Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 4 (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Severino Baraldi

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 4 (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Α. Κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 π.Χ.), που αποτέλεσε την αφορμή διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας, ο Ισοκράτης με τον λόγο Περ ερήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και, κατ’ επέκταση, με όλους τους Έλληνες. Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν, εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους, σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή.

ρ’ ον ν ξαρκέσειεν μν, ε τήν τε πόλιν σφαλς οκομεν κα τ περ τν βίον επορώτεροι γιγνοίμεθα κα τά τε πρς μς ατος μονοομεν κα παρ τος λλησιν εδοκιμομεν; γ μν γρ γομαι τούτων παρξάντων τελέως τν πόλιν εδαιμονήσειν. μν τοίνυν πόλεμος πάντων μς τν ερημένων πεστέρηκεν· κα γρ πενεστέρους ποίησεν κα πολλος κινδύνους πομένειν νάγκασεν κα πρς τος λληνας διαβέβληκεν κα πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν μς. ν δ τν ερήνην ποιησώμεθα, [...] μετ πολλς μν σφαλείας τν πόλιν οκήσομεν, παλλαγέντες πολέμων κα κινδύνων κα ταραχς, [...] καθ’ κάστην δ τν μέραν πρς επορίαν πιδώσομεν, [...] δες γεωργοντες κα τν θάλατταν πλέοντες κα τας λλαις ργασίαις πιχειροντες α νν δι τν πόλεμον κλελοίπασιν. ψόμεθα δ τν πόλιν διπλασίας μν νν τς προσόδους λαμβάνουσαν, μεστν δ γιγνομένην μπόρων κα ξένων κα μετοίκων, ν νν ρήμη καθέστηκεν. Τ δ μέγιστον· συμμάχους ξομεν παντας νθρώπους, ο βεβιασμένους, λλ πεπεισμένους.

σοκράτης, Περ ερήνης 19-21

Μετάφραση: Θα ήταν άραγε αρκετό σε μας, αν την πόλη κατοικούμε με ασφάλεια και αν γίνουμε πιο πλούσιοι στα σχετικά με τη ζωή και να έχουμε μεταξύ μας ομόνοια και να χαίρουμε εκτιμήσεως μεταξύ των Ελλήνων; Γιατί εγώ βέβαια θεωρώ πως, αν γίνουν αυτά, η πόλη μας θα είναι πλήρως ευτυχισμένη. Ο πόλεμος, όμως, μας έχει στερήσει όλα αυτά που έχουν λεχθεί· γιατί πράγματι και φτωχότερους μας έκανε και πολλούς κινδύνους μας έκανε να ανεχτούμε και απέναντι στους Έλληνες μας έχει διαβάλει και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο. Αν όμως συνάψουμε ειρήνη, θα κατοικούμε την πόλη με μεγάλη ασφάλεια, αφού απαλλαγούμε από πολέμους, και κινδύνους και διχόνοια, και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι, καλλιεργώντας τη γη χωρίς φόβο και πλέοντας στη θάλασσα και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα, που τώρα έχουν εκλείψει λόγω του πολέμου. Θα δούμε, μάλιστα, την πόλη να έχει διπλάσια έσοδα απ’ ό,τι τώρα, και να είναι γεμάτη από εμπόρους και ξένους και μέτοικους, από τους οποίους τώρα έχει ερημωθεί. Και το σημαντικότερο· θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους, όχι με εξαναγκασμό, αλλά με τη θέλησή τους.

Ερμηνευτικά σχόλια: μν τοίνυν πόλεμος πάντων μς τν ερημένων πεστέρηκεν: Ο Περ ερήνης λόγος του Ισοκράτη συντάχθηκε λίγο μετά την έναρξη του Συμμαχικού πολέμου και πιθανότατα κυκλοφόρησε ως πολιτικό φυλλάδιο στην Αθήνα. Τον Συμμαχικό πόλεμο διεξήγαγαν οι Αθηναίοι εναντίον των Ροδίων, των Χίων και των Κώων, που είχαν αποστατήσει από τη Β΄ Αθηναϊκή Συμμαχία αρνούμενοι να καταβάλουν τις υπέρογκες συμμαχικές εισφορές (συντάξεις) που απαιτούσαν οι Αθηναίοι. Όλοι αυτοί μαζί με τους Βυζαντίους συμμάχησαν με τον σατράπη της Καρίας Μαύσωλο. Η έκβαση του πολέμου ήταν ολέθρια για τους Αθηναίους και σήμανε τη διάλυση της Συμμαχίας.

Συντακτική ανάλυση

Αρ’ ον ν ξαρκέσειεν μν: Κύρια πρόταση
ξαρκέσειεν: Απρόσωπο ρήμα με υποκείμενο της πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις που ακολουθούν. μν: Δοτική προσωπική.

ε τήν τε πόλιν σφαλς οκομεν: Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική ολικής αγνοίας ως υποκείμενο του ρήματος ξαρκέσειεν
οκομεν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το μες. τήν πόλιν: Αντικείμενο. σφαλς: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

κα τ περ τν βίον επορώτεροι γιγνοίμεθα: Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική ολικής αγνοίας ως υποκείμενο του ρήματος ξαρκέσειεν
γιγνοίμεθα: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το μες. επορώτεροι: Κατηγορούμενο στο εννοούμενο υποκείμενο. τ περ τν βίον: Αιτιατική της αναφοράς.

κα τά τε πρς μς ατος μονοομεν: Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική ολικής αγνοίας ως υποκείμενο του ρήματος ξαρκέσειεν
μονοομεν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το μες. τά πρς μς ατος: Αιτιατική της αναφοράς.

κα παρ τος λλησιν εδοκιμομεν: Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική ολικής αγνοίας ως υποκείμενο του ρήματος ξαρκέσειεν
εδοκιμομεν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το μες. παρ τος λλησιν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου.

γ μν γρ γομαι τούτων παρξάντων τελέως τν πόλιν εδαιμονήσειν: Κύρια πρόταση
γομαι: Ρήμα. γ: Υποκείμενο. εδαιμονήσειν: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. τν πόλιν: Υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία). τελέως: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου. παρξάντων: Γενική απόλυτη υποθετική μετοχή. τούτων: Υποκείμενο της μετοχής.

μν τοίνυν πόλεμος πάντων μς τν ερημένων πεστέρηκεν: Κύρια πρόταση
πεστέρηκεν: Ρήμα. πόλεμος: Υποκείμενο. μς: Άμεσο αντικείμενο του ρήματος πάντων: Έμμεσο αντικείμενο του ρήματος. τν ερημένων: Επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο πάντων.

κα γρ πενεστέρους ποίησεν: Κύρια πρόταση
ποίησεν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται πόλεμος. Ως αντικείμενο του ρήματος εννοείται το μς. πενεστέρους: Κατηγορούμενο στο μς.

κα πολλος κινδύνους πομένειν νάγκασεν: Κύρια πρόταση
νάγκασεν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται πόλεμος. Ως άμεσο αντικείμενο του ρήματος εννοείται το μς. πομένειν: Τελικό απαρέμφατο ως έμμεσο αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο τίθεται το μς (ετεροπροσωπία). κινδύνους: Αντικείμενο του απαρεμφάτου. πολλος: Επιθετικός προσδιορισμός στο κινδύνους.

κα πρς τος λληνας διαβέβληκεν: Κύρια πρόταση
διαβέβληκεν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται πόλεμος. πρς τος λληνας: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου.

κα πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν μς: Κύρια πρόταση
τεταλαιπώρηκεν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται πόλεμος. μς: Αντικείμενο. τρόπους: Αιτιατική του τρόπου. πάντας: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο τρόπους.

ν δ τν ερήνην ποιησώμεθα: Δευτερεύουσα υποθετική πρόταση
ποιησώμεθα: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το μες. τν ερήνην: Αντικείμενο.
[Η υποθετική πρόταση με απόδοση της 2 κύριες προτάσεις που ακολουθούν: οκήσομεν - πιδώσομεν, σχηματίζει υποθετικό λόγο που δηλώνει το προσδοκώμενο.]

μετ πολλς μν σφαλείας τν πόλιν οκήσομεν, παλλαγέντες πολέμων κα κινδύνων κα ταραχς: Κύρια πρόταση
οκήσομεν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το μες. τν πόλιν: Αντικείμενο ρήματος. μετ σφαλείας: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τρόπου. πολλς: Επιθετικός προσδιορισμός στο σφαλείας. παλλαγέντες: Χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. πολέμων κα κινδύνων κα ταραχς: Αντικείμενα της μετοχής.

καθ’ κάστην δ τν μέραν πρς επορίαν πιδώσομεν δες γεωργοντες κα τν θάλατταν πλέοντες κα τας λλαις ργασίαις πιχειροντες: Κύρια πρόταση
πιδώσομεν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το μες. γεωργοντες - πλέοντες - πιχειροντες: Τροπικές μετοχές, συνημμένες στο υποκείμενο του ρήματος. κατά τήν μέραν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου. κάστην: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο μέραν. πρς επορίαν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού. δες: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου. τν θάλατταν: Αντικείμενο της μετοχής πλέοντες. τας ργασίαις: Αντικείμενο της μετοχής πιχειροντες. λλαις: Επιθετικός προσδιορισμός στο ργασίαις.

α νν δι τν πόλεμον κλελοίπασιν: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο ργασίαις της προηγούμενης πρότασης.
κλελοίπασιν: Ρήμα. α: Υποκείμενο. δι τν πόλεμον: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας. νν: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

ψόμεθα δ τν πόλιν διπλασίας μν νν τς προσόδους λαμβάνουσαν, μεστν δ γιγνομένην μπόρων κα ξένων κα μετοίκων: Κύρια πρόταση
ψόμεθα: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το μες. τν πόλιν: Αντικείμενο ρήματος. λαμβάνουσαν – γιγνομένην: Κατηγορηματικές μετοχές με υποκείμενο το τν πόλιν. τς προσόδους: Αντικείμενο της μετοχής λαμβάνουσαν. διπλασίας: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο τς προσόδους. μεστν: Κατηγορούμενο στο τν πόλιν από τη μετοχή γιγνομένην. μπόρων κα ξένων κα μετοίκων: Γενικές αντικειμενικές από το μεστήν.

ν νν ρήμη καθέστηκεν: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στις λέξεις: μπόρων, ξένων και μετοίκων, της κύριας πρότασης που προηγείται.
καθέστηκεν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το πόλις. ρήμη: Κατηγορούμενο στο εννοούμενο υποκείμενο. νν: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. ν: Γενική αντικειμενική από το ρήμη.

Τ δ μέγιστον· συμμάχους ξομεν παντας νθρώπους, ο βεβιασμένους, λλ πεπεισμένους: Κύρια πρόταση
ξομεν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το μες. νθρώπους: Αντικείμενο ρήματος. συμμάχους: Κατηγορούμενο στο νθρώπους. παντας: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο νθρώπους. βεβιασμένους – πεπεισμένους: Τροπικές μετοχές με υποκείμενο το νθρώπους (συνημμένες στο αντικείμενο του ρήματος).
Τ δ μέγιστον: Προεξαγγελτική παράθεση. [Μπορεί να σταθεί ως κύρια πρόταση, αν εννοηθεί ως ρήμα το στί, με εννοούμενο υποκείμενό του το τόδε, και το τό μέγιστον θα τεθεί ως κατηγορούμενο στο τόδε.]

Ερωτήσεις

1. Ποιες είναι, κατά τον Ισοκράτη, οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την ευδαιμονία της Αθήνας;

Ο Ισοκράτης θεωρεί ως απαραίτητες προϋποθέσεις για τη διασφάλιση της ευδαιμονίας στην Αθήνα την ασφάλεια της πόλης, την ευπορία στα αναγκαία για τη διαβίωση αγαθά, την ομόνοια μεταξύ των πολιτών, αλλά και την εκτίμηση των άλλων Ελλήνων. Πρόκειται, βέβαια, για στοιχεία που μπορούν να επιτευχθούν μόνο με τον τερματισμό του πολέμου, καθώς τόσο η ασφάλεια της πόλης όσο και η δυνατότητα της απερίσπαστης γεωργικής και εμπορικής δραστηριότητας, προϋποθέτουν την ύπαρξη ειρήνης. Αντιστοίχως, η ομόνοια ανάμεσα στους πολίτες μπορεί να επιτευχθεί, αν η πόλη δεν αντιμετωπίζει προβλήματα διαβίωσης και ασφάλειας, που εκ των πραγμάτων προκαλούν ένταση και οδηγούν συχνά τους πολίτες σε αντιπαραθέσεις και διχόνοια. Ενώ, παράλληλα, ο σεβασμός των άλλων πόλεων απέναντι στην Αθήνα θα μπορούσε να κατακτηθεί μόνο αν οι Αθηναίοι δεν βρίσκονταν σε πολεμική σύγκρουση με μέρος των μέχρι πρότινος συμμάχων της.

2. Ποια είναι η ευεργετική επίδραση της ειρήνης και ποιες οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου στην οικονομική ανάπτυξη και, γενικότερα, στην ευημερία μιας πόλης;

Σε περίοδο πολέμου οι πολίτες δεν έχουν τη δυνατότητα να ασχοληθούν με τις συνήθεις επαγγελματικές του δραστηριότητες είτε γιατί οφείλουν να λάβουν μέρος στις πολεμικές συγκρούσεις είτε γιατί δεν υπάρχει η αναγκαία ασφάλεια. Προκύπτει, έτσι, μια επικίνδυνη αδρανοποίηση που σύντομα επιφέρει ελλείψεις αγαθών, αλλά και έλλειψη οικονομικών πόρων, με αποτέλεσμα οι πολίτες να μην έχουν τα αναγκαία για την επιβίωσή τους και να στρέφονται ο ένας εναντίον του άλλου. Προκαλούνται, άρα, τόσες και τέτοιες εντάσεις που εμποδίζουν πλήρως τις δραστηριότητες εκείνες που θα μπορούσαν να διασφαλίσουν την ευημερία της πόλης.
Αντίθετα, όταν η πόλη έχει ειρήνη, οι πολίτες εργάζονται απερίσπαστοι κι έχουν μάλιστα τη δυνατότητα να ασχολούνται με τις εμπορικές εκείνες δραστηριότητες που διασφαλίζουν τα μεγαλύτερα έσοδα, όπως είναι οι εμπορικές συναλλαγές με άλλες πόλεις. Υπάρχει, έτσι, αφθονία αγαθών, σταθερή ροή οικονομικών εσόδων, και άρα θετικό κλίμα στις σχέσεις των πολιτών· κλίμα κατάλληλο για την οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη της πόλης. Ενώ, συνάμα, η πόλη έχει τη δυνατότητα να ισχυροποιεί τις συμμαχίες της, βασιζόμενη όχι στις πιέσεις, αλλά στο σεβασμό και την έμπρακτη παροχή οικονομικής ή άλλης στήριξης.  

3. συμμάχους ξομεν παντας νθρώπους, ο βεβιασμένους, λλ πεπεισμένους: Πώς συμβάλλει η ελεύθερη βούληση στον σχηματισμό και στη λειτουργία μιας συμμαχίας, σύμφωνα με τον Ισοκράτη;

Είναι βέβαιο ότι και οι συμμαχίες, όπως και κάθε σχέση, πρέπει να στηρίζονται στην ελεύθερη βούληση των συμβαλλομένων. Φυσικά, αυτό δεν αποκλείει την επιδίωξη προώθησης των συμφερόντων τους. Αυτό όμως που θέλει να τονίσει εδώ ο ρήτορας είναι ότι, αν κάποιος παραμένει σε μια συμμαχία μόνο και μόνο επειδή είναι εξαναγκασμένος να το κάνει, δε θα είναι πιστός σύμμαχος και θα αναζητεί ευκαιρία να απομακρυνθεί από αυτήν. Έτσι, η συμμαχία θα είναι ασταθής, ενώ η συμμετοχή ύστερα από ελεύθερη απόφαση αποτελεί το ισχυρότερο συνεκτικό στοιχείο μιας συμμαχίας, στην οποία ο ένας δεν θα υπονομεύει τον άλλο, κάτι που θα οδηγούσε σε μια πολιτική ουσιαστικά ιμπεριαλιστική.

4. Με βάση όσα γνωρίζετε από το μάθημα της Ιστορίας για τη συμπεριφορά των Αθηναίων προς τους συμμάχους τους, να κρίνετε τον ισχυρισμό του Ισοκράτη ότι όλοι οι Έλληνες θα θελήσουν να συμμαχήσουν με τους Αθηναίους, εάν αυτοί μεταβάλουν τη στάση τους προς αυτούς.

Είναι βέβαιο πως η στάση των Αθηναίων απέναντι στους συμμάχους τους και κατά την Α΄ και κατά τη Β΄ Αθηναϊκή Συμμαχία συνετέλεσε στην αποξένωση των συμμάχων και στη διαμόρφωση εχθρικής στάσης εκ μέρους τους έναντι της Αθήνας. Σωστά, λοιπόν, επισημαίνει ο Ισοκράτης ότι, αν η Αθήνα διατηρεί τις ηγεμονικές βλέψεις της, θα πρέπει να μεταβάλει τη στάση της έναντι των συμμάχων της. Μια τέτοια μεταστροφή, ωστόσο, δεν είναι βέβαιο πως θα είχε ως αποτέλεσμα την άρση των επιφυλάξεων από την πλευρά των συμμάχων. Γνωρίζουμε πως η εξωτερική πολιτική δεν είναι προϊόν συμπάθειας και ηθικών αρχών αλλά συνισταμένη βλέψεων και συμφερόντων. Κατά συνέπεια, μόνο εάν η Αθήνα θα μπορούσε να εμπνεύσει σιγουριά στους συμμάχους της και να πείσει ως ηγετική δύναμη, θα είχε νόημα η μεταστροφή στη συμπεριφορά της, ώστε να είναι επιπλέον και αρεστή και αγαπητή στους συμμάχους της.

Β. Λεξιλογικά – Ετυμολογικά

- Να συμπληρώσετε τα κενά του πίνακα που ακολουθεί με τις κατάλληλες λέξεις της α.ε.:

Επίθετα παράγωγα από ρήματα

πρωτότυπη λέξη     παραγωγική κατάληξη    παράγωγο επίθετο
ναγκάζω                       -τικός                                      ναγκαστικός
βάλλω                               -τός                                          βλη-τός
γεωργέω, γεωργ         -ικός                                          γεωργικός
                                         -τέος (συνήθ. ουδ.)               γεωργητέον  
γίγνομαι (θ. γεν-)          -τικός                                       γενετικός
δίδωμι (θ. δο-)              -τός                                            δοτός
                                         -τικός                                       δοτικός
χω                                   -ρός                                         χυ-ρός, χυ-ρός
(θ. σχ-)                            -τικός                                       σχετικός
λαμβάνω                        -τός                                             ληπ-τός
(θ. ληπ-)                         -τέος                                          ληπτέος
                                         -τικός                                       ληπτικός
μένω                                -τός                                           μενετός
ράω, ρ                       -τός                                           ρα-τός
(θ. π-)                            -τικός                                       πτικός
πείθω                                -τικός                                     πειστικός
(θ. πιθ-)                           -τήριος                                   πειστήριος
                                          -ανός                                      πιθανός
ποιέω, ποι                     -τός                                         ποιητός    
σφάλλω                            -ής                                          -σφαλ-ής

Ασκήσεις

1.. Να δώσετε τη σημασία των επιθέτων σε -τος και -τέος που συναντήσατε στον παραπάνω πίνακα.

βλητός: αυτός που μπορεί να ριφθεί / αυτός που έχει ριφθεί / ο πληγωμένος
γεωργητέον: αυτό που πρέπει να καλλιεργηθεί
δοτός: αυτός που μπορεί να δοθεί / αυτός που έχει δοθεί
ληπτός: αυτός που μπορεί να ληφθεί
ληπτέος: αυτός που πρέπει να ληφθεί
μενετός: αυτός που μένει στη θέση του / αυτός που μπορεί να μένει (υπομονετικός)
ρα-τός: αυτός που μπορεί να ιδωθεί (ο ορατός)
ποιητός: αυτός που έχει κατασκευαστεί (ο τεχνητός)


2. Να γράψετε ομόρριζα επίθετα με τα ρήματα του πίνακα (απλά ή σύνθετα):

ρήμα                            επίθετα α.ε.                        επίθετα ν.ε.
πιθυμέω, πιθυμ    πιθυμητικός /πιθυμητός    επιθυμητός / ανεπιθύμητος
φαίνω                           φανερός / πιφανής               φανερός / επιφανής
γέομαι, γομαι       γεμονικός / γεμόνιος          ηγεμονικός / ηγετικός  
ργάζομαι                   ργαστικός / ργάσιμος          εργασιακός / εργάσιμος
βούλομαι                     βουλητικός                                  βουλητικός / άβουλος

3. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με νεοελληνικά παράγωγα ουσιαστικά και επίθετα των ρημάτων της α.ε. που σας δίνονται. Στη συνέχεια να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με την κατάλληλη λέξη:

ρήμα                         ουσιαστικά                  επίθετα
πομένω                       υπομονή                         υπομονετικός
πιμένω                         επιμονή                          επίμονος
μμένω                          εμμονή                           έμμονος
πιδίδωμι                      επίδοση                          επιδοτικός
στερέω, στερ              στέρηση                         στερητικός
παλλάσσω                  απαλλαγή                      απαλλακτικός
νταλλάσσω                ανταλλαγή                      ανταλλακτικός            

α. Η εμμονή που επιδεικνύει στην υποστήριξη της πρότασής του αποκλείει κάθε συνεννόηση.
β. Στο σχολείο μας έγινε ανταλλαγή μαθητών με μαθητές από τη Γαλλία στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού προγράμματος.
γ. Η επίδοση των μαθητών μας στις φετινές εξετάσεις ήταν πολύ ικανοποιητική.
δ. Με υπομονή και επιμονή μπορεί κανείς να πετύχει τον στόχο του.
ε. Ο εισαγγελέας πρότεινε την απαλλαγή του κατηγορουμένου λόγω αμφιβολιών.
ζ. Σε όσους καταδικάζονται για σοβαρά πολιτικά αδικήματα επιβάλλεται στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων τους.

Γ. Γραμματική

Β΄ τάξη συνηρημένων ρημάτων (-έω, -)

Οι τύποι οκομεν, μονοομεν και εδοκιμομεν του κειμένου της Ενότητας ανήκουν στη β΄ τάξη συνηρημένων ρημάτων σε -έω, -. Η κλίση του ενεστώτα και του παρατατικού της τάξης αυτής απαιτεί τη γνώση των ακόλουθων συναιρέσεων:

Οι συναιρέσεις

ε + ε = ει
ε + ο = ου
ε + μακρό φωνήεν ή δίφθογγος = μακρό φωνήεν ή δίφθογγος

- Εφαρμόζοντας τις συναιρέσεις της β΄τάξης και τις γενικές οδηγίες σχηματισμού των συνηρημένων ρημάτων να συμπληρώσετε τους ακόλουθους πίνακες:

Ενεστώτας ε.φ.

                          οριστική                            υποτακτική
α΄εν.              (ποιέ-ω) ποι                         (ποιέ-ω) ποι
β΄εν.              (ποιέ-εις) ποιες                     (ποιέ-ς) ποις
γ΄εν.               (ποιέ-ει) ποιε                        (ποιέ-) ποι
α΄πληθ.          (ποιέ-ομεν) ποιομεν          (ποιέ-ωμεν) ποιμεν
β΄πληθ.          (ποιέ-ετε) ποιετε                (ποιέ-ητε) ποιτε
γ΄πληθ.          (ποιέ-ουσι) ποιοσι(ν)        (ποιέ-ωσι) ποισι(ν)

                        ευκτική                             προστακτική
α΄εν.               (ποιέ-οιμι) ποιομι                 —
β΄εν.               (ποιέ-οις) ποιος                  (ποίε-ε) ποίει
γ΄εν.               (ποιέ-οι) ποιο                      (ποιε-έτω) ποιείτω
α΄πληθ.          (ποιέ-οιμεν) ποιομεν            —
β΄πληθ.          (ποιέ-οιτε) ποιοτε              (ποιέ-ετε) ποιετε
γ΄πληθ.          (ποιέ-οιεν) ποιοεν              (ποιε-όντων) ποιούντων

απαρέμφατο: (ποιέ-εν) ποιεν
μετοχή (ονομ. εν. αρσ.): (ποιέ-ων) ποιν [ποιοσα, ποιον]

Παρατατικός ε.φ.

οριστική
α' εν.   (ποίε-ον) ποίουν  α΄πληθ.          (ποιέ-ομεν) ποιομεν
β΄εν.   (ποίε-ες) ποίεις    β΄πληθ.          (ποιέ-ετε) ποιετε
γ΄εν.   (ποίε-ε) ποίει        γ΄πληθ.          (ποίε-ον) ποίουν

Ενεστώτας μ.φ.

                      οριστική                             υποτακτική
α΄εν.               (ποιέ-ομαι) ποιομαι          (ποιέ-ωμαι) ποιμαι
β΄εν.               (ποιέ- ή ει) ποι ή ποιε    (ποιέ-) ποι
γ΄εν.               (ποιέ-εται) ποιεται             (ποιέ-ηται) ποιται
α΄πληθ.          (ποιε-όμεθα) ποιούμεθα    (ποιε-ώμεθα) ποιώμεθα
β΄πληθ.          (ποιέ-εσθε) ποιεσθε           (ποιέ-ησθε) ποισθε
γ΄πληθ.          (ποιέ-ονται) ποιονται       (ποιέ-ωνται) ποινται

                        ευκτική                                       προστακτική
α΄εν.               (ποιε-οίμην) ποιοίμην                                      —
β΄εν.               (ποιέ-οιο) ποιοο                             (ποίε-ου) ποιο
γ΄εν.               (ποιέ-οιτο) ποιοτο                          (ποιε-έσθω) ποιείσθω
α΄πληθ.          (ποιε-οίμεθα) ποιοίμεθα                       —
β΄πληθ.          (ποιέ-οισθε) ποιοσθε                      (ποιέ-εσθε) ποιεσθε
γ΄πληθ.          (ποιέ-οιντο) ποιοντο                       (ποιε-έσθων) ποιείσθων

απαρέμφατο: (ποιέ-εσθαι) ποιεσθαι  
μετοχή (ονομ. εν. ουδ.): (ποιε-όμενον) ποιούμενον [ποιούμενος, ποιουμένη]

Παρατατικός μ.φ.

οριστική
α' εν.   (ποιε-όμην) ποιούμην     α΄πληθ.          (ποιε-όμεθα) ποιούμεθα
β΄εν.   (ποιέ-ου) ποιο                β΄πληθ.          (ποιέ-εσθε) ποιεσθε
γ΄εν.   (ποιέ-ετο) ποιετο            γ΄πληθ.          (ποιέ-οντο) ποιοντο

Παρατηρήσεις

- Τα συνηρημένα ρήματα β΄τάξης σχηματίζουν τους υπόλοιπους χρόνους κατά τα βαρύτονα φωνηεντόληκτα, αφού προηγουμένως τρέψουν τον χαρακτήρα τους -ε- σε -η-, π.χ. ποιέω, ποι ποιή-σω, ποίη-σα, πεποίη-κα, πεποιή-κειν.

- Τα ρήματα σε -έω με μονοσύλλαβο θέμα (π.χ. πλέω) στον ενεστώτα και τον παρατατικό συναιρούν τον χαρακτήρα τους -ε- μόνο με το -ε- ή -ει- της κατάληξης, π.χ. πλέω, πλες, πλε, πλέομεν, πλετε, πλέουσι(ν). Εξαίρεση αποτελεί το συνηρημένο ρήμα δέω, δ (= δένω), που συναιρεί τον χαρακτήρα -ε- με το φωνήεν ή τη δίφθογγο της κατάληξης.

Ασκήσεις

1. Να αναγνωρίσετε γραμματικά τους τύπους οκομεν και γομαι του κειμένου της Ενότητας και να γράψετε τις υπόλοιπες εγκλίσεις του ενεστώτα στο ίδιο πρόσωπο και στον ίδιο αριθμό.

οκομεν: Ευκτική Ενεστώτα ενεργητικής φωνής (α΄ πληθυντικό πρόσωπο)
Οριστική: οκομεν Υποτακτική: οκμεν Προστακτική: ---

γομαι: Οριστική Ενεστώτα μέσης φωνής (α΄ ενικό πρόσωπο)
Υποτακτική: γμαι Ευκτική: γομην Προστακτική: ---

2. ποστερ, ταλαιπωρ: Να γράψετε τους τύπους ενεστώτα των ρημάτων οι οποίοι ζητούνται στον πίνακα:

                                           ποστερ                   ταλαιπωρ
(β΄ εν. υποτ. ε.φ.)               ποστερς                   ταλαιπωρς
(γ΄ εν. ευκτ. ε.φ)                 ποστερο                    ταλαιπωρο
(γ΄ πληθ. ευκτ. μ.φ.)           ποστεροντο              ταλαιπωροντο
(γ΄ εν. προστ. ε.φ.)             ποστερετω                ταλαιπωρετω
(β΄ πληθ. προστ. μ.φ.)        ποστερεσθε              ταλαιπωρεσθε
(απαρ. ε.φ.)                           ποστερεν                  ταλαιπωρεν
(γεν. εν. αρσ. μτχ. ε.φ.)       ποστεροντος           ταλαιπωροντος

3. οκεν, γμαι, εδοκιμο, πολογείσθων: Να αναγνωριστούν γραμματικά και να κλιθεί η οριστική του ενεστώτα στη φωνή που βρίσκονται.

οκεν: Απαρέμφατο Ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος οκέω, οκ

οκ
οκες
οκε
οκομεν
οκετε
οκοσι(ν)

γμαι: Υποτακτική Ενεστώτα μέσης φωνής (α΄ ενικό πρόσωπο) του ρήματος γέομαι, γομαι

γομαι
γε -
γεται
γομεθα
γεσθε
γονται

εδοκιμο: Ευκτική Ενεστώτα ενεργητικής φωνής (γ΄ ενικό πρόσωπο) του ρήματος εδοκιμέω, εδοκιμ

εδοκιμ
εδοκιμες
εδοκιμε
εδοκιμομεν
εδοκιμετε
εδοκιμοσι(ν)

πολογείσθων: Προστακτική Ενεστώτα μέσης φωνής (γ΄ πληθυντικό πρόσωπο) του ρήματος πολογέομαι, πολογομαι

πολογομαι
πολογε -
πολογεται
πολογομεθα
πολογεσθε
πολογονται

4. Να αντιστοιχίσετε τους ρηματικούς τύπους της στήλης Α΄ με τη γραμματική αναγνώρισή τους στη στήλη Β΄ (δύο στοιχεία της στήλης Β΄ περισσεύουν):

Α΄                                                      Β΄
                                                            α. γ΄ εν. ευκτ. ενεστ. ε.φ.
1. γται                                            β. απαρ. ενεστ. ε.φ.
2. ρκο                                             γ. β΄ πληθ. οριστ./προστ. ενεστ. ε.φ.
3. βοηθμεν                                     δ. α΄πληθ. ευκτ. ενεστ. ε.φ.
4. πολεμετε                                     ε. γ΄πληθ. υποτ. ενεστ. μ.φ.
5. πιχειρεν                                     στ. γ΄εν. υποτ. ενεστ. μ.φ.
6. φρονομεν                                     ζ. α΄ πληθ. υποτ. ενεστ. ε.φ.
7. πολογνται                                 η. απαρ. ενεστ. μ.φ.
                                                             θ. β΄ πληθ. υποτ. ενεστ. μ.φ.

Απάντηση:
1. γται = στ. γ΄εν. υποτ. ενεστ. μ.φ.
2. ρκο = α. γ΄ εν. ευκτ. ενεστ. ε.φ.
3. βοηθμεν = ζ. α΄ πληθ. υποτ. ενεστ. ε.φ.
4. πολεμετε = γ. β΄ πληθ. οριστ./προστ. ενεστ. ε.φ.
5. πιχειρεν = β. απαρ. ενεστ. ε.φ.
6. φρονομεν = δ. α΄πληθ. ευκτ. ενεστ. ε.φ.
7. πολογνται = ε. γ΄πληθ. υποτ. ενεστ. μ.φ.

5. Να γράψετε τις λέξεις που ζητούνται:

α. απαρ. ενεστ. ε.φ. ρ. λαλέω, λαλ. = λαλεν

β. γεν. πληθ. αρσ. μτχ. ενεστ. ε.φ. ρ. μνέω, μν. = μνούντων

γ. γ΄ πληθ. υποτ. ενεστ. ε.φ. ρ. συμμαχέω, συμμαχ. = συμμαχσι

δ. α΄ πληθ. ευκτ. ενεστ. ε.φ. ρ. σορροπέω, σορροπ. = σορροπομεν

ε. γ΄ εν. υποτ. ενεστ. μ.φ. ρ. δικέω, δικ. = δικται

στ. β΄εν. υποτ. ενεστ. ε.φ. ρ. σκοπέω, σκοπ. = σκοπς

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...