Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Θέματα & Απαντήσεις Επαναληπτικών Πανελλαδικών 2021 | Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Θέματα & Απαντήσεις Επαναληπτικών Πανελλαδικών 2021

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Sheryl Cox

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Θέματα & Απαντήσεις Επαναληπτικών Πανελλαδικών 2021
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Το κείμενο είναι απόσπασμα από άρθρο του Βασίλη Καραποστόλη από τον ημερήσιο Τύπο.
 
[…] Γιατί η χαρά να θεωρείται οπωσδήποτε τόσο εχθρική στη δουλειά; Είναι σίγουρο ότι και μέσα στον μόχθο μπορεί να βρεθεί ο σπόρος της χαράς όταν ξέρει, κι όταν μπορεί, ο άνθρωπος να καθοδηγεί τον μόχθο του. Ας τονίσουμε όμως καλύτερα το άλλο σημείο. Το ότι είναι δυνατόν μια ορισμένη ψυχαγωγία να στηρίζει έναν άνθρωπο, ή και έναν λαό, όταν πασχίζει κάτι να φτιάξει. Έχουμε μουσικές και θεάματα που σκορπίζουν την ψυχή, και έχουμε άλλα που τη συγκεντρώνουν. Και αφού τη συγκεντρώσουν, την ανυψώνουν λίγο-λίγο και της δίνουν αυτό που λένε τα παλιά τραγούδια και οι αρχαίοι μύθοι: τα φτερά. Μπορεί λοιπόν να πετάξει ο άνθρωπος ακούγοντας ένα τραγούδι; Και όχι για να δραπετεύσει από τον κόσμο, αλλά για να τον αλλάξει δουλεύοντας με ενθουσιασμό;
     Η απάντηση έρχεται από πολλές μεριές, από το παρελθόν, από ιστορίες, από στίχους, από την εμπειρία, και είναι καταφατική. Αρκεί να θυμηθούμε τον μύθο του Αμφίωνος. Ο Αμφίων κατορθώνει να χτίσει τα τείχη της Θήβας παίζοντας τη λύρα του, ενώ ο αδελφός του Ζήθος αγκομαχά μάταια μεταφέροντας πέτρες. Τι συνέβη; Αυτό που σήμερα δυσκολευόμαστε να φανταστούμε: ο μουσικός ενέπνευσε, ξεσήκωσε τους εργάτες. Εκεί βρισκόμαστε σήμερα. Υπάρχει τόσο μεγάλη ανάγκη για μια ψυχαγωγία που οικοδομεί και τόσο λίγη προσφορά. Ωστόσο, χρειάζεται να την εντοπίσουμε. Όπου ακούγεται ένα τέτοιο σήμα πρέπει να πηγαίνουμε προς τα εκεί. Όπου ακούγεται ένα τραγούδι που δεν μυξοκλαίει, που δεν μεμψιμοιρεί1, που δεν γαλβανίζει2 το μυαλό με ερωτικά ξελιγώματα3 και σάπιους καημούς, ή δεν χασκογελάει για να δείξει ανέμελο, ας δώσουμε την προσοχή μας. Ο ήχος του, τα λόγια του θ’ αρχίσουν να στερεώνουν μέσα μας κάτι που η ολοκλήρωσή του θα εξαρτάται από εμάς. Εμείς, ο καθένας, η χώρα πρέπει να αρχίσει να μαγεύεται από μια λύρα, για να πράξει αυτά που, ασφαλώς, με τη μαγεία και μόνο ποτέ δεν γίνονται.
     Ας γίνουμε χτίστες που σιγοσφυρίζουν, όπως άλλοτε, τονωτικούς σκοπούς. Πότε-πότε ακούγονται τέτοιοι σκοποί. Αν στήσουμε το αυτί, τους ξεχωρίζουμε μέσα στους θορύβους. Δεν λείπουν ευτυχώς μερικοί νεότεροι καλλιτέχνες που προσπαθούν να αντλήσουν από βαθιές πηγές. Μου έρχεται στον νου η φωνή του ηπειρώτη τραγουδιστή και συνθέτη Δημήτρη Υφαντή. Είναι μια φωνή που παίρνει μέσα από τα βάθη του χρόνου στοιχεία για να χτίσει ερείσματα4 στην εξασθενημένη ψυχή. Όπως έκαναν και οι πρόγονοί του, οι πρόγονοί μας, που μάζευαν καπνό, στοίβαζαν το σιτάρι, ύφαιναν στον αργαλειό. Υποστύλωναν τη δουλειά τους με ένα πλέξιμο των φωνών τους. Έτσι ώστε ο ένας να παρηγορεί τον άλλο, να τον ενθαρρύνει και τελικά όλοι μαζί να χαίρονται επειδή είχαν κάτι το απολύτως ζωτικό να φέρουν εις πέρας. Πρέπει να βρούμε μια νέα ψυχαγωγία με έναν τέτοιο προωθητικό προορισμό. Πρέπει η Ελλάδα να μάθει να κουβαλάει τις πέτρες της σαν να έχει στα σπλάχνα της μυριάδες κιθαρωδούς και λυράρηδες. Μυριάδες Αμφίωνες.
------------------------------------------
1 μεμψιμοιρώ = παραπονιέμαι συνεχώς, γκρινιάζω
2 γαλβανίζω = (μτφ.) μεταδίδω ενθουσιασμό / ενδιαφέρον, εξάπτω, οξύνω
3 ξελίγωμα = 1. πείνα, λιγούρα 2. έντονη ερωτική επιθυμία
4 έρεισμα = στήριγμα
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Το κείμενο είναι απόσπασμα συνέντευξης της Μαρίας Ευθυμίου στον Μάκη Προβατά.
 
[…] Η συνομιλία με την ιστορία της χώρας μου και η ταύτιση που, εξ αυτού, αισθάνομαι με αυτήν έχουν μετατρέψει τις εμπειρίες μου τις ορειβατικές εντός Ελλάδος σε κορυφαίο οδηγό αισθητικής και μάθησης. Θέλω να πω με αυτό ότι ούτε τα ταξίδια σε διάφορες χώρες που έχω κάνει, ούτε η ορειβατική διάσχιση της Ισλανδίας στην οποία έχω μετάσχει, ούτε το κολύμπι στον Κόλπο των Παγετώνων στην Αλάσκα, σε λίμνη κρατήρα ηφαιστείου στην Καμτσάτκα, στη λίμνη Βαϊκάλη στη Σιβηρία, που έχω αποτολμήσει, δεν μου έχουν προσφέρει εμπειρίες μάθησης και βιωματικής μεταμόρφωσης τόσο δυνατές και συνολικές όσο η πεζοπορία στη χώρα μου. Γιατί τι θα μπορούσε να συγκριθεί με τη διάσχιση της Νέδας στην Πελοπόννησο, του Κρικελοπόταμου και του Πάντα Βρέχει στη Ρούμελη, το ράφτινγκ στα Τζουμέρκα και στον Νέστο – στην Ήπειρο και στη Θράκη, αντίστοιχα; Ή με τη νυχτερινή ανάβαση στην κορυφή του Ταϋγέτου με μόνο φανάρι την πανσέληνο του Αυγούστου;
     Κοντά σ’ αυτά, πάει και το τραγούδι και ο χορός. Τα θεωρώ, κι αυτά, όχι μόνον πηγές χαράς και ένωσης ψυχικής των μετεχόντων, αλλά και πηγές μάθησης – με τη βαθύτερη έννοια του όρου. Έχω στη ζωή μου τραγουδήσει και χορέψει πολύ σε ομάδες ρεμπέτικου, λαϊκού, παραδοσιακού, ελαφρού και έντεχνου ελληνικού τραγουδιού. Και ξένου. Τώρα πια, η φωνή μου, από την πολλή διδασκαλία, έχει αλλοιωθεί, αλλά μέχρι σήμερα, όταν τραγουδώ –και, δόξα τω Θεώ, βρισκόμαστε συχνά η παρέα του τραγουδιού και ξεφαντώνουμε–, αισθάνομαι ότι μετέχω στο άρωμα ζωής των Ελλήνων της Πόλης και της Σμύρνης, των νησιών και των βουνών μας, των λιμανιών και των πόλεών μας. Της Ελλάδας μου. Και ότι ανασταίνεται, μες στο λαρύγγι μου, η ιστορία της, με τρόπο μυσταγωγικό1 και βιωματικό.
     Σαν εσωτερική ερωτική συνομιλία.
------------------------------------------
1 μυσταγωγικό = τελετουργικό
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Ντίνος Χριστιανόπουλος, Το σπίτι μας
[Διαγώνιος, τχ. 2 (Μάιος – Αύγουστος 1972), σελ. 131]
 
Ας παίζει το τρανζιστοράκι1, ας μεταδίδει
τη θεία λειτουργία ή παλιές οπερέτες
και τα παντζούρια ας μένουν πάντα ανοιχτά,
τα φώτα ας είναι όλα αναμμένα.
 
Ας δίνει μια επίφαση2 ειρήνης
το ταραγμένο σπίτι μας. Όταν γυρνώ απ’ τη δουλειά
κατάκοπος, ας μην τα βρίσκω όλα
κλειστά και θεοσκότεινα, κι η γριά στο ντιβάνι,
μόλις η πόρτα τρίξει, ν’ αρχινάει τα βογγητά.
 
Όσο αντέχουμε ακόμα τα τραγούδια,
λιγότερο θανάσιμη γίνεται η μουγγαμάρα,
ο θάνατος, θαρρείς, μας τριγυρίζει πιο δειλά.
 
«Προάστια», 1964-1970
------------------------------------------
1 τρανζιστοράκι = φορητό ραδιόφωνο
2 επίφαση = (εδώ) ψευδαίσθηση
 
Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά το περιεχόμενο της 1ης (Γιατί η χαρά… με ενθουσιασμό;) και της 3ης παραγράφου (Ας γίνουμε χτίστες… Μυριάδες Αμφίωνες.) του Κειμένου 1. (70-80 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Ο συγγραφέας εξετάζει τον ρόλο της ψυχαγωγίας και κυρίως της μουσικής στην ανθρώπινη δημιουργία. Η γνήσια ψυχαγωγία στηρίζει την εργασία, καθιστώντας τη πιο ευχάριστη. Παραλλήλως, μάλιστα, εμψυχώνει και ενθαρρύνει τους ανθρώπους στην προσπάθεια αλλαγής του κόσμου. Απαιτείται, ωστόσο, προσεκτική αναζήτηση προκειμένου να εντοπιστεί η εμψυχωτική μουσική μέσα στο πλήθος των θορύβων˙ η μουσική εκείνη που αντλεί το υλικό της από τα βάθη της ψυχής και της παράδοσης, όπως συνέβαινε παλαιότερα, όταν η μουσική στήριζε τη συλλογική προσπάθεια και εργασία των ατόμων.
 
Θέμα Β
Β1. Με βάση τα Κείμενα 1 ή/και 2, να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου ως σωστές ή λανθασμένες, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος (δεν χρειάζεται να αναφέρετε συγκεκριμένο χωρίο κειμένου):
α. Ο Β. Καραποστόλης στο Κείμενο 1 διακρίνει την ψυχαγωγία από τη διασκέδαση.
β. Σύμφωνα με το Κείμενο 1, η έμπνευση που προσφέρει η μουσική αρκεί από μόνη της να χτίσει έναν καλύτερο κόσμο.
γ. Σύμφωνα με το Κείμενο 1, το τραγούδι ενισχύει το ομαδικό πνεύμα.
δ. Σύμφωνα με το Κείμενο 2, η πεζοπορία στη χώρα της είναι για τη Μ. Ευθυμίου πιο δυνατή βιωματική εμπειρία από τα ταξίδια της σε άλλες χώρες.
ε. Σύμφωνα με το Κείμενο 2, το τραγούδι και ο χορός αποτελούν αποκλειστικά πηγές χαράς και ψυχικής επαφής.
Μονάδες 10
 
α. Σωστό
β. Λάθος
γ. Σωστό
δ. Σωστό
ε. Λάθος
 
Β2. Στο Κείμενο 1 κυριαρχεί το α΄ πληθυντικό πρόσωπο, ενώ στο Κείμενο 2 το α΄ ενικό πρόσωπο. Να εξηγήσετε τις συγκεκριμένες γλωσσικές επιλογές, λαμβάνοντας υπόψη για καθεμία απ’ αυτές την πρόθεση του πομπού και το είδος του κειμένου.
Μονάδες 15
 
Ο συντάκτης του Κειμένου 1 επιλέγει το α΄ πληθυντικό πρόσωπο, επειδή στο άρθρο του επιθυμεί να μειώσει την απόστασή του με τον αναγνώστη-δέκτη, δημιουργώντας μια γέφυρα επικοινωνίας με σκοπό να τον προβληματίσει για την εύρεση ποιοτικών μέσων ψυχαγωγίας. Πιο συγκεκριμένα, η χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου αποπνέει συλλογικότητα και καθολικότητα, καθώς ο συγγραφέας εκφράζει απόψεις που εκπροσωπούν συλλογικές αγωνίες και αναζητήσεις.
Στο Κείμενο 2 γίνεται χρήση του α΄ ενικού προσώπου, επειδή το κείμενο αποτελεί απόσπασμα συνέντευξης, άρα έχει χαρακτήρα προσωπικό, βιωματικό και εξομολογητικό. Η Μ. Ευθυμίου επιθυμεί να εκφράσει τις προσωπικές της εμπειρίες από τα ταξίδια της στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Με το α΄ ενικό πρόσωπο αναδεικνύεται η προσωπικότητά της καθώς και οι απόψεις της για τον ρόλο και την αξία της μουσικής.
 
Β3. α. Στη 2η παράγραφο «Η απάντηση έρχεται… ποτέ δεν γίνονται» του Κειμένου 1, ο συγγραφέας παραθέτει τον μύθο του Αμφίωνος.
Να αναφέρετε δύο διαφορετικούς μεταξύ τους στόχους αυτής της επιλογής του συγγραφέα. (μονάδες 12)
 
-Τεκμηρίωση της άποψης ότι το τραγούδι βελτιώνει τη ζωή μας και μας ενθαρρύνει να αλλάξουμε τον κόσμο, ενίσχυση της πειστικότητας του συντάκτη.
- Αισθητική απόλαυση, λογοτεχνική τέρψη, παραστατικότητα (εικονοπλαστικός λόγος), ζωντάνια, ευχαρίστηση, συγκίνηση.
- Ανάδειξη της ευρυμάθειας, πνευματικής καλλιέργειας του συντάκτη.
- Προσδίδεται κύρος στον συντάκτη.
 
β. Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις / λεκτικά σύνολα του Κειμένου 1, οι οποίες είναι σημειωμένες με έντονη γραφή: Ωστόσο,
Όπως,
Έτσι ώστε (μονάδες 3).
Μονάδες 15
 
Ωστόσο: αντίθεση, εναντίωση
Όπως: σύγκριση, αναλογία
Έτσι ώστε: αποτέλεσμα, συμπέρασμα
 
Θέμα Γ
Γ1. Ποιος είναι ο ρόλος του τραγουδιού στη ζωή του ποιητικού υποκειμένου, σύμφωνα με το Κείμενο 3; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου, αξιοποιώντας τρεις (3) κειμενικούς δείκτες. Πώς λειτουργεί το τραγούδι στις δύσκολες περιστάσεις της δικής σου ζωής; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Το τραγούδι διαδραματίζει παρηγορητικό ρόλο στη ζωή του ποιητικού υποκειμένου, επιτρέποντάς του να υπομένει ευκολότερα τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, έστω κι αν μέσω αυτού δεν αλλάζει δραστικά η ζωή του. Με την κατ’ επανάληψη χρήση προτρεπτικής υποτακτικής («ας παίζει, ας μεταδίδει, ας δίνει»), το ποιητικό υποκείμενο δηλώνει την επιθυμία του να ακούγεται μουσική στο σπίτι της οικογένειάς του, ώστε να μην έρχεται καθημερινά αντιμέτωπος με μια καταθλιπτική και μίζερη κατάσταση, όπως αυτό διαφαίνεται από την εικόνα της «γριάς στο ντιβάνι», η οποία μόλις τον ακούει να επιστρέφει «αρχινάει τα βογγητά». Η αίσθηση της ψυχοφθόρας αυτής πραγματικότητας ενισχύεται με την εικόνα των «κλειστών και θεοσκότεινων» δωματίων, την οποία το ποιητικό υποκείμενο επιχειρεί να αντισταθμίσει με τη μουσική και το φως, ώστε να μη βιώνει τόσο έντονα τη συναισθηματική συντριβή της δύσκολης καθημερινότητάς του. Όπως, άλλωστε, δηλώνει με τη χρήση μεταφοράς, χάρη στη μουσική, η «μουγγαμάρα» γίνεται «λιγότερο θανάσιμη» και ο προσωποποιημένος «θάνατος» «τριγυρίζει πιο δειλά» τον ίδιο και την οικογένειά του.
Η μουσική, όπως παρουσιάζεται κι από το ποιητικό υποκείμενο, έχει ανάλογα παρηγορητικό, αλλά και εμψυχωτικό ρόλο στη ζωή μου. Με τη βοήθεια της μουσικής εκτονώνω τις διάφορες ψυχικές εντάσεις που βιώνω και, παράλληλα, λαμβάνω την αναγκαία στήριξη για να επιδίδομαι με καλύτερη διάθεση και προθυμία είτε στη μελέτη είτε σε όποια άλλη εργασία έχω να επιτελέσω.
 
Θέμα Δ
Δ1. Αξιοποιώντας δημιουργικά τα Κείμενα 1 και 2, να γράψεις ένα δικό σου κείμενο (350-400 λέξεις), το οποίο θα αναρτηθεί στο προσωπικό σου ιστολόγιο, με βάση τα παρακάτω ερωτήματα:
α) Με ποια κριτήρια επιλέγεις τα μουσικά σου ακούσματα;
β) Πώς αυτά συμβάλλουν τόσο στη συγκρότηση του εαυτού σου όσο και στην αντίληψή σου για τον κόσμο;
Μονάδες 30
 
Η μουσική της καθημερινότητάς μου
 
     Η σχέση μου με τη μουσική, όπως κάθε έφηβος μπορεί να βεβαιώσει, είναι ιδιαιτέρως στενή, καθώς συνοδεύει σχεδόν κάθε δραστηριότητά μου. Από το πρωινό ξύπνημα, μέχρι τη νυχτερινή μελέτη των μαθημάτων, η μουσική είναι πάντοτε παρούσα, είτε συνδράμοντας στη διασφάλιση της αναγκαίας πνευματικής συγκέντρωσης, είτε προσφέροντας εκτόνωση, είτε παρέχοντάς μου τη συναισθηματική παραμυθία που χρειάζομαι. Λειτουργεί κατ’ αυτό τον τρόπο ως μέσο έκφρασης και πνευματικό ερέθισμα που διαδραματίζει καίριο ρόλο στη συγκρότηση του εαυτού μου, γι’ αυτό και την επιλέγω κάθε φορά με βάση συγκεκριμένα κριτήρια.
     Όπως είναι εύλογο, καταφεύγω σε διαφορετικά μουσικά ακούσματα ανάλογα με τις δραστηριότητες της στιγμής και την ψυχολογική μου διάθεση, οπότε οι μουσικές επιλογές μου δεν περιορίζονται σε ένα μόνο είδος. Επιδιώκω, ωστόσο, τα μουσικά αυτά ακούσματα να πληρούν -ανεξάρτητα από το είδος τους- ορισμένες προϋποθέσεις ποιότητας. Θεωρώ, για παράδειγμα, ανούσιο το να οδηγούμαι στις επιλογές μου με βάση τις επίκαιρες «επιτυχίες» της κάθε περιόδου. Προτιμώ να επιλέγω τραγούδια και μουσικές που έχουν αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου, τα οποία έχουν τη δυνατότητα αφενός να μου προσφέρουν ουσιαστική συγκίνηση και αφετέρου να μου μεταδώσουν αξιόλογα μηνύματα και σκέψεις. Δεν θα πρέπει να εκπλήσσει, έτσι, κανέναν το γεγονός ότι αρκετά από τα ακούσματά μου αποτελούν συνθέσεις παλαιότερων δεκαετιών.
     Η μουσική, άλλωστε, συνιστά για μένα μέσο παιδείας και καλλιέργειας, γι’ αυτό και θεωρώ πως της οφείλω σημαντικό μέρος της ταυτότητάς μου. Πολλά από τα αγαπημένα μου τραγούδια κινούνται πέρα από την εγωκεντρική θέαση του εαυτού και αντικρίζουν το άτομο ως μέλος ενός ευρύτερου κοινωνικού συνόλου, η πορεία του οποίου επηρεάζει το άτομο, αλλά επηρεάζεται και από αυτό. Απέκτησα, έτσι, από νωρίς την πεποίθηση πως δεν ζω μόνο για τον εαυτό μου και κατ’ επέκταση πως η διαδρομή μου σε αυτό τον κόσμο οφείλει να λειτουργεί επωφελώς και για τους ανθρώπους γύρω μου. Η αξία αυτή που αναγνωρίζω στο «εμείς», στο πλαίσιο της κοινής μας συνύπαρξης και πορείας, οφείλεται ακριβώς σε μουσικά ακούσματα που δεν αναλώνονται σε εφήμερα ατομικά συναισθήματα της στιγμής, αλλά αποσκοπούν στη συγκρότηση μιας ουσιαστικότερης αντίληψης για τη θέση του ατόμου στον κόσμο. Αν, επομένως, διαθέτω σήμερα την ωριμότητα να επιδιώκω συνεχώς την προσωπική μου βελτίωση, να αναγνωρίζω τη σημασία της υπευθυνότητας και να επιζητώ να προσφέρω ό,τι περισσότερο μπορώ στους συνανθρώπους μου, αυτό αποτελεί, εν μέρει, απότοκο των μουσικών μου επιλογών.  
     Η διαρκής παρουσία της μουσικής στην καθημερινότητά μου θα μπορούσε είτε να αποτελεί έναν ευχάριστο περισπασμό από τις ποικίλες εντάσεις, είτε να διαδραματίζει έναν πιο ουσιαστικό ρόλο. Προσωπικά επέλεξα να την αντικρίζω ως πηγή μάθησης και να την επιλέγω με προσοχή. Δεν δίστασα, έτσι, να ανατρέξω σε παλαιότερες εποχές, αλλά και να συμβουλευτώ πρόσωπα του περιβάλλοντός μου. Θα σας συμβούλευα να αναζητήσετε κι εσείς ακούσματα γνήσιας μουσικής -ψυχικής- εμπειρίας και να αντιληφθείτε τον καίριο παιδαγωγικό τους ρόλο.

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...