Ιστορία Β΄ Λυκείου: Το πολιτικό όραμα
του Ρήγα Φεραίου (πηγή) Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις
με τις απαραίτητες πληροφορίες από τα κείμενα που σας δίνονται: α. να
εντοπίσετε τις επιδιώξεις του Ρήγα Βελεστινλή αναφορικά με την έκδοση του έργου
του «Φυσικής Απάνθισμα» β. να
σκιαγραφήσετε το πολιτικό όραμα του Ρήγα Βελενστινλή. KEIMENO
Α Ο
κορυφαίος εκπρόσωπος και ο κύριος εκφραστής του Νεοελληνικού Διαφωτισμού είναι
ο Ρήγας Βελεστινλής.[…] Ειδικά, στο έργο του «Φυσικής Απάνθισμα», ο Ρήγας
κατεύθυνε την κριτική του κατά της παραδοσιακής αυθεντίας και της
δεισιδαιμονίας. Οι καθιερωμένες αυθεντίες της φυσικής ιστορίας στην παράδοση
της ελληνικής Ανατολής υποβλήθηκαν σε κριτική ανασκευή βασισμένη στις
επιστημονικές ανακαλύψεις των νεοτέρων. Για κάθε θέμα φυσικής ιστορίας ο Ρήγας
σκιαγραφεί διάφορες τρέχουσες απόψεις και θεωρίες και στη συνέχεια τις
υποβάλλει σε κριτικό έλεγχο σε συνάρτηση με το έργο νεότερων φυσικών φιλοσόφων. Κιτρομηλίδης,
Π., Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Αθήνα 1996, σ. 293. ΚΕΙΜΕΝΟ
Β Επειδή
πίστευε (ο Ρήγας) ότι ο τελικός στόχος του φωτισμού του γένους είναι η
απελευθέρωσή του, γρήγορα πέρασε στην επαναστατική δράση. Σε αυτή τη φάση
ξεχωρίζει το έργο του «Νέα Πολιτική Διοίκησις». Όμως η πολιτική και εθνική
δράση του Ρήγα ξεπέρασε πολύ τα όρια ενός απλού διδασκάλου του γένους. Ο Ρήγας
είναι μια παμβαλκανική πολιτική φυσιογνωμία, η οποία συνέλαβε το σχέδιο να
εξεγείρει όλους τους υπόδουλους λαούς της Βαλκανικής Χερσονήσου εναντίον του
κοινού τυράννου, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πρώτος αυτός συνέλαβε την ιδέα
μιας παμβαλκανικής ομοσπονδίας με κυρίαρχο το ελληνικό στοιχείο που θα
αντικαθιστούσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αξελός,
Λ., Ρήγας Βελεστινλής: σταθμοί και όρια στη διαμόρφωση της εθνικής και
κοινωνικής συνείδησης στην Ελλάδα, Αθήνα 2003, σ. 406. Ενδεικτική απάντηση α. Ο Ρήγας Βελεστινλής ή
Φεραίος (1757-1798) επιδιώκει μέσα από το μεταφραστικό και το πρωτότυπο
συγγραφικό έργο του να καταστήσει τους Έλληνες κοινωνούς της δυτικής σκέψης και
να τους προετοιμάσει για τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους. Χαρακτηριστικό από
την άποψη αυτή είναι το έργο του Φυσικής Απάνθισμα, με το οποίο επιχειρεί να
εμφυσήσει στους συμπατριώτες του την ορθολογική σκέψη μέσω των φυσικών
επιστημών. Σύμφωνα με τον πιο αναλυτικό σχολιασμό του έργου αυτού, από τον Πασχάλη Κιτρομηλίδη (Κείμενο Α),
ο Ρήγας επιχειρεί να αποδεσμεύσει τη σκέψη και την εκπαίδευση των Ελλήνων από
παρωχημένες απόψεις και «αυθεντίες», οι οποίες συχνά κινούνταν στα όρια της
δεισιδαιμονίας. Για να το κατορθώσει αυτό έθεσε υπό έλεγχο και αναθεώρηση
εδραιωμένες κατά το παρελθόν απόψεις με βάση τις νεότερες επιστημονικές
ανακαλύψεις και θεωρήσεις. Πιο συγκεκριμένα, ο Ρήγας διέτρεχε θεματικά τα
ζητήματα της φυσικής ιστορίας ελέγχοντας και αντιπαραβάλλοντάς τες κριτικά σε
συσχέτιση με τις θέσεις που είχαν διατυπώσει φυσική φιλόσοφοι της νεότερης
εποχής. β. Εμπνευσμένος ο Ρήγας
από τον άνεμο της ελευθερίας που πνέει στη Γαλλία και τη δυτική Ευρώπη στα τέλη
του 18ου αιώνα, τυπώνει μια σειρά από χάρτες, μεταξύ των οποίων και τη Μεγάλη
Χάρτα της Ελλάδος, όπου δείχνει παραστατικά την έκταση και την ακτινοβολία του
Ελληνισμού, καθώς και βιβλία με πατριωτικό περιεχόμενο, από τα οποία το πιο
σημαντικό είναι η Νέα Πολιτική Διοίκησις, μέρος του οποίου αποτελεί και ο
περίφημος Θούριος. Όπως διευκρινίζει ο Λουκάς
Αξελός (Κείμενο Β) το συγγραφικό αυτό έργο ήταν απότοκο της πεποίθησης του Ρήγα
πως ο διαφωτισμός των Ελλήνων αποσκοπούσε πρωτίστως στην απελευθέρωσή τους. Ο
Ρήγας οραματιζόταν κοινή εξέγερση όλων των βαλκανικών λαών εναντίον του δυνάστη
και την ίδρυση μιας παμβαλκανικής Ελληνικής Δημοκρατίας. Όπως, μάλιστα, επισημαίνει ο Λουκάς Αξελός (Κείμενο Β) η ιδέα διαμόρφωσης
μιας παμβαλκανικής ομοσπονδίας ανήκε στον Ρήγα Φεραίο γεγονός που του προσέδωσε
τον χαρακτήρα όχι μόνο ενός λόγιου του ελληνισμού, αλλά πολύ περισσότερο μιας
σημαίνουσας προσωπικότητας για το σύνολο της βαλκανικής. Τα επαναστατικά του
όμως σχέδια ματαιώθηκαν, όταν οι αυστριακές αρχές τον συνέλαβαν στην Τεργέστη
μαζί με τους συντρόφους του και τον παρέδωσαν στις οθωμανικές αρχές του
Βελιγραδίου, όπου και εκτελέστηκε στις 24 Ιουνίου 1798.
