Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η Τέχνη διδάσκει και διδάσκεται

Ann Leech 
 
Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η Τέχνη διδάσκει και διδάσκεται
 
Κείμενο 1: Η τέχνη ως μέσο πολιτισμικής καλλιέργειας και εκπαίδευσης
 
     Ο άνθρωπος δημιουργεί και θα δημιουργεί τέχνη για να εκφράσει το ανείπωτο, αυτό που δεν μπορεί να περιγραφεί και εντέλει να ρηματοποιηθεί. Η ύπαρξη μιας κοινωνίας χωρίς τέχνες δεν μπορεί παρά να θεωρείται κάτι το μη δυνάμενο να συμβεί, καθώς οι τέχνες συνδέουν κάθε νέα γενιά με την προγενέστερη και αφήνουν ως παρακαταθήκη τα έργα τους, ώστε να υπάρξει συνέχεια και νέες επιδιώξεις. Η αξία της τέχνης είναι θεμελιώδης και για αυτόν τον λόγο θεωρείται άρρηκτα συνδεδεμένη με τον όρο «παιδεία», καθώς οδηγεί στην πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου, ιδιαίτερα του αναπτυσσόμενου παιδιού.
    Η τέχνη αναγνωρίζεται, αναμφίβολα, ότι μπορεί να νοηματοδοτήσει τα γεγονότα της ιστορίας, να προβάλει τις κοινωνικές και πολιτιστικές διαφορές και ομοιότητες, να δώσει μορφή και έκφραση στις συγκινήσεις και στις ιδέες, να συμβάλει στην ευρύτερη σύλληψη της καθημερινής ζωής και εκτίμησης της πολιτισμικής κληρονομιάς και ιδίως να οδηγήσει στη συνειδητοποίηση της αξίας της πολυπολιτισμικότητας. Η αξία της τέχνης, επομένως, από άποψη αγωγής, έγκειται στη δυνατότητά της να μορφοποιεί τα συναισθήματα και να υποδεικνύει ιδέες και συμβολισμούς.
     Από την άποψη αυτή, τα έργα τέχνης ασκούν πνευματική επίδραση και επιδέχονται πολλαπλές ερμηνείες. Ο συσχετισμός των εναλλακτικών αυτών ερμηνειών μπορεί τελικά να συμβάλει στη δημιουργία πολιτισμού. Οι τέχνες σχεδόν πάντοτε συνεπάγονται ερμηνευτικές δράσεις, με καταβολή πνευματικών προσπαθειών, από την πλευρά των θεατών, των ακροατών ή των αναγνωστών, για να αποσαφηνίσουν τις πιθανές σημασίες των καλλιτεχνικών έργων.
     Η παρατήρηση ενός έργου τέχνης προϋποθέτει πολλές δεξιότητες, όπως την οπτική διεργασία, την αναλυτική σκέψη, τις ερωτήσεις-κλειδιά, τον έλεγχο των υποθέσεων, τη λεκτική επιχειρηματολογία κ.λπ. Επίσης, η τέχνη ενθαρρύνει τη δημιουργία ποικίλων συνδέσεων με κοινωνικά θέματα, φιλοσοφικές θέσεις και απόψεις, αλλά και προσωπικές ανησυχίες. Όλα αυτά φανερώνουν ότι η τέχνη είναι μια σύνθετη δραστηριότητα. Η ικανότητα του έργου τέχνης να προκαλεί τη συγκίνηση, την έκπληξη και την απόλαυση είναι ένας έγκυρος δείκτης της καλλιτεχνικής του αξίας. Άλλη ιδιότητα που χαρακτηρίζει ένα έργο υψηλής καλλιτεχνικής αξίας είναι η διαχρονικότητα της σημασίας του, καθώς ο αισθητικά καλλιεργημένος άνθρωπος κάθε εποχής μπορεί να επιστρέφει συχνά στο έργο τέχνης και να συνεχίζει να ανακαλύπτει ή να συνειδητοποιεί πρόσθετα χαρακτηριστικά, αξίες και μηνύματα. Το έργο τέχνης δεν αποκαλύπτεται και δεν εξαντλείται με την πρώτη, απλή ματιά.
    
Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης, Καθηγητής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Κείμενο 2: Η Τέχνη διδάσκει και διδάσκεται
 
     Η προσφορά των τεχνών στην εκπαίδευση είναι αδιαμφισβήτητη. Η αξιοποίηση της Τέχνης στην Εκπαίδευση καθώς και η Εκπαίδευση μέσω της Τέχνης, γίνεται συστηματικότερη τα τελευταία χρόνια. Ο Gardner με τη θεωρία των «Πολλαπλών Τύπων Νοημοσύνης», υποστήριξε ότι η νοημοσύνη είναι ένα σύνθετο πλέγμα διαφορετικών ικανοτήτων κάθε μια από τις οποίες μπορεί να αποτελεί έναν τύπο νοημοσύνης. Ακόμη λαμβάνοντας υπόψη ένα πλήθος ερευνών υποστήριξε ότι και τα παιδιά μικρότερης ηλικίας μπορούν να αλληλοεπιδράσουν με τα έργα τέχνης αποδεικνύοντας ότι η αισθητική εμπειρία μπορεί να συμβάλλει στην πολύπλευρη ανάπτυξη της νοημοσύνης, καθώς προσφέρει πλήθος συμβόλων για επεξεργασία.
     Εξετάζοντας τα οφέλη της χρήσης των Τεχνών στην Εκπαίδευση από μια συνολική σκοπιά διαπιστώνεται ότι δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να καλλιεργήσει τις γνωστικές δεξιότητες, αφού χρησιμοποιείται ο προφορικός αλλά και ο γραπτός λόγος, την ικανότητα να χρησιμοποιεί τη φαντασία και τη δημιουργικότητά του, να παρατηρεί, να ακούει, να διαβάζει και γενικά να παρατηρεί τον κόσμο από ποικίλες οπτικές γωνίες. Παρέχεται ακόμη η ευκαιρία στο μαθητή να κατανοεί έννοιες και ιδέες, να αναπτύξει κοινωνικές, πολιτιστικές και συναισθηματικές δεξιότητες καθώς προωθείται η καλλιέργεια της συνεργασίας και της αλληλεγγύης, εδραιώνεται η εμπιστοσύνη, τονώνεται η αποδοχή της διαφορετικότητας και προωθείται ο γόνιμος διάλογος.
     Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά για τη συνεισφορά των τεχνών στη ζωή του ανθρώπου- το πιο σημαντικό όμως που δε μπορούμε να παραβλέψουμε είναι πως παρά την ποικιλία των δραστηριοτήτων, τον τομέα και το σκοπό για τον οποίο εφαρμόζονται, δεν παύουν να είναι μια γλώσσα κοινή, ένας κώδικας επικοινωνίας κοινός και προσιτός σε όλους και για όλους. Αποτελεί λοιπόν πρόκληση για εμάς τους εκπαιδευτικούς να δημιουργήσουμε ένα πρόσφορο έδαφος στο οποίο θα μπορούμε να καλλιεργήσουμε το διάλογο μεταξύ της εκπαίδευσης, της τέχνης και του παιδευτικού ρόλου της στη ζωή των παιδιών.
 
Μαρία Μιχαηλίδου, Ζωή Πετρά
 
Κείμενο 3: Μπολιβάρ (απόσπασμα)
 
Και τώρα ν’ απελπίζουμαι που ίσαμε σήμερα
δεν με κατάλαβε, δεν θέλησε, δε μπόρεσε να καταλάβη
τι λέω, κανείς;
Βέβαια την ίδια τύχη νάχουνε κι αυτά που λέω τώρα
για τον Μπολιβάρ, που θα πω αύριο για τον Ανδρούτσο;
Δεν είναι κι εύκολο, άλλωστε, να γίνουν τόσο γλήγορα
αντιληπτές μορφές της σημασίας τ’ Ανδρούτσου και του Μπολιβάρ,
Παρόμοια σύμβολα.
Αλλ’ ας περνούμε γρήγορα: προς Θεού, όχι συγκινήσεις,
κι υπερβολές, κι απελπισίες.
Αδιάφορο, η φωνή μου είτανε προωρισμένη μόνο για τους αιώνες.
(Στο μέλλον, το κοντινό, το μακρυνό, σε χρόνια, λίγα,
πολλά, ίσως από μεθαύριο, κι αντιμεθαύριο,
Ίσαμε την ώρα που θε ν’ αρχινίση η Γης να κυλάη
άδεια, κι άχρηστη, και νεκρή, στο στερέωμα,
Νέοι θα ξυπνάνε, με μαθηματικήν ακρίβεια, τις άγριες
νύχτες, πάνω στην κλίνη τους,
Να βρέχουνε με δάκρυα το προσκέφαλό τους,
αναλογιζόμενοι ποιος είμουν, σκεφτόμενοι
Πως υπήρξα κάποτες, τι λόγια είπα, τι ύμνους έψαλα.
Και τα θεόρατα κύματα, όπου ξεσπούνε κάθε βράδυ στα
εφτά της Ύδρας ακρογιάλια,
Κι οι άγριοι βράχοι, και το ψηλό βουνό που κατεβάζει τα δρολάπια,
Αέναα, ακούραστα, θε να βροντοφωνούνε τ’ όνομά μου.)
 
Νίκος Εγγονόπουλος, Μπολιβάρ, Ίκαρος
 
* Σιμόν Μπολιβάρ (1783-1830): Στρατιωτικός και πολιτικός, ο οποίος συνέβαλε στην απελευθέρωση πολλών κρατών της Νοτίου Αμερικής από τον ισπανικό έλεγχο (π.χ. Βολιβία, Περού, Ισημερινός, Παναμάς κ.ά.).
 
Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά (60-70) λέξεις τα παιδαγωγικά οφέλη της τέχνης, όπως αυτά καταγράφονται στο Κείμενο 2.
Μονάδες 20
 
Η τέχνη ωφελεί πολλαπλώς τους νέους, καθώς εξελίσσει τη νοημοσύνη ακόμη και μικρών παιδιών. Καλλιεργούνται οι γνωστικές τους δεξιότητες, μέσω της κινητοποίησης της φαντασίας, της ανάγνωσης ή της ακοής και, κυρίως, μέσω της πρόσληψης του κόσμου από ποικίλες οπτικές. Πρόκειται, άλλωστε, για έναν κώδικα προσιτό σε όλους, μέσω του οποίου προσεγγίζονται ιδέες και ενισχύονται πολιτιστικές, κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες, αφού προωθεί την αλληλεγγύη, τη δεκτικότητα στο διαφορετικό, την εμπιστοσύνη και τη συνεργασία. 
[Λέξεις: 72]
 
Θέμα Β
Β1. Να γράψετε στο φύλλο που σας δόθηκε δίπλα στον αριθμό της κάθε παραγράφου το γράμμα από τις επιλογές που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση, με βάση το περιεχόμενο του Κειμένου 1 (χωρίς αναφορά σε χωρία του κειμένου):
 
1. Στην πρώτη παράγραφο υποστηρίζεται ότι:
α. Η τέχνη συνδέεται αναπόφευκτα με την εκπαίδευση.
β. Η τέχνη συνιστά αναγκαίο στοιχείο κάθε κοινωνίας.
γ. Κάθε νέα γενιά καλείται να αποκωδικοποιήσει τα έργα τέχνης της προηγούμενης.
 
2. Στη δεύτερη παράγραφο υποστηρίζεται ότι:
α. Η τέχνη ως μέσο εκτίμησης της πολιτισμικής κληρονομιάς παραγνωρίζει την έννοια της πολυπολιτισμικότητας.
β. Η τέχνη κατορθώνει να τονίσει τις πολιτισμικές και κοινωνικές διαφορές μεταξύ των λαών, διαχωρίζοντάς τους.
γ. Η τέχνη αισθητοποιεί συγκινήσεις και ιδέες των ατόμων.
 
3. Στην τρίτη παράγραφο υποστηρίζεται ότι:
α. Οι ερμηνείες των έργων τέχνης είναι αμιγώς προσωπικές και δεν συσχετίζονται μεταξύ τους.
β. Η τέχνη απαιτεί πνευματική προσπάθεια από τη μεριά του δέκτη για την κατανόησή της.
γ. Η πνευματική επίδραση της τέχνης έχει περιορισμένη έκταση.
 
4. Στην τέταρτη παράγραφο υποστηρίζεται ότι:
α. Η τέχνη συνδέεται τόσο με προσωπικές ανησυχίες όσο και με κοινωνικά ζητήματα.
β. Τα μηνύματα ενός έργου τέχνης χρειάζεται να είναι εύληπτα.
γ. Κάθε μορφή τέχνης προσεγγίζεται με έναν μόνο τρόπο, π.χ. η ζωγραφική με την παρατήρηση.
Μονάδες 12
 
1 = β, 2 = γ, 3 = β, 4 = α
 
Β2. α. Ποια είναι η πρόθεση των συγγραφέων στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 2 (μονάδες 2) και πώς ο τρόπος με τον οποίο την αναπτύσσουν, εξυπηρετεί την πρόθεσή τους αυτή; (μονάδες 3)
 
Πρόθεση των συγγραφέων είναι να αναδείξουν και να τεκμηριώσουν την ουσιώδη προσφορά της τέχνης στην εκπαίδευση των νέων. Προκειμένου να το πετύχουν αυτό αξιοποιούν ως τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου την αιτιολόγηση, όπως γίνεται αντιληπτό από τη χρήση αιτιολογικών συνδέσμων («αφού», «καθώς»), μέσω της οποίας διαφαίνονται τα πολλαπλά κέρδη που αποκομίζουν οι μαθητές μέσα από την επαφή τους με την τέχνη. Ειδικότερα, καλλιεργούνται οι γνωστικές δεξιότητες των μαθητών, διότι, μεταξύ άλλων, καλούνται να αξιοποιήσουν τη δημιουργικότητά τους, να παρατηρήσουν τον κόσμο από ποικίλες οπτικές, αλλά και να εκφραστούν σε προφορικό και γραπτό επίπεδο. Επιπλέον, μέσω της τέχνης, αναπτύσσουν κοινωνικές, πολιτισμικές και συναισθηματικές δεξιότητες, διότι η προσέγγισή της απαιτεί την αξιοποίηση του γόνιμου διαλόγου, την αποδοχή απέναντι στη διαφορετικότητα, καθώς και θετικών συναισθημάτων, όπως είναι η αλληλεγγύη, η εμπιστοσύνη και η συνεργατική διάθεση.
 
β. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας επιχειρεί να ευαισθητοποιήσει σχετικά με την αξία της τέχνης. Να καταγράψετε δύο (2) διαφορετικές γλωσσικές επιλογές μέσω των οποίων γίνεται εμφανής η πρόθεσή του αυτή (2 μονάδες) και να εξηγήσετε πώς καθεμία από αυτές υπηρετεί τη συγκεκριμένη πρόθεση (6 μονάδες).
Μονάδες 13 
 
Η βαθιά εκτίμηση του γράφοντος για την τέχνη γίνεται ιδιαίτερα εμφανής στην εισαγωγική παράγραφο του κειμένου του. Με τη χρήση ενός επιθέτου, που προσδιορίζει τον δυσεπίτευκτο στόχο της τέχνης, να εκφράσει το «ανείπωτο», ο οποίος επεξηγείται με δύο ρήματα δράσης «να περιγραφεί» και «να ρηματοποιηθεί» που δίνονται, ωστόσο, με τη μορφή άρνησης («δεν μπορεί»), ώστε να διαφανεί έτι περαιτέρω η εναγώνια πάλη των θεραπόντων της τέχνης. Με την αξιοποίηση, παράλληλα, της επανάληψης του ρήματος «δημιουργεί» τόσο σε παροντικό χρόνο όσο και σε μελλοντικό («θα δημιουργεί») γίνεται αντιληπτή η πεποίθηση του γράφοντος πως η τέχνη θα συνυφαίνεται διαχρονικά με τον ανθρώπινο βίο, εφόσον είναι εκείνη που καλείται να εκφράσει τις πιο μύχιες αγωνίες και αναζητήσεις των ανθρώπων.
Με τη χρήση, συνάμα, διπλής άρνησης «δεν μπορεί», «κάτι το μη δυνάμενο» ο γράφων αποδίδει εμφατικά την άποψή του πως το να υπάρξει μια κοινωνία χωρίς την παρουσία των τεχνών συνιστά κάτι που δεν γίνεται να συμβεί, εφόσον οι τέχνες λειτουργούν ως αναγκαίοι συνεκτικοί δεσμοί μεταξύ των γενεών, μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος.
 
Β3. Να συγκρίνετε τις απόψεις των συγγραφέων στα δύο χωρία: «ο αισθητικά καλλιεργημένος άνθρωπος κάθε εποχής μπορεί να επιστρέφει συχνά στο έργο τέχνης και να συνεχίζει να ανακαλύπτει ή να συνειδητοποιεί πρόσθετα χαρακτηριστικά» (Κείμενο 1) και «παρά την ποικιλία των δραστηριοτήτων, τον τομέα και το σκοπό για τον οποίο εφαρμόζονται, δεν παύουν να είναι μια γλώσσα κοινή, ένας κώδικας επικοινωνίας κοινός και προσιτός σε όλους και για όλους» (Κείμενο 2) ως προς την πρόσληψη της τέχνης (60-70 λέξεις).
Μονάδες 10
 
Οι συγγραφείς των δύο κειμένων φαίνεται πως έχουν διαφορετική άποψη ως προς την πρόσληψη της τέχνης, εφόσον ο πρώτος αναγνωρίζει πως η αέναη διδακτική λειτουργία της τέχνης αξιοποιείται από τον «αισθητικά καλλιεργημένο» άνθρωπο. Περιορίζει, κατ’ αυτό τον τρόπο, την ουσιαστική πρόσληψη της τέχνης σ’ εκείνους που έχουν καλλιεργηθεί επαρκώς. Αντιθέτως, στο δεύτερο κείμενο τονίζεται πως η τέχνη είναι προσιτή σε όλους, ανεξάρτητα από το ηλικιακό, γνωστικό ή πολιτισμικό υπόβαθρό τους.
[Λέξεις: 70]
 
Θέμα Γ
Γ1. Ποιο παράπονο εκφράζει το ποιητικό υποκείμενο στο Κείμενο 3 σχετικά με την πρόσληψη του έργου του και πώς θεωρεί ότι θα βρει τελικά δικαίωση; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αξιοποιώντας τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Θεωρείτε πως η τέχνη μπορεί να τού διασφαλίσει τη δικαίωση που προσδοκά; (150-200 λέξεις) 
Μονάδες 15
 
Το ποιητικό υποκείμενο αισθάνεται «απελπισία», διότι οι συγκαιρινοί του είτε γιατί δεν το θέλησαν είτε γιατί δεν μπόρεσαν, δεν κατόρθωσαν να κατανοήσουν τα μηνύματα της ποίησής του, όπως αυτό αποδίδεται με τη χρήση ασύνδετου σχήματος («δεν με κατάλαβε, δεν θέλησε, δεν μπόρεσε»). Το παράπονο αυτό, αν και του προκαλεί ανησυχία για την τύχη των επόμενων ποιημάτων του, δεν τον οδηγεί στην απόγνωση. Το ποιητικό υποκείμενο, άλλωστε, θεωρεί δεδομένο πως στο μέλλον («το κοντινό, το μακρυνό, σε χρόνια, λίγα, πολλά») θα δικαιωθεί, εφόσον θα υπάρξουν μαθητές που θα ξαγρυπνούν πασχίζοντας να τον καταλάβουν, όπως αυτό δηλώνεται μέσω πλάγιων ερωτήσεων («ποιος είμουν, τι λόγια είπα, τι ύμνους έψαλα»). Προχωρά, μάλιστα, ακόμη παραπέρα, προεξοφλώντας πως το όνομά του θα γνωρίσει αθάνατη δόξα, όπως το αποδίδει αυτό με τη χρήση παραστατικών προσωποποιήσεων «τα θεόρατα κύματα… οι άγριοι βράχοι, και το ψηλό βουνό… θε να βροντοφωνούνε τ’ όνομά μου».
Η πεποίθηση του ποιητικού υποκειμένου πως η φωνή του ήταν προορισμένη «για τους αιώνες», αν και φαντάζει εν μέρει υπερβολική, αποδίδει πρωτίστως έναν έπαινο για τη δύναμη της ίδιας της τέχνης, κι όχι για τον ίδιο προσωπικά. Αν, για παράδειγμα, λάβουμε υπόψη την αιώνια φήμη του Ομήρου, μπορούμε να συμφωνήσουμε πως η τέχνη έχει τη δυνατότητα να προσφέρει διαχρονική δόξα στους θεράποντές της.  
[Λέξεις: 207]
 
Θέμα Δ
Οι συγγραφείς των Κειμένων 1 και 2 εκφράζουν τις απόψεις πως η τέχνη συμβάλλει «στην πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου» και πως η προσφορά της «στην εκπαίδευση είναι αδιαμφισβήτητη».
α) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τις θέσεις αυτές των συγγραφέων και γιατί;
β) Εσείς, ως τελειόφοιτοι της Γ΄ Λυκείου, θεωρείτε πως έχετε ωφεληθεί από το μάθημα της Λογοτεχνίας ή όχι και γιατί;
Αξιοποιώντας δημιουργικά τα Κείμενα 1 και 2 να παρουσιάσετε τις απόψεις σας σε άρθρο 350-400 λέξεων, που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.
Μονάδες 30
 
Α΄ Ζητούμενο:
- Η επαφή με την τέχνη κινητοποιεί όχι μόνο τις αισθήσεις του ατόμου, αλλά και τη σκέψη του, εφόσον προκειμένου να προσεγγιστεί το ιδιαίτερο μήνυμα ή νόημα κάθε επιμέρους έργου το άτομο χρειάζεται να προβληματιστεί και να διερευνήσει πιθανές ερμηνευτικές επιλογές. Σε αρκετές περιπτώσεις, άλλωστε, το άτομο αποκομίζει από ένα έργο τέχνης μόνο όσα είναι σε θέση να κατανοήσει με βάση την ηλικία και το επίπεδο της καλλιέργειάς του.
- Τα έργα τέχνης λειτουργούν συχνά ως φορείς νέων ιδεών ή νέων τρόπων θέασης της κοινωνικής πραγματικότητας, προσφέροντας, έτσι, στους αποδέκτες τους τη δυνατότητα να ανανεώσουν ή να αναθεωρήσουν το πώς κατανοούν τα όσα διαδραματίζονται σε κοινωνικό ή πολιτικό επίπεδο. Μια ενδιαφέρουσα πτυχή του ανανεωτικού πνεύματος της τέχνης συνιστά η τάση της να προωθεί την αξία του σεβασμού απέναντι στη διαφορετικότητα και κατ’ επέκταση την εξοικείωση των ατόμων με τη διαμόρφωση πολυπολιτισμικών κοινωνιών, στο πλαίσιο των οποίων η διαφορετικότητα εκτιμάται ως στοιχείο εμπλουτισμού των κοινωνικών και πολιτισμικών αλληλεπιδράσεων.
- Σημαντική, συνάμα, είναι η συμβολή της τέχνης στη συναισθηματική και ψυχική καλλιέργεια των ατόμων, εφόσον τους φέρνει σε επαφή με βιώματα και συναισθηματικές καταστάσεις άλλων ατόμων -των δημιουργών-, επιτρέποντάς τους αφενός να καλλιεργήσουν τη συμπάθεια και την ενσυναίσθησή τους, κι αφετέρου να αντιληφθούν ουσιαστικότερα το πώς οι εμπειρίες του άλλου ατόμου το οδηγούν σε διαφορετικούς τρόπους σκέψης ή αντίδρασης απέναντι στα πράγματα. Προσφέρει, ως εκ τούτου, η τέχνη μια προνομιακή θέαση της ψυχής και των συναισθημάτων ενός άλλου ανθρώπου, διανθίζοντας, έτσι, το συναισθηματικό εύρος των αποδεκτών της.
 
 Β΄ Ζητούμενο:
- Η ενασχόληση με τη λογοτεχνία κατά τη διάρκεια της φετινής χρονιάς αποτέλεσε μια πολύτιμη εμπειρία τόσο σε γνωστικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο. Με τη σκέψη στην επικείμενη ενηλικίωσή μου, συνειδητοποίησα πως πολλά λογοτεχνικά κείμενα κάλυπταν προσωπικές μου αγωνίες προσφέροντάς μου, εντελώς απρόσμενα, είτε απαντήσεις σε ζητήματα που με απασχολούσαν είτε μια σαφή έκφραση μιας δικής μου ανησυχίας. Συνειδητοποίησα, έτσι, πως ό,τι παλαιότερα έμοιαζε με έναν κόσμο ξένων ιστοριών, είναι στην πραγματικότητα ένας κόσμος διαχρονικών ερωτημάτων που εκπροσωπεί τους προβληματισμούς καθενός από εμάς.
- Η επαφή, ειδικότερα, με την ποίηση υπήρξε για μένα ένα κάλεσμα ευαισθητοποίησης όχι μόνο απέναντι στα νοήματα που αντιστέκονται στην πρώτη ανάγνωση, αλλά πρωτίστως στην πολυσημία των λέξεων και στη δύναμη που έχει μια απλή λέξη να αλλάζει δραστικά το νόημα μιας φράσης, φωτίζοντας μια εντελώς διαφορετική οπτική στο ευρύτερο θέμα του κειμένου. Απέκτησα, κατ’ αυτό τον τρόπο, μεγαλύτερη εκτίμηση για την αξία της προσεκτικής διατύπωσης και για το ειδικό βάρος των λέξεων.
- Μέσα, άλλωστε, από τη διαδικασία αναζήτησης των κρίσιμων ερωτημάτων ή του βασικού θέματος, μυήθηκα σε μια «ερευνητική» διαδικασία επιλογής του κατάλληλου ερωτήματος-κλειδιού για να κατανοώ τα πιο απαιτητικά σημεία ορισμένων κειμένων. Πρόκειται για μια διερευνητική προσέγγιση, η οποία θυμίζει την αξία του ορθώς διατυπωμένου ερωτήματος στο πλαίσιο των διαδικτυακών αναζητήσεων, ώστε να αντλήσει κανείς τη ζητούμενη απάντηση και να αποφύγει το πλήθος των μη άμεσα σχετιζόμενων πληροφοριών. Θεωρώ, άρα, πως ενίσχυσα τη δυνατότητά μου να αναζητώ το καίριο και να μην παρασύρομαι από το δευτερεύον.