς αυτό προέβλεπε και η σύμβαση της Λοζάνης. Το θέμα των
αποζημιώσεων, έτσι, έλαβε διαστάσεις και αποτέλεσε αντικείμενο πολιτικής
εκμετάλλευσης. Η προσωρινή εκτίμηση των περιουσιών
έγινε με βάση τις δηλώσεις που υποβλήθηκαν στα κατά τόπους Γραφεία Ανταλλαγής.
Οι αιτήσεις των δικαιούχων θα εξετάζονταν από ειδικές επιτροπές προσφύγων,
συμπατριωτών των ενδιαφερομένων. Εάν θεωρούνταν ανακριβείς, προβλεπόταν
αναθεώρησή τους από ένα Ανώτατο Συμβούλιο. Καθορίστηκαν επίσης τα περιουσιακά
στοιχεία για τα οποία καταβαλλόταν αποζημίωση. Όπως διευκρινίζεται στο
παράθεμα, τα στοιχεία αυτά ήταν: α) τα ακίνητα, είτε αυτά ήταν αστικά είτε
αγροτικά, β) τα κινητά περιουσιακά στοιχεία που οι πρόσφυγες δεν πούλησαν
προτού φύγουν, ούτε τα μετέφεραν στην Ελλάδα, καθώς και γ) οι καλλιεργημένες
εκτάσεις μαζί με τα προϊόντα τους, όπως και τα έσοδα που έχασε από αυτά ο
ανταλλάξιμος πρόσφυγας. Η προκαταβολή θα δινόταν σ’ εκείνους που δεν είχαν
μέχρι τότε αποκατασταθεί. Στο παράθεμα, μάλιστα, επισημαίνεται πως η
απλή στέγαση σε οικισμούς που είχε δημιουργήσει η ΕΑΠ (Επιτροπή Αποκατάστασης
Προσφύγων) ή το κράτος, δεν συνιστούσε αποκατάσταση. Ωστόσο, αρκετοί ήταν
εκείνοι οι πρόσφυγες που δεν έλαβαν την προκαταβολή, διότι έκαναν εκπρόθεσμα τη
σχετική αίτηση, είτε γιατί έφτασαν στην Ελλάδα αφότου είχε παρέλθει η προθεσμία
των δηλώσεων, όπως ήταν οι αιχμάλωτοι και οι πρόσφυγες από τη Ρωσία ή την
Κωνσταντινούπολη, είτε γιατί δεν είχαν τη δυνατότητα να κάνουν τη δήλωση, όπως
συνέβη στην περίπτωση ασθενών, φυλακισμένων ή ανηλίκων (ορφανά). Για την οριστική εκτίμηση των
περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν στην Τουρκία συστάθηκαν Πρωτοβάθμιες Επιτροπές
Εκτίμησης και Δευτεροβάθμιες Επιτροπές, για προβλήματα που ενδεχομένως θα
ανέκυπταν. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του παραθέματος, οι Πρωτοβάθμιες
Επιτροπές Εκτίμησης ήταν 1.114 και αναλογούσε έτσι μία -ή και περισσότερες- σε
καθεμία από τις συνολικά 934 κοινότητες χριστιανών της Τουρκίας. Από την άλλη
οι Δευτεροβάθμιες Επιτροπές ήταν αρχικά 52, με τις 31 από αυτές να βρίσκονται
στην Αθήνα και 21 σε επαρχιακές περιοχές. Στη συνέχεια, ωστόσο, συστάθηκαν 20
επιπλέον Δευτεροβάθμιες Επιτροπές (Εφετεία της Ανταλλαγής), εκ των οποίων 8
στην Αθήνα και 12 στην επαρχία. Με την πάροδο του χρόνου η ολοκλήρωση του έργου
της εκτίμησης των περιουσιών φαινόταν όλο και πιο μακρινή. Το έργο ήταν
τεράστιο και επιπλέον η όλη διαδικασία υπονομευόταν από την τουρκική πλευρά.
Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: [Συμμετοχική Δημοκρατία] Κριτήριο
Αξιολόγησης Κείμενο I: Ομιλία του Προέδρου της Βουλής,
Κων/νου Τασούλα, στη «Βουλή των Εφήβων» Θα ήθελα τώρα να σας λύσω την απορία, αν τα καταφέρω, τι σχέση έχει αυτό
το γράμμα που άφησα μπροστά στον καθένα. Η μία φωτογραφία είναι ένας Κούρος,
ένας έφηβος δηλαδή, που βρέθηκε στη Βοιωτία, έργο του 520 π.Χ. Στην άλλη μεριά
της σελίδας είναι ένα πανέμορφο άγαλμα που βρίσκεται στο Μουσείο της
Ακροπόλεως. Είναι ο Παις του Κριτίου, ο έφηβος του Κριτίου, το παιδί του
Κριτίου. Έχουμε, λοιπόν, δύο έργα τέχνης τα οποία απέχουν μεταξύ τους μόλις 40
χρόνια. Ο Κούρος υπολογίζεται ότι φτιάχτηκε το 520 και ο Παις του Κριτίου
φτιάχτηκε το 480 π.Χ. Και τι σχέση έχει αυτό με το πρόγραμμα της Βουλής των
Εφήβων που καλλιεργεί τη συμμετοχή, αυτό που τώρα μόλις κάνατε, άρα την ευθύνη,
άρα την προεργασία, για να αναλάβετε ως πολίτες «εις των ιδεών την πόλη», που
λέει και ο ποιητής, αύριο τις δικές μας θέσεις και ακόμη σπουδαιότερες; Προσέξτε: Τα λίγα χρόνια που χωρίζουν αυτά τα δύο έργα, τα μόλις 40
χρόνια, σε πυκνότητα γεγονότων και αλλαγής στην τέχνη την αρχαία ξεπερνούν τον
αιώνα και όχι τα 40 μόλις χρόνια. Δείτε τον Κούρο, τον κάπως ακίνητο με
γεωμετρικά χαρακτηριστικά, με ένα ευδιάκριτο εντονότατο χαμόγελο και συγκρίνετε
τα χαμόγελά τους, το χαμόγελο του Κούρου που είναι εμφανές και το απολύτως
διακριτικό, σεμνό, σχεδόν αδιόρατο χαμόγελο του Παιδιού του Κριτίου, με την
πλαστικότητα της κίνησης το Παιδί του Κριτίου, σε αντίθεση με τον ατρεμή, που
δεν τρέμει, δηλαδή, -να, λοιπόν, γιατί είναι ωραία η γλώσσα μας-, αταλάντευτο
χαρακτήρα του Κούρου. Γιατί, λοιπόν, ο Παις του Κριτίου έχει συγκρατημένο αδιόρατο χαμόγελο,
ενώ ο Κούρος και όλη η αρχαϊκή τέχνη έχει χαρακτηριστικό το έντονο, όπως
λέγεται από τους αρχαιολόγους, «αρχαϊκό μειδίαμα»; Θα σας διαβάσω ένα άρθρο που μου είχε κάνει εντύπωση και το έχω κρατήσει
από το 1993. Το έγραψε η κ. Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, καθηγήτρια της Ιστορίας της
Τέχνης. Το έγραψε στο «ΒΗΜΑ» Κυριακή 17 Ιανουαρίου 1993. «Ο Παις του Κριτίου… αισθητοποιεί με τρόπο συμβολικό μία επανάσταση στην
ιστορία του πολιτισμού που δεν έχει προηγούμενο. Ο «Ωραίος Έφηβος» διεκδικεί
ένα παγκόσμιο πρωτείο. Μας δίνει την παραδειγματική εικόνα του πρώτου ελεύθερου
πολίτη της νεαρής Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Η συνείδηση της
ευθύνης για τον ρόλο που τον αναμένει σε λίγους μήνες ή σε έναν χρόνο στην
Αγορά, στην Εκκλησία του Δήμου, στο Βουλευτήριο… αυτή η συνείδηση της ευθύνης
δεν είναι ο μόνος λόγος που ερμηνεύει τη σοβαρότητά του». Το σεμνό και
διακριτικό χαμόγελό του, που διαδέχεται το ακτινοβόλο γέλασμα του «Κούρου»
είναι γιατί αναλογίζεται την ευθύνη που τον περιμένει αναλαμβάνοντας ως πολίτης
το μέλλον της πατρίδας του στα χέρια του! Φυσικά, οι ερμηνείες δεν είναι
μονοσήμαντες, αλλά επειδή μιλήσαμε για δικαιώματα και υποχρεώσεις, επειδή
μιλήσαμε για συμμετοχή, αυτό που σας αναμένει αύριο, θα ήθελα να μοιραστείτε
μαζί μου αυτή τη γοητευτική ερμηνεία που έγραψε η κυρία Λαμπράκη, ότι ο λόγος
που αυτό το χαμόγελο είναι συγκρατημένο είναι γιατί αντικρίζει αυτός ο έφηβος
τη γοητεία της ευθύνης, τη μεγαλύτερη γοητεία που ένας πολίτης σε μία
δημοκρατία μπορεί να απολαύσει! [Πρακτικά «Βουλής των Εφήβων», Σύνοδος
ΚΔ΄ 2019-2020] Κείμενο II: Συμμετοχική δημοκρατία Στη συμμετοχική δημοκρατία όλοι οι πολίτες είναι σε θέση να συμμετέχουν
στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να
εξασφαλισθούν οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη
συμμετοχή των πολιτών. Η χρήση των εφαρμογών της τεχνολογίας μπορεί να συμβάλει
στη συγκέντρωση των απαραίτητων πληροφοριών για τη λήψη αποφάσεων και στην
εύρεση των κατάλληλων τρόπων, έτσι ώστε αυτή η πληροφόρηση να φτάσει σε όλο και
περισσότερους πολίτες. Σκοπός είναι ο μετασχηματισμός της κοινωνίας σε μια «κοινωνία των
πολιτών», με ενεργούς και ενημερωμένους πολίτες, που θα ενδιαφέρονται διαρκώς
για τη λειτουργία της κυβέρνησης. Ταυτόχρονα, οι πολιτικοί οργανισμοί πρέπει να
λειτουργούν έτσι ώστε τα κομματικά στελέχη να λογοδοτούν με κάποιον τρόπο ακόμα
και στα απλά μέλη τους. Βασική ιδέα αυτού του μοντέλου είναι η ανταλλαγή
απόψεων μεταξύ των πολιτών, με στόχο τη δημιουργία μιας συλλογικότητας μέσα από
τη σύνθεση των απόψεών τους. Η λογική εδώ είναι να υπάρξει συλλογική δράση, να
δοθεί η ευκαιρία στον ιδιώτη να συνασπισθεί. Με αυτόν τον τρόπο, οι διάφορες
κοινωνικές ομάδες, ως οργανωμένες ομάδες πίεσης πλέον, θα μπορούν να διεκδικούν
τα δικαιώματά τους, να προασπίζουν τα συμφέροντά τους και ταυτόχρονα να τα
επικοινωνούν στους υπολοίπους. Η διαδικασία αυτή έχει αποτέλεσμα την ενημέρωση
όλων των πολιτών και τη συμμετοχή τους στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι. Οι οργανωμένες ομάδες υπάρχουν σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της
ανθρωπότητας και γεννήθηκαν από την ανάγκη των πολιτών να οργανωθούν με βάση
κοινά πολιτικά, οικονομικά, ιδεολογικά, και συντεχνιακά συμφέρονται, όπως
επίσης κοινές καταβολές και κοινά συναισθήματα. Ομάδα πίεσης θεωρούμε
οποιαδήποτε ομάδα συγκροτείται για να λάβει ευνοϊκές αποφάσεις όσον αφορά τους
στόχους που έχει θέσει. Πρόκειται για μια οργανωμένη ομάδα, που επιχειρεί, μέσω
της άσκησης πίεσης στην εξουσία, να προασπίσει τα συμφέροντά της. Η δημοκρατία στην Κοινωνία της
Πληροφορίας, Τριανταφύλλου Βασίλειος [Κεφάλαιο από το Σύγγραμμα: «Κοινωνία
της πληροφορίας», των: Παρασκευάς Μ., Ασημακόπουλος Γ., Τριανταφύλλου, Β., 2015] Κείμενο III: Ζωή και όραμα χωρίς ρυθμό Ο Αλέξανδρος Παναγούλης τον Αύγουστο του
1968 αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο. Το ποίημα
αυτό είναι γραμμένο στη φυλακή, όπου εξέτισε την ποινή του. Έκπληξη προδοσία βία τυραννία Απειλές, φόβος, σκοτάδι, ερημιά, αγωνίες, πόνος, πίκρες, απελπισιά, αδικίες, δάκρυα, αίμα, φωτιά, αλυσίδες, τάφοι, νεκροί, ορφανά, ώρες μέρες βδομάδες μήνες Ησυχία, ψίθυροι, βοή, φωνές, αγανάκτηση, πάλη, ξεκίνημα, ελπίδα, άνθρωποι, αίμα, τύραννοι, τάφοι, αγώνας, αγώνας, αγώνας Αλέξανδρος Παναγούλης, Τα ποιήματα,
Εκδόσεις Παπαζήση ΘΕΜΑ Α Να
αποδώσετε σε 70-80 λέξεις το πώς συνδέεται, σύμφωνα με τον ομιλητή του Κειμένου
I, η
εικόνα των δύο αγαλμάτων με το πρόγραμμα της Βουλής των Εφήβων. Μονάδες 15 Το συγκρατημένο χαμόγελο του εφήβου του
Κριτίου έρχεται σε αντίθεση με το έντονο χαμόγελο του χρονολογικά προγενέστερου
Κούρου. Αντίθεση που ενδεχομένως προκύπτει λόγω της πολιτειακής διαφοροποίησης,
εφόσον στην έκφραση του εφήβου του Κριτίου αποτυπώνεται η συνείδηση της ευθύνης
ενός πολίτη της πρωτοεμφανιζόμενης Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Η επίγνωση της
ευθύνης αυτής, σύμφωνα με τον ομιλητή, συνιστά καίριο ζητούμενο του
προγράμματος της Βουλής των Εφήβων, μέσω του οποίου καλλιεργούνται αρετές που
αναλογούν σε πολίτες μιας δημοκρατίας. [Λέξεις: 73] ΘΕΜΑ Β Β1.
Βρείτε τρεις διαφορετικές γλωσσικές επιλογές στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου
Iμε τις οποίες ο ομιλητής επιχειρεί να
προσελκύσει το ενδιαφέρον των ακροατών του.
Να εξηγήσετε με συντομία πώς συμβάλλει κάθε επιμέρους γλωσσική επιλογή στην
επίτευξη αυτού του στόχου; Μονάδες 15 Η επιδίωξη του ομιλητή να προσελκύσει
το ενδιαφέρον των ακροατών του γίνεται κατ’ αρχάς εμφανής με την αξιοποίηση της
προστακτικής έγκλισης («Προσέξτε, Δείτε, συγκρίνετε»), μέσω της οποίας
αφενός ζητά να τον προσέξουν κι αφετέρου καθοδηγεί την προσοχή τους σε
συγκεκριμένα στοιχεία διαφοροποίησης μεταξύ των δύο αγαλμάτων. Τον ίδιο σκοπό
υπηρετεί και η αξιοποίηση αρκετών επιθέτων, τα οποία βρίσκονται σε
νοηματική αντίθεση μεταξύ τους («ευδιάκριτο εντονότατο, εμφανές»,
«διακριτικό, σεμνό, αδιόρατο»), μέσω των οποίων αφενός τονίζεται η διαφορά στο
χαμόγελο των αγαλμάτων και αφετέρου ενισχύεται η περιγραφική διάσταση του
λόγου, καθιστώντας το κείμενο πιο παραστατικό και θελκτικό. Τέλος, με την ενταγμένη
σε παύλες παρενθετική πρόταση, η οποία εισάγεται με το δεικτικό μόριο «να»,
για λόγους έμφασης, και συνιστά μια παρέκβαση από την σύγκριση μεταξύ των
αγαλμάτων, καθώς αναφέρεται σ’ ένα διαφορετικό θέμα. Με την παρεκβατική, αλλά
εμφατική της λειτουργία η πρόταση αυτή αποτελεί μια ακόμη σαφή προσπάθεια
προσέλκυσης του ενδιαφέροντος των ακροατών. Β2.
«Σκοπός είναι ο μετασχηματισμός της κοινωνίας σε μια
«κοινωνία των πολιτών», με ενεργούς και ενημερωμένους πολίτες, που θα
ενδιαφέρονται διαρκώς για τη λειτουργία της κυβέρνησης.» Ποιο
πρόβλημα, σχετικά με τη στάση των πολιτών της σύγχρονης κοινωνίας, θίγει το
συγκεκριμένο χωρίο του Κειμένου II; Γιατί, κατά τη γνώμη σας, έχει
προκύψει το πρόβλημα αυτό; (80-90 λέξεις) Μονάδες 15 Η επιδίωξη της διαμόρφωσης μιας
«κοινωνίας πολιτών» με πολίτες που παραμένουν ενεργοί και ενημερωμένοι,
υποδηλώνει την απουσία των ποιοτήτων αυτών από τους σύγχρονους πολίτες. Η
παρούσα κατάσταση αποτελεί απότοκο της εσφαλμένης εντύπωσης πως οι πολίτες δεν
μπορούν να επηρεάσουν τις κυβερνητικές αποφάσεις και τη δράση της κυβέρνησης.
Είναι, συνάμα, αποτέλεσμα ενός γενικευμένου ατομικισμού, που οδηγεί τους
πολίτες στο να ασχολούνται κυρίως με τα προσωπικά τους ζητήματα, καθώς και της ελλιπούς
καλλιέργειας εκείνου του συναισθήματος ευθύνης, το οποίο θα τους ωθούσε να
διεκδικούν πιο ενεργό ρόλο στις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις. [Λέξεις: 90] Β3.
Να αιτιολογήσετε τη χρήση θαυμαστικού στο κλείσιμο
των δύο τελευταίων παραγράφων του Κειμένου I. (50-60 λέξεις) Μονάδες 10 Με τη χρήση του θαυμαστικού επιδιώκεται
η απόδοση έμφασης σε μια καίρια για το κείμενο σκέψη, η οποία επί της ουσίας
επαναλαμβάνεται στις καταληκτικές περιόδους και των δύο παραγράφων. Η επίγνωση
της ευθύνης ενός νέου πολίτη μιας δημοκρατίας, όπως κι η γοητεία που του ασκεί
η ευθύνη αυτή, προκαλούν θαυμασμό και συγκίνηση στον ομιλητή, ο οποίος
επιχειρεί να μοιραστεί τα συναισθήματα αυτά με τους αποδέκτες του κειμένου. [Λέξεις: 67] ΘΕΜΑ Γ Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το κύριο
θέμα του ποιήματος (Κείμενο III); Να το παρουσιάσετε αξιοποιώντας τους
κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις) Μονάδες 15 Κύριο, κατά τη γνώμη μου, θέμα του
ποιήματος είναι οι οδυνηρές συνέπειες από την επιβολή μιας «τυραννίας» και την
ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος. Με κλιμακωτό σχήμα στους εισαγωγικούς
μονολεκτικούς στίχους, το ποιητικό υποκείμενο κατορθώνει να παρουσιάσει
δραστικά την αιφνίδια ανατροπή που προκύπτει στη ζωή των πολιτών, όταν μέσω «προδοσίας»
και άσκηση «βίας» οδηγούνται σε τυραννικό καθεστώς. Ό,τι ακολουθεί, όπως εμφατικά
καταγράφεται με διαρκή ασύνδετα σχήματα και με την αξιοποίηση μόνο
ουσιαστικών για την πυκνότερη απόδοση της δεινής πραγματικότητας που
διαμορφώνεται, είναι ένα κλίμα φόβου, ψυχικής οδύνης και απωλειών. Οι πολίτες
έρχονται αντιμέτωποι με συνεχείς αδικίες, αλλά και δολοφονίες συνανθρώπων τους‧ μια κατάσταση που τη βιώνουν για
καιρό, όπως δηλώνεται μ’ ένα ακόμη κλιμακωτό σχήμα («ώρες μέρες βδομάδες
μήνες»). Η αρχική, ωστόσο, περίοδος υποταγής στο κλίμα εκφοβισμού, ακολουθείται
από μια ελπιδοφόρα αφύπνιση, όπως τονίζεται μ’ ένα ακόμη ασύνδετο σχήμα
(«αγανάκτηση, πάλη, ξεκίνημα, ελπίδα»), βασικό γνώρισμα της οποίας είναι η
μαχητική διάθεση των πολιτών, όπως αυτό εκφράζεται μέσω μιας επανάληψης
(«αγώνας, αγώνας, αγώνας»). Πρόκειται για ένα θέμα ουσιώδους και
διαχρονικής αξίας, εφόσον κανένας πολίτης δεν πρέπει να ξεχνά πόσο σημαντική
είναι η διασφάλιση και η διατήρηση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η ελευθερία,
η δημοκρατία και η κατοχύρωση των κάθε είδους δικαιωμάτων μας, άλλωστε, είναι αποτέλεσμα
πολλών αγώνων του παρελθόντος και δεν θα πρέπει να παραγνωρίζονται ως κάτι το σίγουρο
και δεδομένο. [Λέξεις: 218] ΘΕΜΑ Δ Λαμβάνοντας υπόψη τα δύο μη λογοτεχνικά
κείμενα που διαβάσατε αλλά και τις δικές σας εμπειρίες, να καταγράψετε τα
κύρια, κατά τη γνώμη σας, γνωρίσματα που οφείλει να έχει ο πολίτης μιας
δημοκρατικής κοινωνίας. Να
παρουσιάσετε τεκμηριωμένες τις απόψεις σας σε ένα άρθρο 350 – 400 λέξεων. Μονάδες 30 Οι πολίτες αποτελούν το σημαντικότερο
έρεισμα της Δημοκρατίας Μια ορθώς λειτουργούσα και υγιής δημοκρατία δεν αποτελεί στατική και
δεδομένη κατάσταση, αλλά προϊόν της διαρκούς επαγρύπνησης και συμμετοχής όλων
των πολιτών. Στοιχεία, ωστόσο, της σύγχρονης πραγματικότητας, όπως η χαμηλή
συμμετοχή στις εκλογικές διαδικασίες και η εμφανής αδιαφορία μέρους των πολιτών
απέναντι στα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, υποδηλώνουν πως δεν έχουν
συνειδητοποιήσει όλοι το πόσο αναγκαία είναι η συμβολή τους προκειμένου να
διασφαλιστεί η ουσιαστική πραγμάτωση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Θα ήταν θεμιτό, επομένως, να υπάρξει μια υπενθύμιση των γνωρισμάτων
εκείνων που οφείλει να διαθέτει ο πολίτης μιας δημοκρατίας, ώστε να στηρίζει με
τη δράση του τη σωστή λειτουργία της. Πρώτιστο και κυρίαρχης σημασίας γνώρισμα
είναι, δίχως άλλο, η επίγνωση και η αποδοχή της ευθύνης που αναλογεί σε κάθε
δημοκρατικό πολίτη, εφόσον το πολίτευμα αυτό βασίζεται ακριβώς στην παραδοχή
πως θεμέλιό του είναι η λαϊκή κυριαρχία και πως κάθε εξουσία πηγάζει από τους πολίτες
και ασκείται προς όφελός τους. Δημιουργείται, επομένως, μια οξύμωρη και
προβληματική κατάσταση, αν οι πολίτες απέχουν από τις δημοκρατικές διαδικασίες
ή αδιαφορούν γι’ αυτές. Καίρια αξία, συνάμα, έχει η θέληση του δημοκρατικού πολίτη να ενημερώνεται
για οτιδήποτε αφορά τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις, ώστε να είναι σε
θέση να διαμορφώνει ολοκληρωμένη άποψη γι’ αυτές και να δρα, όταν το κρίνει απαραίτητο.
Συνιστά, άλλωστε, ιδιαιτέρως επιζήμια παρανόηση η πεποίθηση ορισμένων πως οι
πολίτες δε διαθέτουν αρκετή δύναμη προκειμένου να επηρεάζουν τις σχετικές
εξελίξεις. Η αλήθεια είναι πως μια ενεργή και δραστήρια «κοινωνία πολιτών»
μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τις όποιες πολιτικές εξελίξεις είτε θέτοντας
υπόψη των πολιτικών κρίσιμα ζητήματα είτε αποτρέποντάς τους από τη λήψη αποφάσεων
που δεν είναι επωφελείς για το κοινωνικό σύνολο. Ξεχωριστή σημασία, επίσης, έχει η διατήρηση της ικανότητας των πολιτών
να σκέφτονται και να κρίνουν ελεύθερα, αποδεσμευμένοι από ιδεοληψίες και
κομματικές αγκυλώσεις. Το τι είναι επωφελές, άλλωστε, για το κοινωνικό σύνολο
δεν το προδικάζει η κομματική προέλευση μιας πρότασης ή ιδέας, αλλά το κατά
πόσο αυτή ανταποκρίνεται στις εκάστοτε συνθήκες της πραγματικότητας. Η έμμονη
προσήλωση σε κομματικές ιδεολογίες και η με φανατισμό υπηρέτησή αυτών
λειτουργεί υπονομευτικά για τις δημοκρατικές διαδικασίες, εφόσον στερεί από τους
πολίτες τη δυνατότητα της αντικειμενικής και ουσιαστικής κρίσης. Ο πολίτης μια δημοκρατίας, λοιπόν, οφείλει να έχει εμπιστοσύνη στη
δύναμη που διαθέτει, ιδίως στο πλαίσιο συλλογικών δράσεων, καθώς και να
κατανοεί το μέγεθος της ευθύνης που του αναλογεί. Τα ζητήματα που απασχολούν
μια δημοκρατική κοινωνία, άλλωστε, δεν έχουν χρώμα, φύλο ή κοινωνική τάξη. Ό,τι
επηρεάζει αρνητικά έστω κι ένα μέρος των πολιτών, οφείλει να αφορά και να
αντιμετωπίζεται αποφασιστικά απ’ όλους τους πολίτες. [Λέξεις: 411]
