Ιστορία Προσανατολισμού: Εθνική Τράπεζα & εκδοτικό δικαίωμα (Πηγή)
Η έκδοση τραπεζογραμματίων είναι αποκλειστικό προνόμιο που έχει παραχωρηθεί από το Κράτος στην Εθνική Τράπεζα με την ιδρυτική της σύμβαση το 1841. Ωστόσο η σύμβαση έχει παραχωρήσει το προνόμιο μόνο για τις επαρχίες στις οποίες η Εθνική διατηρεί υποκαταστήματα. Υπάρχει επομένως η δυνατότητα, να εκδοθεί χαρτονόμισμα και από άλλη τράπεζα, αν δοθεί η σχετική έγκριση από το Δημόσιο και αν περιοριστεί η έκδοση και η κυκλοφορία του στις επαρχίες που δεν υπάρχουν υποκαταστήματα της Εθνικής. Το 1872 οι επαρχίες αυτές είναι πολλές, σχεδόν το μισό βασίλειο. Πρόκειται φυσικά για τις φτωχότερες επαρχίες της χώρας αλλά η έκδοση χαρτονομίσματος είναι εργασία αρκετά επικερδής, ώστε να ενδιαφέρει τους ομογενείς κάτω από οποιεσδήποτε σχεδόν συνθήκες. […] το κέρδος της Εθνικής από την έκδοση χαρτονομίσματος ανερχόταν σε 1.339.445 δραχμές, που ισοδυναμεί με το 42,5% των ολικών κερδών αυτής της χρονιάς.
Νομισματική κυκλοφορία (1868-1875) /Τραπεζογραμμάτια σε κυκλοφορία στις 31/12 κάθε έτους
1868 | 22.968.835 |
1869 | 26.440.930 |
1870 | 26.447.149 |
1871 | 28.201.507 |
1872 | 31.796.012 |
1873 | 37.386.664 |
1874 | 39.729.116 |
1875 | 36.293.448 |
Πηγή: Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας, Ισολογισμοί και Απολογισμοί 1868-1875 (μετά από επεξεργασία)
Ενδεικτική απάντηση
α. Το μεγάλο βήμα έγινε το 1841, με την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας. Τα κεφάλαια για την ίδρυσή της προήλθαν κυρίως από το εξωτερικό, ενώ έντονη ήταν η παρουσία κρατικών παραγόντων στις ιδρυτικές διαδικασίες. Οι κύριοι μέτοχοι της Τράπεζας ήταν ο κεφαλαιούχος Εϋνάρδος, το ελληνικό κράτος (20% του αρχικού κεφαλαίου), Έλληνες έμποροι και επιχειρηματίες της διασποράς, ξένες προσωπικότητες από το χώρο της οικονομίας αλλά και της πολιτικής. Θεμελιωτής της και πρώτος διοικητής υπήρξε ο Γεώργιος Σταύρου. Στις επόμενες διευρύνσεις του κεφαλαίου της Τράπεζας άρχισαν να μετέχουν κεφαλαιούχοι, έμποροι κυρίως, του ελληνικού χώρου (Σκουζές, Ράλλης κ.λπ.). Η δραστηριότητά της στα πρώτα στάδια ήταν μάλλον χωρίς σαφή προσανατολισμό, καθώς οι συνθήκες που επικρατούσαν στην ελληνική οικονομία δεν ήταν δυνατόν να αλλάξουν με ταχείς ρυθμούς. Σύμφωνα, βέβαια, με τον Γ. Δερτιλή (Κείμενο Α), στην ιδρυτική σύμβαση της Εθνικής Τράπεζας προβλεπόταν η παραχώρηση από το ελληνικό κράτος αποκλειστικού προνομίου έκδοσης τραπεζογραμματίων σε αυτή και, ως εκ τούτου, τής δινόταν η δυνατότητα μιας επικερδούς δραστηριοποίησης. Το προνόμιο αυτό, ωστόσο, αφορούσε μόνο τις επαρχίες της χώρας στις οποίες η Εθνική είχε υποκαταστήματα. Προοδευτικά οι εργασίες της Τράπεζας εξαπλώθηκαν από την Αθήνα στις κύριες επαρχιακές πόλεις (Ερμούπολη 1845, Πάτρα 1846 κ.λπ.), γεγονός που βοήθησε στην αντιμετώπιση των αρνητικών επιρροών που ασκούσε το τοκογλυφικό σύστημα. Όπως, όμως, επισημαίνει ο Γ. Δερτιλής (Κείμενο Α), παρά την εξάπλωση των δραστηριοτήτων της Εθνικής, υπήρχε η δυνατότητα δημιουργίας και άλλων τραπεζών, οι οποίες θα μπορούσαν να λάβουν από το κράτος το αντίστοιχο εκδοτικό δικαίωμα για τις επαρχίες όπου δεν υπήρχε εκπροσώπηση της Εθνικής. Το 1872, μάλιστα, οι επαρχίες στις οποίες δεν υπήρχε κατάστημα της Εθνικής κάλυπταν σχεδόν το μισό ελληνικό κράτος. Ήταν, βέβαια, οι φτωχότερες επαρχίες της χώρας, αλλά υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον από πλούσιους ομογενείς, διότι το εκδοτικό δικαίωμα απέδιδε σημαντικά κέρδη. Η Εθνική Τράπεζα κέρδισε την εμπιστοσύνη της ελληνικής κοινωνίας, πράγμα που είχε ως συνέπεια τις διαδοχικές διευρύνσεις του μετοχικού της κεφαλαίου. Παρά την εξάπλωση του τραπεζικού συστήματος και την εμφάνιση νέων τραπεζικών ιδρυμάτων, η Εθνική Τράπεζα παρέμεινε για πολλές δεκαετίες το κυρίαρχο τραπεζικό συγκρότημα του ελληνικού χώρου.
β. Το μεγάλο της πλεονέκτημα και ταυτόχρονα η κύρια πηγή εσόδων της ήταν το εκδοτικό δικαίωμα, η δυνατότητα της να εκδίδει τραπεζογραμμάτια, χαρτονομίσματα δηλαδή, για λογαριασμό του ελληνικού κράτους. Το τελευταίο μάλιστα ενίσχυε ή και επέβαλλε την κυκλοφορία τους. Όπως επισημαίνεται από τον Γ. Δερτιλή (Κείμενο Α΄), το 1872 η Εθνική αποκόμισε κέρδη ύψους 1.339.445 δραχμών, τα οποία αποτελούσαν το 42,5 % των συνολικών της κερδών εκείνη τη χρονιά. Με βάση, μάλιστα, τα στοιχεία του Πίνακα από το Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας (Κείμενο Β΄), η Εθνική είχε θέσει σε κυκλοφορία 31.796.012 δραχμές το έτος αυτό. Διαφαίνεται, έτσι, το περιθώριο κέρδους που είχε η Τράπεζα μέσω του εκδοτικού δικαιώματος, εφόσον, κατ’ αντιστοιχία με το 1872 μπορούμε να υπολογίσουμε τα κέρδη των υπόλοιπων ετών από το 1868 έως το 1875. Ειδικότερα, το 1862 τα κέρδη της τράπεζας από το εκδοτικό δικαίωμα ανήλθαν στις 967.592 δραχμές, αφού έθεσε σε κυκλοφορία 22.968.835, το 1869 τα κέρδη της ήταν 1.113.427 δραχμές, καθώς έθεσε σε κυκλοφορία 26.440.930. Γίνεται αντιληπτή, κατ’ αυτό τον τρόπο η σταδιακή αύξηση των εσόδων της τράπεζας, αφού κάθε χρονιά έθετε σε κυκλοφορία μεγαλύτερο ποσό. Το έτος με τα μεγαλύτερα κέρδη, άρα, υπήρξε το 1875, καθώς εκείνη τη χρονικά έθεσε σε κυκλοφορία 39.729.116, οπότε και αποκόμισε 1.672.275 δραχμές, ενώ την αμέσως επόμενη χρονιά, το 1876, τα κέρδη της υποχώρησαν, εφόσον έθεσε σε κυκλοφορία 36.293.448, οπότε αποκόμισε 1.528.317 δραχμές.
«Το θέμα προέρχεται και αντλήθηκε από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».
Ενδεικτική απάντηση
α. Το μεγάλο βήμα έγινε το 1841, με την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας. Τα κεφάλαια για την ίδρυσή της προήλθαν κυρίως από το εξωτερικό, ενώ έντονη ήταν η παρουσία κρατικών παραγόντων στις ιδρυτικές διαδικασίες. Οι κύριοι μέτοχοι της Τράπεζας ήταν ο κεφαλαιούχος Εϋνάρδος, το ελληνικό κράτος (20% του αρχικού κεφαλαίου), Έλληνες έμποροι και επιχειρηματίες της διασποράς, ξένες προσωπικότητες από το χώρο της οικονομίας αλλά και της πολιτικής. Θεμελιωτής της και πρώτος διοικητής υπήρξε ο Γεώργιος Σταύρου. Στις επόμενες διευρύνσεις του κεφαλαίου της Τράπεζας άρχισαν να μετέχουν κεφαλαιούχοι, έμποροι κυρίως, του ελληνικού χώρου (Σκουζές, Ράλλης κ.λπ.). Η δραστηριότητά της στα πρώτα στάδια ήταν μάλλον χωρίς σαφή προσανατολισμό, καθώς οι συνθήκες που επικρατούσαν στην ελληνική οικονομία δεν ήταν δυνατόν να αλλάξουν με ταχείς ρυθμούς. Σύμφωνα, βέβαια, με τον Γ. Δερτιλή (Κείμενο Α), στην ιδρυτική σύμβαση της Εθνικής Τράπεζας προβλεπόταν η παραχώρηση από το ελληνικό κράτος αποκλειστικού προνομίου έκδοσης τραπεζογραμματίων σε αυτή και, ως εκ τούτου, τής δινόταν η δυνατότητα μιας επικερδούς δραστηριοποίησης. Το προνόμιο αυτό, ωστόσο, αφορούσε μόνο τις επαρχίες της χώρας στις οποίες η Εθνική είχε υποκαταστήματα. Προοδευτικά οι εργασίες της Τράπεζας εξαπλώθηκαν από την Αθήνα στις κύριες επαρχιακές πόλεις (Ερμούπολη 1845, Πάτρα 1846 κ.λπ.), γεγονός που βοήθησε στην αντιμετώπιση των αρνητικών επιρροών που ασκούσε το τοκογλυφικό σύστημα. Όπως, όμως, επισημαίνει ο Γ. Δερτιλής (Κείμενο Α), παρά την εξάπλωση των δραστηριοτήτων της Εθνικής, υπήρχε η δυνατότητα δημιουργίας και άλλων τραπεζών, οι οποίες θα μπορούσαν να λάβουν από το κράτος το αντίστοιχο εκδοτικό δικαίωμα για τις επαρχίες όπου δεν υπήρχε εκπροσώπηση της Εθνικής. Το 1872, μάλιστα, οι επαρχίες στις οποίες δεν υπήρχε κατάστημα της Εθνικής κάλυπταν σχεδόν το μισό ελληνικό κράτος. Ήταν, βέβαια, οι φτωχότερες επαρχίες της χώρας, αλλά υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον από πλούσιους ομογενείς, διότι το εκδοτικό δικαίωμα απέδιδε σημαντικά κέρδη. Η Εθνική Τράπεζα κέρδισε την εμπιστοσύνη της ελληνικής κοινωνίας, πράγμα που είχε ως συνέπεια τις διαδοχικές διευρύνσεις του μετοχικού της κεφαλαίου. Παρά την εξάπλωση του τραπεζικού συστήματος και την εμφάνιση νέων τραπεζικών ιδρυμάτων, η Εθνική Τράπεζα παρέμεινε για πολλές δεκαετίες το κυρίαρχο τραπεζικό συγκρότημα του ελληνικού χώρου.
β. Το μεγάλο της πλεονέκτημα και ταυτόχρονα η κύρια πηγή εσόδων της ήταν το εκδοτικό δικαίωμα, η δυνατότητα της να εκδίδει τραπεζογραμμάτια, χαρτονομίσματα δηλαδή, για λογαριασμό του ελληνικού κράτους. Το τελευταίο μάλιστα ενίσχυε ή και επέβαλλε την κυκλοφορία τους. Όπως επισημαίνεται από τον Γ. Δερτιλή (Κείμενο Α΄), το 1872 η Εθνική αποκόμισε κέρδη ύψους 1.339.445 δραχμών, τα οποία αποτελούσαν το 42,5 % των συνολικών της κερδών εκείνη τη χρονιά. Με βάση, μάλιστα, τα στοιχεία του Πίνακα από το Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας (Κείμενο Β΄), η Εθνική είχε θέσει σε κυκλοφορία 31.796.012 δραχμές το έτος αυτό. Διαφαίνεται, έτσι, το περιθώριο κέρδους που είχε η Τράπεζα μέσω του εκδοτικού δικαιώματος, εφόσον, κατ’ αντιστοιχία με το 1872 μπορούμε να υπολογίσουμε τα κέρδη των υπόλοιπων ετών από το 1868 έως το 1875. Ειδικότερα, το 1862 τα κέρδη της τράπεζας από το εκδοτικό δικαίωμα ανήλθαν στις 967.592 δραχμές, αφού έθεσε σε κυκλοφορία 22.968.835, το 1869 τα κέρδη της ήταν 1.113.427 δραχμές, καθώς έθεσε σε κυκλοφορία 26.440.930. Γίνεται αντιληπτή, κατ’ αυτό τον τρόπο η σταδιακή αύξηση των εσόδων της τράπεζας, αφού κάθε χρονιά έθετε σε κυκλοφορία μεγαλύτερο ποσό. Το έτος με τα μεγαλύτερα κέρδη, άρα, υπήρξε το 1875, καθώς εκείνη τη χρονικά έθεσε σε κυκλοφορία 39.729.116, οπότε και αποκόμισε 1.672.275 δραχμές, ενώ την αμέσως επόμενη χρονιά, το 1876, τα κέρδη της υποχώρησαν, εφόσον έθεσε σε κυκλοφορία 36.293.448, οπότε αποκόμισε 1.528.317 δραχμές.
«Το θέμα προέρχεται και αντλήθηκε από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου