Ιστορία Γενικής Παιδείας: Ο χαρακτήρας και τα συστατικά στοιχεία της ελληνικής Επανάστασης του 1821 (πηγή)

Θεόδωρος Βρυζάκης  

Ιστορία Γενικής Παιδείας: Ο χαρακτήρας και τα συστατικά στοιχεία της ελληνικής Επανάστασης του 1821 (πηγή)
 
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις απαραίτητες πληροφορίες από το κείμενο που σας δίνεται: 
α. να προσδιορίσετε τον χαρακτήρα της ελληνικής επανάστασης του 1821
β. να παρουσιάσετε τα κυριότερα συστατικά στοιχεία του ελληνικού κινήματος.
 
ΚΕΙΜΕΝΟ
Το ζήτημα περιπλεκόταν ακόμα πιο πολύ από τον ειδικό και πολύπλοκο χαρακτήρα του ελληνικού κινήματος. Βέβαια, ήταν ένα κίνημα εθνικό αλλά και κίνημα ενός χριστιανικού λαού ενάντια στον μουσουλμάνο κατακτητή που δεν ήταν εύκολο να θεωρηθεί νόμιμος. Τέλος, ήταν κίνημα ενός λαού που σ’ εκείνη τη ρομαντική εποχή και μόνο το άκουσμα του ονόματός του είχε τόση δύναμη υποβλητική που ξεσήκωσε ομόφωνη την παγκόσμια κοινή γνώμη, και οι κυβερνήσεις, ακόμα και οι πιο απολυταρχικές, έπρεπε να τη λογαριάζουν. Οι φιλελεύθεροι όλων των χωρών, εκείνοι που πρώτοι ξεσήκωσαν αυτό το φιλελληνικό ρεύμα, προβάλλουν κυρίως τον εθνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα του κινήματος. […] Οι άνθρωποι των γραμμάτων πάλι ονειρεύονταν την ανάσταση της κλασικής Ελλάδας, ενώ οι συντηρητικοί και οι βασιλόφρονες […] απέφευγαν αρχικά να πάρουν τη θέση ή παρέμεναν εχθρικοί. Τελικά όμως, η ελληνική υπόθεση κέρδισε ένα μεγάλο τμήμα τους, προτάσσοντας τον χριστιανικό χαρακτήρα του κινήματος, χωρίς ωστόσο και να εγκαταλείψουν την πολεμική τους ενάντια στους φιλελεύθερους. Έτσι, η ελληνική υπόθεση αποτελούσε ένα θέμα εσωτερικής διαμάχης σε κάθε χώρα ανάμεσα στις ανταγωνιζόμενες δυνάμεις της Ευρώπης.
 
Σβορώνος, Ν., Ανάλεκτα νεοελληνικής ιστορίας και ιστοριογραφίας, Θεμέλιο, Αθήνα 1995, σ. 232-233.
 
Ενδεικτική απάντηση
α. Η Επανάσταση του 1821 ήταν προϊόν εθνικού κινήματος, το οποίο αναπτύχθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα και τις πρώτες του 19ου, αν και οι καταβολές του ανάγονταν σε προγενέστερες εποχές. Η Ελληνική Εθνική Παλιγγενεσία, όπως ονομάστηκε το εθνικό κίνημα των Ελλήνων, συγγένευε με τα εθνικά κινήματα της ίδιας εποχής που αναπτύχθηκαν στις ιταλικές και τις γερμανικές χώρες -οι οποίες αποτέλεσαν την Ιταλία και τη Γερμανία αντίστοιχα- στις βρετανικές αποικίες στη Βόρεια Αμερική -οι οποίες αποτέλεσαν τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής- καθώς και στην προεπαναστατική και επαναστατημένη Γαλλία. Παραλλήλως, σύμφωνα με τον Νίκο Σβορώνο, το χαρακτηριστικό εκείνο του ελληνικού εθνικού κινήματος που συνέβαλε στη θετική αποδοχή του από σημαντικό μέρος των Ευρωπαίων ήταν ο χριστιανικός του χαρακτήρας, καθώς επρόκειτο για το κίνημα ενός χριστιανικού λαού που ερχόταν σε αντιπαράθεση με μουσουλμάνους κατακτητές, η εξουσία των οποίων δεν μπορούσε να εκληφθεί ως νόμιμη. Υπ’ αυτή την έννοια, ακόμη και ορισμένοι συντηρητικοί και βασιλόφρονες Ευρωπαίοι, που τάσσονταν κατά του φιλελευθερισμού, δεν μπόρεσαν να παραβλέψουν τον χριστιανικό αυτό χαρακτήρα του ελληνικού κινήματος, γι’ αυτό και συναίνεσαν στην στήριξή του.
Το ελληνικό εθνικό κίνημα ήταν πολιτικό κίνημα αποσκοπούσε δηλαδή, όπως και τα αντίστοιχα κινήματα στην Ιταλία, τη Γερμανία και την Αμερική, όχι απλώς στην απελευθέρωση του έθνους και στη συγκρότηση ανεξάρτητου εθνικού κράτους, αλλά στη σύσταση αντιπροσωπευτικής και ευνομούμενης πολιτείας. Αυτά τα χαρακτηριστικά διαμορφώθηκαν και εμφανίστηκαν υπό την επίδραση των πολιτικών μηνυμάτων που εκπορεύονταν από την επαναστατημένη Γαλλία.
 
β. Από τα κυριότερα συστατικά στοιχεία του ελληνικού εθνικού κινήματος υπήρξαν: α) η προβολή των Ελλήνων της εποχής ως απογόνων και κληρονόμων των αρχαίων Ελλήνων, όπως, μάλιστα, επισημαίνει ο Νίκος Σβορώνος, στο πλαίσιο του ρομαντισμού της εποχής εκείνης και μόνο το όνομα των Ελλήνων ασκούσε βαθιά επίδραση σε όλους, με αποτέλεσμα να συνταχθεί με το κίνημά τους η παγκόσμια κοινή γνώμη, αναγκάζοντας ακόμη και τις πλέον αυταρχικές κυβερνήσεις να το λάβουν υπόψη τους· από την οπτική, άλλωστε, των μορφωμένων της εποχής το κίνημα αυτό αποτελούσε μια ευκαιρία για την αναβίωση της κλασικής Ελλάδας β) η ταύτιση των Ελλήνων με τους άλλους Ευρωπαίους και η διάκρισή τους από τους Τούρκους, γ) η καταγγελία της τουρκικής κυριαρχίας ως παράνομης και της εξουσίας του Οθωμανού σουλτάνου ως αυθαίρετης, όπως, άλλωστε, αναφέρει ο Νίκος Σβορώνος, οι φιλελεύθεροι της εποχής, που ενίσχυσαν το φιλελληνικό ρεύμα, τόνιζαν ακριβώς την εθνικοαπελευθερωτική επιδίωξη του κινήματος, προκαλώντας διαμάχες στο εσωτερικό των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες όφειλαν να λάβουν θέση, έστω κι αν δεν επιθυμούσαν άλλες αναταράξεις στον ευρωπαϊκό χώρο  και δ) η προβολή του δικαιώματος των Ελλήνων να διεκδικήσουν την απελευθέρωσή τους από την κυριαρχία και την εξουσία των Τούρκων και να συστήσουν ανεξάρτητη και ευνομούμενη πολιτεία στη βάση των αρχών της εθνικής αυτοδιάθεσης και της λαϊκής κυριαρχίας.