Ιστορία Προσανατολισμού: Το τέλος της επανάστασης του Θερίσου (πηγές)
Η διεθνής εξεταστική επιτροπή, μετά από επιτόπια έρευνα λίγων εβδομάδων, υπέβαλε στις 30 Μαρτίου 1906 προς τις προστάτιδες κυβερνήσεις εκτενή έκθεση γύρω από τα διοικητικά, οικονομικά και δημοσιονομικά προβλήματα της Μεγαλονήσου καθώς και τα ενδεικνυόμενα για την αντιμετώπισή τους ειδικά μέτρα. Μολονότι όμως ο μεσολαβητικός, καταρχήν, και διερευνητικός χαρακτήρας της αποστολής της δεν επέτρεπε την εισήγηση συγκεκριμένων μέτρων για την επίλυση κυρίως του πολιτικού θέματος, οι τέσσερις Ευρωπαίοι εκπρόσωποι είχαν καταλήξει σε δύο βασικές διαπιστώσεις: πρώτον, ότι καμία βιώσιμη λύση δεν ήταν δυνατή εκτός από την ενωτική, και δεύτερον, ότι η στάση του πρίγκιπα Γεώργιου απέκλειε και αυτή την ομαλή προσωρινή διαρρύθμιση των εσωτερικών πολιτικών πραγμάτων της Μεγαλονήσου.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος ΙΔ΄.
Στις 15 Ιουλίου, στην αποφασιστική συνάντηση της επαναστατικής τριανδρίας με τους διπλωματικούς εκπροσώπους των Προστατριών Δυνάμεων, στο χωριό Μουρνιές, ο Βενιζέλος μετέθεσε το επίκεντρο των επαναστατικών αξιώσεων σε πεδίο πρόσφορο να επιτρέψει το συμβιβασμό. «Διαρκούσης τῆς μακρᾶς αὐτῆς συνδιαλέξεως», γράφει σε απόρρητη επιστολή του, «ἐπωφεληθείς περιστάσεως τινός τούς εἶπον ὅτι κατά την γνώμην μου λυσιτελέστατος τρόπος ἐνεργείας θα ἦτο ἐν προκειμένῳ, ἐάν αἱ Δυνάμεις ἀντί να ζητοῦν να ἀποκαταστήσουν προσωρινῶς το καταρρεῦσαν καθεστώς, ὅπερ ἡμεῖς ὡς ἀπεδείχθει θ’ ἀποκρούσωμεν δια τῆς βίας, και ὕστερον να μελετήσουν τάς εἰσακτέας μεταρρυθμίσεις, ἀπεφάσιζον να ἀποστείλουν την ἐπιτροπήν, περί ἧς και ἄλλοτε ἐγένετο λόγος και διαρκούσης τῆς συνδιαλέξεως, την ἐντεταλμένην να μελετήσῃ τάς εἰσακτέας μεταρρυθμίσεις και ἀφοῦ λάβῃ ὑπ’ ὄψιν το πόρισμα τῆς μελέτης αὐτῆς να προκηρύξουν αὐτάς και καλέσουν τον κρητικόν λαόν να τας ἀποδεχθῇ».
Κάτω από την επίδραση των διαπιστώσεων της εξεταστικής επιτροπής, αλλά και επιθυμώντας να δώσουν τέλος στην πολύμηνη επαναστατική αναταραχή, οι Δυνάμεις κατέληξαν τον Ιούλιο του 1906 στην υιοθέτηση ενός συνολικότερου σχεδίου για τη διευθέτηση του Κρητικού ζητήματος: αναθεώρηση του κρητικού Συντάγματος· αναδιάρθρωση της χωροφυλακής με παράλληλη δημιουργία πολιτοφυλακής· χορήγηση δανείου στην Κρητική Πολιτεία ύψους 9.300.000 γαλλικών φράγκων· απόσυρση, τέλος, όλων των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων από την Κρήτη.
Αντώνης Κλάψης, Πολιτική και διπλωματία της ελληνικής εθνικής ολοκλήρωσης.
Οι διαπραγματεύσεις ήταν σκληρές και διήρκεσαν όλο το καλοκαίρι του 1905. Όπως, μάλιστα, επισημαίνει ο Κωνσταντίνος Σβολόπουλος (Κείμενο Β), κρίσιμη υπήρξε η συνάντηση της επαναστατικής τριανδρίας με τους εκπροσώπους των Δυνάμεων, που πραγματοποιήθηκε στις 15 Ιουλίου στις Μουρνιές, καθώς ο Βενιζέλος μετακίνησε τις αξιώσεις των επαναστατών σε σημείο τέτοιο, ώστε να καταστεί εφικτή η ύπαρξη ενός συμβιβασμού. Όπως προκύπτει από προσωπική επιστολή του, κατά τη διάρκεια της συζήτησης εξέφρασε την άποψη πως η πιο επωφελής επιλογή θα ήταν να στείλουν στην Κρήτη μια επιτροπή με σκοπό να μελετήσει τις προς εισαγωγή μεταρρυθμίσεις και οι Δυνάμεις να λάβουν υπόψη τα πορίσματα της επιτροπής αυτής, για να ανακοινώσουν ακολούθως στους Κρητικούς τα μέτρα στα οποία θα έχουν καταλήξει. Ο Βενιζέλος, μάλιστα, δεν δίστασε να διατυπώσει ξεκάθαρα την προειδοποίηση πως αν οι Δυνάμεις επιδίωκαν να αποκαταστήσουν το καθεστώς του πρίγκιπα, οι Κρητικοί θα αντιστέκονταν με τη χρήση βίας. Η τελική συμφωνία υπογράφηκε από τον Ελ. Βενιζέλο στις 2 Νοεμβρίου 1905 στο μοναστήρι των Μουρνιών Κυδωνιάς. Εξασφαλίστηκε γενική αμνηστία και οι Μ. Δυνάμεις δεσμεύτηκαν να επεξεργαστούν ένα χάρτη νέων παραχωρήσεων στον κρητικό λαό, αρνούμενες πάντως να επιτρέψουν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Το κίνημα του Θερίσου δεν πέτυχε πλήρως τους στόχους του, αλλά έδωσε νέα ισχυρή ώθηση στο Κρητικό Ζήτημα και προκάλεσε θετικές εξελίξεις. Διεθνής Επιτροπή που ήλθε στην Κρήτη το Φεβρουάριο 1906, ανέλαβε να εξετάσει την κατάσταση και τους όρους λειτουργίας του αρμοστειακού καθεστώτος και να υποβάλει σχετική έκθεση. Σύμφωνα με την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (Κείμενο Α), η Διεθνής Επιτροπή, που αποτελούταν από τέσσερις Ευρωπαίους, πραγματοποίησε έρευνα μερικών εβδομάδων στην Κρήτη και κατέθεσε στις 30 Μαρτίου 1906 την έκθεσή της στις κυβερνήσεις των προστάτιδων δυνάμεων καλύπτοντας ποικίλα προβλήματα της νήσου τόσο σε διοικητικό και οικονομικό όσο και δημοσιονομικό επίπεδο, με παράλληλη παράθεση προτάσεων για την επίλυσή τους. Επιπροσθέτως, αν και δεν εντασσόταν στις αρμοδιότητές της, εφόσον ο ρόλος της ήταν περισσότερο διαμεσολαβητικός και ελεγκτικός, η Διεθνής Επιτροπή εξέφρασε τις απόψεις της και για το πολιτικό θέμα της Κρήτης. Ειδικότερα, διαπίστωνε αφενός πως η μόνη πραγματική επίλυση του σχετικού ζητήματος ήταν η ένωση της νήσου με την Ελλάδα και αφετέρου πως η συμπεριφορά του πρίγκιπα Γεώργιου δεν επέτρεπε να υπάρξει μια ομαλή μεταρρυθμιστική περίοδος στα πολιτικά πράγματα της Κρήτης, έστω κι αν ήταν προσωρινή.
Έπειτα από μακρότατες και επίπονες διαβουλεύσεις με τον Ελ. Βενιζέλο και με την Ελληνική Κυβέρνηση, οι Μεγάλες Δυνάμεις κατέληξαν σε μια νέα ρύθμιση του Κρητικού Ζητήματος. Το οριστικό κείμενο των μεταρρυθμίσεων προέβλεπε την οργάνωση Κρητικής Χωροφυλακής με εντελώς νέο σχήμα, την ίδρυση Κρητικής Πολιτοφυλακής, με Έλληνες αξιωματικούς που προηγουμένως θα παραιτούνταν από τον ελληνικό στρατό, και την ανάκληση των ξένων στρατευμάτων, μετά την αποκατάσταση της εσωτερικής γαλήνης στην Κρήτη. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται από τον Αντώνη Κλάψη (Κείμενο Γ), ο οποίος επιπροσθέτως συμπληρώνει πως η σχετική απόφαση λήφθηκε τον Ιούλιο του 1906, με σαφή την επίδραση των απόψεων που είχαν εκφραστεί από την εξεταστική επιτροπή, αλλά και με την επιδίωξη να τερματιστεί η επανάσταση που είχε ήδη διαρκέσει πολλούς μήνες. Στις μεταρρυθμίσεις, μάλιστα, προβλεπόταν επιπλέον η αναθεώρηση του κρητικού Συντάγματος, αλλά και η παροχή δανείου στην Κρητική Πολιτεία, το οποίο θα ανερχόταν στα 9.300.000 γαλλικά φράγκα.
Η πολιτική του Βενιζέλου είχε θριαμβεύσει. Αμέσως έπειτα συγκροτήθηκε η Β΄ Συντακτική Συνέλευση, για την εκπόνηση νέου συντάγματος, και η πρώτη πράξη της ήταν η έκδοση ενωτικού ψηφίσματος, μέσα σε ατμόσφαιρα συμφιλίωσης και εθνικής έξαρσης. Με νέα απόφασή τους οι Δυνάμεις παραχωρούσαν στο βασιλιά των Ελλήνων Γεώργιο Α΄ το δικαίωμα να διορίζει εκείνος τον Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης (14 Αυγούστου 1906). Το νησί είχε ουσιαστικά καταστεί μια ιδιότυπη ελληνική επαρχία.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου