Έκθεση Β΄ Λυκείου: «Τα κόμικς και οι υποστηρικτές τους»

Έκθεση Β΄ Λυκείου: «Τα κόμικς και οι υποστηρικτές τους»

Προβάλλοντας τα θετικά στοιχεία των κόμικς, οι υποστηρικτές τους ισχυρίζονται ότι αυτά αρθρώνουν έναν κριτικό λόγο για την ίδια την κοινωνία, εκφράζουν μηνύματα ανθρωπιστικά, αποδεσμευμένα από ρατσιστικές προκαταλήψεις και αισθήματα υπεροχής απέναντι σε κάποιες ομάδες ανθρώπων ή τάσεις επιβολής σε λαούς του Τρίτου Κόσμου. Καταδικάζουν κάθε μορφή φασισμού, στηλιτεύουν τα απολυταρχικά καθεστώτα, αμφισβητούν τους φορείς εξουσίας. Καταπιάνονται με προβληματισμούς της εποχής και αποτελούν απάντηση στον αμερικάνικο καπιταλισμό και ιμπεριαλισμό που επιβλήθηκε στους χώρους της επικοινωνίας και της τέχνης. Οι υποστηρικτές των κόμικς θεωρούν εξάλλου ότι η βία, η εγκληματικότητα και η σεξουαλική διάσταση της βίας δεν παρουσιάζεται μόνο στα κόμικς, αλλά και στη λογοτεχνία, ακόμα και στη λογοτεχνία για παιδιά, ή σε μεγαλύτερο βαθμό στις περιγραφές των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.

Ο αναγνώστης των κόμικς δεν είναι μόνο παθητικό «υποκείμενο», αλλά και ενεργοποιημένο «πρόσωπο». Τα κόμικς είναι ερεθίσματα του νου και της φαντασίας και η εικόνα τους δεν είναι ούτε απλή ούτε ευκολοδιάβαστη. Συμπυκνώνει πληροφορίες που πρέπει να ερμηνευτούν. Οι χαρακτήρες που παρουσιάζονται στα κόμικς δεν είναι πάντα φανταστικά δημιουργήματα, αλλά συχνά πραγματικοί εκφραστές συγκεκριμένων ηθικών, κοινωνικών και ιδεολογικών αξιών. Έτσι επέρχεται ένα είδος «κάθαρσης» του αναγνώστη, καθώς αυτός ταυτίζεται με τον ήρωα των κόμικς. Οι ήρωες, τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, δεν είναι τυποποιημένοι, συμβατικοί, έχουν ο καθένας τους τα ιδιαίτερα εκείνα χαρακτηριστικά που τους κάνουν ξεχωριστούς. Κάποτε η προσωπικότητά τους είναι δανεισμένη από υπαρκτά πρόσωπα. Συχνά συναντάμε την ανθρώπινη εκδοχή του ρομαντικού ήρωα με αξίες, αρχές και πολιτική συνείδηση, που πιστεύει στη φιλία, τρέφει σεβασμό στις γυναίκες και γενικά λειτουργεί ως θετικό πρόσωπο.

Επιπλέον, τα κόμικς περιέχουν εικαστική ευαισθησία, καθώς η αισθητική τους παρουσίαση είναι ιδιαίτερα επιμελημένη, από το εξώφυλλο ως την τελευταία λεπτομέρεια και τη σχεδιαστική ακρίβεια. Περιέχουν εικαστικές λύσεις π.χ. την αίσθηση της απόστασης και της προοπτικής. Εικαστικά κινήματα μοντέρνας τέχνης, με χαρακτηριστική περίπτωση την Pop Art, έχουν εντάξει τα κόμικς στη θεματική τους (Λιχνεστάιν, Γουόρχολ, κ.ά.).

Τα αποτελέσματα ερευνών εξάλλου δείχνουν πως το λεξιλόγιο των εικονογραφημένων ούτε φτωχό είναι ούτε καθηλωμένο σε μια αυθαίρετη γραμματική κι ένα αιρετικό συντακτικό. Στα περισσότερα κόμικς, οι ονοματοποιίες και οι άσχημες εκφράσεις κατέχουν ένα απειροελάχιστο ποσοστό του συνολικού λόγου. Μάλιστα έχει διαπιστωθεί ότι συχνά τα παιδιά χρησιμοποιούν, όταν μιλούν, ηχοποιήσεις ή ονοματοποιίες, όπως μπαμ, κρατς, σνιφ, αούχ, κ.ά. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν γνωρίζουν τις λέξεις «σύγκρουση», «γδούπος», «λυγμός», «πόνος», «θλίψη», «πυροβολισμός», «κλάμα», κ.ά. Ιδιαίτερα χρήσιμα μπορούν να αποδειχθούν τα κόμικς για τα παιδιά που πρωτοξεκινούν την ανάγνωση, καθώς παρουσιάζουν νέες λέξεις εμπλουτίζοντας έτσι το λεξιλόγιο των παιδιών. Τα κόμικς μπορούν να αποτελέσουν τη γέφυρα που ενώνει τη ζωγραφική με τη λογοτεχνία, αλλά και το εύκολο και ευχάριστο ανάγνωσμα με το καλό λογοτεχνικό βιβλίο.

Στ. Γρόσδος, Η διδακτική της λογοτεχνίας - Comic(o)παιχνίδια. Στο: Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού, τεύχος 71, Σεπτ-Οκτ. 2011, 180-181(διασκευή).

Pop Art: καλλιτεχνικό κίνημα που αναπτύχθηκε αρχικά στη Μεγάλη Βρετανία και αργότερα στην Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Η Pop Art προβάλλει κατά κύριο λόγο σύμβολα του καταναλωτισμού, απλά αντικείμενα που άτομα περιορισμένης αντίληψης περί τέχνης τα θεωρούσαν στόχο ζωής. Μια από τις σημαντικότερες ίσως επιδράσεις της ήταν το γεγονός πως περιόρισε τη διάκριση ανάμεσα στις έννοιες της εμπορικής και υψηλής τέχνης. Στην Αμερική, εμφανίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Οι καλλιτέχνες Άντι Γουόρχολ και Ρόι Λίχτενσταϊν δίνουν τη μεγαλύτερη ώθηση στην Pop Art.

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 - 100 λέξεις).

Στα θετικά των κόμικς οι υποστηρικτές τους προσμετρούν την τήρηση κριτικής στάσης απέναντι στην κοινωνία, την έκφραση ανθρωπιστικών μηνυμάτων, την απουσία ρατσιστικών προκαταλήψεων, καθώς και την απόρριψη κάθε μορφής φασισμού. Θεωρούν, επίσης, πως μέσω αυτών δίνεται μια απάντηση στον αμερικανικό καπιταλισμό, που έχει κυριεύσει τους υπόλοιπους χώρους της τέχνης. Ενώ, επισημαίνουν ότι τα κόμικς ενεργοποιούν τη σκέψη και τη φαντασία των αναγνωστών, μιας και κάθε εικόνα συμπυκνώνει πλήθος πληροφοριών. Οι ήρωες που παρουσιάζονται σε αυτά είναι συνήθως εκφραστές ηθικών και ιδεολογικών αξιών που επιτρέπουν την ταύτιση των αναγνωστών μαζί τους και λειτουργούν ως θετικά πρόσωπα. Είναι, παράλληλα, εικαστικώς άρτια με επιμελημένη αισθητική παρουσίαση, και, παρά τη συνήθη εντύπωση, έχουν πλούσιο λεξιλόγιο που βοηθά τα παιδιά να μαθαίνουν νέες λέξεις, και λειτουργούν ως γέφυρα ανάμεσα στη ζωγραφική και τη λογοτεχνία.   

Β1. Ποια είναι, σύμφωνα με το κείμενο, τα χαρακτηριστικά των ηρώων των κόμικς; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων.

Οι ήρωες των κόμικς δεν είναι πάντοτε φανταστικά δημιουργήματα, αποκομμένα από την τρέχουσα κοινωνική πραγματικότητα. Συχνά εκφράζουν πραγματικές και πολύ συγκεκριμένες ηθικές, κοινωνικές και ιδεολογικές αξίες, με αποτέλεσμα οι αναγνώστες να ταυτίζονται με αυτούς και τις περιπέτειές τους. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι οι ήρωες των κόμικς έχουν ο καθένας τα εντελώς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, γεγονός που τους καθιστά ξεχωριστούς και τους προφυλάσσει από την τυποποίηση. Κάποτε, μάλιστα, η προσωπικότητά τους αντλείται από υπαρκτά πρόσωπα. Ενώ, δεν είναι λίγες οι φορές που οι ήρωες αυτοί μπορούν να λειτουργήσουν ως θετικά πρότυπα, εφόσον είναι φορείς καίριων ηθικών ποιοτήτων κι έχουν αρχές, αξίες και ουσιαστική πολιτική συνείδηση.

Β1. Γιατί, σύμφωνα με το κείμενο, ο αναγνώστης των κόμικς δεν είναι μόνο παθητικό «υποκείμενο», αλλά και ενεργοποιημένο «πρόσωπο»; Πώς ενεργοποιείται ο αναγνώστης; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων.

Ο αναγνώστης των κόμικς είναι ενεργοποιημένο πρόσωπο, εφόσον η ενασχόληση με τα κόμικς προσφέρει πλήθος ερεθισμάτων για το νου και τη φαντασία. Οι εικόνες των κόμικς δεν είναι κατ’ ανάγκη απλές, ούτε εύκολα κατανοήσιμες, καθώς συμπυκνώνονται σε αυτές αρκετές πληροφορίες που απαιτούν προσπάθεια από τη μεριά του αναγνώστη προκειμένου να ερμηνευθούν. Επιπλέον, οι χαρακτήρες των κόμικς δεν είναι πάντοτε προϊόντα φαντασίας, χωρίς συσχετίσεις με την κοινωνική πραγματικότητα, απεναντίας λειτουργούν συχνά ως εκφραστές συγκεκριμένων ηθικών και ιδεολογικών αξιών, με αποτέλεσμα ο αναγνώστης να ταυτίζεται με τους ήρωες αυτούς και να συμπάσχει στις διάφορες περιπέτειές τους.

Β1. Ποια είναι η θέση, σύμφωνα με το κείμενο, των υποστηρικτών των κόμικς σχετικά με το λεξιλόγιο των κόμικς και την επίδραση που αυτό ασκεί στα παιδιά; (60-80 λέξεις).

Στο κείμενο επισημαίνεται πως σύμφωνα με έρευνες το λεξιλόγιο των κόμικς δεν είναι φτωχό, ούτε παραβιάζει τους κανόνες της γραμματικής και του συντακτικού. Ενώ, οι ονοματοποιίες, οι ηχομιμητικές δηλαδή αποδόσεις ενεργειών και πραγμάτων, όπως και οι άσχημες εκφράσεις καλύπτουν ένα ελάχιστο μέρος του συνολικού λόγου των κόμικς. Σε ό,τι αφορά, άλλωστε, τις ονοματοποιίες είναι διαπιστωμένο πως αποτελεί προσφιλή συνήθεια για τα παιδιά, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν γνωρίζουν τις αντίστοιχες λέξεις για τις σχετικές έννοιες. Τέλος τονίζεται πως τα κόμικς μπορούν να φανούν ιδιαιτέρως χρήσιμα για τα παιδιά που ξεκινούν να μαθαίνουν ανάγνωση, εφόσον επιτρέπουν την εκμάθηση νέων λέξεων με ευχάριστο τρόπο, και, συνάμα, μπορούν ν’ αποτελέσουν σημείο επαφής με τη λογοτεχνία.   

Β2. α. Να διαιρέσετε τη δεύτερη παράγραφο (Ο αναγνώστης... ως θετικό πρόσωπο) του κειμένου σε δύο παραγράφους.

Ο αναγνώστης των κόμικς δεν είναι μόνο παθητικό «υποκείμενο», αλλά και ενεργοποιημένο «πρόσωπο». Τα κόμικς είναι ερεθίσματα του νου και της φαντασίας και η εικόνα τους δεν είναι ούτε απλή ούτε ευκολοδιάβαστη. Συμπυκνώνει πληροφορίες που πρέπει να ερμηνευτούν. Οι χαρακτήρες που παρουσιάζονται στα κόμικς δεν είναι πάντα φανταστικά δημιουργήματα, αλλά συχνά πραγματικοί εκφραστές συγκεκριμένων ηθικών, κοινωνικών και ιδεολογικών αξιών. Έτσι επέρχεται ένα είδος «κάθαρσης» του αναγνώστη, καθώς αυτός ταυτίζεται με τον ήρωα των κόμικς.

Οι ήρωες, τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, δεν είναι τυποποιημένοι, συμβατικοί, έχουν ο καθένας τους τα ιδιαίτερα εκείνα χαρακτηριστικά που τους κάνουν ξεχωριστούς. Κάποτε η προσωπικότητά τους είναι δανεισμένη από υπαρκτά πρόσωπα. Συχνά συναντάμε την ανθρώπινη εκδοχή του ρομαντικού ήρωα με αξίες, αρχές και πολιτική συνείδηση, που πιστεύει στη φιλία, τρέφει σεβασμό στις γυναίκες και γενικά λειτουργεί ως θετικό πρόσωπο.

Β2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.  

Σύμφωνα με τη νέα διαίρεση, στην 1^η παράγραφο αιτιολογείται η άποψη ότι οι αναγνώστες των κόμικς είναι ενεργοποιημένα πρόσωπα, εφόσον καλούνται να ερμηνεύσουν το πλήθος των πληροφοριών που παρουσιάζονται σε κάθε εικόνα. Ενώ, στη 2^η παράγραφο γίνεται αναφορά στους ήρωες των κόμικς και στα στοιχεία εκείνα που τους καθιστούν ξεχωριστούς, όπως και στις θετικές ποιότητες που είναι συχνές σε κάποιους από αυτούς.

Β2.α. Πώς αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος (Επιπλέον... Γουόρχολ, κ.ά.) του κειμένου;

Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο των παραδειγμάτων.

Β2.β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η ανάπτυξη με παραδείγματα γίνεται αντιληπτή τόσο από τη χρήση της σχετικής έκφρασης «π.χ.» (π.χ. την αίσθηση της απόστασης και της προοπτικής), όσο και από την παρενθετική χρήση παραδειγμάτων με την οποία κλείνει η παράγραφος (Λιχνεστάιν, Γουόρχολ, κ.ά.).

Β2. Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για την τέταρτη παράγραφο (Τα αποτελέσματα… λογοτεχνικό βιβλίο) του κειμένου.   

- Τα θετικά στοιχεία των κόμικς σε επίπεδο γλωσσικής έκφρασης.

Γ1. Να γράψετε μία πρόταση για καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: ανθρωπιστικά, προκαταλήψεις, συμβατικοί, πολιτική συνείδηση, αιρετικό. Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση, το γένος, τον αριθμό κ.λπ.).

- Ανθρωπιστική είναι η παιδεία που έχει ως επίκεντρό της τον άνθρωπο, την πνευματική, ηθική και πολιτική του ολοκλήρωση.

- Οι προκαταλήψεις του εναντίον των αλλοεθνών είναι υπαίτιες για την ελλιπή ευαισθησία του απέναντι στο ζήτημα των προσφύγων.

- Παρά τις προσδοκίες των θεατών η παράσταση ήταν εντελώς συμβατική και τους προκάλεσε ανία.

- Η ανάπτυξη υγιούς πολιτικής συνείδησης στους νέους είναι αναγκαία προκειμένου να αποφεύγονται φαινόμενα όπως είναι ο μοιρολατρικός μεσσιανισμός κι η άνευ όρων παράδοση στα κελεύσματα του λαϊκισμού.

- Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται την ηθική πραγματικότητα είναι αιρετικός, αποκλίνει, δηλαδή, από τις καθιερωμένες απόψεις.  

Γ1.α. Να γράψετε μία συνώνυμη (σημασιολογικά ισοδύναμη) λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: προκαταλήψεις, επιβολής, στηλιτεύουν, κινήματα, έχουν εντάξει.

προκαταλήψεις: μεροληψία  

επιβολής: κυριάρχησης

στηλιτεύουν: καυτηριάζουν

κινήματα: ρεύματα

έχουν εντάξει: έχουν συμπεριλάβει (ενσωματώσει)

Γ1.β. Να γράψετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συνώνυμες λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο, το χρόνο κ.λπ.).

- Οι αποφάσεις των δικαστηρίων εμφανίζουν συχνά τάσεις μεροληψίας υπέρ των οικονομικά και κοινωνικά ισχυρότερων.

- Η κυριάρχηση των ισχυρότερων κρατών σε άλλα ασθενέστερα επιτυγχάνεται πλέον όχι με τη δύναμη των όπλων, αλλά μέσω της οικονομικής υπεροχής.  

- Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών καυτηρίασε τις προκλητικές δηλώσεις του υπουργού.

- Παρακολουθεί όλα τα νέα ρεύματα στον χώρο της τέχνης.

- Έχει ενσωματώσει στα νέα του έργα τις πλέον σύγχρονες τεχνοτροπίες.

Γ1.α. Οι παρακάτω λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή έχουν περισσότερες από μία σημασίες: χαρακτήρες, προοπτικής. Να σχηματίσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συγκεκριμένες λέξεις με τη σημασία που έχουν αυτές στο κείμενο (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση ή/και τον αριθμό).

- Όλοι οι χαρακτήρες του έργου αυτού είναι αδύναμοι και μοναχικοί άνθρωποι.

- Η κλασική προοπτική θεμελιώθηκε στην της Αναγέννησης.

Γ1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου χρησιμοποιώντας τις με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχουν στο κείμενο (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση ή/και τον αριθμό).

- Έχουν εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα, αν και είναι αδέρφια. / Δεν είναι ο χαρακτήρας του να λέει ψέματα.

- Η αδιάλλακτη στάση του δεν αφήνει προοπτικές για συμφιλίωση. / Το επάγγελμα αυτό δεν έχει καλές προοπτικές.

Γ2.α. «Ιδιαίτερα χρήσιμα μπορούν να αποδειχθούν τα κόμικς για τα παιδιά που πρωτοξεκινούν την ανάγνωση...»: Στην παραπάνω περίοδο λόγου να εντοπίσετε την αναφορική ονοματική πρόταση και με βάση τις πληροφορίες που περιέχει η πρόταση σε σχέση με τον προσδιοριζόμενο όρο να την χαρακτηρίσετε ως προσδιοριστική ή ως παραθετική.

Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που πρωτοξεκινούν την ανάγνωση»

Γ2.β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η πρόταση αυτή είναι προσδιοριστική, διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του προσδιοριζόμενου όρου (τα παιδιά), γι’ αυτό και δεν χωρίζεται από αυτόν με κόμμα.

Γ2.α. Να εντοπίσετε στο κείμενο μία περίπτωση χρήσης ασύνδετου σχήματος.

«Καταδικάζουν κάθε μορφή φασισμού, στηλιτεύουν τα απολυταρχικά καθεστώτα, αμφισβητούν τους φορείς εξουσίας.»

Γ2.β. Για ποιους λόγους χρησιμοποιεί ο αρθρογράφος το ασύνδετο σχήμα στο παράδειγμα που εντοπίσατε;

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το ασύνδετο σχήμα προκειμένου να δώσει με έμφαση τα στοιχεία εκείνα που αναγνωρίζονται ως θετικά των κόμικς από τους υποστηρικτές τους. Συνάμα, με το ασύνδετο σχήμα επιτυγχάνεται η πύκνωση του λόγου και, χάρη στον πιο γοργό ρυθμό της ανάγνωσης, αποδίδεται στο λόγο ζωντάνια και παραστατικότητα.

Γ2.α. «... (Τα κόμικς) καταδικάζουν κάθε μορφή φασισμού»: Στην παραπάνω πρόταση να εξηγήσετε την επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα.

Ο συγγραφέας επιλέγει την ενεργητική σύνταξη για να δώσει έμφαση στο υποκείμενο του ρήματος (τα κόμικς).

Γ2.β. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Πού δίνεται η έμφαση με την παθητική σύνταξη;

«Κάθε μορφή φασισμού καταδικάζεται από τα κόμικς.»

Με την παθητική σύνταξη δίνεται έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας∙ στο γεγονός, δηλαδή, ότι καταδικάζεται κάθε μορφή φασισμού.

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Η προέλευση της τέχνης

Ruslan Bulgov

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Η προέλευση της τέχνης

Οι τέχνες που εξαρτώνται από το σχέδιο άρχισαν, όπως όλες οι εφευρέσεις, με τα αναγκαία. Στη συνέχεια επιζητήθηκε η ομορφιά και τελικά ακολούθησε το περιττό. Αυτά είναι τα τρία κυριότερα στάδια της τέχνης. Οι παλιότερες αναφορές μας διδάσκουν ότι τα πρώτα εικαστικά έργα έδειχναν τι είναι ο άνθρωπος και όχι πώς φαίνεται στα μάτια μας, δηλαδή το περίγραμμά του και όχι τη μορφή του. Από την απλοϊκότητα της μορφής πέρασαν στην εξέταση των σχέσεων, η οποία δίδαξε την ορθότητα. Με τη σειρά της αυτή προσέφερε την ασφάλεια, για να αποτολμηθεί το μεγάλο. Έτσι, η τέχνη απέκτησε μεγαλείο και τελικά με τους Έλληνες έφτασε σταδιακά στην ανώτατη ομορφιά. Αφού εναρμονίστηκαν όλα τα μέρη της και επιζητήθηκε ο εξωραϊσμός της, οι καλλιτέχνες προχώρησαν στο περιττό, οπότε χάθηκε η μεγαλοσύνη της τέχνης και τέλος ακολούθησε η πλήρης παρακμή της.

Η τέχνη άρχισε με την πιο απλοϊκή μορφή και ίσως με ένα είδος γλυπτικής, καθώς και ένα παιδί μπορεί να δώσει μια ορισμένη μορφή σε μια μαλακή μάζα. Δεν μπορεί, όμως, να σχεδιάσει οτιδήποτε πάνω σε μια επιφάνεια, επειδή στην πρώτη περίπτωση αρκεί η απλή ιδέα ενός πράγματος, ενώ το σχέδιο απαιτεί πολλές άλλες γνώσεις. Αργότερα η ζωγραφική έγινε η διακοσμήτρια της γλυπτικής.

Η προέλευση της τέχνης φαίνεται πως είναι ίδια σε όλους τους λαούς που την άσκησαν και δεν έχουμε επαρκείς λόγους, για να δηλώσουμε μια ιδιαίτερη πατρίδα της, καθώς το πρώτο σπέρμα για το αναγκαίο το βρήκε κάθε λαός στον εαυτό του. Αλλά η επινόηση της τέχνης διαφέρει ανάλογα με την ηλικία των λαών και την πρώιμη ή όψιμη εισαγωγή της λατρείας των θεών. Έτσι, οι Χαλδαίοι ή οι Αιγύπτιοι πρέπει να αισθητοποίησαν νωρίτερα από τους Έλληνες στο πλαίσιο της λατρείας τις ανώτερες δυνάμεις που φαντάστηκαν. Εδώ συμβαίνει ό,τι παρατηρείται και στις άλλες τέχνες και εφευρέσεις, όπως είναι ο χρωματισμός με πορφύρα, που στις χώρες της Ανατολής έγιναν γνωστές και ασκήθηκαν νωρίτερα.

Εκείνοι, όμως, που αναφέρονται στην προέλευση μιας χρήσης ή σε μια τέχνη και τη μετάδοσή της από έναν λαό στον άλλον πλανώνται γενικά, επειδή στηρίζονται σε επιμέρους στοιχεία που έχουν μια ομοιότητα μεταξύ τους και από αυτό βγάζουν ένα γενικό συμπέρασμα. Για παράδειγμα, ορισμένοι λόγω της χαρακτηριστικής κοιλιάς τόσο των Ελλήνων όσο και των Ρωμαίων παλαιστών ισχυρίζονται ότι οι δεύτεροι, εφόσον έπονται χρονικά, κατάγονται από τους πρώτους. Η τέχνη στους Έλληνες, αν και αναπτύχθηκε πολύ αργότερα από ό,τι τις χώρες της Ανατολής, άρχισε με μιαν απλοϊκότητα, καθώς, όπως φαίνεται, οι Έλληνες δε δέχτηκαν το πρώτο σπέρμα για την τέχνη τους από κανέναν άλλο λαό, αλλά φαίνεται πως είναι οι πρώτοι εφευρέτες της.

J. Winckelmann (2010). Ιστορία της Αρχαίας Τέχνης. Αθήνα: Gutenberg (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 - 100 λέξεις).

Οι τέχνες ξεκίνησαν με απλοϊκότητα στη μορφή, προχώρησαν στον εξωραϊσμό και οδηγήθηκαν στην παρακμή από την επιδίωξη του περιττού. Ίσως η πρώτη μορφή τέχνης να ήταν κάποιο είδος γλυπτικής, ενώ ακολούθησε το σχέδιο που απαιτεί περισσότερες γνώσεις. Η προέλευση, πάντως, της τέχνης φαίνεται να είναι ίδια σε όλους τους λαούς, χωρίς να μπορεί να δηλωθεί μία ιδιαίτερη πατρίδα της. Η εξέλιξή της διαφοροποιήθηκε ανάλογα με την ηλικία κάθε λαού, αλλά δεν ευσταθεί η άποψη πως μεταδόθηκε από τον ένα λαό στον άλλον, καθώς ο καθένας έφτασε σε αυτή αυτόνομα. Η τέχνη στους Έλληνες, για παράδειγμα, ξεκίνησε με απλοϊκές μορφές, αφού οι ίδιοι, χωρίς να δεχτούν επιδράσεις από άλλους, στάθηκαν οι πρώτοι εφευρέτες της τέχνης τους.

Β1. Ποια είναι, κατά τον συγγραφέα, τα κύρια στάδια εξέλιξης της τέχνης; (60 – 80 λέξεις)

Η τέχνη που εξαρτάται από το σχέδιο ξεκίνησε από τα τελείως αναγκαία και ακολούθως επιδίωξε την ομορφιά, ενώ έφτασε στην παρακμή μόλις ζήτησε το περιττό. Ειδικότερα, το πέρασμα από την απλοϊκότητα της μορφής σε πιο ορθά σχέδια κατέστη δυνατό ύστερα από την εξέταση των σχέσεων και την εναρμόνιση όλων των μερών. Επίτευγμα που προσέφερε στους δημιουργούς το απαραίτητο αίσθημα ασφάλειας για να επιδιώξουν το μεγαλειώδες, που χάρη στους Έλληνες οδήγησε την τέχνη σταδιακά στην ανώτατη ομορφιά. Ωστόσο, το μεγαλείο αυτό χάθηκε και η τέχνη έφτασε στην παρακμή της, μόλις οι καλλιτέχνες προχώρησαν στο περιττό στοιχείο που επέφερε τη δυσαρμονία.  

Β1. Να εξηγήσετε τη θέση του συγγραφέα ότι «δεν έχουμε επαρκείς λόγους, για να δηλώσουμε μια ιδιαίτερη πατρίδα της τέχνης» (60 – 80 λέξεις)

Ο συγγραφέας θεωρεί πως δεν έχουμε επαρκείς λόγους, για να δηλώσουμε μια ιδιαίτερη πατρίδα της τέχνης, μιας και η προέλευση της τέχνης προέκυψε αυτόνομα σε κάθε λαό. Όλοι με τη σειρά τους στράφηκαν στην καλλιτεχνική έκφραση, βρίσκοντας στον ίδιο τους τον εαυτό το αναγκαίο έναυσμα. Ό,τι διαφέρει ανάμεσα στους επιμέρους λαούς είναι η επινόηση της τέχνης, η οποία ακολούθησε πορεία ανάλογη με την ηλικία του κάθε λαού, αλλά και με το πόσο πρώιμη ή όψιμη υπήρξε η εισαγωγή της λατρείας των θεών σε αυτούς.

Β1. Να εξηγήσετε τη θέση του συγγραφέα ότι η ενασχόληση των καλλιτεχνών με το περιττό οδήγησε στη σταδιακή παρακμή της τέχνης. (60 – 80 λέξεις)

Ο συγγραφέας παρουσιάζει τη σταδιακή εξέλιξη της τέχνης από την αρχική απλοϊκότητα της μορφής, μέχρι την επιδίωξη του περιττού που οδήγησε τελικά στην απώλεια της μεγαλοσύνης και στη σταδιακή παρακμή της τέχνης. Το πέρασμα στην αρτιότερη τέχνη επιτεύχθηκε με την εξέταση των σχέσεων που επέτρεψε την ορθότητα στον σχεδιασμό και προσέφερε στους δημιουργούς το αναγκαίο αίσθημα της ασφάλειας, ώστε να επιζητηθεί στην πορεία το μεγάλο. Κατ’ αυτό το τρόπο η τέχνη απέκτησε μεγαλείο και με τους Έλληνες γνώρισε την ανώτατη ομορφιά. Εντούτοις, από τη στιγμή που επιτεύχθηκε ο εναρμονισμός όλων των μερών της, επιδιώχθηκε ο περαιτέρω εξωραϊσμός της με την προσθήκη του περιττού στοιχείου, το οποίο και κατέληξε να στερεί από την τέχνη τη μεγαλοσύνη της.   

Β2α. Να επισημάνετε δύο διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή στην τρίτη παράγραφο (Η προέλευση... νωρίτερα).

- Αλλά

- Έτσι

Β2β. Ποια σχέση συνοχής επιτυγχάνεται με καθεμιά από αυτές;

Με τον σύνδεσμο «αλλά» δηλώνεται αντίθεση, ενώ με το επίρρημα «έτσι» δηλώνεται συμπέρασμα.

Β2α. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος (Εκείνοι… εφευρέτες της) του κειμένου;

Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο των παραδειγμάτων. Μπορούμε, εντούτοις, να διακρίνουμε επίσης τον τρόπο της αιτιολόγησης.

Β2β. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Παραδείγματα: «Για παράδειγμα, ορισμένοι λόγω της χαρακτηριστικής κοιλιάς τόσο των Ελλήνων όσο και των Ρωμαίων παλαιστών ισχυρίζονται ότι οι δεύτεροι, εφόσον έπονται χρονικά, κατάγονται από τους πρώτους.»

Αιτιολόγηση: «Εκείνοι, όμως, που αναφέρονται στην προέλευση μιας χρήσης ή σε μια τέχνη και τη μετάδοσή της από έναν λαό στον άλλον πλανώνται γενικά, επειδή στηρίζονται σε επιμέρους στοιχεία που έχουν μια ομοιότητα μεταξύ τους και από αυτό βγάζουν ένα γενικό συμπέρασμα.»

Αιτιολόγηση υπάρχει και στις τελευταίες περιόδους της παραγράφου, όπου ο συγγραφέας αιτιολογεί το γιατί η τέχνη στους Έλληνες άρχισε με μιαν απλοϊκότητα:

«Η τέχνη στους Έλληνες, αν και αναπτύχθηκε πολύ αργότερα από ό,τι τις χώρες της Ανατολής, άρχισε με μιαν απλοϊκότητα, καθώς, όπως φαίνεται, οι Έλληνες δε δέχτηκαν το πρώτο σπέρμα για την τέχνη τους από κανέναν άλλο λαό, αλλά φαίνεται πως είναι οι πρώτοι εφευρέτες της.»

Β2. Ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική – επαγωγική) ακολουθεί ο συγγραφέας στην τρίτη (Η προέλευση… νωρίτερα) παράγραφο του κειμένου;

Η συλλογιστική πορεία είναι παραγωγική, διότι ο συγγραφέας ξεκινά με μια γενικότερη διαπίστωση σχετικά με την κοινή προέλευση της τέχνης σε όλους τους λαούς, και προχωρά σε ειδικότερες παρατηρήσεις σχετικά με τις διαφοροποιήσεις ως προς το χρόνο επινόησης της τέχνης σε επιμέρους περιοχές.

Γ1. Να γράψετε από μία πρόταση με καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις (επισημαίνονται και στο κείμενο με έντονη γραφή). Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης: εικαστικά, απαιτεί, επαρκείς, ομοιότητα, αναπτύχθηκε (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος κλπ.).

- Εικαστικές είναι οι τέχνες που προσπαθούν να αναπαράγουν, να αναπαραστήσουν τον ορατό κόσμο, όπως είναι για παράδειγμα η ζωγραφική, η γλυπτική κι η φωτογραφία.

- Απαιτώ πειθαρχία, τόνισε ο διοικητής στους νεοσύλλεκτους.

- Δεν υπάρχουν επαρκείς πόροι για τη συνέχιση του έργου.

- Παρ’ όλη τους την ομοιότητα, μπορώ να τους ξεχωρίσω.

- Είναι παράδειγμα παιδιού που αναπτύσσεται σωστά με την κατάλληλη φροντίδα των γονιών του.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: τέχνη, ορισμένη μορφή, συμβαίνει, ομοιότητα μεταξύ τους, αναπτύχθηκε. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.).

Ένα σύνηθες φαινόμενο στην τέχνη είναι να εντοπίζει κανείς σημαντικές ομοιότητες σε ορισμένες μορφές έργων ή τεχνοτροπιών που αναπτύχθηκαν σε περιοχές που δεν έχουν καμία σχέση εγγύτητας ή άλλης επαφής μεταξύ τους. Συμβαίνει, δηλαδή, να γεννιούνται παρόμοιες μέθοδοι προσέγγισης της καλλιτεχνικής δημιουργίας, χωρίς να μπορεί να προσδιορισθεί κάποια σχέση αντιγραφής, δανεισμού ή αλληλεπίδρασης. Γεγονός που φανερώνει αφενός την πηγαία ανάγκη του ανθρώπου για καλλιτεχνική έκφραση κι αφετέρου την πνευματική συγγένεια των ανθρώπων σε βασικά σημεία, έστω κι αν ανήκουν σε τελείως διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. 

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: Οι τέχνες, μας διδάσκουν, προέλευση, διαφέρει ανάλογα, όμως. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.).

Αν και η προέλευση της τέχνης φαίνεται πως είναι κοινή για όλους τους ανθρώπους, είναι σαφές πως διαφέρει η πορεία που ακολούθησαν οι επιμέρους μορφές της ανάλογα με τις ειδικότερες περιβαλλοντικές συνθήκες και τις ιδεολογικές αντιλήψεις κάθε περιοχής. Τα έργα της κλασικής περιόδου στην αρχαιοελληνική τέχνη, για παράδειγμα, μας διδάσκουν την ιδιαίτερη αξία που απέδιδαν στη σωματική αρτιότητα του ατόμου, χωρίς να λησμονείται, όμως, πως αντίστοιχη σημασία έδιναν και στην πνευματική του καλλιέργεια.  

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: εικαστικά έργα, μεγαλείο, αισθητοποίησαν, τέχνη, φαίνεται. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κ.λπ.).

Στα πρώιμα εικαστικά έργα τους οι άνθρωποι, φαίνεται, πως επιχείρησαν να αισθητοποιήσουν το θαυμασμό ή και την ανησυχία τους για την ομορφιά, μα και τη δύναμη της φύσης. Ενώ, στην πορεία, κι έχοντας αποδώσει τη δημιουργία των ίδιων, όπως και του φυσικού περιβάλλοντος, σε πανίσχυρους θεούς, επιχείρησαν μέσα από τα καλλιτεχνικά τους δημιουργήματα να αποδώσουν το μεγαλείο αυτών των θεών. Η τέχνη συνδέθηκε έτσι από νωρίς με την έννοια της θρησκείας.  

Γ2α. «Δεν μπορεί, όμως, να σχεδιάσει οτιδήποτε πάνω σε μια επιφάνεια…». Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω φράση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.

- Η χρήση της γλώσσας είναι κυριολεκτική.

Γ2β. Να γράψετε δύο προτάσεις με τη λέξη επιφάνεια. Στην πρώτη χρησιμοποιήστε τη λέξη κυριολεκτικά / δηλωτικά και στη δεύτερη μεταφορικά / συνυποδηλωτικά.

- Μπορούσε να δει το πρόσωπό του να καθρεφτίζεται στην επιφάνεια του νερού.

- Η εγκληματική τους δράση ήρθε στην επιφάνεια.

Γ2. Να επισημάνετε στο κείμενο πέντε όρους ειδικού / επιστημονικού λεξιλογίου και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

- εικαστικά έργα

- περίγραμμα

- γλυπτικής

- αισθητοποίησαν

- χρωματισμός

Εφόσον το κείμενο αναφέρεται στην προέλευση της τέχνης είναι εύλογο να χρησιμοποιούνται όροι που σχετίζονται με τις επιμέρους μορφές της τέχνης και τις ειδικότερες λειτουργίες της, προκειμένου το εξεταζόμενα θέμα να διερευνηθεί με την αναγκαία επάρκεια.

Γ2α. «Εκείνοι, όμως, που αναφέρονται στην προέλευση μιας χρήσης ή σε μια τέχνη και τη μετάδοσή της από έναν λαό στον άλλον πλανώνται γενικά».

Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.

Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που αναφέρονται στην προέλευση μιας χρήσης ή σε μια τέχνη και τη μετάδοσή της από έναν λαό στον άλλον».

Γ2β. Στη συνέχεια να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική ή παραθετική / προσθετική.

Η αναφορική πρόταση είναι προσδιοριστική, αποτελεί, δηλαδή, αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει (εκείνοι), διότι χωρίς την αναφορική πρόταση ο αναγνώστης δεν μπορεί να κατανοήσει σε ποιους αναφέρεται ο γράφων.

Γ2α. «Οι τέχνες που εξαρτώνται από το σχέδιο άρχισαν… με τα αναγκαία».

Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.

Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που εξαρτώνται από το σχέδιο».

Γ2β. Στη συνέχεια να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική ή παραθετική / προσθετική.

Η δευτερεύουσα αναφορική είναι προσδιοριστική, καθώς αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του προσδιοριζόμενου όρου (οι τέχνες), γι’ αυτό και δεν χωρίζεται από αυτόν με κόμμα.

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Πώς μπορούμε να ζήσουμε ειρηνικά σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Πώς μπορούμε να ζήσουμε ειρηνικά σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία

Η κοινωνία μας ύστερα από τις τεράστιες αλλαγές που έχουν συντελεστεί σε όλους τους τομείς της ατομικής, συλλογικής και κοινωνικής δραστηριότητας έχει γίνει ιδιαίτερα πολυποίκιλη. Όχι άδικα γίνεται συχνά λόγος για μια πολυφυλετική και πολυπολιτισμική κοινωνία, στην οποία η ομαλή και αρμονική συμβίωση όλων των μελών είναι κάθε άλλο παρά αυτονόητη. Παλιές και νέες προκαταλήψεις, αναπαραγωγή στερεοτύπων, ακόμα και ρατσιστικές συμπεριφορές σε βάρος μειονοτικών ομάδων επιβιώνουν και αναβιώνουν.

Σήμερα υπάρχει μια ασάφεια ως προς την κατανόηση της σημασίας των εννοιών της προκατάληψης, των στερεοτύπων και του ρατσισμού. Η προκατάληψη σχετίζεται με στάσεις και γνώμες για άτομα που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη θρησκεία, φυλή, εθνικότητα ή άλλη πληθυσμιακή ομάδα. Η προκατάληψη αυτή περιέχει δυνατά συναισθήματα που είναι δύσκολο ν’ αλλάξουν. Τα στερεότυπα είναι απλοϊκές γενικεύσεις για μια ομάδα ανθρώπων. Όταν ενεργούμε με βάση προκαταλήψεις και στερεότυπα, τότε φτάνουμε στον ρατσισμό.

Το ουσιώδες, λοιπόν, ερώτημα που τίθεται είναι τι μπορούμε να κάνουμε όλοι μαζί, συνεργατικά, με αλληλοσεβασμό και κατανόηση, για να προλαμβάνουμε τέτοιου είδους συμπεριφορές, οι οποίες, σε ακραίες περιπτώσεις, είναι δυνατό να έχουν ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες για την κοινωνία και για τα άτομα. Αρχικά, οφείλουμε να εκπαιδεύουμε τους εαυτούς μας και τα παιδιά μας στην αυτοπειθαρχία, στον αυτοέλεγχο και στον αυτοσεβασμό. Τα παιδιά μιμητικά αναπαράγουν πολλές φορές τις συμπεριφορές μας. Αυτή η διαδικασία απαιτεί να είμαστε υγιή και θετικά πρότυπα γι’ αυτά. Έπειτα, αποδεχόμαστε τα παιδιά μας ως ξεχωριστά και μοναδικά και επαινούμε τις προσπάθειές τους. Η καταπίεση άλλων συχνά κάνει μερικούς να αισθάνονται πιο σημαντικοί και ισχυροί. Τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους έχουν μικρότερες πιθανότητες να αποκτήσουν προκαταλήψεις.

Επίσης, τα διδάσκουμε -γονείς, δάσκαλοι, καθηγητές- να είναι ευαίσθητα στα αισθήματα των άλλων και τα βοηθούμε να αποκτήσουν ενσυναίσθηση. Εξηγούμε την αδικία που υφίσταται κάποιος, ο οποίος υπόκειται σε οποιαδήποτε μορφή προκατάληψης ή ρατσισμού. Ενισχύουμε με τη στάση μας τον σεβασμό και την ανοχή στις διαφορές, προσφέροντας ευκαιρίες για αλληλεπίδραση με άτομα διαφόρων φυλών, εθνικοτήτων και θρησκευτικών απόψεων (για παράδειγμα, συμμετοχή σε αθλητικές ομάδες, διαθεματικές και διεπιστημονικές δραστηριότητες παντός είδους, καλλιτεχνικές ενασχολήσεις, συναυλίες κ.ά.). Ενθαρρύνουμε τα παιδιά και τα μαθαίνουμε να επεμβαίνουν θετικά με τη στάση τους και τα λόγια τους, όταν συναντούν ή παρατηρούν πράξεις ή στάσεις ρατσιστικές.

Τέλος, είναι επιτακτική ανάγκη να κατανοήσουν τα παιδιά ότι μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων υιοθετώντας στάση σύμπνοιας και αλληλοσεβασμού. Αυτή η στάση παράλληλα θα οδηγήσει στη μακροχρόνια αρμονική σύμπλευση και στον δημιουργικό συγχρωτισμό ατόμων και ομάδων των πολυφυλετικών κοινωνιών μας.

ενσυναίσθηση: Η ικανότητα να μπούμε στη θέση του άλλου, να ταυτιστούμε συναισθηματικά μαζί του, χωρίς να χάσουμε την ακεραιότητά μας

Σ. Σκλείδα, εφ.  Ο Τύπος,  4.12.2013 (διασκευή)

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 -100 λέξεις).

Η ομαλή συμβίωση των πολιτών σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία δυσχεραίνεται λόγω των προκαταλήψεων και του ρατσισμού. Είναι, επομένως, αναγκαίο να προσπαθήσουμε από κοινού ν’ αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο αυτό με διάθεση κατανόησης και αλληλοσεβασμού. Είναι, συνάμα, σημαντικό να δίνουμε με τη στάση μας το σωστό παράδειγμα στα παιδιά και να τους δείχνουμε την αμέριστη αποδοχή μας, ώστε να υιοθετήσουν μια θετική εικόνα τόσο για τον εαυτό τους όσο και για τους άλλους. Θα πρέπει να διδάσκουμε στα παιδιά την ευαισθησία απέναντι στα συναισθήματα των άλλων και να ενισχύουμε την ανοχή τους απέναντι στο διαφορετικό μέσα από ευκαιρίες αλληλεπίδρασης κι επαφής με άτομα άλλων φυλών. Ενώ, τέλος, θα πρέπει να τα ενθαρρύνουμε να επεμβαίνουν όπου συναντούν ρατσιστικές συμπεριφορές, τονίζοντας πως με τη θετική τους στάση μπορούν να συνδράμουν στην καταπολέμηση του φαινομένου αυτού.  

Β1. Ποιο είναι, σύμφωνα με την αρθρογράφο, το βασικό ερώτημα που ανακύπτει σε σχέση με την πρόληψη ρατσιστικών συμπεριφορών; (60 –80 λέξεις)

Το καίριο ερώτημα που προκύπτει σε σχέση με την πρόληψη των ρατσιστικών συμπεριφορών είναι το ποια μπορεί να είναι η συνεργατική δράση όλων των πολιτών προς αυτή την κατεύθυνση. Ερώτημα που καθιστά σαφές πως η πρόληψη και η γενικότερη αντιμετώπιση του ρατσισμού δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη δράση λίγων ατόμων, αλλά μόνο μέσα από συλλογική προσπάθεια. Κάθε άνθρωπος, λοιπόν, οφείλει με διάθεση κατανόησης και αλληλοσεβασμού να οδηγήσει αρχικά τον εαυτό του στον αναγκαίο αυτοέλεγχο, προκειμένου να είναι σε θέση να απορρίψει τις αναποτελεσματικές συμπεριφορές και να υιοθετήσει μια πιο δεκτική στάση απέναντι στο διαφορετικό.  

Β1. Με ποιους τρόπους πρέπει, σύμφωνα με την αρθρογράφο, να ενθαρρύνουμε τα παιδιά προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης ρατσιστικών συμπεριφορών; (60 –80 λέξεις)

Τα παιδιά θα πρέπει να ενθαρρύνονται να υιοθετούν μια ενεργητική στάση αντίδρασης απέναντι σε πράξεις ή γενικότερα φαινόμενα ρατσισμού. Θα πρέπει, δηλαδή, να μαθαίνουν πως τόσο με τα λόγια τους όσο και με τη στάση τους μπορούν να παρέμβουν θετικά και να αποτρέψουν τέτοιου είδους ρατσιστικές συμπεριφορές, όπου κι αν τις συναντούν. Είναι, άλλωστε, πολύ σημαντικό να κατανοήσουν ότι έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν αποτελεσματικά στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων, με την υιοθέτηση μιας στάσης που να διαπνέεται από αλληλοσεβασμό και διάθεση σύμπνοιας. Στάση που μπορεί να διασφαλίσει την αρμονική συνύπαρξη των ατόμων στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες της σύγχρονης εποχής.   

Β1. Να εξηγήσετε τη θέση της αρθρογράφου ότι είναι σημαντικό να διδάσκουμε τα παιδιά « …να είναι ευαίσθητα στα αισθήματα των άλλων». (60 –80 λέξεις)

Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να διδάσκονται τα παιδιά από νωρίς την αξία της ενσυναίσθησης∙ την αξία της κατανόησης και του σεβασμού απέναντι στα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων. Αν ο άλλος άνθρωπος γίνεται αντιληπτός ως ένα πρόσωπο που βιώνει με πόνο τις αδικίες και τις διακρίσεις που σημειώνονται εις βάρος του, είναι ευκολότερο να γίνει κατανοητό γιατί πρέπει να συμπεριφερόμαστε με ευαισθησία απέναντι στα άτομα που έρχονται διαρκώς αντιμέτωπα με τον ρατσισμό. Είναι ευκολότερο ν’ αντιληφθούν τα παιδιά τον αντίκτυπο που έχουν οι αρνητικές συμπεριφορές στα συναισθήματα και στην ψυχή των άλλων ανθρώπων.

Β1. Να εξηγήσετε τη θέση της αρθρογράφου ότι «τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους έχουν μικρότερες πιθανότητες να αποκτήσουν προκαταλήψεις». (60 –80 λέξεις)

Τα παιδιά που αισθάνονται πως γίνονται πλήρως αποδεκτά από τους γονείς τους, αλλά και από τον κοινωνικό τους περίγυρο, γι’ αυτό ακριβώς που είναι, αποκτούν θετική εικόνα τόσο για τον εαυτό τους όσο και για τους άλλους. Δεν βιώνουν τα αρνητικά εκείνα συναισθήματα που είναι τόσο συνηθισμένα σε ανθρώπους που έχουν καταπιεστεί ή έχουν βιώσει την απόρριψη, και τα οποία τους εξωθούν στη συνέχεια ν’ αντιμετωπίσουν με αντίστοιχα αρνητικό τρόπο τους άλλους. Βρίσκονται σε πλήρη αρμονία με τον εαυτό τους κι είναι, έτσι, πιο πιθανό να έχουν μια θετική στάση αποδοχής απέναντι στο διαφορετικό.

Β2. Να γράψετε από έναν πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφο του κειμένου.

1^η παράγραφος: Η συμβίωση στην πολυπολιτισμική κοινωνία του σήμερα δυσχεραίνεται λόγω του ρατσισμού.

2^η παράγραφος: Πώς ορίζονται οι έννοιες: προκατάληψη, στερεότυπα και ρατσισμός.

3^η παράγραφος: Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε από κοινού τον ρατσισμό.

4^η παράγραφος: Η ενίσχυση της ενσυναίσθησης των παιδιών ως αποτρεπτικό μέσο για τον ρατσισμό.

5^η παράγραφος: Η σύμπνοια και ο αλληλοσεβασμός ως ενεργητική στάση αντίδρασης απέναντι σε φαινόμενα ρατσιστικής συμπεριφοράς.  

Β2α. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην τρίτη (Το ουσιώδες… προκαταλήψεις) και την τέταρτη παράγραφο (…ρατσιστικές) του κειμένου;

Η συνοχή μεταξύ των παραγράφων αυτών επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «επίσης».

Β2β. Να εντοπίσετε τη σχέση συνοχής.

Το επίρρημα «επίσης» υποδηλώνει προσθήκη∙ καταγραφή, δηλαδή, συμπληρωματικών σκέψεων σε σχέση με όσα έχουν ήδη αναφερθεί στην προηγούμενη παράγραφο.

Β2α. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στη δεύτερη (Σήμερα… ρατσισμό) και την τρίτη παράγραφο (Το… προκαταλήψεις) του κειμένου;

Η συνοχή μεταξύ των δύο παραγράφων επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «λοιπόν», καθώς και με τη φράση «τέτοιου είδους συμπεριφορές».

Β2β. Να αναφέρετε τη σχέση συνοχής που επιτυγχάνεται.

Το επίρρημα «λοιπόν» δηλώνει την καταγραφή συμπεράσματος, ενώ με τη φράση «τέτοιου είδους συμπεριφορές» δηλώνεται πως γίνεται λόγος για τις στάσεις και τις συμπεριφορές που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη παράγραφο, σε σχέση με τις οποίες προκύπτει και το συμπέρασμα αυτής της παραγράφου.

Β2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Σήμερα… ρατσισμό.) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Σήμερα υπάρχει μια ασάφεια ως προς την κατανόηση της σημασίας των εννοιών της προκατάληψης, των στερεοτύπων και του ρατσισμού.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Η προκατάληψη σχετίζεται με στάσεις και γνώμες για άτομα που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη θρησκεία, φυλή, εθνικότητα ή άλλη πληθυσμιακή ομάδα. Η προκατάληψη αυτή περιέχει δυνατά συναισθήματα που είναι δύσκολο ν’ αλλάξουν. Τα στερεότυπα είναι απλοϊκές γενικεύσεις για μια ομάδα ανθρώπων.

Κατακλείδα: Όταν ενεργούμε με βάση προκαταλήψεις και στερεότυπα, τότε φτάνουμε στον ρατσισμό.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: γίνεται συχνά λόγος, προκατάληψη, αρνητικές συνέπειες, καταπολέμηση, στάση. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.)

Γίνεται συχνά λόγος για τις προκαταλήψεις και τις αρνητικές συνέπειες που έχουν στη διαμόρφωση ρατσιστικών συμπεριφορών, χωρίς εντούτοις να υπάρχει κάποια σχετική μέριμνα για τη συστηματική καταπολέμησή τους. Είναι όμως απαραίτητο, αν θέλουμε πραγματικά ν’ απαλλαγούμε από τον στερεοτυπικό τρόπο θέασης του κόσμου, όπως αυτός προβάλλει μέσα από τις ποικίλες προκαταλήψεις, να επιχειρήσουμε την εκ βάθρων εκρίζωση αυτών των αναχρονιστικών και επιζήμιων αντιλήψεων και απόψεων.    

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: αλλαγές, σχετίζεται με, πληθυσμιακή ομάδα, αρνητικές συνέπειες, κοινωνία. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.)

Οι προκαταλήψεις, οι εκ των προτέρων δηλαδή διαμορφωμένες απόψεις για ό,τι σχετίζεται μια ορισμένη πληθυσμιακή ομάδα, χωρίς να έχει προηγηθεί ουσιαστική μελέτη και διερεύνηση των πραγμάτων, επιφέρουν ιδιαιτέρως αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα της κοινωνικής συμβίωσης. Οδηγούν, μεταξύ άλλων, στη διαμόρφωση δυσμενούς προδιάθεσης απέναντι στα άτομα αυτά και, άρα, αυξάνουν το ενδεχόμενο άδικων ή και βίαιων συμπεριφορών εις βάρος τους. Αποτελεί, επομένως, αδήριτη ανάγκη το αίτημα για δραστική αντιμετώπιση των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων, προκειμένου να υπάρξει μια ουσιαστική αλλαγή στο πώς γίνεται αποδεκτή η διαφορετικότητα από τους πολίτες.   

Γ1. Να γράψετε μία πρόταση για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: συμβίωση, γενικεύσεις, αναπαράγουν, ενισχύουμε, καταπολέμηση. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.)

- Είναι πολύ κουραστική η συμβίωση μ’ έναν τόσο παράξενο άνθρωπο.

- Το να λες ότι όλοι οι άντρες είναι ίδιοι κρίνοντας από μια-δυο περιπτώσεις αποτελεί αφελή γενίκευση.

- Η κοινωνία αναπαράγει τα ίδια στερεότυπα για τα δύο φύλα.

- Τα πρόσφατα γεγονότα ενισχύουν τους φόβους μου.

- Ο αγώνας για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής στη χώρα μας παρεμποδίζεται από την έλλειψη αποτελεσματικών ελεγκτικών μηχανισμών.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: έχουν συντελεστεί, πολυπολιτισμική κοινωνία, αλληλοσεβασμό, επιτακτική ανάγκη, παιδιά. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.).

Οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί στη σύνθεση των περισσότερων σύγχρονων κοινωνιών με τη συνύπαρξη πλέον σε αυτές ποικίλων εθνοτήτων, καθιστούν επιτακτική ανάγκη την εδραίωση ενός κλίματος αλληλοσεβασμού και αποδοχής, προκειμένου η συμβίωση των ανθρώπων να είναι αρμονική. Είναι, μάλιστα, ιδιαιτέρως σημαντικό να υπάρξει σχετική μέριμνα, ώστε τα παιδιά να μαθαίνουν από νωρίς τη σημασία της αποδοχής των άλλων ανθρώπων ανεξάρτητα από τις πιθανές διαφοροποιήσεις στην εθνικότητα ή τη θρησκεία, προκειμένου να περιοριστούν στο μέλλον δραστικά τα φαινόμενα ρατσιστικών συμπεριφορών.

Γ2. «Τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους έχουν μικρότερες πιθανότητες να αποκτήσουν προκαταλήψεις».

Γ2α. Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.

Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους».

Γ2β. Να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική ή παραθετική / προσθετική και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Η αναφορική πρόταση είναι προσδιοριστική, διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει (τα παιδιά) και γι’ αυτό δεν χωρίζεται από αυτόν με κόμμα.

Γ2α. «…Παλιές και νέες προκαταλήψεις, αναπαραγωγή στερεοτύπων, ακόμα και ρατσιστικές συμπεριφορές σε βάρος μειονοτικών ομάδων επιβιώνουν και αναβιώνουν. …»

Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω φράση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.

Η χρήση της γλώσσας είναι μεταφορική, καθώς η λέξη βάρος, στη φράση «σε βάρος» υποδηλώνει πως κάτι συμβαίνει εναντίον κάποιου.

Γ2β. Να γράψετε δύο προτάσεις με τη λέξη βάρος. Στην πρώτη χρησιμοποιήστε τη λέξη κυριολεκτικά/δηλωτικά και στη δεύτερη μεταφορικά / συνυποδηλωτικά.

- Έπεσε πάνω του με όλο του το βάρος και τον έριξε κάτω.

- Υπό το βάρος των νέων εξελίξεων, ο υπουργός αναγκάστηκε να παραιτηθεί.

Γ2α. «Αυτή η στάση παράλληλα θα οδηγήσει στη μακροχρόνια αρμονική σύμπλευση… ατόμων και ομάδων των πολυφυλετικών κοινωνιών μας».

Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω πρόταση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.

Η χρήση της γλώσσας είναι μεταφορική.

Γ2β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η λέξη «στάση» που σε κυριολεκτικό επίπεδο δηλώνει τη θέση του σώματος, σε μεταφορικό επίπεδο, όπως συμβαίνει εδώ, σημαίνει τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται κανείς. Συνάμα, η λέξη «σύμπλευση» κυριολεκτικά σημαίνει την πλεύση προς την ίδια κατεύθυνση, ενώ σε μεταφορική χρήση, όπως στη συγκεκριμένη πρόταση, σημαίνει ταύτιση στον τρόπο σκέψης και δράσης των ατόμων.