Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Το διαρκές φαίνεσθαι γεννά ένα διαρκές άγχος

Science Photo Library
 
Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Το διαρκές φαίνεσθαι γεννά ένα διαρκές άγχος
 
Επαναληπτικές Πανελλαδικές Εξετάσεις, 2025
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 1 [Το διαρκές φαίνεσθαι γεννά ένα διαρκές άγχος]
 
     Στο βιβλίο του ο Θεοφάνης Τάσης καταδεικνύει πως το διαρκές φαίνεσθαι γεννά ένα διαρκές άγχος. Ακριβέστερα, μια selfie συνιστά αυτοεπιβεβαίωση της αυτοεικόνας και μια αναγκαία επαλήθευση του φαίνεσθαι του εικονιστικού υποκειμένου1, ενώ η κοινοποίηση και ο διαμοιρασμός της εμπειρίας ως εικόνας γίνονται προϋποθέσεις της αξίας του εαυτού του. […]
     «Το εικονιστικό υποκείμενο επιθυμεί να ξεχωρίσει, να γίνει κάποιος, τρέμει τη στιγμή που θα γίνει κανένας. Το φοβίζει η μοναξιά, αλλά πρωτεύει ο εαυτός. Ποθεί ν’ ανήκει κάπου, να συμμετέχει σε μια συλλογικότητα, αλλά συγχρόνως φοβάται την απώλεια της μοναδικότητάς του. Αποζητά τη δέσμευση, αλλά χωρίς υποχρεώσεις και δίχως τη στέρηση των δυνατοτήτων επιλογής. Αναζητά μια πυξίδα ώστε να προσανατολιστεί, τρόπους συνάντησης και συμβίωσης με τους άλλους και, κυρίως, νόημα». […]
     Αναφορικά με την υπερέκθεση στη θύελλα της πληροφόρησης, ο καθηγητής Φιλοσοφίας είναι ξεκάθαρος, σημειώνοντας πως οτιδήποτε είναι εύκολα προσβάσιμο συγκινεί σπανιότερα και ασθενέστερα. […]
     Η συζήτηση οδηγείται στον εθισμό που προκαλούν τα social media και στο πώς ο ψηφιακός κόσμος έχει υποκαταστήσει τις ανθρώπινες σχέσεις. «Βιώνουμε την τυραννία του παρόντος» λέει και συμπληρώνει: «Οι αλγόριθμοι έχουν δημιουργήσει μια παράλληλη πραγματικότητα, καθορίζοντας τον χώρο, τον χρόνο, την εγγύτητα και τους τρόπους επικοινωνίας μας. Επιλέγουμε να μοιραζόμαστε την εικόνα μας και σπανιότερα τον εαυτό μας. Γινόμαστε επιμελητές των στιγμών και των εμπειριών μας, βιώνοντας ταυτόχρονα την τυραννία της αυθεντικότητας. Στρεφόμαστε στον εαυτό, προτιμάμε να στείλουμε ένα μήνυμα παρά να τηλεφωνήσουμε, διότι φοβόμαστε την έκθεση, την τυχαιότητα, το απρόβλεπτο που μπορεί να επιφέρει μια συνομιλία, εν αντιθέσει με το γραπτό μήνυμα».
 
1. εικονιστικό υποκείμενο: το πρόσωπο όπως παρουσιάζεται μέσα από εικόνες
 
[Ανακτημένο από τη Lifo.gr απόσπασμα από τη συζήτηση του καθηγητή Φιλοσοφίας Θ. Τάση με τον δημοσιογράφο Γ. Πανταζόπουλο με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του καθηγητή Πολιτικές του Βίου II. Η επιμέλεια εαυτού στην εικονιστική κοινωνία. Ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της γραπτής εξέτασης].
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 2 Η διαμόρφωση της ταυτότητας στην εφηβεία
 
     Η ανάπτυξη των προσωπικών στόχων των εφήβων σχετίζεται με την ευρύτερη διαδικασία της διαμόρφωσης της ταυτότητας. Η επιτυχής διαμόρφωση της ταυτότητας συνδέεται αφενός με την ανάπτυξη μιας σαφούς και ολοκληρωμένης αίσθησης του εαυτού και αφετέρου με τη θέση και τοποθέτηση του εαυτού στον χρόνο και το κοινωνικό περιβάλλον. Η ταυτότητα παρέχει ένα πλαίσιο στην πορεία της ζωής του ατόμου, που συνδέει τους προσωπικούς του στόχους και τις επιλογές στη ζωή του.
     Το έργο της διαμόρφωσης της ταυτότητας του Εγώ περιλαμβάνει πολλές πλευρές. Αρχικά, ο έφηβος πρέπει να διαμορφώσει μια εικόνα για τον εαυτό του ως πρόσωπο, δηλαδή να νιώθει ότι είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα με τις δικές του αξίες, αρχές και πεποιθήσεις και ότι διαθέτει μια εσωτερική ενότητα, διαχρονική σταθερότητα και συνέχεια ανάμεσα σε αυτό που υπήρξε κατά την περίοδο της παιδικής του ηλικίας και σε αυτό που προσδοκά από το αναμενόμενο μέλλον.
     Κατά τη διαδικασία διαμόρφωσης της ταυτότητας παρέχεται στον έφηβο η δυνατότητα να γνωρίσει και να δοκιμάσει ποικίλους κοινωνικούς ρόλους, να πειραματιστεί με διαφορετικά στυλ ζωής, να γνωρίσει και να συνδιαλλαγεί με πολλά διαφορετικά πρόσωπα του ιδίου και του αντίθετου φύλου και να μελετήσει διεξοδικά καθεμιά από τις προβαλλόμενες κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και πολιτιστικές θεωρίες. Έργο εξαιρετικά δύσκολο για τον έφηβο των καιρών μας, αφού καλείται να συγκρίνει και να ταξινομήσει τόσο τις διαπροσωπικές του σχέσεις, όσο και τις φιλοσοφικές απόψεις και αξίες της ζωής σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον, που με τα νέα δεδομένα της μετανάστευσης και των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων απαιτεί ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα για την αποκωδικοποίησή του και την κατανόηση της νέας τάξης πραγμάτων.
     Η διαδικασία της δημιουργίας της ταυτότητας επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις πιέσεις που το άτομο δέχεται από τον κοινωνικό του περίγυρο, που μπορεί να είναι η οικογένεια, το σχολείο με τις υποχρεώσεις που επιβάλλει, οι συμμαθητές και οι φίλοι του. Για μερικούς εφήβους η διαδικασία της δημιουργίας ταυτότητας είναι δύσκολη, με αποτέλεσμα να κλείνουν το κεφάλαιο αυτό, παίρνοντας εύκολες και γρήγορες αποφάσεις χωρίς να διερευνούν όλες τις προοπτικές και εναλλακτικές οδούς που ανοίγονται μπροστά τους, χάνοντας με αυτόν τον τρόπο την ευκαιρία να πάρουν τις αποφάσεις που θα τους οδηγήσουν στην ανάπτυξη του καλύτερού τους εαυτού. Άλλοι έφηβοι, πάλι, βιώνουν σύγχυση κατά τη διαδικασία της δημιουργίας ταυτότητας, όταν δεν δεσμεύονται από στόχους και αξίες, από όπου και να προέρχονται αυτοί (οικογένεια, κοινωνία, σχολείο, φίλοι) και αντιμετωπίζουν την ταυτότητά τους με απάθεια. Τα άτομα αυτά έχουν μεγάλη δυσκολία στην αντιμετώπιση των απαιτήσεων που επιβάλλονται από το σχολείο, τη δέσμευση που απαιτούν οι σχέσεις με τους φίλους και τον προγραμματισμό για το μέλλον.
 
[Σύγχρονα Προβλήματα Εφηβείας, Παιδαγωγική Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών του ΟΑΕΔ, σσ. 41-43. Επιστημονικός υπεύθυνος ενότητας: Εύη Μακρή-Μπότσαρη. Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης, ΕΚΠΑ].
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 3 Ανθοφορίες
 
Ήταν όμορφος εκείνος ο Απρίλης. Από τους πιο όμορφους. Έτσι όπως τον θυμάμαι στον πευκώνα της πλαγιάς. Το πλατανόδασος απέναντι να πρασινίζει και οι αγριάδες να ψηλώνουν μέχρι το γόνατο. Μια ατέλειωτη στρατιά από κάμπιες να κατεβαίνει από τον κορμό ενός δέντρου και οι ξεραμένες πευκοβελόνες να σχηματίζουν ένα μαλακό στρώμα κάτω από τα πόδια μου. Εκεί καθόμουνα αμίλητος και ευτυχισμένος. Γιατί είναι ωραίο να είσαι στα δεκάξι στον πευκώνα του χωριού σου για το πρώτο ραντεβού και να ονειρεύεσαι ότι έτσι ακριβώς θα ήθελες να είναι όλη η ζωή σου: ένας καταπράσινος Απρίλης, με τον ουρανό να ψιχαλίζει την πρώτη ανοιξιάτικη βροχή. Κι εσύ να κοιτάς μια το ανθισμένο τοπίο και μια το όμορφο κορίτσι δίπλα σου χωρίς να δίνεις δεκάρα για το ατύχημα που έγινε δυο μέρες πριν στο Τσέρνομπιλ1 και για τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων για το ραδιενεργό νέφος και τον κίνδυνο βροχής.
 
1. Πόλη της Ουκρανίας όπου το 1986 εξερράγη πυρηνικός αντιδραστήρας και κάλυψε με ραδιενεργό νέφος όλη την Ευρώπη.
 
[Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης, Η ιδιωτική μου αντωνυμία, εκδ. Κίχλη, Αθήνα 2018, σσ. 72-73].
 
Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά σ’ ένα δικό σας κείμενο 70-80 λέξεων το περιεχόμενο του αποσπάσματος του Κειμένου 2 «Η ανάπτυξη των προσωπικών στόχων… την κατανόηση της νέας τάξης πραγμάτων».
Μονάδες 20
 
Η διαμόρφωση ταυτότητας των εφήβων σχετίζεται με μια συνολική αντίληψη του εαυτού, σαφώς τοποθετημένου στο κοινωνικό πλαίσιο. Μέσω αυτής οι προσωπικοί στόχοι συνδέονται με επιλογές στη ζωή τους. Η διαμόρφωσή της είναι εργώδης, διότι απαιτεί αφενός ενιαία συνεκτική εικόνα του εαυτού και αφετέρου σύνδεση μεταξύ παρελθοντικής και μελλοντικής υπόστασης. Προϋποθέτει, επίσης, πειραματισμό με ποικίλους τρόπους ζωής και ρόλους, γνωριμία με πολλά άτομα και μελέτη πολιτικών και οικονομικών θεωριών. Η κατανόηση, ωστόσο, φιλοσοφικών θέσεων, αξιών και μαζί διαπροσωπικών σχέσεων είναι δυσεπίτευκτη σε μια γοργά εξελισσόμενη κοινωνία.
 
Θέμα Β
Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό κάθε ερωτήματος το γράμμα που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση, με βάση το περιεχόμενο των Κειμένων 1 και 2 (χωρίς αναφορά σε χωρία των κειμένων):
 
1. Σύμφωνα με την πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1, η προβολή εικόνων του εαυτού μας
α. δεν συνδέεται με την αυτοεκτίμηση.
β. συγκρούεται με την αυτοεκτίμηση.
γ. γίνεται απαραίτητη για την αυτοεκτίμηση.
 
2. Στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 υποστηρίζεται ότι
α. το εικονιστικό υποκείμενο θυσιάζει χωρίς δεύτερη σκέψη τη μοναδικότητά του ώστε να συμμετέχει σε ένα σύνολο.
β. προτιμά σε κάθε περίπτωση να μην ανήκει πουθενά, ώστε να διασφαλίσει τη δυνατότητα επιλογής.
γ. αναζητά τον προσανατολισμό του μέσω των άλλων, για να αντλήσει νόημα.
 
3. Στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 υποστηρίζεται ότι
α. ό,τι είναι εύκολα προσβάσιμο στο διαδίκτυο δεν προκαλεί έντονες συγκινήσεις.
β. ο καταιγισμός πληροφοριών προκαλεί σύγχυση.
γ. η ευκολία της πρόσβασης στην πληροφορία προσφέρει συχνές συγκινήσεις.
 
4. Στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 1 υποστηρίζεται ότι
α. αποφεύγουμε την άμεση προφορική και γραπτή επικοινωνία.
β. αποφεύγουμε την άμεση προφορική συνομιλία.
γ. φοβόμαστε τη γραπτή επικοινωνία.
 
5. Στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 2 υποστηρίζεται ότι
α. όλοι οι έφηβοι βιώνουν με τον ίδιο τρόπο τη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους.
β. όσοι δυσκολεύονται με τη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους δεν λαμβάνουν ψύχραιμες αποφάσεις.
γ. η δέσμευση από στόχους και αξίες οδηγεί τους εφήβους σε σύγχυση κατά τη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους.
Μονάδες 15
 
1=γ, 2=γ, 3=α, 4=β, 5=β
 
Β2. α. «Το εικονιστικό υποκείμενο… επιλογής»: Στο συγκεκριμένο απόσπασμα της δεύτερης παραγράφου του Κειμένου 1 υπάρχουν επαναλαμβανόμενες αντιθέσεις. Να εντοπίσετε τις αντιθέσεις αυτές και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους ως προς το περιεχόμενο και το ύφος του κειμένου (μονάδες 6).
 
Στο συγκεκριμένο χωρίο ο συγγραφέας παρουσιάζει με την αξιοποίηση αντιθέσεων τις αντιφατικές επιδιώξεις των ατόμων που χρησιμοποιούν τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Οι αντιθέσεις γίνονται αντιληπτές τόσο μέσω του αντιθετικού συνδέσμου «αλλά» όσο και με τη νοηματική αντίθεση των επιμέρους λέξεων/φράσεων. Η πρώτη αντίθεση είναι η ακόλουθη: «Το εικονιστικό υποκείμενο επιθυμεί… να γίνει κάποιος / τρέμει τη στιγμή που θα γίνει κανένας». Με την αντίθεση αυτή διαφαίνεται η ένταση της προσδοκίας για προσωπική αναγνώριση στον κόσμο των κοινωνικών δικτύων, αλλά και ο φόβος πως η αναγνώριση αυτή θα είναι παροδική, με το άτομο να επιστρέφει στην αφάνεια. Η δεύτερη αντίθεση είναι η εξής: «Το φοβίζει η μοναξιά, αλλά πρωτεύει ο εαυτός», μέσω της οποίας γίνεται αντιληπτό πως οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων δεν θέλουν να βιώνουν το αίσθημα της μοναξιάς, δεν είναι όμως διατεθειμένοι να παραμερίσουν τον εγωκεντρισμό τους και να θέσουν σε προτεραιότητα τις ανάγκες των άλλων, όπως απαιτούν κάποτε οι αληθινές φιλίες. Η τρίτη αντίθεση είναι η εξής: «Ποθεί… να συμμετέχει σε μια συλλογικότητα, αλλά… φοβάται την απώλεια της μοναδικότητας», μέσω της οποίας επισημαίνεται εμφατικά η διάθεση των χρηστών να διατηρήσουν την ατομική τους, ξεχωριστή ταυτότητα, έστω κι αν επιθυμούν να ενταχθούν σε μια ευρύτερη ομάδα φίλων, γεγονός που πιστοποιεί την απροθυμία τους να βιώσουν τον συγχρωτισμό των πραγματικών φιλικών σχέσεων. Η τέταρτη αντίθεση είναι η εξής: «Αποζητά τη δέσμευση, αλλά χωρίς υποχρεώσεις…», μέσω της οποίας διαφαίνεται εκ νέου η αντιφατική στάση των ατόμων που καταφεύγουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς, ενώ επιθυμούν να διαμορφώσουν πιο στενές διαπροσωπικές σχέσεις, αρνούνται να αποδεχτούν τις υποχρεώσεις που συνοδεύουν τις σχέσεις αυτές στην πραγματική ζωή.
Η αξιοποίηση των αλλεπάλληλων αντιθέσεων προσδίδει στο χωρίο αυτό λογοτεχνική διάσταση, εφόσον ενισχύεται η αίσθηση ρυθμού στο πλαίσιο της ανάγνωσης, με τις διαδοχικές νοηματικές αντιφάσεις. Το ύφος του αποσπάσματος αποκτά τη ζωντάνια και την οικειότητα εκείνη που ταιριάζει σε ένα κείμενο που αποδίδει μια οικεία σε πολλούς ψυχική κατάσταση, ιδίως όταν αυτό διαβάζεται από άτομα νεαρής ηλικίας.
 
β. Στο απόσπασμα της τέταρτης παραγράφου του Κειμένου 1 («Επιλέγουμε … μήνυμα») κυριαρχεί το α΄ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο. Να εξηγήσετε τη λειτουργία του ως προς το επικοινωνιακό αποτέλεσμα (μονάδες 4).
Μονάδες 10
 
Ο καθηγητής Φιλοσοφίας, στο πλαίσιο της συνέντευξής που δίνει, έχοντας πλήρη επίγνωση πως απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό, επιδιώκει να προσδώσει στα λεγόμενά του την αναγκαία καθολικότητα, ώστε κάθε δυνητικός αναγνώστης να αισθανθεί πως πρόκειται για μια κατάσταση που τον εκφράζει. Δεν διστάζει, έτσι, να αξιοποιήσει το α΄ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο, δημιουργώντας την εντύπωση πως τα όσα αναφέρει αφορούν άμεσα και τον ίδιο, ο οποίος ανήκει στο σύνολο των ατόμων που διστάζουν να «μοιραστούν το εαυτό» τους. Κατ’ αυτό τον τρόπο, γίνεται ευκολότερο για τον αναγνώστη να ταυτιστεί με τις εκφραζόμενες απόψεις, εφόσον διαπιστώνει πως ακόμη και ο καθηγητής Φιλοσοφίας παραδέχεται τις σκέψεις αυτές για τον εαυτό του. Προκύπτει, έτσι, μια σαφής αίσθηση οικειότητας και το κείμενο γίνεται πιο άμεσο και οικείο σε επικοινωνιακό επίπεδο.
 
Β3. Να δείξετε δύο βασικούς τρόπους οργάνωσης του λόγου στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 2 (Η διαδικασία της δημιουργίας… τον προγραμματισμό για το μέλλον) με αναφορά σε συγκεκριμένα χωρία (μονάδες 4) και να εξηγήσετε πώς οι τρόποι αυτοί συμβάλλουν στη σύνδεση των νοημάτων και στην ανάπτυξη της βασικής θέσης της παραγράφου (μονάδες 6).
Μονάδες 10
 
Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης παραγράφου αξιοποιούνται ως τρόποι οργάνωσης το αίτιο-αποτέλεσμα, η διαίρεση και τα παραδείγματα. Πιο συγκεκριμένα, η γράφουσα, προκειμένου να τονίσει τον ιδιαίτερο ρόλο που διαδραματίζει το περιβάλλον των εφήβων στη διαδικασία διαμόρφωσης της ταυτότητάς τους επισημαίνει την πίεση που τους ασκείται από αυτό (αίτιο) «από τις πιέσεις που το άτομο δέχεται από τον κοινωνικό του περίγυρο…», καθώς και τις συνέπειες αυτής της πίεσης (αποτέλεσμα) «η διαδικασία της δημιουργίας ταυτότητας είναι δύσκολη, με αποτέλεσμα να κλείνουν το κεφάλαιο αυτό, παίρνοντας εύκολες και γρήγορες αποφάσεις…». Με την αναφορά στον πιεστικό κάποτε ρόλο του άμεσου περιβάλλοντος των εφήβων γίνεται αντιληπτή μία καίρια παράμετρος που καθιστά δύσκολη τη διαμόρφωση ατομικής ταυτότητας, με συνέπεια να διαμορφωθεί αυτή βιαστικά, χωρίς προσεκτική διερεύνηση όλων των πιθανών επιλογών μέσω των οποίων θα μπορούσε να επιτευχθεί ένα καλύτερο αποτέλεσμα. Η ύπαρξη αυτής της πίεσης, ωστόσο, αν και αρχικώς μοιάζει να έχει μόνο αρνητικές συνέπειες, γίνεται ακολούθως αντιληπτό πως είναι συχνά αναγκαίο να υπάρχει, διότι η πλήρης απουσία της οδηγεί τους εφήβους στην αδιαφορία. Ειδικότερα, όπως προκύπτει από τη διαίρεση που διαμορφώνει η γράφουσα «Για μερικούς εφήβους…», «Άλλοι έφηβοι, πάλι, βιώνουν σύγχυση», επισημαίνεται πως στη δεύτερη παρουσιαζόμενη κατηγορία η απουσία πίεσης από τον κοινωνικό περίγυρο («όταν δεν δεσμεύονται από στόχους και αξίες, από όπου και να προέρχονται αυτό..») οι έφηβοι καταλήγουν να αντιμετωπίζουν την ταυτότητά τους με απάθεια. Διαφαίνεται, έτσι, πως ό,τι σε κάποιες περιπτώσεις λειτουργεί ως αρνητικός φορέας πίεσης, σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να λειτουργήσει ως ο ελεγκτικός εκείνος μηχανισμός που θα προσφέρεις στους εφήβους έναν λόγο, για να αφοσιωθούν περισσότερο στη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους. Η αναφορά στον κοινωνικό περίγυρο λειτουργεί συνεκτικά στην ανάπτυξη των νοημάτων και στην παρουσίαση των δυσκολιών που χαρακτηρίζουν τη διαμόρφωση ταυτότητας. Υπ’ αυτή την έννοια, η γράφουσα παρουσιάζει δυο φορές τον ρόλο του άμεσου περιβάλλοντος, αποσαφηνίζοντας το ποιοι το συνιστούν με τη μορφή παραδείγματος («μπορεί να είναι η οικογένεια, το σχολείο, με τις υποχρεώσεις που επιβάλλει, οι συμμαθητές και οι φίλοι του», «οικογένεια, κοινωνία, σχολείο, φίλοι»), διασφαλίζοντας με την επανάληψή του να τονίσει τη νοηματική σύνδεση των επιμέρους περιπτώσεων ατελούς διαμόρφωσης ατομικής ταυτότητας που καταγράφει στο πλαίσιο της παραγράφου.    
 
Θέμα Γ
Γ1. Ποια είναι η ψυχική και συναισθηματική κατάσταση του έφηβου ήρωα του Κειμένου 3 και ποιοι παράγοντες τη διαμορφώνουν; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αξιοποιώντας τρεις κειμενικούς δείκτες. Εσείς προσωπικά συμμερίζεστε τη στάση και τη συμπεριφορά του; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Ο έφηβος ήρωας βιώνει αισθήματα ευδαιμονίας, ξεγνοιασιάς και έρωτα, καθώς πρόκειται να ζήσει το πρώτο του ραντεβού. Η ευδαιμονική αίσθηση γίνεται εξαρχής αντιληπτή μέσα από την επανάληψη του επιθέτου «όμορφος» («Ήταν όμορφος εκείνος ο Απρίλης. Από τους πιο όμορφους.»), έστω κι αν είναι εμφανής μια τάση εκ των υστέρων εξωραϊσμού του παρελθοντικού αυτού βιώματος («Έτσι όπως τον θυμάμαι»). Η αίσθηση ευτυχίας του ήρωα ενισχύεται από το φυσικό κάλλος που τον περιβάλλει, το οποίο αποδίδεται αφενός με τη χρήση προσωποποίησης «οι αγριάδες να ψηλώνουν μέχρι το γόνατο» κι αφετέρου με την αξιοποίηση μεταφορών («Μια ατέλειωτη στρατιά από κάμπιες», «ένας καταπράσινος Απρίλης»). Ο ήρως είναι πλήρως δοσμένος στην ομορφιά της στιγμής («να κοιτάς μια το ανθισμένο τοπίο και μια το όμορφο κορίτσι»), αδιαφορώντας για το γεγονός ότι η «πρώτη ανοιξιάτικη βροχή» είναι πιθανώς ραδιενεργή λόγω του ατυχήματος στο Τσέρνομπιλ.
Προσωπικά αντιλαμβάνομαι τη βαθιά αίσθηση ευδαιμονίας του ήρωα και την πρόθεσή του να απολαύσει κάθε στιγμή από το πρώτο του ραντεβού, καθώς πρόκειται για ένα ξεχωριστό γεγονός στην προσωπική ζωή κάθε ατόμου. Θεωρώ, ωστόσο, πως η αδιαφορία του («χωρίς να δίνεις δεκάρα») απέναντι στις προειδοποιήσεις για το ραδιενεργό νέφος φανερώνει μια ενδεχομένως επικίνδυνη άρνηση να αποδεχτεί την άσχημη όψη της πραγματικότητας. Ο ενθουσιασμός της στιγμής δεν θα πρέπει να οδηγεί σε αδιαφορία για καθετί που λειτουργεί προστατευτικά για το άτομο.   
 
Θέμα Δ
Δ1. «Η συζήτηση οδηγείται στον εθισμό που προκαλούν τα social media και στο πώς ο ψηφιακός κόσμος έχει υποκαταστήσει τις ανθρώπινες σχέσεις» (Κείμενο 1).
α) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τη διαπίστωση ότι τα social media (μέσα κοινωνικής δικτύωσης) προκαλούν εθισμό και ότι ο ψηφιακός κόσμος έχει υποκαταστήσει τις ανθρώπινες σχέσεις;
β) Με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι μπορούν να αξιοποιούνται τα κοινωνικά δίκτυα, ώστε να ωφελούν τον νέο άνθρωπο;
Να διατυπώσετε τις θέσεις σας σε ένα άρθρο 300-400 λέξεων που θα δημοσιευτεί στην ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου σας αξιοποιώντας δημιουργικά τα Κείμενα 1 και 2.
Μονάδες 30
 
Ζητούμενο Α΄
- Η ευκολία που χαρακτηρίζει τις διαπροσωπικές επαφές στο πλαίσιο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως και η δυνατότητα του ατόμου να πλάσει μια εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού του, χωρίς τις όποιες ελλείψεις ή ανασφάλειες της πραγματικότητας, ασκούν μια έντονα εθιστική επιρροή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλοί νέοι να δαπανούν καθημερινά αρκετές ώρες ασχολούμενοι με τον εικονικό αυτό κόσμο, ο οποίος είναι έντονα ωραιοποιημένος και στο πλαίσιο του οποίου μπορούν να αποφύγουν την ασχήμια του αληθινού κόσμου.
-  Συχνά οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αντί να τα χρησιμοποιούν επικουρικά στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, φτάνουν στο σημείο να τις υποκαθιστούν με τη διαδικτυακή επικοινωνία. Περιορίζουν, δηλαδή, δραστικά την άμεση επαφή και τη δια ζώσης συνομιλία και συναναστροφή, και προτιμούν την εικονική μορφή της επικοινωνίας, που επιτυγχάνεται με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η επιλογή αυτή, όμως, εντείνει το αίσθημα μοναξιάς, καθώς η διαδικτυακή επικοινωνία δεν προσφέρει την αμεσότητα και τα ψυχολογικά οφέλη της πρόσωπο με πρόσωπο συνομιλίας και επαφής.
- Το άτομο περιορίζεται στις διαδικτυακές του «φιλίες» και διατηρεί μια ψευδαίσθηση κοινωνικότητας, η οποία όμως δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα αφού οι φίλοι αυτοί υπάρχουν και κινούνται σ’ έναν εικονικό κόσμο, ενώ, μάλιστα, πολλούς από αυτούς δεν τους γνωρίζει πραγματικά, καθώς δεν τους έχει συναντήσει ποτέ. Η αληθινή φιλία που μπορεί να δημιουργηθεί μέσα από τις κοινές εμπειρίες και τα κοινά βιώματα, υποκαθίσταται από μια εικονική φιλία, η οποία βασίζεται σ’ ένα σαθρό υπόβαθρο απλής ανταλλαγής αρχείων.
 
Ζητούμενο Β΄
- Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν την ανταλλαγή ιδεών και απόψεων ανάμεσα σε πολίτες απ’ όλες τις χώρες, λειτουργώντας έτσι ως μέσα διάδοσης και προώθησης της σκέψης και του πνευματικού πολιτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Πλέον οι ιδέες και οι προβληματισμοί ενός μεμονωμένου ατόμου μπορούν να γίνουν κοινό κτήμα μέσα σε λίγες στιγμές, επιταχύνοντας τις αντίστοιχες ζυμώσεις που θα γίνονταν με πολύ πιο αργούς ρυθμούς, αν η διάδοση των ιδεών του επρόκειτο να πραγματοποιηθεί με παραδοσιακά μέσα, όπως είναι η έκδοση ενός βιβλίου ή η δημοσίευση ενός δοκιμίου.
- Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν, συνάμα, τη δυνατότητα να προωθήσουν τον εμπλουτισμό των γνώσεων του νέου ατόμου και την πρόσβασή του σε χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό. Πέρα, άλλωστε, από το ωραιοποιημένο περιεχόμενο αυτοπροβολής, υπάρχουν σελίδες αφιερωμένες σε εκπαιδευτικά θέματα, όπως και ομάδες φοιτητών, μαθητών, αλλά και εκπαιδευτικών που ανταλλάσσουν ιδέες, υλικό και συμβουλές σχετικά με την αποδοτικότερη μελέτη, καθώς και τις ποικίλες ευκαιρίες προσωπικής ανάπτυξης μέσω επιμορφωτικών προγραμμάτων και δράσεων. Κατά τρόπο, αντίστοιχο, άλλωστε οι νέοι μπορούν να εντοπίσουν διαδικτυακές ομάδες που ασχολούνται με τα ιδιαίτερα επιστημονικά του ενδιαφέροντα ή διερευνούν και αξιολογούν επιμέρους δυνατότητες σπουδών.
- Επιπλέον, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν στους χρήστες να ενισχύουν τις μεταξύ τους σχέσεις, καθώς τους δίνεται η ευκαιρία να συζητούν για τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους, απαλλαγμένοι από τη συστολή και το δισταγμό που δημιουργεί κάποτε η δια ζώσης επικοινωνία. Η εκμυστήρευση που προκύπτει οδηγεί συχνά στην εμβάθυνση των σχέσεων και την αλληλοϋποστήριξη. Πρόκειται για μια δυνατότητα ιδιαιτέρως επωφελή για άτομα εφηβικής ηλικίας, τα οποία επιδιώκουν να διαμορφώσουν την ατομική τους ταυτότητα και επιθυμούν να μοιραστούν τις αγωνίες και τις ανησυχίες τους με συνομηλίκους τους που βρίσκονται στην ίδια απαιτητική περίοδο της ζωής τους.

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Οι αξίες του Ολυμπισμού και η προοπτική τους στην εκπαίδευση

 

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: «Να αναγεννηθεί η σχέση δασκάλου-μαθητή…» (Ερωτήματα Β΄ Θέματος)

Debbie Mcmaster

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: «Να αναγεννηθεί η σχέση δασκάλου-μαθητή…» (Ερωτήματα Β΄ Θέματος)
 
     Η δίψα για γνώση και η λαχτάρα για κατανόηση αποτελούν μια μοναδική μάχη και ένα εξαιρετικό ιδεώδες στη ζωή του ανθρώπου, αποτελούν μια αυξανόμενη δύναμη που πηγάζει από την ίδια τη ζωή. Κάτω από αυτό το πρίσμα, ο ρόλος του δασκάλου για το σκοπό αυτό ήταν και παραμένει κυρίαρχος. Κατά συνέπεια, μια κοινωνία που δεν τιμά τους δασκάλους της είναι ελαττωματική και ο δάσκαλος που δεν αντιλαμβάνεται το ρόλο του στη διαμόρφωση της εθνικής κουλτούρας παύει να είναι λειτουργός…
     Το προνόμιο του δασκάλου, κατά τον G. Steiner, είναι: να αφυπνίζει σ’ ένα άλλο ανθρώπινο πλάσμα δυνάμεις και όνειρα που είναι πέρα από τα δικά του, να παρακινεί τους άλλους να αγαπήσουν αυτά που εκείνος αγαπάει και να κάνει το εσωτερικό του παρόν δικό τους μέλλον.
     Το να διδάσκεις με μεράκι σημαίνει να αφυπνίζεις στο μαθητή την αμφιβολία και να τον προγυμνάζεις για τη διαφωνία. Άλλωστε, η δημοκρατία είναι θεσμοθετημένη αμφισβήτηση και διαπλάθεται μέσα από την αγωγή του πολίτη, προσηλωμένη στο δημοκρατικό ιδεώδες που βασίζεται στο διάλογο και τη διαφωνία…
     Ο σφυγμός της διδασκαλίας είναι κατεξοχήν η ικανότητα να πείσεις, υιοθετώντας το διάλογο και ενισχύοντας την άλλη άποψη. Ο δάσκαλος δεν πρέπει να ξεχνάει ότι απευθύνεται στη νόηση, στη φαντασία, στο νευρικό σύστημα και στον εσωτερικό κόσμο του ακροατή του. Συνεπώς καθετί είναι αντικείμενο διδασκαλίας γιατί παρέχει τροφή στη σκέψη.
     Η γνήσια διδασκαλία σημαίνει ξύπνημα και ξάνοιγμα του νου και δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνικό ή οικογενειακό σύστημα χωρίς διδασκαλία. Ενεργοποιεί το βίο που δεν μένει ανεξέταστος, δηλαδή το δίκαιο βίο.
     Στην πατρίδα μας ο σεβασμός στο δάσκαλο είναι μια ξεπερασμένη αξία και οι συμπεριφορές των μαθητών στην τυπική εκπαίδευση δίνουν το χαρακτήρα της εποχής μας, που δεν είναι τίποτε άλλο από «εποχή της ανευλάβειας».
     Γιατί συμβαίνει αυτό;
     Η απομάκρυνση από την πατριαρχική σχέση δασκάλου-μαθητή είναι ένας λόγος. Η ανώριμη πολιτικοποίηση των μαθητών, τα ΜΜΕ, η απελευθέρωση και το ξεθώριασμα των αξιών της κοινωνίας μας συμπληρώνει το μαθησιακό περιβάλλον της ανευλάβειας.
     Οι συμπεριφορές της κοινωνίας μας ενσωματώνονται και στην εκπαιδευτική διαδικασία, χωρίς να αφήνουν ανεπηρέαστο και το δάσκαλο. Το αποτέλεσμα είναι εμφανές: το μεράκι στην αποστολή του, σιγά-σιγά, να αποτελεί «απολεσθέν θέλγητρο».
     Έτσι το δίπολο δάσκαλος-μαθητής υπόκειται στην αλλοίωση της σχέσης που είχε σφυρηλατηθεί εδώ και αιώνες, με τα θετικά και τα αρνητικά της στοιχεία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι την ιστορία της σχέσης δασκάλου-μαθητή τη σκιάζει και ανυπακοή και προδοσία, και από τα δύο μέρη. Πάντως, όσον αφορά στην αφομοίωση της ηθικής στάσης, μόνο η πραγματική ζωή του δασκάλου μπορεί να αποτελέσει το παράδειγμα.
     Τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά. Άλλοτε, η μνήμη θεωρούνταν (και είναι) η μητέρα των μουσών, το ανθρώπινο χάρισμα που καθιστά εφικτή κάθε μάθηση. Σήμερα ζούμε την εποχή του διαδικτύου που αντιστρατεύεται τη μνήμη. Για τις νέες μορφές μάθησης, που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες, δεν έχουν θέση η πίστη και η προδοσία, η αγάπη και η εξέγερση. Όλα συμβάλλουν στην απώθηση της γοητείας της σκέψης, δηλαδή το να μεταφράζεις την ύπαρξη σαν απεριόριστη ροή σκέψης.
     Η αναγέννηση της σχέσης δασκάλου-μαθητή, σε μια εποχή μετάβασης στην οποία έχει εισέλθει η κοινωνία μας, είναι αναγκαία για τη διαμόρφωση της νέας κουλτούρας που θα ενσωματώνει το παλιό, θα κατανοεί το καινούργιο και θα έχει ανοικτό το βλέμμα σε ένα μέλλον προσδοκιών…
     Το ερώτημα που κυριαρχεί είναι: η χαρισματική αίγλη του εμπνευσμένου δασκάλου θα αντέξει στο χρόνο;
     Η απάντηση, κατά την άποψή μου, είναι ναι, τόσο στις αίθουσες διδασκαλίας όσο και σε όλες τις εκφάνσεις της πολιτικής πράξης. Οι πολιτικοί ηγέτες έχουν ρόλο παιδευτικό, τόσο με το λόγο όσο και με τις στάσεις τους για το «κοινό καλό». Αρκεί να κατανοήσουν ότι η διδασκαλία είναι μια ανοιχτή πρόσκληση στη διορθωτική διαφωνία…
 
Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς-π. Πρύτανης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Εφημερίδα, Το Βήμα, 24/4/2012
 
Β ΘΕΜΑ
Τα ερωτήματα σχετίζονται με: τον εντοπισμό και την ερμηνευτική προσέγγιση σκοπών, στάσεων, βασικών θέσεων και προθέσεων του/ των συντάκτη/συντακτών των κειμένων, καθώς και την τεκμηρίωση της βασικής ιδέας του κειμένου.
 
Β1.α. Να προσδιορίσετε τις βασικές θέσεις του αρθρογράφου, όπως αυτές καταγράφονται στον πρόλογο του κειμένου.
β. Να διερευνήσετε το πώς η χρήση των ουσιαστικών και των επιθέτων στον πρόλογο ενισχύει την αξία που προσδίδει ο γράφων στις βασικές αυτές θέσεις.
 
Β1.α. Οι βασικές θέσεις του αρθρογράφου, οι οποίες σχηματίζουν, συνάμα, ένα επιχείρημα είναι οι εξής:
Προκείμενες:
- η μεγάλη ανάγκη των ανθρώπων για γνώση και κατανόηση της πραγματικότητας,
-η αξία του ρόλου που διαδραματίζει στην κάλυψη της ανάγκης αυτής ο δάσκαλος,
Διττό συμπέρασμα:
- η ελαττωματικότητα μιας κοινωνίας που δεν τιμά τους δασκάλους της,
- η απώλεια της τιμητικής ιδιότητας του λειτουργού από τους δασκάλους εκείνους που δεν κατανοούν την αληθινή διάσταση του ρόλου τους.
 
Β1.β. Ο αρθρογράφος αξιοποιεί με μεταφορικό τρόπο αρκετά ουσιαστικά και επίθετα -υψηλής συναισθηματικής φόρτισης-, για να τονίσει εμφατικά την ανάγκη των ατόμων για γνώση (δίψα, λαχτάρα, μοναδική μάχη, εξαιρετικό ιδεώδες, δύναμη). Ο μεγάλος αριθμός των σχετικών ουσιαστικών και επιθέτων εξηγείται παράλληλα και από το γεγονός πως στη συνέχεια του άρθρου δεν θα επανέλθει στη βασική αυτή ιδέα, την οποία εκλαμβάνει ως δεδομένη. Από την άλλη, αξιοποιεί από ένα επίθετο ή ουσιαστικό ιδιαίτερης φόρτισης για τις επόμενες βασικές θέσεις του, τις οποίες, άλλωστε, θα παρουσιάσει εκτενέστερα στο άρθρο του. Έτσι, ο ρόλος του δασκάλου χαρακτηρίζεται «κυρίαρχος», η κοινωνία που δεν τιμά τους δασκάλους «ελαττωματική» και ο δάσκαλος που δεν αντιλαμβάνεται το ρόλο του χάνει την ιδιότητα του «λειτουργού».
 
Β2. Ποια είναι η στάση του αρθρογράφου απέναντι στις μορφές μάθησης που προκύπτουν μέσω των νέων τεχνολογιών; Με ποιες γλωσσικές επιλογές / εκφραστικά μέσα δηλώνει τη στάση αυτή;
 
Β2. Ο αρθρογράφος αντικρίζει με αρνητικό τρόπο τις μορφές μάθησης που προκύπτουν από τη χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Φροντίζει, μάλιστα, να μεταδώσει την αρνητική του αυτή άποψη με τη χρήση ποικίλων γλωσσικών επιλογών και εκφραστικών μέσων, σε μια απόπειρα να ευαισθητοποιήσει ως προς αυτό το ζήτημα τον αποδέκτη.
- Προσωποποιεί τη μνήμη, την οποία παρουσιάζει ως μητέρα των μουσών. Τη χαρακτηρίζει, επίσης, «χάρισμα» μέσω του οποίου καθίσταται εφικτή η διαδικασία της μάθησης.
- Με τη διαδικασία σύγκρισης – αντίθεσης μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, τονίζει πως η σύγχρονη εποχή του διαδικτύου «αντιστρατεύεται» τη μνήμη.
- Επισημαίνει πως στις νέες μορφές μάθησης δεν έχουν θέση τα αντιθετικά ζεύγη (πίστη – προδοσία, αγάπη – εξέγερση) που διακρίνουν τη ζωντανή και εξελισσόμενη σχέση μεταξύ δασκάλου και μαθητή.
- Με τη χρήση μεταφορών και παρομοίωσης καταλήγει στο συμπέρασμα πως οι νέες αυτές μορφές μάθησης απωθούν τη «γοητεία» της σκέψης και τη διαδικασία του να «μεταφράζει» κανείς την ύπαρξη «σαν απεριόριστη ροή σκέψης», εφόσον αδρανοποιούν τη μνήμη και τη σκέψη των μαθητών.
 
Τα ερωτήματα σχετίζονται με: την αναγνώριση και την ερμηνευτική προσέγγιση του τρόπου σύνδεσης και οργάνωσης ιδεών, προτάσεων, παραγράφων ή διαφόρων σημειωτικών τρόπων σε ένα κείμενο, αφού λάβουν οι μαθητές και οι μαθήτριες υπόψη το επικοινωνιακό πλαίσιο και τα κοινωνικά συμφραζόμενα.
 
Β3. Στις τέσσερις πρώτες παραγράφους που ακολουθούν τον πρόλογο, ο αρθρογράφος εναλλάσσει το σχήμα ορισμού «είναι», «σημαίνει». Σε τι αποσκοπεί με τη συνεχή αυτή χρήση ορισμών;
 
Β3. Ο αρθρογράφος στις τέσσερις πρώτες παραγράφους ορίζει κατά σειρά τα ξεχωριστά προνόμια των δασκάλων, την αξία του να διδάσκει κανείς με μεράκι, το χαρακτήρα της ζωντανής διδασκαλίας και αλληλεπίδρασης (ο σφυγμός της διδασκαλίας), καθώς και την ουσία της γνήσιας διδασκαλίας. Η χρήση των ορισμών αυτών αποσκοπεί αφενός στο να φανερώσει στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό την ευθύνη, τη δύναμη και την αξία της διδασκαλίας, ώστε να μην υποτιμούν τους δασκάλους, κι αφετέρου να υπενθυμίσει στους ίδιους τους δασκάλους τον πραγματική διάσταση του λειτουργήματός τους. Συνάμα, οι ορισμοί αξιοποιούνται προκειμένου να στηρίξουν/αποδείξουν τις αρχικές αυτές θέσεις του γράφοντος, μιας και μέσω των ορισμών αυτών αναδεικνύεται πληρέστερα το περιεχόμενο των όσων ισχυρίζεται στην εισαγωγική παράγραφο του κειμένου.
 
Β4. Ο αρθρογράφος αξιοποιεί τη χρήση μιας κοινής θεματικής στις εισαγωγικές περιόδους ενός ακόμη πλέγματος παραγράφων. Να τις εντοπίσετε και να αιτιολογήσετε την επιλογή του συγκεκριμένου τρόπου για τη διασφάλιση της μεταξύ τους συνοχής.
 
Β4. Ο αρθρογράφος επιδιώκοντας να εξηγήσει γιατί έχουμε περάσει στην «εποχή της ανευλάβειας» -όπως την αποκαλεί ο Steiner-, θέτει το ερώτημα «Γιατί συμβαίνει αυτό;» και ακολούθως διαμορφώνει τέσσερις παραγράφους στις οποίες εντάσσει τη θεματική της αλλαγής και της αλλοίωσης. Ειδικότερα, η πρώτη παράγραφος εισάγεται με τη φράση «Η απομάκρυνση από την πατριαρχική σχέση δασκάλου-μαθητή», η δεύτερη, με σχήμα λιτότητας, τονίζει πως ο δάσκαλος «επηρεάζεται» από τις νέες συμπεριφορές της κοινωνίας, καθώς αυτές περνούν στην εκπαιδευτική διαδικασία, η τρίτη παράγραφος αναφέρεται στην «αλλοίωση της σχέσης» ανάμεσα στον δάσκαλο και το μαθητή, ενώ η τέταρτη καταγράφει τη «δραματική αλλαγή» που έχει επέλθει στα εκπαιδευτικά πράγματα.
Με την επαναφορά στη θεματική της αλλαγής ο αρθρογράφος κατορθώνει να παρουσιάσει μια πειστική και ακριβή εξήγηση σχετικά με την έλλειψη σεβασμού που σημειώνεται πια απέναντι στο πρόσωπο του δασκάλου, τόσο από τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας, όσο και από τους μαθητές.
 
Τα ερωτήματα σχετίζονται με: την αξιολόγηση της συνάφειας ιδεών, επιχειρημάτων, τίτλων, υπότιτλων, εικόνων κ.ά. με μια θέση, άποψη ή ζήτημα που θέτει το κείμενο και της αποδεικτικής τους αξίας.
 
Β5. Με ποιες βασικές θέσεις του γράφοντος, θεωρείτε, ότι σχετίζεται ο τίτλος του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας ελέγχοντας τη γλωσσική μορφή του τίτλου.
 
Β5. Η αξιοποίηση της προτρεπτικής υποτακτικής στο πλαίσιο του τίτλου, μέσω της οποίας ο αρθρογράφος ζητά την «αναγέννηση» της ξεχωριστής σχέσης ανάμεσα στον δάσκαλο και το μαθητή, μάς παραπέμπει αφενός στον ιδιαίτερο ρόλο του λειτουργήματος που υπηρετεί ο δάσκαλος και αφετέρου στη σταδιακή υποχώρηση του σεβασμού που του αποδίδεται από το κοινωνικό σύνολο. Ο αρθρογράφος, αν και αφήνει τη δευτερεύουσα πρόταση του τίτλου χωρίς εξάρτηση, οπότε εναπόκειται στον αναγνώστη να ερμηνεύσει αν το ζητούμενο αυτό συνιστά υποχρέωση, αναγκαιότητα ή απλή προσδοκία, μεταδίδει δραστικά το αίτημα για την αναδιαμόρφωση της σχέσης δασκάλου-μαθητή, ώστε η εκπαιδευτική διαδικασία να πραγματώνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
 
Β6. Ο αρθρογράφος παραθέτει τις απόψεις του γνωστού κριτικού λογοτεχνίας G. Steiner στο πλαίσιο της δεύτερης παραγράφου; Ποια θέση επιχειρεί να τεκμηριώσει και κατά πόσο θεωρείτε ότι το επιτυγχάνει.
 
Β6. Με την αξιοποίηση των απόψεων του G. Steiner, ο αρθρογράφος επιδιώκει να αναδείξει την ιδιαίτερη αξία του λειτουργήματος των εκπαιδευτικών. Επιδίωξη που έχει διττό στόχο, καθώς πρωτίστως επιχειρεί να αποκαταστήσει το υπονομευμένο κύρος των δασκάλων στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού, και δευτερευόντως να υπενθυμίσει στους εκπαιδευτικούς την ιδιαίτερη ευθύνη του λειτουργήματός του.
Η τεκμηρίωση της αξίας του λειτουργήματος των εκπαιδευτικών μέσα από τις απόψεις του Steiner επιτυγχάνεται μόνο στο βαθμό που μπορεί να θεωρήσει κανείς πως οι εκπαιδευτικοί έχουν πράγματι τη δυνατότητα να εκπληρώνουν πλήρως την ξεχωριστή τους αποστολή. Ο Steiner, άλλωστε, παρουσιάζει το προνόμιο των δασκάλων σε μια ιδεατή εκδοχή, χωρίς να σχολιάζει κατά πόσο είναι εφικτό να επιτυγχάνονται οι στοχεύσεις αυτές κάθε φορά.
 
Τα ερωτήματα σχετίζονται με: τον εντοπισμό και τη συσχέτιση συγκεκριμένων κειμενικών δεικτών που οργανώνουν το κείμενο ως σημασιοδοτημένη κατασκευή -δηλαδή, οι μαθητές/-τριες να εντοπίζουν μέσα στο κείμενο δείκτες (π.χ. λεξιλόγιο, ρηματικά πρόσωπα, στίξη, εκφραστικά μέσα, τρόπους σύνταξης, κ.ά.) και να αναγνωρίζουν τη λειτουργία τους στο κείμενο.
 
Β7. Με ποια σημεία στίξης επιχειρεί ο αρθρογράφος να διασφαλίσει την ενεργό συμμετοχή του αναγνώστη;
 
Β7. Ο αρθρογράφος αξιοποιεί κατ’ επανάληψη τα αποσιωπητικά στο κείμενό του -στον τίτλο, αλλά και στο τέλος τεσσάρων παραγράφων- καθώς και δύο φορές το ερωτηματικό, απευθύνοντας μέσω αυτών ένα κάλεσμα συμμετοχής στους αναγνώστες του. Η χρήση των αποσιωπητικών, μέσω των οποίων κυρίως επιζητείται η κινητοποίηση της σκέψης και του προβληματισμού στο συγκεκριμένο κείμενο, γίνεται κατά ιδιάζοντα τρόπο, εφόσον τα σημεία στα οποία τίθενται -πλην του τίτλου- δεν υπάρχει κάποια σαφής διαδικασία αποσιώπησης. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει πως πρόθεση του γράφοντος είναι να υποδείξει στους αναγνώστες σημεία στα οποία θα μπορούσαν οι ίδιοι να συνεχίσουν περεταίρω τον συλλογισμό του με πρόσθετα επιχειρήματα και ιδέες.
Παρόμοια παρακινητική λειτουργία επιτελούν και τα δύο ερωτηματικά, έστω και αν χρησιμοποιούνται σε ερωτήματα που λαμβάνουν απάντηση από τον γράφοντα, καθώς υπάρχει η μέριμνα να τεθούν στο κλείσιμο παραγράφων, ώστε να δοθεί στον αναγνώστη το έναυσμα να προβληματιστεί κι εκείνος, προτού διαβάσει τις απαντήσεις που δίνει σε αυτά ο συγγραφέας.
 
Β8. Το διαπιστωτικό ύφος του προλόγου υποχωρεί στον επίλογο, όπως αυτό προκύπτει από επιμέρους γλωσσικές επιλογές. Να αιτιολογήσετε τη διαφοροποίηση αυτή.
 
Β8. Στον πρόλογο του κειμένου ο συγγραφέα διατυπώνει τις σκέψεις του με εμφατικό τρόπο και καταλήγει σε συμπεράσματα χωρίς να αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης του συλλογισμού του. Θεωρεί δεδομένη την αξία της γνώσης και του διδακτικού έργου, όπως αντιστοίχως και προβληματική την έλλειψη σεβασμού απέναντι στους θεράποντες της διδασκαλίας ή την αδυναμία εκείνων να κατανοήσουν πόσο σημαντικό είναι το λειτούργημά τους. Στον επίλογο, αντιθέτως, όταν έρχεται η στιγμή να απαντήσει σε ένα ερώτημα που αφορά το μέλλον (η χαρισματική αίγλη του εμπνευσμένου δασκάλου θα αντέξει στο χρόνο;), ο γράφων εμφανίζεται λιγότερο βέβαιος και αποφασιστικός στις διατυπώσεις του (κατά την άποψή μου). Η αβεβαιότητα αυτή, ωστόσο, είναι κατανοητή, εφόσον καλείται να εικάσει για το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στο μέλλον, οπότε δεν θέλει να δώσει την εντύπωση πως είναι απόλυτος, μιας και υπάρχει πάντοτε το ενδεχόμενο να διαψευστεί.
 
Τα ερωτήματα σχετίζονται με: την αξιοποίηση του πλαισίου των κειμένων (κοινωνικού, ιστορικού, πολιτιστικού, του χώρου και του χρόνου) με σκοπό την κατανόηση των λόγων και των ενεργειών των υποκειμένων (ατομικών και συλλογικών) που αναφέρονται στα κείμενα, και των σχέσεων μεταξύ τους.
 
Β9. Τι εννοεί ο αρθρογράφος με τη φράση «η δημοκρατία είναι θεσμοθετημένη αμφισβήτηση»; Να αναπτύξετε τη σκέψη του σε 50-60 λέξεις.
 
Β9. Στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής κοινωνίας -για την οποία προετοιμάζει ο δάσκαλος του μαθητές- η αμφισβήτηση είναι όχι μόνο αποδεκτή, αλλά επιδιώκεται κιόλας, εφόσον συνιστά δομικό υλικό της δημοκρατίας. Στη δημοκρατία δεν υπάρχουν απόλυτες απόψεις και τίποτε δεν αποφασίζεται χωρίς διάλογο και αντιπαράθεση μεταξύ διαφορετικών αντιλήψεων και ιδεών. Ο δάσκαλος, επομένως, θα πρέπει να επιδιώκει την αμφισβήτηση των λόγων του και να παρακινεί τους μαθητές σε μια γόνιμη και με σεβασμό τελούμενη αντιπαράθεση.
 
Β10. Η γνήσια διδασκαλία, κατά τον γράφοντα, «ενεργοποιεί το βίο που δεν μένει ανεξέταστος, δηλαδή το δίκαιο βίο». Να εξηγήσετε σε 70-80 λέξεις το νόημα της διαπίστωσης αυτής.
 
Β10. Μέσω της γνήσιας διδασκαλίας -είτε αυτή πραγματώνεται στο πλαίσιο του σχολείου είτε της οικογένειας- οι νέοι αποκτούν επίγνωση της σημασίας που έχει ο έλεγχος των πράξεών τους και κατ’ επέκταση η ανάληψη προσωπικής ευθύνης. Προκειμένου, άλλωστε, να κατορθώσουν οι άνθρωποι να ζήσουν έναν «δίκαιο» βίο, οφείλουν να κατανοούν πως είναι πάντοτε υπόλογοι για τις πράξεις και τις παραλείψεις τους. Η επίγνωση αυτή, μάλιστα, δε θα πρέπει να τους προκαλεί δυσαρέσκεια, εφόσον η συναίσθηση της ηθικής ευθύνης διασφαλίζει τη διατήρηση της αρμονικής κοινωνικής συνύπαρξης. 

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Θέματα & Απαντήσεις Επαναληπτικών Πανελλαδικών 2021

Sheryl Cox

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Θέματα & Απαντήσεις Επαναληπτικών Πανελλαδικών 2021
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Το κείμενο είναι απόσπασμα από άρθρο του Βασίλη Καραποστόλη από τον ημερήσιο Τύπο.
 
[…] Γιατί η χαρά να θεωρείται οπωσδήποτε τόσο εχθρική στη δουλειά; Είναι σίγουρο ότι και μέσα στον μόχθο μπορεί να βρεθεί ο σπόρος της χαράς όταν ξέρει, κι όταν μπορεί, ο άνθρωπος να καθοδηγεί τον μόχθο του. Ας τονίσουμε όμως καλύτερα το άλλο σημείο. Το ότι είναι δυνατόν μια ορισμένη ψυχαγωγία να στηρίζει έναν άνθρωπο, ή και έναν λαό, όταν πασχίζει κάτι να φτιάξει. Έχουμε μουσικές και θεάματα που σκορπίζουν την ψυχή, και έχουμε άλλα που τη συγκεντρώνουν. Και αφού τη συγκεντρώσουν, την ανυψώνουν λίγο-λίγο και της δίνουν αυτό που λένε τα παλιά τραγούδια και οι αρχαίοι μύθοι: τα φτερά. Μπορεί λοιπόν να πετάξει ο άνθρωπος ακούγοντας ένα τραγούδι; Και όχι για να δραπετεύσει από τον κόσμο, αλλά για να τον αλλάξει δουλεύοντας με ενθουσιασμό;
     Η απάντηση έρχεται από πολλές μεριές, από το παρελθόν, από ιστορίες, από στίχους, από την εμπειρία, και είναι καταφατική. Αρκεί να θυμηθούμε τον μύθο του Αμφίωνος. Ο Αμφίων κατορθώνει να χτίσει τα τείχη της Θήβας παίζοντας τη λύρα του, ενώ ο αδελφός του Ζήθος αγκομαχά μάταια μεταφέροντας πέτρες. Τι συνέβη; Αυτό που σήμερα δυσκολευόμαστε να φανταστούμε: ο μουσικός ενέπνευσε, ξεσήκωσε τους εργάτες. Εκεί βρισκόμαστε σήμερα. Υπάρχει τόσο μεγάλη ανάγκη για μια ψυχαγωγία που οικοδομεί και τόσο λίγη προσφορά. Ωστόσο, χρειάζεται να την εντοπίσουμε. Όπου ακούγεται ένα τέτοιο σήμα πρέπει να πηγαίνουμε προς τα εκεί. Όπου ακούγεται ένα τραγούδι που δεν μυξοκλαίει, που δεν μεμψιμοιρεί1, που δεν γαλβανίζει2 το μυαλό με ερωτικά ξελιγώματα3 και σάπιους καημούς, ή δεν χασκογελάει για να δείξει ανέμελο, ας δώσουμε την προσοχή μας. Ο ήχος του, τα λόγια του θ’ αρχίσουν να στερεώνουν μέσα μας κάτι που η ολοκλήρωσή του θα εξαρτάται από εμάς. Εμείς, ο καθένας, η χώρα πρέπει να αρχίσει να μαγεύεται από μια λύρα, για να πράξει αυτά που, ασφαλώς, με τη μαγεία και μόνο ποτέ δεν γίνονται.
     Ας γίνουμε χτίστες που σιγοσφυρίζουν, όπως άλλοτε, τονωτικούς σκοπούς. Πότε-πότε ακούγονται τέτοιοι σκοποί. Αν στήσουμε το αυτί, τους ξεχωρίζουμε μέσα στους θορύβους. Δεν λείπουν ευτυχώς μερικοί νεότεροι καλλιτέχνες που προσπαθούν να αντλήσουν από βαθιές πηγές. Μου έρχεται στον νου η φωνή του ηπειρώτη τραγουδιστή και συνθέτη Δημήτρη Υφαντή. Είναι μια φωνή που παίρνει μέσα από τα βάθη του χρόνου στοιχεία για να χτίσει ερείσματα4 στην εξασθενημένη ψυχή. Όπως έκαναν και οι πρόγονοί του, οι πρόγονοί μας, που μάζευαν καπνό, στοίβαζαν το σιτάρι, ύφαιναν στον αργαλειό. Υποστύλωναν τη δουλειά τους με ένα πλέξιμο των φωνών τους. Έτσι ώστε ο ένας να παρηγορεί τον άλλο, να τον ενθαρρύνει και τελικά όλοι μαζί να χαίρονται επειδή είχαν κάτι το απολύτως ζωτικό να φέρουν εις πέρας. Πρέπει να βρούμε μια νέα ψυχαγωγία με έναν τέτοιο προωθητικό προορισμό. Πρέπει η Ελλάδα να μάθει να κουβαλάει τις πέτρες της σαν να έχει στα σπλάχνα της μυριάδες κιθαρωδούς και λυράρηδες. Μυριάδες Αμφίωνες.
------------------------------------------
1 μεμψιμοιρώ = παραπονιέμαι συνεχώς, γκρινιάζω
2 γαλβανίζω = (μτφ.) μεταδίδω ενθουσιασμό / ενδιαφέρον, εξάπτω, οξύνω
3 ξελίγωμα = 1. πείνα, λιγούρα 2. έντονη ερωτική επιθυμία
4 έρεισμα = στήριγμα
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Το κείμενο είναι απόσπασμα συνέντευξης της Μαρίας Ευθυμίου στον Μάκη Προβατά.
 
[…] Η συνομιλία με την ιστορία της χώρας μου και η ταύτιση που, εξ αυτού, αισθάνομαι με αυτήν έχουν μετατρέψει τις εμπειρίες μου τις ορειβατικές εντός Ελλάδος σε κορυφαίο οδηγό αισθητικής και μάθησης. Θέλω να πω με αυτό ότι ούτε τα ταξίδια σε διάφορες χώρες που έχω κάνει, ούτε η ορειβατική διάσχιση της Ισλανδίας στην οποία έχω μετάσχει, ούτε το κολύμπι στον Κόλπο των Παγετώνων στην Αλάσκα, σε λίμνη κρατήρα ηφαιστείου στην Καμτσάτκα, στη λίμνη Βαϊκάλη στη Σιβηρία, που έχω αποτολμήσει, δεν μου έχουν προσφέρει εμπειρίες μάθησης και βιωματικής μεταμόρφωσης τόσο δυνατές και συνολικές όσο η πεζοπορία στη χώρα μου. Γιατί τι θα μπορούσε να συγκριθεί με τη διάσχιση της Νέδας στην Πελοπόννησο, του Κρικελοπόταμου και του Πάντα Βρέχει στη Ρούμελη, το ράφτινγκ στα Τζουμέρκα και στον Νέστο – στην Ήπειρο και στη Θράκη, αντίστοιχα; Ή με τη νυχτερινή ανάβαση στην κορυφή του Ταϋγέτου με μόνο φανάρι την πανσέληνο του Αυγούστου;
     Κοντά σ’ αυτά, πάει και το τραγούδι και ο χορός. Τα θεωρώ, κι αυτά, όχι μόνον πηγές χαράς και ένωσης ψυχικής των μετεχόντων, αλλά και πηγές μάθησης – με τη βαθύτερη έννοια του όρου. Έχω στη ζωή μου τραγουδήσει και χορέψει πολύ σε ομάδες ρεμπέτικου, λαϊκού, παραδοσιακού, ελαφρού και έντεχνου ελληνικού τραγουδιού. Και ξένου. Τώρα πια, η φωνή μου, από την πολλή διδασκαλία, έχει αλλοιωθεί, αλλά μέχρι σήμερα, όταν τραγουδώ –και, δόξα τω Θεώ, βρισκόμαστε συχνά η παρέα του τραγουδιού και ξεφαντώνουμε–, αισθάνομαι ότι μετέχω στο άρωμα ζωής των Ελλήνων της Πόλης και της Σμύρνης, των νησιών και των βουνών μας, των λιμανιών και των πόλεών μας. Της Ελλάδας μου. Και ότι ανασταίνεται, μες στο λαρύγγι μου, η ιστορία της, με τρόπο μυσταγωγικό1 και βιωματικό.
     Σαν εσωτερική ερωτική συνομιλία.
------------------------------------------
1 μυσταγωγικό = τελετουργικό
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Ντίνος Χριστιανόπουλος, Το σπίτι μας
[Διαγώνιος, τχ. 2 (Μάιος – Αύγουστος 1972), σελ. 131]
 
Ας παίζει το τρανζιστοράκι1, ας μεταδίδει
τη θεία λειτουργία ή παλιές οπερέτες
και τα παντζούρια ας μένουν πάντα ανοιχτά,
τα φώτα ας είναι όλα αναμμένα.
 
Ας δίνει μια επίφαση2 ειρήνης
το ταραγμένο σπίτι μας. Όταν γυρνώ απ’ τη δουλειά
κατάκοπος, ας μην τα βρίσκω όλα
κλειστά και θεοσκότεινα, κι η γριά στο ντιβάνι,
μόλις η πόρτα τρίξει, ν’ αρχινάει τα βογγητά.
 
Όσο αντέχουμε ακόμα τα τραγούδια,
λιγότερο θανάσιμη γίνεται η μουγγαμάρα,
ο θάνατος, θαρρείς, μας τριγυρίζει πιο δειλά.
 
«Προάστια», 1964-1970
------------------------------------------
1 τρανζιστοράκι = φορητό ραδιόφωνο
2 επίφαση = (εδώ) ψευδαίσθηση
 
Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά το περιεχόμενο της 1ης (Γιατί η χαρά… με ενθουσιασμό;) και της 3ης παραγράφου (Ας γίνουμε χτίστες… Μυριάδες Αμφίωνες.) του Κειμένου 1. (70-80 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Ο συγγραφέας εξετάζει τον ρόλο της ψυχαγωγίας και κυρίως της μουσικής στην ανθρώπινη δημιουργία. Η γνήσια ψυχαγωγία στηρίζει την εργασία, καθιστώντας τη πιο ευχάριστη. Παραλλήλως, μάλιστα, εμψυχώνει και ενθαρρύνει τους ανθρώπους στην προσπάθεια αλλαγής του κόσμου. Απαιτείται, ωστόσο, προσεκτική αναζήτηση προκειμένου να εντοπιστεί η εμψυχωτική μουσική μέσα στο πλήθος των θορύβων˙ η μουσική εκείνη που αντλεί το υλικό της από τα βάθη της ψυχής και της παράδοσης, όπως συνέβαινε παλαιότερα, όταν η μουσική στήριζε τη συλλογική προσπάθεια και εργασία των ατόμων.
 
Θέμα Β
Β1. Με βάση τα Κείμενα 1 ή/και 2, να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου ως σωστές ή λανθασμένες, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος (δεν χρειάζεται να αναφέρετε συγκεκριμένο χωρίο κειμένου):
α. Ο Β. Καραποστόλης στο Κείμενο 1 διακρίνει την ψυχαγωγία από τη διασκέδαση.
β. Σύμφωνα με το Κείμενο 1, η έμπνευση που προσφέρει η μουσική αρκεί από μόνη της να χτίσει έναν καλύτερο κόσμο.
γ. Σύμφωνα με το Κείμενο 1, το τραγούδι ενισχύει το ομαδικό πνεύμα.
δ. Σύμφωνα με το Κείμενο 2, η πεζοπορία στη χώρα της είναι για τη Μ. Ευθυμίου πιο δυνατή βιωματική εμπειρία από τα ταξίδια της σε άλλες χώρες.
ε. Σύμφωνα με το Κείμενο 2, το τραγούδι και ο χορός αποτελούν αποκλειστικά πηγές χαράς και ψυχικής επαφής.
Μονάδες 10
 
α. Σωστό
β. Λάθος
γ. Σωστό
δ. Σωστό
ε. Λάθος
 
Β2. Στο Κείμενο 1 κυριαρχεί το α΄ πληθυντικό πρόσωπο, ενώ στο Κείμενο 2 το α΄ ενικό πρόσωπο. Να εξηγήσετε τις συγκεκριμένες γλωσσικές επιλογές, λαμβάνοντας υπόψη για καθεμία απ’ αυτές την πρόθεση του πομπού και το είδος του κειμένου.
Μονάδες 15
 
Ο συντάκτης του Κειμένου 1 επιλέγει το α΄ πληθυντικό πρόσωπο, επειδή στο άρθρο του επιθυμεί να μειώσει την απόστασή του με τον αναγνώστη-δέκτη, δημιουργώντας μια γέφυρα επικοινωνίας με σκοπό να τον προβληματίσει για την εύρεση ποιοτικών μέσων ψυχαγωγίας. Πιο συγκεκριμένα, η χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου αποπνέει συλλογικότητα και καθολικότητα, καθώς ο συγγραφέας εκφράζει απόψεις που εκπροσωπούν συλλογικές αγωνίες και αναζητήσεις.
Στο Κείμενο 2 γίνεται χρήση του α΄ ενικού προσώπου, επειδή το κείμενο αποτελεί απόσπασμα συνέντευξης, άρα έχει χαρακτήρα προσωπικό, βιωματικό και εξομολογητικό. Η Μ. Ευθυμίου επιθυμεί να εκφράσει τις προσωπικές της εμπειρίες από τα ταξίδια της στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Με το α΄ ενικό πρόσωπο αναδεικνύεται η προσωπικότητά της καθώς και οι απόψεις της για τον ρόλο και την αξία της μουσικής.
 
Β3. α. Στη 2η παράγραφο «Η απάντηση έρχεται… ποτέ δεν γίνονται» του Κειμένου 1, ο συγγραφέας παραθέτει τον μύθο του Αμφίωνος.
Να αναφέρετε δύο διαφορετικούς μεταξύ τους στόχους αυτής της επιλογής του συγγραφέα. (μονάδες 12)
 
-Τεκμηρίωση της άποψης ότι το τραγούδι βελτιώνει τη ζωή μας και μας ενθαρρύνει να αλλάξουμε τον κόσμο, ενίσχυση της πειστικότητας του συντάκτη.
- Αισθητική απόλαυση, λογοτεχνική τέρψη, παραστατικότητα (εικονοπλαστικός λόγος), ζωντάνια, ευχαρίστηση, συγκίνηση.
- Ανάδειξη της ευρυμάθειας, πνευματικής καλλιέργειας του συντάκτη.
- Προσδίδεται κύρος στον συντάκτη.
 
β. Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις / λεκτικά σύνολα του Κειμένου 1, οι οποίες είναι σημειωμένες με έντονη γραφή: Ωστόσο,
Όπως,
Έτσι ώστε (μονάδες 3).
Μονάδες 15
 
Ωστόσο: αντίθεση, εναντίωση
Όπως: σύγκριση, αναλογία
Έτσι ώστε: αποτέλεσμα, συμπέρασμα
 
Θέμα Γ
Γ1. Ποιος είναι ο ρόλος του τραγουδιού στη ζωή του ποιητικού υποκειμένου, σύμφωνα με το Κείμενο 3; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου, αξιοποιώντας τρεις (3) κειμενικούς δείκτες. Πώς λειτουργεί το τραγούδι στις δύσκολες περιστάσεις της δικής σου ζωής; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Το τραγούδι διαδραματίζει παρηγορητικό ρόλο στη ζωή του ποιητικού υποκειμένου, επιτρέποντάς του να υπομένει ευκολότερα τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, έστω κι αν μέσω αυτού δεν αλλάζει δραστικά η ζωή του. Με την κατ’ επανάληψη χρήση προτρεπτικής υποτακτικής («ας παίζει, ας μεταδίδει, ας δίνει»), το ποιητικό υποκείμενο δηλώνει την επιθυμία του να ακούγεται μουσική στο σπίτι της οικογένειάς του, ώστε να μην έρχεται καθημερινά αντιμέτωπος με μια καταθλιπτική και μίζερη κατάσταση, όπως αυτό διαφαίνεται από την εικόνα της «γριάς στο ντιβάνι», η οποία μόλις τον ακούει να επιστρέφει «αρχινάει τα βογγητά». Η αίσθηση της ψυχοφθόρας αυτής πραγματικότητας ενισχύεται με την εικόνα των «κλειστών και θεοσκότεινων» δωματίων, την οποία το ποιητικό υποκείμενο επιχειρεί να αντισταθμίσει με τη μουσική και το φως, ώστε να μη βιώνει τόσο έντονα τη συναισθηματική συντριβή της δύσκολης καθημερινότητάς του. Όπως, άλλωστε, δηλώνει με τη χρήση μεταφοράς, χάρη στη μουσική, η «μουγγαμάρα» γίνεται «λιγότερο θανάσιμη» και ο προσωποποιημένος «θάνατος» «τριγυρίζει πιο δειλά» τον ίδιο και την οικογένειά του.
Η μουσική, όπως παρουσιάζεται κι από το ποιητικό υποκείμενο, έχει ανάλογα παρηγορητικό, αλλά και εμψυχωτικό ρόλο στη ζωή μου. Με τη βοήθεια της μουσικής εκτονώνω τις διάφορες ψυχικές εντάσεις που βιώνω και, παράλληλα, λαμβάνω την αναγκαία στήριξη για να επιδίδομαι με καλύτερη διάθεση και προθυμία είτε στη μελέτη είτε σε όποια άλλη εργασία έχω να επιτελέσω.
 
Θέμα Δ
Δ1. Αξιοποιώντας δημιουργικά τα Κείμενα 1 και 2, να γράψεις ένα δικό σου κείμενο (350-400 λέξεις), το οποίο θα αναρτηθεί στο προσωπικό σου ιστολόγιο, με βάση τα παρακάτω ερωτήματα:
α) Με ποια κριτήρια επιλέγεις τα μουσικά σου ακούσματα;
β) Πώς αυτά συμβάλλουν τόσο στη συγκρότηση του εαυτού σου όσο και στην αντίληψή σου για τον κόσμο;
Μονάδες 30
 
Η μουσική της καθημερινότητάς μου
 
     Η σχέση μου με τη μουσική, όπως κάθε έφηβος μπορεί να βεβαιώσει, είναι ιδιαιτέρως στενή, καθώς συνοδεύει σχεδόν κάθε δραστηριότητά μου. Από το πρωινό ξύπνημα, μέχρι τη νυχτερινή μελέτη των μαθημάτων, η μουσική είναι πάντοτε παρούσα, είτε συνδράμοντας στη διασφάλιση της αναγκαίας πνευματικής συγκέντρωσης, είτε προσφέροντας εκτόνωση, είτε παρέχοντάς μου τη συναισθηματική παραμυθία που χρειάζομαι. Λειτουργεί κατ’ αυτό τον τρόπο ως μέσο έκφρασης και πνευματικό ερέθισμα που διαδραματίζει καίριο ρόλο στη συγκρότηση του εαυτού μου, γι’ αυτό και την επιλέγω κάθε φορά με βάση συγκεκριμένα κριτήρια.
     Όπως είναι εύλογο, καταφεύγω σε διαφορετικά μουσικά ακούσματα ανάλογα με τις δραστηριότητες της στιγμής και την ψυχολογική μου διάθεση, οπότε οι μουσικές επιλογές μου δεν περιορίζονται σε ένα μόνο είδος. Επιδιώκω, ωστόσο, τα μουσικά αυτά ακούσματα να πληρούν -ανεξάρτητα από το είδος τους- ορισμένες προϋποθέσεις ποιότητας. Θεωρώ, για παράδειγμα, ανούσιο το να οδηγούμαι στις επιλογές μου με βάση τις επίκαιρες «επιτυχίες» της κάθε περιόδου. Προτιμώ να επιλέγω τραγούδια και μουσικές που έχουν αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου, τα οποία έχουν τη δυνατότητα αφενός να μου προσφέρουν ουσιαστική συγκίνηση και αφετέρου να μου μεταδώσουν αξιόλογα μηνύματα και σκέψεις. Δεν θα πρέπει να εκπλήσσει, έτσι, κανέναν το γεγονός ότι αρκετά από τα ακούσματά μου αποτελούν συνθέσεις παλαιότερων δεκαετιών.
     Η μουσική, άλλωστε, συνιστά για μένα μέσο παιδείας και καλλιέργειας, γι’ αυτό και θεωρώ πως της οφείλω σημαντικό μέρος της ταυτότητάς μου. Πολλά από τα αγαπημένα μου τραγούδια κινούνται πέρα από την εγωκεντρική θέαση του εαυτού και αντικρίζουν το άτομο ως μέλος ενός ευρύτερου κοινωνικού συνόλου, η πορεία του οποίου επηρεάζει το άτομο, αλλά επηρεάζεται και από αυτό. Απέκτησα, έτσι, από νωρίς την πεποίθηση πως δεν ζω μόνο για τον εαυτό μου και κατ’ επέκταση πως η διαδρομή μου σε αυτό τον κόσμο οφείλει να λειτουργεί επωφελώς και για τους ανθρώπους γύρω μου. Η αξία αυτή που αναγνωρίζω στο «εμείς», στο πλαίσιο της κοινής μας συνύπαρξης και πορείας, οφείλεται ακριβώς σε μουσικά ακούσματα που δεν αναλώνονται σε εφήμερα ατομικά συναισθήματα της στιγμής, αλλά αποσκοπούν στη συγκρότηση μιας ουσιαστικότερης αντίληψης για τη θέση του ατόμου στον κόσμο. Αν, επομένως, διαθέτω σήμερα την ωριμότητα να επιδιώκω συνεχώς την προσωπική μου βελτίωση, να αναγνωρίζω τη σημασία της υπευθυνότητας και να επιζητώ να προσφέρω ό,τι περισσότερο μπορώ στους συνανθρώπους μου, αυτό αποτελεί, εν μέρει, απότοκο των μουσικών μου επιλογών.  
     Η διαρκής παρουσία της μουσικής στην καθημερινότητά μου θα μπορούσε είτε να αποτελεί έναν ευχάριστο περισπασμό από τις ποικίλες εντάσεις, είτε να διαδραματίζει έναν πιο ουσιαστικό ρόλο. Προσωπικά επέλεξα να την αντικρίζω ως πηγή μάθησης και να την επιλέγω με προσοχή. Δεν δίστασα, έτσι, να ανατρέξω σε παλαιότερες εποχές, αλλά και να συμβουλευτώ πρόσωπα του περιβάλλοντός μου. Θα σας συμβούλευα να αναζητήσετε κι εσείς ακούσματα γνήσιας μουσικής -ψυχικής- εμπειρίας και να αντιληφθείτε τον καίριο παιδαγωγικό τους ρόλο.