Ανδρέας Εμπειρίκος «Οι μπεάτοι ή της μη συμμορφώσεως οι Άγιοι»

Angelina Vick

Ανδρέας Εμπειρίκος «Οι μπεάτοι ή της μη συμμορφώσεως οι Άγιοι»

Απεκρίθησαν Σιδράχ, Μισάχ και Αβδεναγώ, λέγοντες τω βασιλεί Ναβουχοδονόσορ. «... γνωστόν έστω σοι, βασιλεύ, ότι τοις θεοίς σου ου λατρεύομεν, και τη εικόνι τη χρυσή, η έστησας, ου προσκυνούμεν». Τότε ο Ναβουχοδονόσορ επλήσθη θυμου... και άνδρας ισχυρούς ισχύι είπε πεδήσαντας τον Σιδάχ, Μισάχ και Αβδεναγώ εμβαλείν εις την κάμινον την καιομένην... Και οι τρεις ούτοι... έπεσον εν μέσω της καμίνου... Και διεχέετο η φλοξ επάνω της καμίνου επί πήχεις τεσσαράκοντα εννέα∙ και διώδευσε και ενεπύρισεν ους εύρε περί την κάμινον των Χαλδαίων. Ο δε Άγγελος Κυρίου συγκατέβη άμα τοις περί τον Αζαρίαν εις την κάμινον, και εξετίναξε την φλόγα του πυρός της καμίνου... ως πνεύμα δρόσου διασυρίζον, και ουχ ήψατο αυτών το καθόλου το πυρ... Τότε οι τρεις, ως εξ ενός στόματος ύμνουν και ηυλόγουν και εδόξαζον τον Θεόν εν τη καμίνω...

ΔΑΝΙΗΛ

Ο Αζαρίας, ο Ανανίας και ο Μισαήλ, ο Κερουάκ, ο Γκίνσμπεργκ και ο Κόρσο καθώς και προ αυτών ο μέγας πυρσός Ανδρέας Μπρετόν και η πλειάς του, και προ αυτών ακόμη ο κύκνος του Μοντεβιδέο Ισίδωρος Ducasse, ο Arthur Rimbaud, ο Raymond Roussel, ο Alfred Jarry και ωρισμένοι άλλοι, ως ο Henry Michaux και εκτός αυτών και άλλων εθνών εκπρόσωποι και τηλαυγείς αστέρες, όπως

Ο William Blake

Ο Shelley

Ο Poe και ο Χέρμαν Μέλβιλ

Ο David Thoreau

Ο Henry Miller

Και εκείνος ο μέγας ποταμός όμοιος με δρυ βασιλική ψηλός Walt Whitman

Ο Έγελος

Ο Κίρκεγκαρντ

Ο Λέων Τολστόη, κόσμος και ήλιος θερμουργός, πατήρ θεών και ανθρώπων

Ο Sigmund Freud

Ο Άγγελος Σικελιανός

Ο Αρίσταρχος των ηδονών και ο Κ. Π. Καβάφης

Ο Μαρξ

Ο Λένιν

Ο Κροπότκιν

Ο Μπακούνιν

Ο Böhme

Ο Νίτσε

Ο Victor Hugo

Ο Μωάμεθ

Ο Ιησούς Χριστός

Και ακόμη προ ολίγων ετών οι Essenin, Μαγιακόβσκη, Block (και θα μπορούσα να προσθέσω κι άλλους) ως παίδες εν τη καμίνω -έκαστος στην ιδική του γλώσσα- έστω και αν όλοι δεν συμφωνούσαν μεταξύ των, άπαντες, εν τη καμίνω έψαλλαν και σήμερον ακόμη ψάλλουν, με λόγια που μεθερμηνευόμενα -όχι από τους ορθολογιστάς- το ίδιο νόημα, κατά βάθος, έχουν, απαράλλακτα όπως οι συγγενικές -τουτέστιν οι από τα ίδια καύσιμα- φωτιές, όπου και αν καίνε, την ίδια φλόγα κάνουν.

            Και οι παίδες εξακολουθούν την μέρα και την νύκτα, (όσοι πιστοί, όσοι ζεστοί, μεσ’ στις ψυχές σας σκύβοντας θα τους ακούστε) οι τίμιοι παίδες εξακολουθούν να ψάλλουν.

            Και ενώ οι φλόγες της πυράς, περιδινούμεναι γύρω από τα σώματά των (ω Ιωάννα ντ’ Άρκ! ω Αθανάση Διάκο!), με κόκκινες ανταύγειες φωτίζουν τα κτίσματα των Βαβυλώνων, των παλαιών και τωρινών και τις μορφές των Ναβουχοδονοσόρων, απ’ την λερή την άσφαλτο των λεωφόρων (lâchez tout, partez suz les routes) και απ’ τις σκιές των σκοτεινών παρόδων, από τα έγκατα της γης και από τα μύχια της ψυχής, από τους κήπους με τα γιασεμιά και τους υακίνθους και από τα βάθη των δοχείων που τα δυσώδη απορρίμματα περιέχουν (lâchez tout, partez suz les routes), απ’ τις κραυγές του γλυκασμού των συνουσιαζομένων και από τους στεναγμούς της ηδονής των αυνανιζομένων, απ’ των τρελών τις άναρθρες φωνές και απ’ των βαρέων καημών τις στοναχές, ως λάβα ζεστή, ή ως σάλπιγξ μιας αενάου παρουσίας, μα προ παντός ως σπέρμα, ως σπέρμα ορμητικόν εν ευφροσύνη αναβλύζον, αναπηδούν και ανέρχονται στον ουρανόν (Αλληλούια! Αλληλούια!) με μάτια εστραμμένα προς τα επάνω, άκαυτοι και άφθαρτοι εις τον αιώνα, μπεάτοι και προφητικοί (Αλληλούια! Αλληλούια!), ερωτικοί, υψιτενείς, μεμουσωμένοι, και τώρα και πάντα (Αλληλούια! Αλληλούια!) με συνοδείαν των αγγέλων, και τώρα και πάντα, τον ερχομό και την ανάγκη (Αλληλούια! Αλληλούια!) τον ερχομό και την ανάγκη νέων Παραδείσων ψάλλουν!

Γραμμένο στη Γλυφάδα την πιο ζεστή

μέρα του καλοκαιριού, 17.8.1963.

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος με το ποίημά του αυτό συνθέτει έναν ύμνο στην ελεύθερη σκέψη, έναν ύμνο στους δημιουργούς εκείνους που με το έργο τους ήρθαν σε ρήξη με την καθεστηκυία τάξη και προσέφεραν έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης. Προερχόμενοι από ποικίλες χώρες και πολιτισμούς, και καλύπτοντας με τη δράση τους ένα ευρύ χρονικό πλαίσιο, έστω κι αν δεν εκφράζουν κοινές μεταξύ τους απόψεις, έχουν ωστόσο όλοι ως κοινό στόχο την απελευθέρωση του ανθρώπου. Την απελευθέρωσή του από τα κάθε είδους δεσμά που επιχειρούν να περιορίσουν και να χαλιναγωγήσουν τη σκέψη και τη βούλησή του.

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος μας προσφέρει έτσι έναν εξαίρετο οδηγό ανάγνωσης, μια συνάντηση πολιτισμών, απ’ όπου ο αναγνώστης μπορεί να αντλήσει ιδέες και απόψεις, να διαφωνήσει ή να διαφωτιστεί, αντλώντας σε κάθε περίπτωση τα στοιχεία εκείνα που θα εμπλουτίσουν και θα διευρύνουν τη σκέψη του. Έναν οδηγό σημαντικών δημιουργών, οι οποίοι με την επίμονη υπεράσπιση της ελευθερίας του ατόμου, υποδεικνύουν οι ίδιοι στον αναγνώστη πως η επαφή με το έργο τους δε σημαίνει απώλεια της προσωπικής γνώμης, απώλεια όσων συνθέτουν τη μοναδικότητα του. Αντιθέτως, η επαφή με το έργο τους σημαίνει τη συλλογή εκείνων των στοιχείων που θα επιφέρουν τη βελτίωση, το ανέβασμα του αναγνώστη, και φυσικά την επαφή του με την αξία της ελευθερίας και της αυτόβουλης δράσης και σκέψης.

Ο τίτλος του ποιήματος

Οι μπεάτοι

Ο όρος μπεάτοι αναφέρεται στους δημιουργούς της γενιάς μπητ (beat), γι’ αυτό άλλωστε και το πρώτο όνομα δημιουργού που αναφέρει ο ποιητής είναι αυτό του Κέρουακ, ο οποίος αποτέλεσε κεντρικό πρόσωπο αυτής της γενιάς, αλλά υπήρξε και εισηγητής του σχετικού όρου κατά το 1948. Ο Εμπειρίκος, μάλιστα, έχει συνθέσει ένα ποίημα αποκλειστικά για τον Κέρουακ («BEAT, BEAT, BEATITUDE AND LOVE AND GLORY»). 

Η λέξη beat ως ουσιαστικό σημαίνει ρυθμός, φέρνοντάς τη κοντά στην έννοια της ποίησης, εντούτοις ως ρήμα σημαίνει δέρνω, χτυπώ, συντρίβω, αποδίδοντας έτσι περισσότερο την αίσθηση της κούρασης και της ήττας που διέπνεε τους δημιουργούς αυτής της γενιάς.

Σε σύνδεση πάντα με τη γενιά μπητ, η λέξη μπεάτοι, μπορεί συνάμα να αποτελεί τον πληθυντικό του λατινικού επιθέτου beatus (beati) που σημαίνει ευλογημένος, μακάριος, ευτυχής.

Η γενιά beat, που εμφανίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και καλύπτει με τη δράση της τις δεκαετίες 1950 και 1960, θέλησε να εκφράσει την αντίθεσή της στο κλίμα της εποχής. Απέναντι σε μια κοινωνία που αφηνόταν ολοένα και περισσότερο στη λατρεία των υλικών αγαθών, απέναντι σε μια κοινωνία ολοένα και πιο συντηρητική, οι δημιουργοί αυτοί θέλησαν να αποτινάξουν τα δεσμά των κοινωνικών συμβάσεων, την καταπίεση και φυσικά την προσήλωση στο χρήμα και τον καταναλωτισμό.

Η γενιά beat είναι γενιά αμφισβήτησης∙ θέτει υπό έλεγχο τις επιφανειακές αξίες της τότε αμερικανικής κοινωνίας, απορρίπτει τον καθωσπρεπισμό και προτάσσει την απελευθέρωση του ατόμου σε κάθε επίπεδο.

Της μη συμμορφώσεως οι Άγιοι

Το ποίημα του Εμπειρίκου ωστόσο δεν επικεντρώνεται μόνο στους λογοτέχνες της γενιάς μπητ, αναφέρεται σε όλους εκείνους τους δημιουργούς που με τα έργα τους, αλλά και τη ζωή τους, αντιτάχθηκαν στους περιορισμούς και στα στενά όρια που έθετε η κοινωνία τους. Οι λογοτέχνες που αρνήθηκαν να συμμορφωθούν στις επιταγές των παραδεδομένων αρχών, οι λογοτέχνες που διεκδίκησαν το δικαίωμα του ανθρώπου στην ελευθερία, στη διαφορετικότητα, στους νέους τρόπους σκέψης και προσέφεραν με το έργο τους νέα πεδία προβληματισμού, είναι οι Άγιοι της μη συμμορφώσεως.

Όπως οι «τρεις παίδες εν καμίνω» του Δανιήλ προτίμησαν να μείνουν πιστοί στις δικές τους αξίες προκαλώντας την οργή του βασιλιά, έτσι και οι λογοτέχνες που εξυμνούνται από τον Εμπειρίκο επέλεξαν να ακολουθήσουν την προσωπική τους πορεία, να εκφράσουν ανοιχτά τις σκέψεις τους και να έρθουν έτσι σε σύγκρουση με τους συγκαιρινούς τους. Αντιμέτωποι με την εκμηδένιση της προσωπικότητας και της διαφορετικής θέασης των πραγμάτων που επιδιώκει κάθε κοινωνία προκειμένου να διατηρεί τον έλεγχο των πολιτών, οι της μη συμμορφώσεως λογοτέχνες επέλεξαν την πνευματική αντίσταση. Επέλεξαν να διαφοροποιηθούν, να προκαλέσουν τα ήθη της εποχής τους, να αμφισβητήσουν καταστάσεις και απόψεις, έστω κι αν αυτό κάποτε είχε μεγάλο κόστος για τους ίδιους.

Το απόσπασμα του προφήτη Δανιήλ

Ο Ναβουχοδονόσωρ ο Β΄ το 586 π.Χ. κυρίευσε και κατέστρεψε την Ιερουσαλήμ, παίρνοντας μαζί του πολλούς αιχμαλώτους. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν ο μετέπειτα προφήτης Δανιήλ, τον οποίο ο βασιλιάς της Βαβυλώνας είχε σε ιδιαίτερη εκτίμηση, αλλά και τρεις φίλοι του Δανιήλ, ο Αζαρίας, ο Ανανίας και ο Μισαήλ. Οι νέοι αυτοί έχοντας κάνει αξιόλογες σπουδές στην αυλή του βασιλιά κατέλαβαν σημαντικές διοικητικές θέσεις.

Σύμφωνα με την ιστορία που καταγράφει ο Δανιήλ, όταν κάποτε ο Ναβουχοδονόσωρ έφτιαξε μια χρυσή εικόνα του εαυτού του και απαίτησε απ’ όλα τα στελέχη του βασιλείου του να την προσκυνήσουν, οι τρεις φίλοι του προφήτη αρνήθηκαν. Αντέτειναν στο βασιλιά πως ούτε τους θεούς του πιστεύουν, ούτε την εικόνα του πρόκειται να προσκυνήσουν. Τότε ο βασιλιάς οργισμένος διέταξε να τους ρίξουν σ’ ένα καμίνι για να καούν ζωντανοί. Ωστόσο, η φωτιά, αν και θηριώδης, δεν κατόρθωσε να κάψει τους νεαρούς, οι οποίοι διασώθηκαν απ’ την παρουσία ενός αγγέλου.

Τη μη συμμόρφωση αυτών των νέων στις προσταγές του βασιλιά και τη διάθεσή τους να μείνουν πιστοί στις αρχές και στα πιστεύω τους, έστω κι αν αυτό σήμαινε πως θα τιμωρηθούν με τον πιο φρικτό τρόπο, λαμβάνει ο ποιητής ως παράδειγμα για να παραλληλίσει το θάρρος, την ελευθερία και την αποφασιστικότητά τους με τις αντίστοιχες αρετές των συγγραφέων, ποιητών και φιλοσόφων της νεότερης εποχής.  

Το ποίημα

«Ο Αζαρίας, ο Ανανίας και ο Μισαήλ, ο Κερουάκ, ο Γκίνσμπεργκ και ο Κόρσο καθώς και προ αυτών ο μέγας πυρσός Ανδρέας Μπρετόν και η πλειάς του, και προ αυτών ακόμη ο κύκνος του Μοντεβιδέο Ισίδωρος Ducasse, ο Arthur Rimbaud, ο Raymond Roussel, ο Alfred Jarry και ωρισμένοι άλλοι, ως ο Henry Michaux και εκτός αυτών και άλλων εθνών εκπρόσωποι και τηλαυγείς αστέρες, όπως»

Ο ποιητής προτάσσει στην απαρίθμηση των πνευματικών δημιουργών τους νεαρούς που ρίχτηκαν στη φωτιά επειδή αρνήθηκαν να συμμορφωθούν στις διαταγές του βασιλιά, κι αυτό γίνεται όχι τυχαία, καθώς κάθε ένας από τους λογοτέχνες που ακολουθούν ήρθε αντιμέτωπος με μια κυρίαρχη τάξη ή άποψη στην οποία αρνήθηκε να συμμορφωθεί.

Ο Εμπειρίκος ξεκινά πρώτα με τους Αμερικανούς λογοτέχνες της γενιάς beat (Κερουάκ, Γκίνσμπεργκ και Κόρσο), και συνεχίζει με τον Μπρετόν και τη δική του ομάδα, τους Γάλλους ποιητές δηλαδή που με βάση τις ψυχιατρικές παρατηρήσεις του Freud, έφεραν μια επαναστατική αλλαγή στην ποιητική έκφραση μέσω του υπερρεαλισμού. Αναφέρει τους προπομπούς του υπερρεαλισμού, δηλαδή τον Ισίδωρο Ducasse, το νεαρό ποιητή  Arthur Rimbaud που με την ποίησή του προσέφερε μια πιο συγχρονική θέαση στην τέχνη αυτή, τον Raymond Roussel που με την επίμονη χρήση ομόηχων λέξεων (παρωνύμων) ξένισε τους συγκαιρινούς του, αλλά γνώρισε την εκτίμηση των υπερρεαλιστών, τον Alfred Jarry με την περιπαικτική διάθεση της σκέψης του, ο οποίος μέσα απ’ την παρωδία των φιλοσοφικών και επιστημονικών προσεγγίσεων θέλησε να ενισχύσει την κριτική στάση απέναντι στα πράγματα, και τον ιδιόρρυθμο Henry Michaux, ο οποίος θέλησε να αποδώσει με την εσωτερική γραφή, σκέψεις και συναισθήματα, με τρόπο όμως σαφή και απόλυτα προσλήψιμο από τον αναγνώστη.

«Ο William Blake

Ο Shelley

Ο Poe και ο Χέρμαν Μέλβιλ

Ο David Thoreau

Ο Henry Miller

Και εκείνος ο μέγας ποταμός όμοιος με δρυ βασιλική ψηλός Walt Whitman»

Με τον Άγγλο William Blake ο Εμπειρίκος περνά σε μια προγενέστερη περίοδο, αυτή του ρομαντισμού, προτάσσοντας τον ποιητή αυτό που αν και δεν αναγνωρίστηκε από τους συγκαιρινούς του άσκησε ιδιαίτερη επίδραση στις κατοπινές γενιές, όπως αυτή των beat. Με τις απόψεις του σχετικά με την ελευθερία στον έρωτα και με τις προοδευτικές του αντιλήψεις για την ανθρώπινη φύση και σκέψη, κέρδισε την εκτίμηση μεταγενέστερων αναγνωστών.

Ακολουθούν, ο επίσης Άγγλος ρομαντικός ποιητής Shelley με τις εξαίρετες λυρικές συνθέσεις, αλλά και την προοδευτική πολιτική σκέψη, ο Αμερικάνος ρομαντικός ποιητής και συγγραφέας Poe, ο οποίος με το καινοτόμο έργο του αποτέλεσε τον προπομπό νέων λογοτεχνικών ειδών∙ ο Αμερικάνος Χέρμαν Μέλβιλ που προσέφερε στο αμερικανικό κοινό ένα από τα κορυφαία μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, το Moby Dick, αντλώντας στοιχεία από τις προσωπικές του εμπειρίες που αποκόμισε από μακρινά και περιπετειώδη ταξίδια∙ ο Αμερικανός David Thoreau, ο οποίος ως υπέρμαχος μιας απλής και αγνότερης ζωής, ήρθε σε σύγκρουση με το επίσημο κράτος και πολλές συμβάσεις της αμερικάνικης κοινωνίας∙ ο επίσης Αμερικανός  Henry Miller με τους ελεύθερους συνειρμούς στη γραφή του, το μυστικισμό, αλλά και τον έντονο ερωτισμό, κι ο Αμερικανός Walt Whitman με τον περίφημο ανθρωπισμό του.

«Ο Έγελος

Ο Κίρκεγκαρντ

Ο Λέων Τολστόη, κόσμος και ήλιος θερμουργός, πατήρ θεών και ανθρώπων

Ο Sigmund Freud

Ο Άγγελος Σικελιανός

Ο Αρίσταρχος των ηδονών και ο Κ. Π. Καβάφης»

Ο ποιητής συνεχίζει την καταγραφή των έξοχων πνευματικών δημιουργών με τον Έγελο (Χέγκελ), τον Γερμανό φιλόσοφο, ο οποίος συγκαταλέγεται μαζί με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη στους σημαντικότερους φιλοσόφους όλων των εποχών. Εκπρόσωπος του ιδεαλισμού ο Χέγκελ, επηρέασε όλη τη μεταγενέστερη φιλοσοφική σκέψη με τον απόλυτο ορθολογισμό του και την τελεολογική προσέγγιση της ιστορίας. Tον Δανό υπαρξιστή φιλόσοφο Κίρκεγκαρντ∙ τον σπουδαίο Ρώσο συγγραφέα Λέων Τολστόη, ο οποίος στα έργα του αποτύπωσε τη ρωσική κοινωνία καταγράφοντας θετικές, αλλά και αρνητικές πτυχές της∙ τον Αυστριακό Sigmund Freud, δημιουργό της ψυχανάλυσης, ο οποίος έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην ερωτική πτυχή της ανθρώπινης ψυχής και προσωπικότητας.

Ο Εμπειρίκος τιμά επίσης και Έλληνες δημιουργούς ξεχωρίζοντας τον Άγγελο Σικελιανό και τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Ενώ, αναφέρεται και στον Αρίσταρχο των ηδονών, δηλαδή τον Αρίστιππο τον Κυρηναίο, ο οποίος ήταν ο ιδρυτής της Ηδονιστικής Σχολής. 

«Ο Μαρξ

Ο Λένιν

Ο Κροπότκιν

Ο Μπακούνιν

Ο Böhme

Ο Νίτσε

Ο Victor Hugo

Ο Μωάμεθ

Ο Ιησούς Χριστός»

Ακολουθούν ο Μαρξ, θεμελιωτής του κομμουνισμού∙ ο Λένιν, ηγέτης της Ρωσικής Επανάστασης, ο Ρώσος Κροπότκιν, ο οποίος με το θεωρητικό του έργο στήριξε την ιδεολογία του αναρχοκομμουνισμού που πρεσβεύει την πλήρη κατάργηση του κράτους, αλλά και της ατομικής ιδιοκτησίας∙ ο Μπακούνιν, θεωρητικός του αναρχισμού, του κινήματος που επίσης πρεσβεύει την κατάργηση του κράτους∙ ο Γερμανός θεολόγος Böhme∙ ο σημαντικότατος Γερμανός φιλόσοφς Νίτσε, αλλά και ο Γάλλος συγγραφέας Victor Hugo, ο οποίος στηλίτευσε στα έργα του τα κακώς κείμενα της γαλλικής κοινωνίας, και θεωρείται σήμερα ο πιο γνωστός και πιο σημαντικός δημιουργός της Γαλλίας.

Ο Εμπειρίκος αναφέρει, επίσης, το Μωάμεθ και το Χριστό, με βάση τη διδασκαλία των οποίων θεμελιώθηκαν δύο από τις βασικότερες θρησκείες του σύγχρονου κόσμου.

«Και ακόμη προ ολίγων ετών οι Essenin, Μαγιακόβσκη, Block (και θα μπορούσα να προσθέσω κι άλλους) ως παίδες εν τη καμίνω -έκαστος στην ιδική του γλώσσα- έστω και αν όλοι δεν συμφωνούσαν μεταξύ των, άπαντες, εν τη καμίνω έψαλλαν και σήμερον ακόμη ψάλλουν, με λόγια που μεθερμηνευόμενα -όχι από τους ορθολογιστάς- το ίδιο νόημα, κατά βάθος, έχουν, απαράλλακτα όπως οι συγγενικές -τουτέστιν οι από τα ίδια καύσιμα- φωτιές, όπου και αν καίνε, την ίδια φλόγα κάνουν.

 Και οι παίδες εξακολουθούν την μέρα και την νύκτα, (όσοι πιστοί, όσοι ζεστοί, μεσ’ στις ψυχές σας σκύβοντας θα τους ακούστε) οι τίμιοι παίδες εξακολουθούν να ψάλλουν.»

Η δράση των σημαντικών λογοτεχνών συνεχίζεται ακόμη και ως το πρόσφατο παρελθόν του Εμπειρίκου, απ’ όπου ο ποιητής επιλέγει τον Ρώσο Esenin, ποιητή και μαθηματικό, ο οποίος προασπίστηκε τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα του και παρέμεινε φυλακισμένος για τουλάχιστον δεκατέσσερα χρόνια. Τον ουκρανικής καταγωγής Ρώσο ποιητή Μαγιακόφσκη, ο οποίος γνώρισε επίσης διώξεις για τη δράση του από τη ρωσική κυβέρνηση, κι ο οποίος υιοθέτησε στην ποιητική του τέχνη το πρωτοποριακό κίνημα του φουτουρισμού που ήρθε ως αντίδραση στις έως τότε παραδοσιακές φόρμες κι έφερε στην τέχνη τη νέα δημιουργούμενη ανθρώπινη σκέψη, υπό την επίδραση της τεχνολογικής ανάπτυξης. Τέλος, τον επίσης Ρώσο λυρικό ποιητή Alexander Block, ο οποίος στην ποίησή του χρησιμοποίησε το συμβολισμό, αλλά και την καταγραφή μυστικιστικών εικόνων, χωρίς εντούτοις να παραγνωρίζει την αξία των πολιτικών ζητημάτων.

Όλοι αυτοί οι λογοτέχνες, φιλόσοφοι, θεωρητικοί, πνευματικοί εν γένει δημιουργοί, γνώρισαν ποικίλες αντιδράσεις απ’ τις κοινωνίες στις οποίες έδρασαν. Αντιδράσεις οι οποίες ξεκινούσαν απ’ το χλευασμό και την ειρωνεία, κι έφταναν μέχρι τη λογοκρισία και τις εξαντλητικές πολιτικές διώξεις. Έτσι, όπως οι «παίδες εν καμίνω», βρέθηκαν κι οι πνευματικοί αυτοί άνθρωποι να τιμωρούνται, να διώκονται και να περιφρονούνται για τις ιδέες τους, χωρίς ωστόσο να κάμπτονται και να σταματούν τη δημιουργική τους δράση. Ο καθένας στη δική του γλώσσα, ο καθένας σε διαφορετικό κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό περιβάλλον, εξέφρασαν με θάρρος τις απόψεις και τις πεποιθήσεις τους, επιδιώκοντας πάντοτε κάποια ουσιαστική αλλαγή.

Κι αν ο προσεκτικός αναγνώστης διαπιστώσει πως ανάμεσα σε αυτούς τους δημιουργούν υπάρχουν αρκετοί που έχουν διαφορετικές μεταξύ τους απόψεις, αυτό δεν είναι παρά κάτι επιφανειακό, όπως επισημαίνει ο ποιητής. Πέρα από τις όποιες διαφορές το βασικό και σημαντικότερο νόημα, το νόημα που ενώνει όλους αυτούς τους δημιουργούς, είναι η επιδίωξη της ελευθερίας, η επιδίωξη του σεβασμού απέναντι στον άνθρωπο και στο δικαίωμά του να ζει και να δρα χωρίς άνωθεν επιβεβλημένους περιορισμούς.

Οι δημιουργοί αυτοί διεκδίκησαν την ελευθερία στην έκφραση, την ελευθερία στη θρησκευτική και πολιτική επιλογή, την ελευθερία στον έρωτα, την ελευθερία σε κάθε πιθανή πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Κι αυτό είναι που τους ενώνει και τους καθιστά συναγωνιστές σε πνευματικό επίπεδο, ανεξάρτητα από τις τυχόν διαφορετικές απόψεις που είχαν σε επιμέρους θέματα.

«Και ενώ οι φλόγες της πυράς, περιδινούμεναι γύρω από τα σώματά των (ω Ιωάννα ντ’ Άρκ! ω Αθανάση Διάκο!), με κόκκινες ανταύγειες φωτίζουν τα κτίσματα των Βαβυλώνων, των παλαιών και τωρινών και τις μορφές των Ναβουχοδονοσόρων, απ’ την λερή την άσφαλτο των λεωφόρων (lâchez tout, partez suz les routes) και απ’ τις σκιές των σκοτεινών παρόδων, από τα έγκατα της γης και από τα μύχια της ψυχής, από τους κήπους με τα γιασεμιά και τους υακίνθους και από τα βάθη των δοχείων που τα δυσώδη απορρίμματα περιέχουν (lâchez tout, partez suz les routes), απ’ τις κραυγές του γλυκασμού των συνουσιαζομένων και από τους στεναγμούς της ηδονής των αυνανιζομένων, απ’ των τρελών τις άναρθρες φωνές και απ’ των βαρέων καημών τις στοναχές, ως λάβα ζεστή, ή ως σάλπιγξ μιας αενάου παρουσίας, μα προ παντός ως σπέρμα, ως σπέρμα ορμητικόν εν ευφροσύνη αναβλύζον, αναπηδούν και ανέρχονται στον ουρανόν (Αλληλούια! Αλληλούια!) με μάτια εστραμμένα προς τα επάνω, άκαυτοι και άφθαρτοι εις τον αιώνα, μπεάτοι και προφητικοί (Αλληλούια! Αλληλούια!), ερωτικοί, υψιτενείς, μεμουσωμένοι, και τώρα και πάντα (Αλληλούια! Αλληλούια!) με συνοδείαν των αγγέλων, και τώρα και πάντα, τον ερχομό και την ανάγκη (Αλληλούια! Αλληλούια!) τον ερχομό και την ανάγκη νέων Παραδείσων ψάλλουν!»

Οι λογοτέχνες της μη συμμορφώσεως, οι πνευματικοί άνθρωποι που δε διστάζουν να έρθουν σε σύγκρουση με την κοινωνία της εποχής τους, περικυκλώνονται από τις φλόγες εκείνων που τους θεωρούν επικίνδυνους και προσπαθούν να σταματήσουν το έργο τους. Μα οι φλόγες αυτές αντί να φθείρουν τους πνευματικούς ανθρώπους, φωτίζουν περισσότερο τα κτίσματα της Βαβυλώνας, φωτίζουν περισσότερο τη δράση των αυταρχικών αρχόντων κάθε εποχής. Οι φλόγες αυτές αποκαλύπτουν τη μισαλλοδοξία, την εμπάθεια και τα συμφέροντα που θέλουν με κάθε τρόπο να προφυλάξουν οι Βαβυλώνιοι και οι Ναβουχοδονόσορες της κάθε εποχής.

Οι φλόγες που απειλούν τους ανθρώπους των γραμμάτων αποκτούν κάποτε μια φρικτά πραγματική υπόσταση, όταν στρέφονται ενάντια σε ανθρώπους της δράσης. Η Ιωάννα της Λωραίνης (Jeanne d’ Arc) θα καεί ζωντανή το 1431, έχοντας προηγουμένως με το ανυπέρβλητο θάρρος της ηγηθεί της προσπάθειας των Γάλλων να αντιταχθούν στη επονείδιστη δεσποτεία των Άγγλων. Ο Αθανάσιος Διάκος, θα καταλήξει τον Απρίλιο του 1821 στη φωτιά, έχοντας προηγουμένως ανασκολοπιστεί από τους Τούρκους, τιμωρούμενος έτσι για τη σημαντική του δράση στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.    

Οι λογοτέχνες της μη συμμορφώσεως αντλούν τις ιδέες, το υλικό και τους προβληματισμούς τους, όχι από την άνεση κάποιου γραφείου, αλλά από τις βρόμικες λεωφόρους, από τις σκιές στους σκοτεινούς παράδρομους, ακολουθώντας τη ρήση του Αντρέ Μπρετόν «Παρατήστε τα πάντα. Βγείτε στους δρόμους.». Οι λογοτέχνες αυτοί αφουγκράζονται τον πόνο κάθε συνανθρώπου τους κι ιδίως εκείνων που κρίνονται απ’ την κοινωνία ως περιθωριακοί. Αφουγκράζονται τις ανησυχίες όλων και δε διστάζουν να φτάσουν στα πιο μύχια σημεία της ψυχής τους, προκειμένου να φέρουν στην επιφάνεια τις σκέψεις τις πιο σκοτεινές, μα συνάμα και πιο αληθινές. Από τα έγκατα της γης, από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, από τις πιο κρυφές τους σκέψεις, αντλείται το υλικό αυτών των δημιουργών που δεν επικρίνουν και δεν απορρίπτουν κανένα φανέρωμα του ανθρώπου, καμία διάσταση της ψυχής του.

Το υλικό τους αντλείται απ’ το εξαίσιο άρωμα των λουλουδιών, μα κι απ’ τα βάθη των πιο βρώμικων και δυσωδών κάδων σκουπιδιών∙ από την ηδονή των ζευγαριών που έρχονται σ’ ερωτική επαφή, μα κι απ’ τη μοναχική ηδονή του αυνανιζόμενου ανθρώπου∙ από τις ασυνάρτητες κραυγές των τρελών ανθρώπων αλλά κι από τους στεναγμούς (στοναχές) των θλιμμένων. Κι ό,τι προκύπτει απ’ το πολυποίκιλο αυτό συνονθύλευμα ερεθισμάτων και προβληματισμών έρχεται σα ζεστή λάβα, σαν σάλπιγγα που αφυπνίζει και δηλώνει τη διαρκή παρουσία, όχι μόνο των θετικών και ευπρόσδεκτων σκέψεων, μα και των πιο σκοτεινών, θλιβερών και επώδυνων συναισθημάτων και ιδεών, μα πολύ περισσότερο έρχεται ως σπέρμα, ως ζωοποιός δύναμη που αναβλύζει με πρωτόγνωρη ευχαρίστηση και φτάνει ως τις ανώτερες επιδιώξεις, ως τον ουρανό.

Οι δημιουργοί της μη συμμορφώσεως κατορθώνουν με το έργο τους να αφυπνίσουν την κοινωνία, να φέρουν στο φως ακόμη και τα μελανότερα στοιχεία της ανθρώπινης δράσης∙ κατορθώνουν να υποδείξουν την ομορφιά, αλλά και την ασχήμια, όχι διακρίνοντάς τες σε προτιμητέες και ανεπιθύμητες εκφάνσεις, αλλά θεωρώντας τες ως ισόποσες κι εξίσου σημαντικές εκδηλώσεις της ανθρώπινης ζωής∙ κατορθώνουν να γονιμοποιήσουν την ανθρώπινη σκέψη δείχνοντας το δρόμο προς τις κορυφώσεις, προς την πνευματική άνοδο, για την οποία δεν υπάρχει και δεν πρέπει να υπάρχει κανένα όριο, κανένας περιορισμός.

Οι δημιουργοί της μη συμμορφώσεως έχουν στραμμένα τα μάτια τους προς τα πάνω, προς την ανοδική πορεία, και μη πτοούμενοι από τις αντιδράσεις συνεχίζουν άφθαρτοι ανά τους αιώνες την προσπάθειά τους να διαφωτίσουν και να βελτιώσουν τον κόσμο. Με το πνεύμα τους ανοιχτό σε κάθε ανθρώπινη πτυχή, καθίστανται διορατικοί θεατές των πραγμάτων∙ καθίστανται ιδανικοί δέκτες της δημιουργικής δύναμης του έρωτα, αλλά και των κελευσμάτων της πνευματικής και λογοτεχνικής δημιουργικότητας. Αποδέχονται, σέβονται και υπερασπίζονται τον άνθρωπο σε κάθε φανέρωμά του και διεκδικούν γι’ αυτόν τον ερχομό και την ανάγκη νέων Παραδείσων.

Διεκδικούν και επιδιώκουν την αναγκαία έλευση ενός νέου Παραδείσου επί της γης∙ διεκδικούν και επιδιώκουν τη δημιουργία μιας κοινωνίας στην οποία οι άνθρωποι θα είναι απόλυτα ελεύθεροι. Ελεύθεροι να εκφράζουν τις ιδέες τους, ελεύθεροι να γεύονται την απόλαυση του έρωτα και να ζουν όπως επιθυμούν. Μια κοινωνία στην οποία οι άνθρωποι θα ζουν απαλλαγμένοι από την κοινωνική καταπίεση, τα οικονομικά δεσμά και τα συμφέροντα των ισχυρών. Μια κοινωνία ισότητας, αλληλοσεβασμού∙ μια κοινωνία που θα παραμένει πάντοτε δεκτική στις νέες ιδέες και στους διαφορετικούς τρόπους σκέψης.

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος βρίσκεται, όπως κι η πλειονότητα των ανθρώπων, σε μια εναγώνια, σχεδόν έμμονη αναζήτηση του νοήματος της ύπαρξης, το οποίο αποζητά μέσω της θρησκείας -έστω κι αν υπάρχουν στοιχεία της εκκλησιαστικής πορείας που δεν φτάνουν στο αναγκαία ιδανικό επίπεδο-, προσεγγίζοντας ωστόσο την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης, το πλησίασμα δηλαδή στην ανθρωπίνως δυνατή αγιοποίηση, μέσω της πνευματικότητας. Στον αντίποδα της σωματικής και ηθικής καταπόνησης, που δίνεται απ’ τη θρησκεία ως μέσο επίτευξης, ο ποιητής θέτει την άκρως απαιτητική διεργασία της πνευματικής καλλιέργειας και εμβάθυνσης, αποδίδοντας σε αυτή το μεγαλύτερο συντελεστή βαρύτητας.

Ο ποιητής αντλεί και διατηρεί απ’ τη θρησκευτική προσέγγιση τις έννοιες, τους όρους ακόμη και τη γλώσσα, η οποία με την υποβλητική δύναμη της ηχητικής της έκφανσης -αρχαιοελληνική έκφραση, ύμνοι, μουσικότητα, μελωδία- μεταφέρει τον πιστό σε μια ψυχική κατάσταση εσωτερικής γαλήνης. Αποδίδει ωστόσο σε βασικούς όρους, όπως είναι η αγιότητα, μια διάσταση που μοιάζει να απορρίπτει ηθικά στερεότυπα και απαιτήσεις έξω απ’ την ανθρώπινη φύση. Έτσι, για τον ποιητή, η επίτευξη της αγιότητας συνάδει περισσότερο με τις θυσίες των πνευματικών ανθρώπων, οι οποίοι κατακτούν τη ζητούμενη σωτηρία, αναγνωρίζουν κι επιτυγχάνουν το σκοπό της ζωής τους και συνάμα θέτουν τις βάσεις για τον επιδιωκόμενο νέο Παράδεισο, με τη συνεχή μελέτη, με την πνευματική καλλιέργεια και φυσικά τη διαρκή προσφορά στους συνανθρώπους τους.

Οι της μη συμμορφώσεως Άγιοι, οι πνευματικοί δημιουργοί κάθε εποχής, φτάνουν στη δικαίωση της ύπαρξής τους κι επιτυγχάνουν το μέγιστο της ανθρώπινης φύσης μέσω της αφοσίωσής τους στην πνευματική τους διάσταση. Μια ανάλογη εικόνα μας προσφέρει ο Εμπειρίκος και στο έτερο έξοχο ποίημά του «Ο δρόμος»:

“Και ο δρόμος εξακολουθεί, σκληρός, σκληρότερος παρά ποτέ, σκυρόστρωτος ή με άσφαλτο ντυμένος, και μαλακώνει μόνο, όποια και αν είναι η χώρα, όποιο και αν είναι το τοπίον, κάτω από σέλας αγλαόν αθανασίας, μόνο στα βήματα των ποιητών εκείνων, που οι ψυχές των ένα με τα κορμιά των είναι, των ποιητών εκείνων των ακραιφνών και των αχράντων, καθώς και των αδελφών αυτών Αγίων Πάντων.”

Η θνητότητα και το παροδικό της ύπαρξής μας δεν μπορεί να είναι αιτία αδιαφορίας απέναντι σ’ εκείνους που έρχονται, απέναντι στις γενιές που ακολουθούν, κι αυτό το γνωρίζουν και το σέβονται απόλυτα οι αγνότεροι των ποιητών, που συσχετίζονται μάλιστα απ’ τον Εμπειρίκο με τους Άγιους Πάντες, με τους ανθρώπους εκείνους που μαρτύρησαν για το χριστιανισμό, μα που το όνομά τους έμεινε άγνωστο. Η διάθεση αυτοθυσίας κι η πίστη σε μιαν ανώτερη αξία και δύναμη, που γέμισε με δύναμη την ψυχή των μαρτύρων, επιτρέποντάς τους να πεθάνουν στο όνομα του Θεού τους, δονεί εν τέλει και την ψυχή των «αχράντων» ποιητών, οι οποίοι δεν αφήνουν την επίγνωση του θανάτου, την επίγνωση της θνητότητας, να ματαιώσει τη διάθεσή τους για προσφορά και για την επίπονη εκείνη πνευματική εμβάθυνση που πληρώνεται ακριβά σε χρόνο, σε χρόνο πολύτιμο και αναντικατάστατο.  

Jack Kerouac (1922-1969) [Αμερικανός συγγραφέας, εισηγητής του όρου Μπητ (beat generation) και κύριος εκπρόσωπος της αντίστοιχης γενιάς λογοτεχνών. Σημαντικό έργο του θεωρείται το μυθιστόρημα «Στο δρόμο».]

Συνάντησα για πρώτη φορά τον Ντιν όχι πολύ καιρό αφότου η γυναίκα μου κι εγώ χωρίσαμε. Είχα μόλις ξεπεράσει μια σοβαρή ασθένεια για την οποία δε θα μπω στον κόπο να μιλήσω, θα πω μόνο πως είχε να κάνει με τον άθλια βεβαρημένο χωρισμό και την αίσθησή μου πως όλα είχαν απονεκρωθεί. Με τον ερχομό του Ντιν Μοριάρτι ξεκίνησε το κομμάτι της ζωής μου που θα μπορούσες να αποκαλέσεις η ζωή μου στο δρόμο. [Στο Δρόμο]

Allen Ginsberg (1926-1997) [Αμερικανός ποιητής, εκπρόσωπος της γενιάς μπητ. Φίλος του συγγραφέα Jack Kerouac.]

Το βάρος του κόσμου

είναι η αγάπη.

Κάτω απ’ το βάρος

της μοναξιάς,

κάτω απ’ το βάρος

της δυσαρέσκειας

το βάρος,

το βάρος που κουβαλάμε

είναι η αγάπη...

[Τραγούδι]

Gregory Corso (1930-2001) [Αμερικανός ποιητής. Το νεότερο μέλος της λογοτεχνικής γενιάς μπητ.]

Χθες το βράδυ οδήγησα ένα αμάξι

χωρίς να ξέρω να οδηγώ

χωρίς να έχω αμάξι

οδήγησα και χτύπησα

ανθρώπους που αγαπούσα

... πέρασα με 120 μια πόλη

Σταμάτησα στο Χέντζβιλ

και κοιμήθηκα στο πίσω κάθισμα

... ενθουσιασμένος για τη νέα μου ζωή.

[Χθες το βράδυ οδήγησα ένα αμάξι]

Ανδρέας Μπρετόν [Andre Breton] (1896-1966) [Γάλλος συγγραφέας και ποιητής. Θεωρείται ο δημιουργός του υπερρεαλισμού.]

Τα τετράγωνα του αέρος σπάζουν με τη σειρά τους
Από καιρό πια δεν υπάρχουν καθρέφτες
Και οι γυναίκες καμώνονται μέρα και νύχτα πώς δεν είναι
τόσο ωραίες
Όταν πλησιάζουν τα πουλιά που πρόκειται να καθίσουν στον
ώμο τους
Γέρνουν πίσω το κεφάλι απαλά χωρίς να κλείσουν τα μάτια
Το παρκέτο και τα έπιπλα στάζουν αίμα
Μια αράχνη στέκει στο κυανό της δίχτυ επάνω σ' ένα άδειο
πτώμα
Παιδιά κρατώντας ένα φανάρι προχωρούν μέσα στα άλση
Ζητούν από τα φύλλα τον ίσκιο των λιμνών
Μα οι σιωπηλές λίμνες ασκούν μεγάλη έλξη
Τώρα πια δεν φαίνεται στην επιφάνεια παρά ένα μικρό
φανάρι που χαμηλώνει
Στις τρεις πόρτες του σπιτιού είναι καρφωμένες τρεις άσπρες
κουκουβάγιες
Την ανάμνησιν των ερώτων της ώρας
Η άκρη των φτερών είναι χρυσωμένη σαν τις χάρτινες
κορώνες που πέφτουν στροβιλιζόμενες από τα νεκρά
δένδρα
Η φωνή αυτών των μελετών βάζει γαϊδουράγκαθα στα χείλη
Κάτω από το χιόνι το αλεξικέραυνο γοητεύει τα γεράκια.
[Εγώ είμαι ανοίξετε, σε μετάφραση του Ανδρέα Εμπειρίκου] 

Isidore Ducasse [Λωτρεαμόν] (1846-1870) [Γάλλος ποιητής, που γεννήθηκε στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης. Σημαντικότερο έργο του είναι «Τα Άσματα του Μαλντορόρ».]

Δεν πάει πολύς καιρός που ξανάβαλα το πόδι μου σε καράβι και ξανάδα θάλασσα, έτσι τώρα την έχω
ζωντανή στη θύμησή μου σα να την είχα μόλις χτες αφήσει. Τουλάχιστον, αν το μπορείτε, μείνετε
ατάραχοι όσο κι εγώ μπροστά σ' αυτό το ανάγνωσμα που σας προσφέρω, μόλο που το' χω μετανιώσει, και μην κοκκινίσετε από ντροπή όταν νιώσετε στ' αλήθεια τι λογής είναι η καρδιά του
ανθρώπου. 

[Άσματα του Μαλντορόρ]

Arthur Rimbaud (1854-1891) [Γάλλος ποιητής, η ποίηση του οποίου εντάχθηκε στο κίνημα της παρακμής (decadence), αλλά και στο συμβολισμό. Στα 20 χρόνια του είχε ήδη σταματήσει να συνθέτει ποιήματα. Σημαντικά έργα του είναι «Μια εποχή στην κόλαση» και «Εκλάμψεις».]

Αγκαλιά πήρα και φίλησα την καλοκαιριάτικην Αυγή.
Τίποτε ακόμη στων αρχοντικών την πρόσοψη δε σάλευε. Άψυχα τα νερά. Κι όλοι τους οι
κατασκηνωμένοι, τόπους τόπους, ίσκιοι, πλάι απ' του δάσους τον δρομάκο, στην ίδια θέση πάντα.
Κίνησα να περπατώ ξυπνώντας ολοζώντανες θερμές ανάσες κι άνοιξαν μάτι τα πετράδια να κοιτάξουν, οι φτερούγες υψώθηκαν αθόρυβα μες στον αέρα.
Το πρώτο συναπάντημα ήταν, στο μονοπάτι το σπαρμένο κιόλας ωχρές δροσάτες λάμψεις, ένα
λουλούδι που μου 'πε τ' όνομά του. Καταντικρύ του καταρράχτη του κατάξανθου γέλασα που αναμαλλιάστηκε πάνου στα έλατα. Πιο ψηλά, στην κορυφή, πέτυχα τη Θεά. Βάλθηκα τότε να της αφαιρώ τους πέπλους έναν έναν. Μες στη δεντροστοιχία με χειρονομίες μεγάλες∙ πέρα στους κάμπους όπου την κατάδωσα στον πρώτον πετεινό∙ καταμεσής της πολιτείας όπου μου ξεγλιστρούσε ανάμεσα καμπαναριά και τρούλους. Και δωσ' του εγώ ξοπίσω της σαν τον ζητιάνο να τρεχοκοπώ στην πέτρινη την προκυμαία πάνου.
Κει που τελειώνει ο δρόμος, σιμά σ' έναν δαφνώνα, την αγκάλιασα επιτέλους μ' όλους μαζί τους πέπλους κι ένιωσα μια στιγμούλα επάνω μου το απέραντο κορμί της.
Ύστερα κυλιστήκανε μαζί, Αυγή και αγόρι, στα ρίζα του δάσους, χάμου.
Όταν ξύπνησα ήταν μεσημέρι.
[Η Αυγή, σε μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη] 

Raymond Roussel (1877-1933) [Γάλλος συγγραφέας, ποιητής και μουσικός.]

Χωρίς αμφιβολία να βαρύνει τη σκέψη,

το να καταγραφεί αυτή η αλήθεια είναι σπουδαίο,

το να ενημερωθώ πως εκεί, πίσω απ’ αυτή την πόρτα,

ο άγιος βασιλιάς ήταν για τρεις μήνες φυλακισμένος,... ο Λουδοβίκος IX! ...

Πώς αυτό το γεγονός μοιάζει, όμως, χειροπιαστό και νέο,

Σ’ αυτή τη χώρα που είναι σπαρμένη με θρυμματισμένα θαύματα,

τόσο παλιά που κανείς δε γνωρίζει άλλα στη γη να είναι παλαιότερα!

[New impressions of Africa]

Alfred Jarry (1873-1907) [Γάλλος συγγραφέας, γνωστός για την επινόηση του όρου και της φιλοσοφικής ιδέας της «παταφυσικής», που αποτελεί μια απόπειρα διακωμώδησης της επιστήμης. Ο όρος προέκυψε από την ελληνική φράση «τα επί τα φυσικά». Την ιδέα αυτή θεμελίωσε ο Jarry με το έργο του «Άθλοι και απόψεις του Δρος Φαουστρόλ».]

Henry Michaux (1899-1984) [Βέλγος συγγραφέας και ποιητής, ο οποίος έζησε και εργάστηκε στη Γαλλία.]

Πηγαίνεις κάπου χωρίς εμένα, ζωή μου.

Απομακρύνεσαι.

Κι εγώ ακόμη περιμένω να κάνω την κίνησή μου.

Έχεις μεταφέρει τη μάχη κάπου

εγκαταλείποντάς με καθ’ οδόν.

Ποτέ δεν ακολούθησα. Στάθηκα.

Που με οδηγείς,

δεν μπορώ να δω καθαρά.

Και το ελάχιστο που θέλω

ποτέ δε μου το φέρνεις

Εξαιτίας αυτού του κενού, θέλω

τόσο πολλά πράγματα, σχεδόν το άπειρο...

Εξαιτίας αυτού του κενού,

που ποτέ δεν καλύπτεις.

[Ζωή μου]

William Blake (1757-1827) [Άγγλος ποιητής, ο οποίος αν και στα χρόνια του δεν εκτιμήθηκε, σήμερα θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς της περιόδου του ρομαντισμού. Αποκαλείται και «Προφήτης» της αγγλικής λογοτεχνίας.]

Εδώ μόνος εγώ, σε βιβλία φτιαγμένα από μέταλλο

έγραψα τα μυστικά της Σοφίας

τα μυστικά της σκοτεινής Σκέψης,

από τσακωμούς και διαμάχες φρικτές

με άθλια τέρατα που τρέφονται απ’ την αμαρτία

και κατοικούν στα στήθη όλων.

Εφτά θανάσιμα αμαρτήματα της Ψυχής.

[The Book of Urizen]

Percy Bysshe Shelley (1792-1822) [Άγγλος ποιητής της περιόδου του ρομαντισμού.]

Η ζωή κι ο κόσμος, ή όπως αλλιώς αποκαλούμε αυτό το οποίο είμαστε και νιώθουμε, είναι κάτι το εκπληκτικό. Η ομίχλη της εξοικείωσης αποκρύπτει σ’ εμάς το θαύμα της ύπαρξής μας. Μένουμε έκπληκτοι από θαυμασμό μπροστά σε κάποιες παροδικές της εκφάνσεις, αλλά είναι αυτή η ίδια το μεγάλο θαύμα. Τι είναι οι αλλαγές των αυτοκρατοριών, οι πτώσεις των δυναστειών με τις γνώμες που τις στηρίζουν, τι είναι η γέννηση και η εξαφάνιση θρησκευτικών και πολιτικών συστημάτων, μπροστά στη ζωή; 

[Η αναγκαιότητα του Αθεϊσμού]

Edgar Allan Poe (1809-1849) [Αμερικανός ποιητής και συγγραφέας. Εκπρόσωπος του αμερικανικού ρομαντισμού, ο οποίος με το έργο του λειτούργησε ως προπομπός σύγχρονων λογοτεχνικών ειδών, όπως είναι τα αστυνομικά μυθιστορήματα και οι ιστορίες τρόμου.]

Η νύχτα, η σκοτεινή αυτοκράτειρα, δεν μας ήταν πάντα πιστή, αλλά εμείς μπορούσαμε να εκβιάζουμε την παρουσία της. Με την πρώτη υποψία αυγής, κλείναμε τις τεράστιες γρίλιες του παλιού μας μεγάρου, ανάβαμε ένα δυο κεριά που φώτιζαν το περιβάλλον μας με το ωχρό και ασθενικό φως τους, και με την βοήθειά τους πελαγοδρομούσαμε στα όνειρά μας, διαβάζοντας, γράφοντας ή κουβεντιάζοντας, ώσπου το ρολόι μας ειδοποιούσε πως έφτασε το αληθινό σκοτάδι.

[Οι δολοφονίες της Οδού Νεκροτομείου]

Herman Melville (1819-1891) [Αμερικανός συγγραφέας. Σημαντικό έργο του θεωρείται το μυθιστόρημα Μόμπι Ντικ.]

Τώρα εμφανίστηκε μια κόπωση στην όψη του, καθώς γύριζε ήσυχα για μια ακόμη φορά τις σελίδες του Βιβλίου, και, επιτέλους, στέκοντας ακίνητος, με κλειστά μάτια προς το παρόν, έμοιαζε να επικοινωνεί με τον ίδιο το Θεό.

Αλλά και πάλι έγειρε μπροστά προς το μέρος των ανθρώπων, και σκύβοντας το κεφάλι του χαμηλά, δείχνοντας βαθύτατη, εντούτοις ανδροπρεπέστατη ταπεινότητα, είπε τα ακόλουθα λόγια:

 «Συνταξιδιώτες, ο Θεός έχει ακουμπήσει μόνο το ένα του χέρι επάνω σας, και τα δυο του χέρια είναι ακουμπισμένα σ’ εμένα. Σας διάβασα, με όποιο σκοτεινός φως μπορεί να μου αναλογεί, το μάθημα που ο Ιωνάς διδάσκει σε όλους τους αμαρτωλούς, και άρα σ’ εσάς, κι όμως περισσότερο σ’ εμένα, γιατί εγώ είμαι μεγαλύτερος αμαρτωλός από εσάς....

[Moby Dick]

Henry David Thoreau (1817-1862) [Αμερικανός συγγραφέας, ποιητής και φιλόσοφος. Αγωνίστηκε ιδιαίτερα για την κατάργηση της δουλείας.]

Κανένας άνδρας με ευφυΐα στη νομοθεσία δεν έχει εμφανιστεί στην Αμερική. Είναι σπάνιοι στην ιστορία του κόσμου. Υπάρχουν ρήτορες, πολιτικοί, και άνθρωποι με ευφράδεια, κατά χιλιάδες, αλλά ομιλητής δεν έχει ακόμη ανοίξει το στόμα του για να πει ποιος είναι ικανός να ρυθμίσει τα πολύ επίμαχα ερωτήματα της ημέρας. Αγαπάμε την ευφράδεια για την ίδια την ευφράδεια, κι όχι για κάποια αλήθεια που μπορεί να αρθρώσει ή για κάποιο ηρωισμό που μπορεί να εμπνεύσει. [Walden]

Henry Miller (1891-1980) [Αμερικανός συγγραφέας, ο οποίος έγραφε μυθιστορήματα που περιείχαν ως ένα βαθμό προσωπικές του εμπειρίες, στα οποία συνδύαζε κοινωνική κριτική και φιλοσοφία.]

Καθώς φοράω το παντελόνι μου, ξαφνικά ακούω μια αναστάτωση στο διπλανό δωμάτιο. Το κορίτσι του φώναζε, αποκαλώντας τον γουρούνι, μικρό βρόμικο γουρούνι. Δεν μπορώ να φανταστώ τι είχε κάνει για να προκαλέσει ένα τέτοιο ξέσπασμα. Στέκομαι εκεί με το ένα πόδι μέσα στο παντελόνι και ακούω με προσοχή. Προσπαθεί να της εξηγήσει στα αγγλικά, υψώνοντας τη φωνή του όλο και ψηλότερα, μέχρι που γίνεται ένα στρίγκλισμα. [Τροπικός του Καρκίνου]

Walt Whitman (1819-1892) [Αμερικανός ποιητής, ο οποίος θεωρείται ως ο εισηγητής του ελεύθερου στίχου.]

Αυτή είναι η ώρα σου ψυχή, το ελεύθερο πέταγμά σου στη σιωπή,

μακριά από βιβλία, μακριά απ’ την τέχνη∙ η μέρα έχει ξεχαστεί,

το μάθημα έχει τελειώσει

κι εσύ αναδύεσαι πλήρως, σιωπηλή, ατενίζοντας, σκεπτόμενη τα θέματα

που σου αρέσουν περισσότερο.

Νύχτα, ύπνος και τ’ αστέρια.

[Ένα καθαρό μεσονύχτι]

Φρίντριχ Χέγκελ (Έγελος) (1770-1831) [Γερμανός φιλόσοφος. Θεωρείται ως ένας από τους θεμελιωτές της σύγχρονης διαλεκτικής.] 

Ωστόσο, οι Έλληνες θεοί δεν θα πρέπει να θεωρηθούν πιο ανθρώπινοι από τον Χριστιανικό Θεό. Ο Χριστός είναι περισσότερο ένας Άνθρωπος: ζει, πεθαίνει -υποφέρει τη θανάτωση στον σταυρό-, το οποίο είναι απείρως πιο ανθρώπινο από τη θνητότητα της Ελληνικής Ιδέας του Κάλλους. Αναφορικά, όμως, με αυτό το κοινό στοιχείο της Ελληνικής και της Χριστιανικής θρησκείας, θα πρέπει να ειπωθεί και για τις δύο, ότι, αν μπορούσε να γίνει δεκτή η υπόθεση μιας φανέρωσης του Θεού, η φυσική του μορφή θα πρέπει να είναι αυτή του Πνεύματος, η οποία για λόγους αισθητικής πρόσληψης είναι επί της ουσίας η ανθρώπινη μορφή, καθώς καμία άλλη μορφή δεν μπορεί να εγείρει αξιώσεις επί της πνευματικότητας. Ο Θεός εμφανίζεται πράγματι στον ήλιο, στα βουνά, στα δέντρα, σε οτιδήποτε έχει ζωή, αλλά μια φυσική εμφάνιση τέτοιου είδους δεν είναι η αρμόζουσα μορφή για το Πνεύμα: εδώ ο Θεός είναι αναγνωρίσιμος μόνο στο μυαλό του δέκτη.       

[Φιλοσοφία της Ιστορίας]

Σαίρεν Κίρκεγκαρντ (1813-1855) [Δανός φιλόσοφος και θεολόγος. Θεωρείται ως ο πρώτος υπαρξιστής φιλόσοφος.]

Κάποια στιγμή ήμουν πολύ κοντά στην απόλυτη ευχαρίστηση. Σηκώθηκα ένα πρωινό νιώθοντας ασυνήθιστα καλά. Η αίσθηση της ευεξίας μου αυξήθηκε ασύγκριτα μέχρι το μεσημέρι. Ακριβώς στη μία βρισκόμουν κοντά στο αποκορύφωμα κι είχα μόλις ένα προαίσθημα της επερχόμενης ιλιγγιώδους κορύφωσης, τέτοιας που δε μπορεί να βρεθεί σε κανέναν μετρητή ευεξίας ούτε καν σε κάποιο ποιητικό θερμόμετρο.

[Η επανάληψη]

Λέων Τολστόι (1828-1910) [Ρώσος συγγραφέας. Γνωστά έργα του είναι τα: «Πόλεμος και Ειρήνη», «Άννα Καρένινα» και «Οι Κοζάκοι».]

Να τα βρήκε τάχα εκεί πέρα που πήγε τώρα, καλύτερα ή χειρότερα ύστερ’ από τούτον, τον πραγματικό θάνατο; Να ξύπνησε; Ν’ απογοητεύτηκε ή να βρήκε κείνο που ποθούσε; Αυτό όλοι μας γρήγορα θα το μάθουμε.

[Αφέντης και δούλος]

Sigmund Freud (1856-1939) [Αυστριακός γιατρός και ψυχίατρος. Θεμελιωτής της ψυχαναλυτικής σχολής.]

Τα όνειρα μάς έχουν εξυπηρετήσει ως το πρωτότυπο στη φυσιολογική ζωή ναρκισσιστικών νοητικών διαταραχών, τώρα θα επιχειρήσουμε να διαφωτίσουμε τη φύση της μελαγχολίας, συγκρίνοντάς την με τις φυσιολογικές συνέπειες του πένθους. Αυτή τη φορά, ωστόσο, θα πρέπει να ξεκινήσουμε με μια παραδοχή, ως προειδοποίηση απέναντι σε κάθε ενδεχόμενο υπερεκτίμησης της αξίας των συμπερασμάτων μας. Η μελαγχολία, ο ορισμός της οποίας έχει διακυμάνσεις ακόμη και στην περιγραφική ψυχιατρική, παίρνει διάφορες κλινικές μορφές το συνταίριασμα των οποίων σε μια ξεχωριστή μονάδα δε φαίνεται να διαπιστώνεται με βεβαιότητα, και κάποιες από αυτές τις μορφές υποδηλώνουν σωματικές περισσότερο παρά ψυχογενετικές παθήσεις.

[Mourning and Melancholia]

Άγγελος Σικελιανός (1884-1951)

Γιατί δεν είπα: «εδώ η ζωή αρχίζει, εδώ τελειώνει...»

μα «ειν’ η μέρα βροχερή, σέρνει πιο πλούσιο φως...

μα κι ο σεισμός βαθύτερη τη χτίση θεμελιώνει,

τι ο ζωντανός παλμός της γης που πλάθει είναι κρυφός...»

να που ό,τι στάθη εφήμερο, σα σύγνεφο αναλιώνει,

να που ο μέγας Θάνατος μού γίνηκε αδερφός!...

[Γιατί βαθιά μου δόξασα]

Κωνσταντίνος Καβάφης (1863-1933)

Χαρά και μύρο της ζωής μου η μνήμη των ωρών

που ηύρα και που κράτηξα την ηδονή ως την ήθελα.

[Ηδονή]

Καρλ Μαρξ (1818-1883) [Γερμανός φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και ιστορικός. Θεωρείται ο θεμελιωτής του κομμουνισμού.]

Ο εργάτης οφείλει μια μέρα να πάρει στα χέρια του την πολιτική εξουσία για να οικοδομήσει μια νέα οργάνωση της εργασίας. Οφείλει να ανατρέψει την παλιά πολιτική, που στηρίζει τους παρωχημένους θεσμούς, εφόσον δεν θέλει, όπως οι πρώτοι χριστιανοί που περιφρονούσαν και απέρριπταν την πολιτική, να χάσει για πάντα τη βασιλεία του επί της Γης.

[Λόγος για το Συνέδριο της Χάγης (1872)]

Βλαντιμίρ Λένιν (Βλαντιμίρ Ιλίτς Ουλιάνοφ) (1870-1924) [Ρώσος πολιτικός. Ηγέτης της Ρωσικής Επανάστασης (1917) και επικεφαλής της Ε.Σ.Σ.Δ (1922-1924).]

Η διδασκαλία του Μαρξ προκαλεί σ’ όλο τον πολιτισμένο κόσμο τη μεγαλύτερη εχθρότητα και το μίσος όλης της αστικής επιστήμης (και της επίσημης και της φιλελεύθερης), που βλέπει το μαρξισμό σαν μια «βλαβερή αίρεση». Και δεν μπορεί να περιμένει κανείς διαφορετική στάση, γιατί δεν είναι δυνατό να υπάρξει «αμερόληπτη» κοινωνική επιστήμη σε μια κοινωνία χτισμένη πάνω στην ταξική πάλη. Έτσι, είτε αλλιώς, όλη και η επίσημη και η φιλελεύθερη επιστήμη, υπερασπίζει τη μισθωτή δουλεία, ενώ ο μαρξισμός έχει κηρύξει αμείλικτο πόλεμο ενάντια σ’ αυτή τη δουλεία.

[Για τον Μαρξ και το μαρξισμό]

Πιοτρ Κροπότκιν (1842-1921) [Ρώσος πρίγκιπας. Ένας από τους πρώτους θεωρητικούς του αναρχοκομμουνισμού.] 

Εάν εξετάσουμε το σύνολο των ποικίλων επιδράσεων της φυλακής στον φυλακισμένο, θα πεισθούμε ότι καθιστούν έναν άνθρωπο πλέον ακατάλληλο για να ζήσει στην κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, καμία από αυτές τις επιδράσεις δεν βοηθά να αναπτυχθούν οι διανοητικές και ηθικές ιδιότητες του φυλακισμένου, ούτε τον οδηγεί σε μια ανώτερη αντίληψη της ζωής. Η φυλακή δεν βελτιώνει τον φυλακισμένο και, επιπλέον, όπως είδαμε, δεν τον αποτρέπει από τη διάπραξη και άλλων εγκλημάτων. Επομένως, δεν επιτυγχάνει κανέναν από τους στόχους τους οποίους η ίδια έχει θέσει στον εαυτό της.

[Φυλακές και καταπίεση]

Μιχαήλ Μπακούνιν (1814-1876) [Ρώσος θεωρητικός του αναρχισμού.]

Ποιοι έχουν δίκιο, οι ιδεαλιστές ή οι υλιστές; Αν το ερώτημα τεθεί έτσι ο δισταγμός είναι αναπόφευκτος. Αναμφίβολα οι ιδεαλιστές έχουν άδικο και οι υλιστές δίκιο. Ναι, τα γεγονότα υπερέχουν των ιδεών, ναι, το ιδεατό, όπως είπε ο Προυντόν, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα λουλούδι, του οποίου η ρίζα εντοπίζεται στις υλικές συνθήκες της ύπαρξης. Ναι, όλη η ιστορία της ανθρωπότητας, πνευματική και ηθική, πολιτική και κοινωνική, δεν είναι παρά η αντανάκλαση της οικονομικής της ιστορίας.

[God and the State]

Jacob Bohme (1575-1624) [Γερμανός θεολόγος.]  

Μαθητής: Ποια είναι τότε αυτά που θα πρέπει να εγκαταλείψω;

Δάσκαλος: Όλα τα πράγματα που σ’ αγαπούν και σε ψυχαγωγούν, επειδή η Θέλησή σου τα αγαπά και τα ψυχαγωγεί. Όλα τα πράγματα που σ’ ευχαριστούν και σε θρέφουν, επειδή η Θέλησή σου τα θρέφει και τα εκτιμά. Όλα τα πλάσματα με σάρκα και οστά. Με μια λέξη, όλα τα Ορατά και Αισθητά, από τα οποία είτε η φαντασία είτε η ευαίσθητη όρεξη στους άνδρες ευχαριστιέται και αναζωογονείται. Αυτά η Θέληση του μυαλού σου ή το ανώτατο Κομμάτι σου θα πρέπει να τα εγκαταλείψει και να τ’ αφήσει, κι ακόμη περισσότερο θα πρέπει να τα θεωρεί όλα αυτά ως Εχθρούς.

[The super sensual life]

Φρίντριχ Νίτσε (1844-1900) [Γερμανός φιλόσοφος, ποιητής και φιλόλογος.]

«Πάντα πρέπει να είσαι ο πρώτος και να ξεπερνάς τους άλλους: κανέναν δεν πρέπει να αγαπά η ζηλιάρα ψυχή σου, παρά μόνο τον φίλο» - αυτό έκανε την ψυχή του Έλληνα να ριγεί: και πήρε το μονοπάτι που τον οδήγησε στο μεγαλείο.

[Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα]

Victor Hugo (1802-1885) [Γάλλος συγγραφέας και ποιητής. Ο πιο σημαντικός εκπρόσωπος του γαλλικού ρομαντισμού.]

Ο Κουασιμόδος δεν απάντησε ούτε σ’ αυτή την ερώτηση. Ο δικαστής νόμισε πάλι ότι είχε πάρει απάντηση και συνέχισε:

- Και τώρα πες μου το επάγγελμά σου.

Πάντα η ίδια σιωπή. Στο μεταξύ, σιγανοί ψίθυροι είχαν αρχίσει στο ακροατήριο, που αλληλοκοιτάζονταν με απορία.

-Αρκεί, συνέχισε ο μακάριος δικαστής, πιστεύοντας ότι ο κατηγορούμενος είχε ολοκληρώσει την τρίτη του απάντηση. Κατηγορείσαι ενώπιον του δικαστηρίου, πρώτον, για διατάραξη της νυχτερινής ησυχίας, δεύτερον για ατιμωτική βιαιοπραγία εις βάρος γυναικός ελευθερίων ηθών, τρίτον για αντίσταση και ανυπακοή στους τοξοβόλους της φρουράς του βασιλιά και αφέντη μας. Απολογήσου για όλα αυτά. Εσύ, γραμματέα, κατέγραψες όσα είπε ο κατηγορούμενος ως τώρα;

Σ’ αυτή τη στενόχωρη ερώτηση ακούστηκε ένα ξέσπασμα γέλιου που ξεκίνησε από τον γραμματέα κι έφτασε ως το ακροατήριο, ένα γέλιο τόσο ξέφρενο, τόσο τρελό, τόσο μεταδοτικό, τόσο καθολικό, που ακόμα και οι δύο κουφοί το αντιλήφθηκαν. Ο Κουασιμόδος στράφηκε ορθώνοντας επιτιμητικά την καμπούρα του, ενώ ο κύριος Φλοριάν, κατάπληκτος, και νομίζοντας τελικά ότι οι θεατές γελούσαν επειδή ο κατηγορούμενος είχε δώσει κάποια θρασύτατη απάντηση -και αυτή του την εντύπωση την ενίσχυε το σήκωμα των ώμων του Κουασιμόδου-, του είπε αγανακτισμένος:

- Θα έπρεπε να σε κρεμάσουν για την απάντησή σου, ηλίθιε! Ξέρεις σε ποιον μιλάς;

[Η Παναγία των Παρισίων]

Μωάμεθ (570-632 μ.Χ.)

Ο Θάνατος από τον οποίο δραπετεύετε, -οπωσδήποτε- θα σας προφτάσει. Έπειτα θα σταλείτε πίσω σ’ Εκείνον που γνωρίζει τα αόρατα και τα δηλωμένα, και θα σας αναγγείλει την αλήθεια απ’ ό,τι είχατε πράξει στον κόσμο.

[Το Ιερό Κοράνιο] 

Ιησούς Χριστός

Οὐ χρείαν ἔχουσιν οἱ ἰσχύοντες ἰατρού, ἀλλ’ οἱ κακῶς ἔχοντες∙ οὐκ ἦλθον καλέσαι δικαίους, ἀλλά ἁμαρτωλούς εἰς μετάνοιαν.

[Κατά Μάρκον]

Sergei Yesenin (1895-1925) [Ρώσος λυρικός ποιητής. Ένας από τους πιο γνωστούς ποιητής της Ρωσίας κατά τον 20ο αιώνα. Πατέρας του Esenin, στον οποίο αναφέρεται ο Εμπειρίκος.]

Δε μ’ αγαπάς και δε νιώθεις συμπόνια.

Δε νομίζεις πως τώρα είμαι πιο όμορφος από ποτέ;

Αν και κοιτάζεις αλλού, έχεις ανατριχιάσει από πάθος

Καθώς ακουμπάς τα χέρια σου στο στήθος μου.

Είσαι νέα, τόσο ευαίσθητη κι ενθουσιώδης,

Δεν είμαι ούτε κακός ούτε πολύ καλός μαζί σου.

Πες μου, έχεις χαϊδέψει πολλούς άντρες;

Θυμάσαι πολλά χέρια και χείλη; Θυμάσαι;

Έχουν χαθεί και δεν σ’ έχουν αγγίξει καθόλου,

Έχουν χαθεί σα σκιές, αφήνοντάς σε να φλέγεσαι.

Έχεις γείρει στην αγκαλιά πολλών,

Γέρνεις τώρα και στη δική μου, χωρίς ντροπή.

...

Alexander Esenin-Volpin (1924) [Ρώσος ποιητής και μαθηματικός, ο οποίος διαμένει στις ΗΠΑ από το 1972.]

Το φιλί δεν έχει όνομα για να το προφέρεις

Στα μνήματα δε χαράσσεις ένα φιλί.

Σαν τα κόκκινα τριαντάφυλλα φτερουγίζουν τα φιλιά

Τα πέταλά τους λιώνουν στα χείλη

Απ’ την αγάπη καμιά υπόσχεση δεν μπορεί ν’ απαιτηθεί,

Η χαρά κι η λύπη έρχονται μαζί στο δρόμο της.

Το «είσαι δική μου» μπορούν να το ψιθυρίσουν μόνο

χέρια που έχουν τραβήξει μακριά το πέπλο.

Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι (1893-1930) [Ρώσος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας. Εκπρόσωπος του ρωσικού φουτουρισμού.]

Εσείς οι αβροί!

Επάνω στα βιολιά ξαπλώνετε τον έρωτα.

Επάνω στα ταμπούρλα ο άξεστος τον έρωτα ξαπλώνει.

Όμως εσείς,

θα μπορούσατε ποτέ καθώς εγώ,

τον εαυτό σας να γυρίσετε τα μέσα του όξω,

έτσι που να γενείτε ολάκεροι ένα στόμα;

Ελάτε να σας δασκαλέψω,

εσάς τη μπατιστένια απ’ το σαλόνι,

εσάς την άψογο υπάλληλο της κοινωνίας των αγγέλων

κι εσάς που ξεφυλλίζετε ήρεμα-ήρεμα τα χείλη σας

σα μια μαγείρισσα που ξεφυλλίζει τις σελίδες του οδηγού μαγειρικής.

...

[Σύννεφο με παντελόνια]

Alexander Blok (1880-1921) [Ρώσος λυρικός ποιητής.]

Τη νύχτα, όταν τα προβλήματα καταλαγιάζουν

Και το σκοτάδι καλύπτει τους δρόμους και τις λεωφόρους

Υπάρχει τόση μουσική ολόγυρα

Ο Θεός μας στέλνει τόσο εξαίσιες μελωδίες

Τι είναι η θύελλα, αν τα λουλούδια σου

Κοσμούν το ανθισμένο κρεβάτι του κήπου!

Τι είναι τα πικρά δάκρυά μας

Αν οι ακτίνες του ηλιοβασιλέματος γίνονται κόκκινες!

Μέσα απ’ το αίμα και τα βάσανα, απ’ τον τάφο και τη συντριβή

Ω, Ερωμένη του Σύμπαντος,

Δέξου την αφρισμένη κούπα του πάθους

Από έναν ανάξιο σκλάβο σου!