Ιστορία Προσανατολισμού: Η διαμόρφωση νέων δεδομένων κατά την Επανάσταση [Πηγές]

 
Ιστορία Προσανατολισμού: Η διαμόρφωση νέων δεδομένων κατά την Επανάσταση [Πηγές]
 
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και τα παραθέματα που σας δίνονται να παρουσιάσετε το ζήτημα σχετικά με τη διαχείριση της εξουσίας, όπως αυτό άρχισε να εκτυλίσσεται από τη στιγμή που ξεκίνησε η εκδίωξη των Τούρκων μέχρι και την Α΄ Εθνοσυνέλευση.
Μονάδες 25 
 
Κείμενο 1
Το «Προσωρινόν Πολίτευµα» της Επιδαύρου
Το πολίτευµα τούτο, δια να µη διεγείρη, ως δηµοκρατικόν την δυσπιστίαν της Ιεράς Συµµαχίας, ωνοµάσθη «προσωρινόν». ∆ιεκρίνετο, όπως αντιλαµβάνει κανείς, από έντονον αντιαπολυταρχικήν διάθεσιν. Βεβαίως δε, λόγω του πολυαρχικού χαρακτήρος του, και συγκεκριµένως λόγω της χρονικώς περιορισµένης θητείας του εκτελεστικού, της ελλείψεως ενότητας και ισχύος του πολυµελούς εκτελεστικού, δεν ήτο προωρισµένον να διευκολύνη τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, ο οποίος πιθανώς θα ηυδοκίµει περισσότερον υπό την διεύθυνσιν ενός ή ολίγων προσώπων. Αλλ’ η διαχειριζοµένη τον Αγώνα κατά τόπους αριστοκρατία των προεστών και των στρατιωτικών δεν ηνείχετο ευκόλως την αρχήν ενός µόνον προσώπου, τόσω µάλλον, καθόσον δεν φαίνεται να υπήρχεν εκείνην την εποχήν αρχηγός του µαχοµένου λαού ικανός να επιβληθή γενικώτερον δια της υπεροχής του.
 
Αλέξανδρου Σβώλου, Τα Ελληνικά Συντάγματα.
 
Κείμενο 2
Στο θέμα της οργανώσεως και της διοικήσεως των πολιτικών και στρατιωτικών πραγμάτων του Μοριά προέκυψε διαφωνία ανάμεσα στον Υψηλάντη και τους προκρίτους. Ο Υψηλάντης συνέταξε «Γενικό Οργανισμό της Πελοποννήσου» με τον οποίο πρότεινε να ασκεί ο ίδιος της αρχιστρατηγία ως «Πληρεξούσιος του γενικού επιτρόπου της αρχής»· στις 24 επαρχίες του Μοριά να συγκροτηθούν ισάριθμες πενταμελείς εφορίες με εκλέκτορες τους προκρίτους των επαρχιών· ο αξιότερος να αντιπροσωπεύει την επαρχία στη Βουλή· τους 24 πληρεξούσιους που θα αποτελούσαν τη Βουλή να «επικυρώνει» ο ίδιος ως «Πληρεξούσιος του γενικού επιτρόπου της αρχής»· οι υπόλοιπο 4 έφοροι να φροντίζουν στις επαρχίες τους τον επισιτισμό, την επιμελητεία του στρατού, τη στρατολογία, τις μεταφορές, τις συγκοινωνίες, την αλληλογραφία και τα οικονομικά και να συγκεντρώνουν τις εκούσιες προσφορές και «τα διοριζόμενα από την Βουλή δοσίματα».
 
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος ΙΒ΄, Εκδοτική Αθηνών
 
Κείμενο 3
Όπως φαίνεται η αντίθεση μεταξύ Υψηλάντη και προκρίτων δεν περιοριζόταν στο ποιος -οι πρόκριτοι ή εκείνος και το στρατιωτικό στοιχείο- θα είχε την πραγματική εξουσία, αλλά ήταν γενικότερη και ξεκινούσε από την πρόταση του Υψηλάντη να δημιουργηθεί συγκεντρωτικός κρατικός οργανισμός, που να λειτουργεί με ιεραρχία, αρμοδιότητες και ευθύνες. Οι πρόκριτοι δεν ήθελαν να υπάρχει επιμερισμός αρμοδιοτήτων, αλλά να είναι όλοι υπεύθυνοι για όλα «εκ συμφώνου» και οι έφοροι των επαρχιών να διοικούν στρατιωτικά και πολιτικά τις επαρχίες τους, όπως γινόταν ως τότε. Η Γερουσία, που πρότειναν, ήταν ένα συντονιστικό όργανο. Στον οργανισμό τους δεν προέβλεπαν υπευθύνους για συγκεκριμένα ζητήματα, ούτε αναφορές, ούτε ελέγχους, όπως πρότεινε ο Υψηλάντης. Σκοπός του Υψηλάντη δεν ήταν να εξουδετερώσει τη δύναμη των προκρίτων. Εκείνο που τον ενδιέφερε ήταν να δημιουργηθεί συγκεντρωτική διοικητική οργάνωση, κρατικά έσοδα, στρατόπεδα με κανονική τροφοδοσία και στοιχειώδη πειθαρχία και σώματα τακτικού στρατού, χωρίς τα οποία πίστευε πως δεν θα πετύχαινε η Επανάσταση· γι’ αυτό και ήλθε σε σύγκρουση με τους προκρίτους.  
 
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος ΙΒ΄, Εκδοτική Αθηνών
 
Ενδεικτική απάντηση
 
Όσο οι Έλληνες ήταν υπόδουλοι, σε γενικές γραμμές τηρούσαν κοινή στάση απέναντι στον κατακτητή. Όταν άρχισε η εκδίωξη των Τούρκων, άρχισαν οι συγκρούσεις μεταξύ των μέχρι τότε ομονοούντων. Το βασικότερο ζήτημα αφορούσε το ποιος και πώς θα διαχειριζόταν την εξουσία. Μια σειρά γεγονότων, που σχετίζονται με τη διαμόρφωση διαφορετικών απόψεων για το ζήτημα αυτό, οδήγησαν σ' ένα προστάδιο διαμόρφωσης των πρώτων πολιτικών κομμάτων. Τα γεγονότα αυτά συνδέονται με την κάθοδο του Δημητρίου Υψηλάντη στην επαναστατημένη Πελοπόννησο, ως πληρεξουσίου του αδελφού του Αλεξάνδρου, Γενικού Επιτρόπου της Φιλικής Εταιρείας, με σκοπό την ανάληψη της ηγεσίας της Επανάστασης. Όταν ο Δημ. Υψηλάντης έφτασε στην Ύδρα, οι Πελοποννήσιοι είχαν ήδη ορίσει από μόνοι τους κυβερνητικά όργανα τοπικής εμβέλειας. Ο Υψηλάντης θέλησε να επιβάλει ένα δικό του «Γενικό Οργανισμό της Πελοποννήσου», που θα του επέτρεπε να συγκεντρώσει τη στρατιωτική και πολιτική εξουσία στα χέρια του. Όπως συμπληρώνεται από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (Κείμενο 2), ο Υψηλάντης πρότεινε ένα σύστημα εκπροσώπησης των Πελοποννησίων στη Βουλή, σύμφωνα με το οποίο σε καθεμία από τις είκοσι τέσσερις επαρχίες της Πελοποννήσου θα εκλέγονταν από τους εκεί προκρίτους εφορίες με πέντε μέλη, εκ των οποίων ο πλέον άξιος θα επιλεγόταν για να εκπροσωπεί την επαρχία του στη Βουλή. Τα είκοσι τέσσερα μέλη που θα επιλέγονταν για να αποτελέσουν τη Βουλή θα τα επικύρωνε ο ίδιος ο Υψηλάντης ως πληρεξούσιος του Γενικού Επιτρόπου της Φιλικής Εταιρείας. Παραλλήλως, τα υπόλοιπα τέσσερα μέλη κάθε εφορίας θα αναλάμβαναν καθήκοντα ελέγχου για τις επαρχίες τους. Πιο συγκεκριμένα, θα φρόντιζαν για τον επισιτισμό, τη διοικητική μέριμνα του στρατού, τη στρατολόγηση, τις μεταφορές από και προς την επαρχία τους, τις συγκοινωνίες, την αλληλογραφία, τα οικονομικά, όπως και την είσπραξη και συγκέντρωση τόσο των δωρεών όσο και των προσδιορισμένων από τη Βουλή φόρων που αναλογούσαν στην επαρχία τους. Οι πρόκριτοι δεν το αποδέχθηκαν και με δυσκολία αποσοβήθηκε η σύρραξη. Η αντίθεση μεταξύ των δύο πλευρών δεν είχε ως αντικείμενο μόνο το ποιος θα κατείχε πραγματικά την εξουσία, αλλά αφορούσε και τη δομή τού υπό ίδρυση κρατικού οργανισμού. Η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώνεται από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (Κείμενο 3), όπου επισημαίνεται πως εκείνο που ενοχλούσε τους προκρίτους ήταν η πρόταση συγκρότησης ενός συγκεντρωτικού κρατικού οργανισμού, στο πλαίσιο του οποίου θα υπήρχε ιεραρχία, συγκεκριμένες αρμοδιότητες και, ως εκ τούτου, απόδοση ευθυνών.
Ο Υψηλάντης πρότεινε τη δημιουργία συγκεντρωτικού συστήματος διακυβέρνησης, ώστε να εξασφαλιστούν οι οικονομικοί πόροι για τη συνέχιση του αγώνα και η πειθαρχία στο στράτευμα. Θεωρούσε ότι οι τοπικιστικές τάσεις αποτελούσαν εμπόδιο για την οργάνωση του Αγώνα. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (Κείμενο 2), όπου διευκρινίζεται πως ο Υψηλάντης δεν είχε κάποια πρόθεση να εκμηδενίσει την εξουσία των προκρίτων. Ό,τι τον απασχολούσε ήταν να διασφαλιστεί, μεταξύ άλλων, η διασφάλιση σταθερής τροφοδοσίας για τα στρατόπεδα, αλλά και η δημιουργία σωμάτων τακτικού στρατού, καθώς θεωρούσε πως συνιστούσαν αναγκαίες προϋποθέσεις για την ευόδωση της επανάστασης. Οι πρόκριτοι, έχοντας διαφορετικές επιδιώξεις, ήθελαν να είναι όλοι υπεύθυνοι για όλα. Συγκροτήθηκαν λοιπόν οι πρώτες παρατάξεις. Η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώνεται από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (Κείμενο 3), όπου διευκρινίζεται πως οι πρόκριτοι είχαν προτείνει τη δημιουργία μιας Γερουσίας, η οποία θα λειτουργούσε ως συντονιστικό όργανο, χωρίς να υπάρχουν σε αυτό υπεύθυνοι για επιμέρους ζητήματα, ούτε η υποχρέωση απόδοσης αναφορών, αλλά ούτε και έλεγχοι, όπως επιδίωκε ο Δημήτριος Υψηλάντης. Οι πρόκριτοι, άρα, επιθυμούσαν τη διατήρηση του πρότερου καθεστώτος, όπου κάθε πρόκριτος έλεγχε τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά τη δική του επαρχία. Ενώ σε ό,τι αφορούσε τη λήψη αποφάσεων αυτή θα μπορούσε να γίνεται με κοινή συμφωνία, χωρίς, ωστόσο, να επιμερίζονται αρμοδιότητες και ευθύνες.
Το «Προσωρινόν Πολίτευμα» της Επιδαύρου, το πρώτο σύνταγμα της Επανάστασης, ψηφισμένο από την Α΄ Εθνοσυνέλευση, έδωσε το 1822 λύση στο πρόβλημα της ηγεσίας του Αγώνα, με τον αντιαπολυταρχικό χαρακτήρα του και τη θέσπιση πολυαρχικής εξουσίας. Ο χαρακτήρας αυτός του συντάγματος επιβεβαιώνεται από τον Αλέξανδρο Σβώλο (Κείμενο 1), ο οποίος συμπληρώνει, ωστόσο, πως αφενός λόγω της σύντομης θητείας που όριζε για το εκτελεστικό και αφετέρου λόγω του γεγονός πως δεν απέδιδε στο εκτελεστικό μεγάλη δύναμη, το οποίο, επιπροσθέτως, συντίθετο από πολλά μέλη που δεν είχαν ενότητα μεταξύ τους, δεν λειτούργησε τελικά επωφελώς για την ελληνική επανάσταση. Κατά την άποψη του Α. Σβώλου, μάλιστα, είναι πιθανό πως η επανάσταση θα είχε αποδώσει καλύτερα, εάν ο έλεγχός της είχε ανατεθεί σε ένα ή σε λίγα ηγετικά πρόσωπα. Οι ισχυροί πρόκριτοι και στρατιωτικοί, βέβαια, δεν είχαν την πρόθεση να αποδεχτούν την εξουσία του ενός προσώπου, πολύ περισσότερο αφού δεν είχε ξεχωρίσει κάποιο ηγετικό πρόσωπο από τους αγωνιζόμενους Έλληνες, το οποίο θα μπορούσε να επιβληθεί χάρη στην υπεροχή του. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος κατόρθωσε να γίνει ρυθμιστής της κατάστασης, έχοντας εξασφαλίσει για τον κύκλο του και για τους προκρίτους την εξουσία, ενώ αγνοήθηκαν ο Κολοκοτρώνης και ο Υψηλάντης. Έτσι δημιουργήθηκε ρήγμα στις σχέσεις μεταξύ στρατιωτικών και προκρίτων.