Αδίδακτο Κείμενο: Λυσίας, Δήμου καταλύσεως ἀπολογία §§25-26 [Συντακτική ανάλυση]

 

Jane Davies

Αδίδακτο Κείμενο: Λυσίας, Δήμου καταλύσεως ἀπολογία §§25-26 [Συντακτική ανάλυση]
(έκδ. του Albini, U. Φλωρεντία: Sansoni, 1955)
 
Ο ομιλητής προσπαθεί να αποδείξει ότι, μολονότι παρέμεινε στην Αθήνα κατά την περίοδο της διακυβέρνησης των Τριάκοντα, δεν υπήρξε συνεργός ή ομοϊδεάτης τους. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο απολογούμενος συνιστά στους δικαστές να μην υποπέσουν στα λάθη που επακολούθησαν με την πτώση των Τετρακοσίων του 411 π.Χ., οι οποίοι κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου ανέτρεψαν το δημοκρατικό πολίτευμα και εγκαθίδρυσαν τυραννία.
 
Ἄξιον δέ μνησθῆναι <καί> τῶν μετά τούς τετρακοσίους πραγμάτων· εὖ γὰρ εἴσεσθε ὅτι, ἃ μέν οὗτοι συμβουλεύουσιν, οὐδεπώποτε ὑμῖν ἐλυσιτέλησεν, ἃ δ’ ἐγώ παραινῶ, ἀμφοτέραις ἀεί ταῖς πολιτείαις συμφέρει. Ἴστε γὰρ Ἐπιγένην καί Δημοφάνην καὶ Κλεισθένην ἰδίᾳ μὲν καρπωσαμένους τάς τῆς πόλεως συμφοράς, δημοσίᾳ δέ ὄντας μεγίστων κακῶν αἰτίους. Ἐνίων μέν γάρ ἔπεισαν ὑμᾶς ἀκρίτων θάνατον καταψηφίσασθαι, πολλῶν δέ ἀδίκως δημεῦσαι τάς οὐσίας, τούς δ' ἐξελάσαι καί ἀτιμῶσαι τῶν πολιτῶν· τοιοῦτοι γάρ ἦσαν ὥστε τούς μέν ἡμαρτηκότας ἀργύριον λαμβάνοντες ἀφιέναι, τούς δέ μηδέν ἠδικηκότας εἰς ὑμᾶς εἰσιόντες ἀπολλύναι. Καί οὐ πρότερον ἐπαύσαντο, ἕως τήν μέν πόλιν εἰς στάσεις καί τάς μεγίστας συμφοράς κατέστησαν, αὐτοί δ’ ἐκ πενήτων πλούσιοι ἐγένοντο. Ὑμεῖς δὲ οὕτως διετέθητε ὥστε τούς μέν φεύγοντας κατεδέξασθε, τούς δ’ ἀτίμους ἐπιτίμους ἐποιήσατε, τοῖς δ’ ἄλλοις περί ὁμονοίας ὅρκους ὤμνυτε·
 
Μετάφραση
Αξίζει να θυμηθείτε και τα γεγονότα μετά την περίοδο των τετρακοσίων∙ γιατί θα αντιληφθείτε πλήρως ότι όσα εκείνοι σας συμβουλεύουν ουδέποτε σας ωφέλησαν, όσα, όμως, εγώ σας προτείνω συμφέρουν πάντοτε και τις δύο πολιτικές παρατάξεις. Γνωρίζετε, άλλωστε, ότι ο Επιγένης, ο Δημοφάνης και ο Κλεισθένης καρπώνονταν προσωπικά οφέλη από τις συμφορές της πολιτείας, ενώ ήταν οι υπαίτιοι για τα σημαντικότερα δεινά του δημοσίου. Γιατί  σας έπεισαν να καταδικάσετε μερικούς σε θάνατο χωρίς δίκη, να δημεύσετε την περιουσία πολλών άδικα, να εξορίσετε και να ατιμώσετε άλλους από τους πολίτες∙ γιατί ήταν τέτοιοι, ώστε μπορούσαν να απελευθερώνουν ενόχους λαμβάνοντας χρήματα, ενώ για εκείνους που δεν είχαν διαπράξει κανένα αδίκημα να τους αφανίζουν φέρνοντάς τους σε εσάς. Και δεν σταμάτησαν προτού εμπλέξουν την πόλη σε εξεγέρσεις και στις μεγαλύτερες συμφορές, ενώ οι ίδιοι από φτωχοί έγιναν πλούσιοι. Εσείς, ωστόσο, είχατε την μεγαθυμία, ώστε να δεχτείτε πίσω τους εξόριστους, να αποκαταστήσετε τους ατιμασμένους, και να δεσμευτείτε με όρκο να μονοιάσετε με τους άλλους.   
 
Συντακτική ανάλυση
 
Ἄξιον δέ μνησθῆναι <καί> τῶν μετά τούς τετρακοσίους πραγμάτων·
Κύρια πρόταση
Ἄξιον (ἐστί): Απρόσωπη έκφραση σε θέση ρήματος. μνησθῆναι: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο της απρόσωπης έκφρασης. ὑμᾶς: Υποκείμενο απαρεμφάτου (εννοείται) λόγω ετεροπροσωπίας. τῶν πραγμάτων: Αντικείμενο απαρεμφάτου. μετά τούς τετρακοσίους: Εμπρόθετος προσδιορισμός της χρονικής ακολουθίας (ύστερα από).
[μνησθῆναι: Τα ρήματα που σημαίνουν μνήμη ή λήθη δέχονται αντικείμενο σε γενική]
 
εὖ γὰρ εἴσεσθε
Κύρια πρόταση
εἴσεσθε: Ρήμα. ὑμεῖς: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). εὖ: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.
 
ὅτι οὐδεπώποτε ὑμῖν ἐλυσιτέλησεν
Δευτερεύουσα ειδική πρόταση ως αντικείμενο του ρήματος της κύριας
ἐλυσιτέλησεν: Ρήμα. (Ως υποκείμενό του λειτουργεί η αναφορική πρόταση). ὑμῖν: Αντικείμενο του ρήματος. οὐδεπώποτε: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.
[* Το λυσιτελῶ είναι το μόνο ρήμα από όσα δηλώνουν βλάβη ή ωφέλεια που συντάσσεται με δοτική και όχι με αιτιατική]
 
ἃ μέν οὗτοι συμβουλεύουσιν,
Δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση ως υποκείμενο ρήματος
συμβουλεύουσιν: Ρήμα. οὗτοι: Υποκείμενο ρήματος. ἃ: Αντικείμενο ρήματος.
 
ἃ δ’ ἐγώ παραινῶ
Δευτερεύουσα αναφορική ως υποκείμενο του ρήματος συμφέρει
παραινῶ: Ρήμα. ἐγώ: Υποκείμενο ρήματος. ἃ: Αντικείμενο ρήματος.
 
ἀμφοτέραις ἀεί ταῖς πολιτείαις συμφέρει
Δευτερεύουσα ειδική πρόταση κατ’ αναλογία με την προηγούμενη ειδική ως αντικείμενο της κύριας (εὖ γὰρ εἴσεσθε)
συμφέρει: Ρήμα. (Ως υποκείμενο του ρήματος λειτουργεί η αναφορική πρόταση). ταῖς πολιτείαις: Αντικείμενο του ρήματος. ἀμφοτέραις: Επιθετικός προσδιορισμός στο ταῖς πολιτείαις. ἀεί: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.
 
Ἴστε γὰρ Ἐπιγένην καί Δημοφάνην καὶ Κλεισθένην ἰδίᾳ μὲν καρπωσαμένους τάς τῆς πόλεως συμφοράς, δημοσίᾳ δέ ὄντας μεγίστων κακῶν αἰτίους.
Κύρια πρόταση
Ἴστε: Ρήμα. ὑμεῖς: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). Ἐπιγένην & Δημοφάνην & Κλεισθένην: Αντικείμενα ρήματος. καρπωσαμένους: Κατηγορηματική μετοχή. Ως υποκείμενό της λειτουργούν τα αντικείμενα του ρήματος. τάς συμφοράς: Αντικείμενο της μετοχής. τῆς πόλεως: Γενική κτητική. ἰδίᾳ: Δοτική του τρόπου. ὄντας: Κατηγορηματική μετοχή. Ως υποκείμενό της λειτουργούν τα αντικείμενα του ρήματος. αἰτίους: Κατηγορούμενο στα υποκείμενα της μετοχής. κακῶν: Γενική της αιτίας. μεγίστων: Επιθετικός προσδιορισμός στο κακῶν. δημοσίᾳ: Δοτική του τρόπου.
 
Ἐνίων μέν γάρ ἔπεισαν ὑμᾶς ἀκρίτων θάνατον καταψηφίσασθαι, πολλῶν δέ ἀδίκως δημεῦσαι τάς οὐσίας, τούς δ' ἐξελάσαι καί ἀτιμῶσαι τῶν πολιτῶν·
Κύρια πρόταση
ἔπεισαν: Ρήμα. οὗτοι: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). ὑμᾶς: Άμεσο αντικείμενο ρήματος. καταψηφίσασθαι: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος, τελικό απαρέμφατο, με υποκείμενό του το ὑμᾶς. θάνατον: Άμεσο αντικείμενο απαρεμφάτου. Ἐνίων: Έμμεσο αντικείμενο απαρεμφάτου. ἀκρίτων: Επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο Ἐνίων, με το οποίο βρίσκεται στην ίδια πτώση. δημεῦσαι: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος, τελικό απαρέμφατο, με υποκείμενό του το ὑμᾶς. τάς οὐσίας: Αντικείμενο απαρεμφάτου. πολλῶν: Γενική κτητική. ἀδίκως: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου. ἐξελάσαι: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος, τελικό απαρέμφατο, με υποκείμενό του το ὑμᾶς. τούς δε: Αντικείμενο απαρεμφάτου. ἀτιμῶσαι: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος, τελικό απαρέμφατο, με υποκείμενό του το ὑμᾶς και αντικείμενο τούς δε. τῶν πολιτῶν: Γενική διαιρετική.
 
τοιοῦτοι γάρ ἦσαν
Κύρια πρόταση
ἦσαν: Ρήμα. οὗτοι: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). τοιοῦτοι: Κατηγορούμενο του υποκειμένου.
 
ὥστε τούς μέν ἡμαρτηκότας ἀργύριον λαμβάνοντες ἀφιέναι,
Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση
ἀφιέναι: Απαρέμφατο σε θέση ρήματος, με εννοούμενο υποκείμενο το οὗτοι (ταυτοπροσωπία με το ρήμα της κύριας). τούς ἡμαρτηκότας: Αντικείμενο απαρεμφάτου, επιθετική μετοχή. λαμβάνοντες: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του απαρεμφάτου (ρήματος). ἀργύριον: Αντικείμενο της τροπικής μετοχής.
 
τούς δέ μηδέν ἠδικηκότας εἰς ὑμᾶς εἰσιόντες ἀπολλύναι.
Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση με βάση το σχήμα τούς μεν – τούς δε
ἀπολλύναι: Απαρέμφατο σε θέση ρήματος, με εννοούμενο υποκείμενο το οὗτοι (ταυτοπροσωπία με το ρήμα της κύριας). τούς ἠδικηκότας: Αντικείμενο απαρεμφάτου, επιθετική μετοχή, με υποκείμενο το άρθρο της. μηδέν: Αντικείμενο επιθετικής μετοχής. εἰσιόντες: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του απαρεμφάτου (ρήματος). εἰς ὑμᾶς: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει το ενώπιον.
 
Καί οὐ πρότερον ἐπαύσαντο,
Κύρια πρόταση
οὐ ἐπαύσαντο: Ρήμα. οὗτοι: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). πρότερον: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.
 
ἕως τήν μέν πόλιν εἰς στάσεις καί τάς μεγίστας συμφοράς κατέστησαν,
Δευτερεύουσα χρονική πρόταση που δηλώνει το σύγχρονο
κατέστησαν: Ρήμα. οὗτοι: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). τήν πόλιν: Αντικείμενο ρήματος. εἰς στάσεις και (εἰς) συμφοράς: Εμπρόθετοι προσδιορισμοί της κατάστασης. μεγίστας: Επιθετικός προσδιορισμός στο συμφοράς.
 
αὐτοί δ’ ἐκ πενήτων πλούσιοι ἐγένοντο.
Δευτερεύουσα χρονική πρόταση με βάση το σχήμα μέν – δε
ἐγένοντο: Ρήμα. αὐτοί: Υποκείμενο ρήματος. πλούσιοι: Κατηγορούμενο υποκειμένου. ἐκ πενήτων: Εμπρόθετος προσδιορισμός της προέλευσης/αφετηρίας.
 
Ὑμεῖς δὲ οὕτως διετέθητε
Κύρια πρόταση
διετέθητε: Ρήμα. Ὑμεῖς: Υποκείμενο. οὕτως: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.
 
ὥστε τούς μέν φεύγοντας κατεδέξασθε,
Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση
κατεδέξασθε: Απαρέμφατο σε θέση ρήματος. ὑμεῖς: Υποκείμενο απαρεμφάτου (εννοείται). τούς φεύγοντας: Αντικείμενο απαρεμφάτου, επιθετική μετοχή.
 
τούς δ’ ἀτίμους ἐπιτίμους ἐποιήσατε
Δευτερεύουσα συμπερασματική (τούς μέν – τούς δε)
ἐποιήσατε: Ρήμα. ὑμεῖς: Υποκείμενο ρήματος. τούς ἀτίμους: Αντικείμενο ρήματος. ἐπιτίμους: Κατηγορούμενο του αντικειμένου.
 
τοῖς δ’ ἄλλοις περί ὁμονοίας ὅρκους ὤμνυτε·
Δευτερεύουσα συμπερασματική
ὤμνυτε: Ρήμα. ὑμεῖς: Υποκείμενο ρήματος. ὅρκους: Αντικείμενο (σύστοιχο) του ρήματος. τοῖς ἄλλοις: Δοτική αντικειμενική. περί ὁμονοίας: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς.
 
«Το θέμα προέρχεται και αντλήθηκε από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».